“Is she here yet?” the fat man whispers. His eyes are still closed. “It’s just a red jungle fowl,” she says, turning towards him. “Will you goddamn wake up? At least the snoring will stop,” the woman kicks him lightly. “I am awake. And that sound, by the way… that wasn’t me snoring. It’s that guy,” the fat man points towards the end of the thick rope, which fades into the dark of the night. “I think he’s choking on his own puke.” “Let him,” she says. She jerks the rope a bit. The gagging gets louder and then stops. “And just so you know, I agree with our friend here. Gulzar was one of India’s greatest lyricists and his Namak Ishq Ka is an ode to oral sex,” the fat man insists. “You guys have lost it. Gulzar must have been 120 years old or something when he wrote that song,” she counters. “A guy can’t stop wishing, whatever the age,” the man in the hikers’ jacket shoots back, before the night sounds suddenly vanish. The almost deathly quiet is broken only by the constant chirping of crickets. “I think it’s time. Hand me the flashlight and the knife.” The fat man, wearing a multi-pocket photographer’s vest, fishes the items out of his pockets and hands her both. He then digs inside another cavity in his vest, fishing out a covered plastic cup and twisting it open. “Damn! Not serradura again! This is your sixth cup tonight.” “You are a commando. What do you know about low blood sugar and stress?” he quietly rebuts, while scooping out the dessert with a spoon that’s attached to the cup. “Blessed be my mother who shared her recipe with me”. The man wearing the hikers’ jacket finger-scoops the dessert from the fat man’s cup and licks it. “Umm… Ok, quick question. What do you think will kill you? Diabetes or a tiger?” “A tiger with a sweet tooth, perhaps”. He places the used cup alongside the scattered remains of the five others on the edge of the machan floor. Suddenly, the wind brings a sharp warning cry of a sambhar to the machan. The trio looks in that direction. There is nothing in sight. That’s how tigers prowl, when they are on a hunt. Blending into the jungle, until they sneak up on their prey. Somewhat like how Monday sneaks up after a weekend. And tonight, the last tigress in Goa’s jungles would get her prey alright. Irrespective of whether she hunted or not. It’s cold. They rub their gloved hands together to keep warm. They hear movement some distance away, as if a large animal were making its way slowly through the bushes to the south. “Here we go,” the commando whispers, as she turns to look at her friends. “Are you guys ready?” “It’s too late to turn back anyway.” “First visual confirmation of the tiger and I drop him, right,” she asks. “Yeah. But wait. I want to see the bastard hanging one last time. Turn the light on him.” The beam catches the suspended figure right in the face. A slight wind swings the rope he is hanging from, like a jaded pendulum on its last few oscillations.

"The head... the head..." the man in the hiker's jacket exclaims, adjusting the brightness levels of the device's infrared filter. “His head’s still in the helmet.” He covers his mouth to avoid the urge to puke. She snatches the monocular from his hands and hands him a vial of eucalyptus oil. “You are right,” she says. “Dab your nostrils with that oil, you’ll feel better.” “You want to see what went down?” She hands the monocular to the fat man, who refuses to take it. “Ok… So his head is detached, but my head’s still spinning from his screams… Shall we head back?” They start climbing down the rope ladder. “Is it a coincidence that you mentioned the word ‘head’ three times?” jokes the man in the hiker’s jacket as he follows the commando down the ladder. The fat man ignores him. “You’ve picked up all that dessert debris, right?” she asks, as she gathers the length of rope, that has fallen to the ground. She has neatly folded the ladder and now coils both lengths of the rope. “Yes. Yes. All evidence wound up”. She loops the bloody rope in a coil as she leads the way through a path opposite the end, where the grass is stained with blood. It’s a cold dawn. Moist seeds and shredded wild vegetation line their shoes and trousers as they make their way to the dew-laced grass, patches of which now bear traces of the blood. The sky is just breaking into light. The man in the hiker’s jacket looks at the scene of carnage and spits out in disgust before lighting up a cigarette. The flame warms his cupped palms, as he hums. “Bidi jalaile jigar se piya….” By the time they reach their 4x4, the fireball breaks through the horizon. For the trio, a new day has dawned.

“Gulzar? No. He couldn’t have,” says the woman, as she stares down from the machan. She holds a monocular to her right eye, as her gloved left hand swats yet another mosquito. Crushed, the insect leaves a smidge of blood on her cheek. “Why wouldn’t you believe me? Just listen to the lyrics again,” says the man standing next to her. He wipes the trace of blood from her face and hands her a half-squeezed tube of mosquito repellent gel. She dabs some of it over her face, the only exposed part of her body, which is otherwise covered by a pair of rugged pants and a thick flannel shirt. Her lean, sinewy hands rest on the machan’s ledge, as she casually feels the contours of the knot of a thick rope. One end of the rope is coiled and tied to the ledge. It’s pitch dark. But there are sounds aplenty, other than their hushed whispers. Disparate sounds, of insects one would never know about, of animals big and small, of birds who found some reason to wake up at night, owls who had every reason to be awake and of the wind rustling through the leaves, all came together to somehow make sense that night. They were in the sanctum sanctorum of the Mhalshe wildlife sanctuary in Ponda, the core heart of the forest, where only the jungle throbbed, ruled and survived. And the three of them, the lean, fit woman, the man wearing denims and a hiker’s jacket who had invoked Gulzar and a third, a fat, bearded man, curled up in a foetal position in one corner of the machan, were lying in wait for the sanctuary’s prime deity -- the last surviving tigress of the forests of Go-aah. He whispers to her again. “Zabaan pe laga laga re Zabaan pe laga laga re namak ishq ka Haaye re tere ishq ka Namak ishq ka Haaye re tere ishq ka (I've tasted... Tasted the salt of your love Sigh, your love For the salt of your love Sigh, of your love) “The salt of love, what else can that be?” says the man in the jacket, humming the lines again, his tone softer and precise this time. “Salt… hmmm… Maybe their collective sweat,” she whispers back, her eyes still scanning the darkness. “Then how do you explain the next few lines… Balam se manga re Balam se manga manga re Namak ishq ka tere ishq ka Haaye re tere ishq ka”. (I asked my lover, I asked my lover, I did. For the salt of your love Sigh... your love) “She’s specifically seeking salts from the guy….” They hear a sound from somewhere below the machan, which is around 20 feet above the forest’s floor, littered with rotting leaves and organic debris. There’s a small watering hole nearby. That’s where the sound came from.

She lunges, going for the neck first, but the helmet impedes her bite. Shifting her focus, she aims for the midriff and ends up chewing the old, stale blanket. It's only at that moment that she notices his bare legs. For the trio up in the machan, every second of the carnage playing out below seems to take an age. The two men cover their ears with their palms to block the manic screams of the prey, who is being mauled, torn and eaten. They lie slumped on the machan’s rough floor, with the only woman in the group trying to calm them by stroking their backs reassuringly. The screams stop in seconds, followed by the sounds of the tigress making its way through muscle, bone and organs. It has been an hour since the tiger’s kill. The fat man has passed out. The man in the hikers’ jacket still has his eyes clenched shut. Tears stain his cheeks. Only the former commando seems alive to the situation. She gently pushes them away and stands up to scan the ground below. The tigress has dragged her kill to the edge of the clearing before dining on it. What remains is the mangled helmet and the tattered blanket. One foot, from the knee down, seems to have been flung a few feet away, while the other foot, badly chewed from the thigh down, lies on the bloodstained grass. “Guys, it’s over. Get up.” “Is the tigress gone?” asks the fat man. As he tries to get up, his hand knocks the plastic cap of a dessert cup off the machan’s edge. “Job done?” asks the man in the hiker’s jacket, as he composes himself. He takes the monocular from her hands. “Done and how. But it’s funny, how she only chewed the exposed legs, but finished the rest of him,” the commando says.

The man’s hands are tied behind his back. His head is covered with a weathered, full-face helmet, but his face is pale, sweating with agony, anger and fear. Occasionally, strands of his thick moustache appear to bristle with anger and then tremble with pain, when he lets out a laboured breath. His warm breath, pungent with puke, regularly coats the helmet’s visor with vapour, which vanishes when he breathes in. In those moments, when the visor is unclouded, you can see his dilated pupils gleam darker than the night around him. The white piece of gauze stuffed in his mouth has turned yellowish with his vomit. As he begs for mercy through his eyes, his mouth contorts in an effort to scream for help. The man in the hiker’s jacket jerks the rope a bit and the man starts swinging faster and wider. In a soft whisper, the man holding the rope sings: It's the eye of the tiger. It's the thrill of the fight. Rising up to the challenge of our rival. And the last known survivor Stalks his prey in the night. And he's watching us all with the eye of the tiger The eye of the tiger The eye of the tiger The eye of the tiger The eye of the tiger “We should have let him go commando,” he tells the woman with a wry grin, as he finally steadies the rope. The upper torso of the man at the receiving end of the rope is covered with a thick blanket stapled in place to ensure it does not slip off. He does not have any trousers on. Just a pair of boxers, which are now soaked in urine. “I don’t care about his pants. But the helmet and the blanket will work,” she says. “How fucked up was your commando school? It takes someone really wicked to make a man about to be eaten by a tiger wear a helmet and a blanket,” says the fat man. “The helmet and the blanket will delay the tigress’ assault on his vital organs. It’ll defer his death and prolong agony.” “He will literally see the tigress eat him alive then?” “That’s the plan, my man,” she says. That’s when they hear the tigress’ first roar, before she breaks out of the bushes a short distance to their right. The woman trains the flashlight on the moving mass of saffron, black and white. “Now,” the man wearing the hikers’ shirt whispers. The commando cuts the rope tied to the ledge. The man falls to the ground with a thud. The tiger is alarmed for a moment and stops in its tracks, like a majestic statue caught in the flashlight’s beam against an untamed garden of uneven brush and unruly shrubs. The beast moves cautiously to reassess the situation. The last living specimen of the jungle’s apex species stares at her unusual looking, wriggling prey for a few seconds.

"गुलजार ? नाही. त्यांच्याकडे असू शकत नाही," ती स्त्री मचाणाकडे पाहत म्हणाली. तिने आपल्या दुर्बिणीचे एक भिंग उजव्या डोळ्याकडे वळवले. तिच्या हातमोजा घातलेल्या डाव्या हाताने तिने चापटी मारून आणखी एका डासाला चिरडले होते, पण तिच्या गालावर मात्र रक्ताचा पुसटसा डाग तसाच राहिला होता. "तू माझ्यावर विश्वास का ठेवत नाहीस ? फक्त पुन्हा एकदा गाण्याचे बोल ऐक...." तिच्या शेजारी उभा असलेला माणूस म्हणाला. त्याने तिच्या चेहऱ्यावरील रक्ताच्या खुणा पुसल्या आणि मॉस्क्युटो रिपेलेंटची (डासांपासून बचाव करणारे जेल) अर्धी वापरलेली ट्यूब तिच्या हातात दिली. तिने आपल्या चेहऱ्यावर थोडी क्रीम फासली.... तिच्या संपूर्ण शरिराचा तेवढाच काय तो भाग उघडा होता, बाकी खडबडीत पँट आणि जाड फ्लॅनेल शर्टने तिने आपले अंग पूर्णपणे झाकून घेतले होते. तिचे सडपातळ, बळकट हात मचाणाच्या काठावर विसावले होते..... कारण तिला जाड दोरीच्या गाठीचे आकृतिबंध सहज जाणवत होते. दोरीचे एक टोक गुंडाळले गेले होते आणि कड्याला बांधले गेले होते..... इथे दाट अंधार आहे. पण त्यांच्या शांत कुजबुजण्याशिवाय भरपूर आवाज आहेत. कधीच कळणार नाही असे लहान-मोठे प्राणी, किटकांचे आवाज ज्यांना रात्री जागण्याचे काही तरी कारण मिळाले असावे. त्यात घुबडाकडे तर कारणं होतीच... वाऱ्यामुळे सळसळणाऱ्या पानांच्या आवाजाची. हे सगळं काही एकत्र जुळून आलं होतं. फोंड्यातील पवित्र आणि देवत्व प्राप्त असलेले हे म्हाळसा वन्यजीव अभयारण्य होते. जंगलाचे मुख्य हृदय, जेथे फक्त जंगल धडधडत होते... राज्य करत होते आणि.... जगले होते …! आणि त्यातल्या तिघी सडपातळ पण दणकट स्त्रिया, डेनिम्स घातलेला आणि हायकर्सचे जॅकेट, ज्यामुळे गुलजारची आठवण झाली होती तो माणूस... आणि तिसरा... जाड, दाढी असलेला, मचाणाच्या एका कोपऱ्यात गर्भगळीत स्थितीत पडलेला होता, जो वाट पाहत होता आपल्या प्रमुख देवतेची.... गोव्याच्या जंगलातील शेवटची आणि एकमेव जिवंत वाघिणीची....! ते तिच्याशी पुन्हा कुजबुजू लागले... “जबां पे लगा लगा रे.... जबां पे लगा लगा रे नमक .... इश्क का.... हाय रे तेरे इश्क का.... नमक इश्क का.... हाय रे तेरे इश्क का...” प्रेमाचे नमक, दुसरे काय असू शकते ?" जॅकेटमधला तो माणूस पुन्हा त्या ओळी गुणगुणत होता.... त्याचा स्वर अधिक नरम... पण नेमका होता..... "नमक... हम्म... कदाचित त्यांचा एकत्रित घाम," ती पुन्हा कुजबुजली, तिचे डोळे अजूनही अंधाराची खोली शोधत होते. "मग पुढच्या काही ओळी कशा समजावणार... बालम से मांगा गा रे बालम से मांगा मांगा रे रे नमक इश्क का तेरे इश्क का हाय रे तेरे इश्क का ”. "ती विशेषतः त्या माणसाकडून मीठ शोधत आहे...." सडलेल्या पानांनी भरलेल्या जंगलाच्या जमिनीपासून सुमारे 20 फूट वर असलेल्या मचाणाच्या खाली कुठूनतरी त्यांना आवाज ऐकू येतो. जवळच एक लहान पाण्याचे छिद्र आहे. तिथून हा आवाज आला होता.

वाघीण भक्ष्याकडे पाहुन फुसफुसली ..... प्रथम ती त्याच्या मानेकडे गेली....परंतु, हेल्मेटच्या अडथळ्यामुळे तिला चावा घेणे अशक्य बनले..... आपले लक्ष दुसरीकडे वळवत ती मध्यभागी आली.... तिथे मात्र जुने, शिळे ब्लँकेट चघळतानाच तिचे लक्ष आता उघड्या पडलेल्या पायांवर गेले.... मचाणावरील तिघांसाठी मात्र खाली सुरू असलेल्या नरसंहाराच्या प्रत्येक सेकंदाची धडधड लागून राहिली आहे. ती फडशा पाडत असता, त्याचे शरीर फाडत असता आणि त्याच्यावर ताव मारत असता, तो आवाज ऐकू येऊ नये यासाठी ती दोन्ही माणसे त्यांचे कान त्यांच्या तळहाताने झाकून घेतात. मचाणाच्या वरील भागात झोपलेल्यांच्या गटातील एकमेव महिला त्यांच्या पाठीवर हळूवारपणे हात फिरवत त्यांना धीर देऊन शांत करण्याचा प्रयत्न करते..... काही सेकंदात किंचाळणे थांबते...! त्यानंतर वाघीण मांस, हाडे आणि अन्य अवयवांवर ताव मारत असल्याचा आवाज येतो. वाघीणीने फडशा पाडून एक तास झाला आहे..... तो जाडा माणूस जवळजवळ मृतवत पडलाय.... हायकर्सच्या जॅकेटमधील माणसाचे डोळे अजूनही बंद आहेत आणि त्याच्या गालावर ढळाढळा अश्रू वाहताहेत. या परिस्थितीत फक्त माजी कमांडो एकटीच भानावर असल्याचे दिसते आहे. ती हळूवारपणे त्यांना दूर ढकलते आणि खाली जमीन स्कॅन करण्यासाठी उभी राहते. त्या मृतदेहाचा पूर्णपणे फडशा पाडण्याअगोदर वाघीणीने त्याला ओढून काठावर नेला होता. तिथे उरले ते एक भंगार हेल्मेट... आणि फाटलेली घोंगडी.... गुडघ्यापासूनचा एक पाय काही फूट दूर लोंबकळल्यासारखा वाटत होता. दुसरा पाय... मांडीपासून खालच्या दिशेने वाघीणीच्या चाव्यामुळे रक्ताने माखलेल्या गवतावर पडला होता. "मित्रांनो उठा, काम फत्ते." "वाघीण गेली का?" जाड माणूस उद्गारला. तो उठण्याचा प्रयत्न करत असतानाच त्याच्या हाताचे टोक मचाणाच्या काठावरील बाजूला टेकले... "काम झाले?" हायकर्सच्या जॅकेटमधला माणून विचारतो. हे करत असताना तो स्वतःला सावरतो. तिच्या हातातून एकभिंगी दुर्बीण घेतो. "झाले आणि ते पण कसे....? पण, एका गोष्टीची गंमत वाटते... वाघीणीने त्याचे फक्त उघडे पाय चघळले. पण बाकीचे अवयव मात्र फस्त केले," कमांडो म्हणाली. “डोके… डोके…” हायकर्सच्या जॅकेटमधील माणूस किंचाळला. आपल्या दुर्बीणीच्या इन्फ्रा-रेड फिल्टरची ब्राइटनेस पातळी वाढवत तो हे दृष्य पाहत होता. "त्याचे डोके अजूनही हेल्मेटमध्ये आहे".... हे पाहतानाच आलेली उलटीची उबळ टाळण्यासाठी त्याने लगेच तोंड झाकले. तिने त्याच्या हातातून एकभिंगी दुर्बीण लगेच हिसकावून घेतली आणि त्याला निलगिरी तेलाची एक कुपी दिली.

"तू बरोबर आहेस," ती म्हणाली. " ते तेल नाकपुड्यांना लाव, तुला बरं वाटेल." "तुला बघायचे आहे काय, खाली काय आहे ते ?" तिने ती एकभिंगी दुर्बीण त्या जाड्या माणसाला देऊ केली, पण तो ती घेण्यास धजला नाही. "ठीक आहे... तर, त्याचे डोके शरिराला जोडलेलेच आहे. पण, वाघिणीच्या चघळण्याच्या आवाजाने माझे डोके मात्र सुन्न झाले आहे.... आता आम्ही डोकी फिरवूया का ?" दोरीच्या शिडीवरून ती दोघे खाली उतरू लागली... “हा योगायोग आहे की तू तीनदा डोक्याचा उल्लेख केलास,” खालील कमांडोच्या आदेशांचे पालन करत शिडीवर चढताना हायकर्सच्या जॅकेटमधील माणसाने म्हटले. त्या जाड्या माणसाने मात्र याकडे साफ दुर्लक्ष केले. "तुम्ही तुमच्या केकचे सर्व तुकडे उचलले आहेत ना?" तिने जमिनीवर पडलेले दोर गोळा करत असताना विचारले. दोरीची शिडी व्यवस्थित दुमडत ती आता दोरीचे भाग गुंडाळायला सुरूवात करत होती.... “हो... होय.... सर्व पुरावे नष्ट झाले आहेत.” तिने रक्ताळलेली दोरी गुंडाळीत ती फिरवली. कारण, ती त्या टोकाच्या विरुद्ध दिशेला असलेल्या वाटेवरून जात होती, जिथे वाघिणीने खाल्लेल्या शिकारीच्या रक्ताने गवत माखलेले होते. ती दवबिदूंनी ओथंबलेली पहाट आहे. दवाने ओलसर बनलेल्या बिया आणि जंगली वनस्पतींवर ती त्यांच्या बुटांचे आणि पायघोळांचे प्रतिबिंब उमटवत होती. त्या प्रतिबिंबाचे ठिपके मात्र आता रक्तरंजीत झाले होते. आकाश नुकतेच आपले डोळे उघडून प्रकाशमान बनत होते.... हायकर्स जॅकेट घातलेल्या माणसाने नरसंहाराचे ते दृश्य पाहिले आणि सिगारेट पेटवण्यापूर्वी तिरस्काराने थुंकला. तो गुणगुणत असतानाच त्याच्या कंप सुटलेल्या तळहातांना सिगरेट पेटवतानाच्या ज्वालांची शेकोटी सुखाव होती. "बिडी जलायले जिगर से पिया..." जेव्हा ते आपल्या 4x4 जीपकडे पोहोचतात, तेव्हा सुर्याच्या पोटातून जणू अग्निलोळ फुटतात. त्या तिघांसाठी नवा दिवस उजाडल्याचे ते संकेतच आहेत.....!

"ती अजून इथे आहे का?" जाड माणूस कुजबुजतो. त्याचे डोळे अजूनही बंद आहेत. "नाही, तो फक्त लाल रानकोंबडा आहे," ती त्याच्याकडे वळते. “तू... चा... आयला उठशील का? निदान घोरणे तरी थांबेल” , त्या बाईने त्याला हलकेच लाथ घातली. “मी जागा आहे. आणि हो, तो आवाज… तो मी घोरत नव्हतो. तो.. तो माणूस आहे....” रात्रीच्या अंधारात मिटणाऱ्या जाड दोरीच्या त्या टोकाकडे त्याने निर्देश केला. "मला वाटते की, तो आपल्याच ओकारीवर गुदमरत आहे". "त्याला द्या.....," ती म्हणाली. तिने दोरीला थोडासा हिसका दिला. तेवढ्यात उचकीचा जोरात आवाज झाला आणि अचानक थांबला. “आणि तसेही, मी आमच्या मित्राशी सहमत आहे. गुलजार हे भारतातील महान गीतकारांपैकी एक होते आणि त्यांचा ‘नमक इश्क का’, हा ओरल सेक्सचा एक प्रकार आहे...” तो लठ्ठ माणूस म्हणाला. “तुम्ही ते गमावले आहे. गुलजार यांनी हे गाणे लिहिले तेव्हा त्यांचे वय 120 वर्षे किंवा असेच काही तरी असावे,” ती म्हणाली. "एखाद्याची इच्छा त्याच्या वयावर अजिबात अवलंबून असत नाही..... " रात्रीचा आवाज अचानक गायब होण्यापूर्वी हायकर्सच्या जॅकेटमधील तो माणूस अचानक उद्गारला. त्या मरणासन्न काळोखाची शांतता फक्त रातकिड्यांच्या आवाजाने भंगली होती. “मला वाटतं ती वेळ आली आहे. मला फ्लॅशलाइट आणि चाकू द्या.” त्या जाड माणसाने, ज्याने मल्टी-पॉकेट फोटोग्राफरची बनियान घातली होती, त्याने आपल्या खिशातून वस्तू काढली आणि तिला दोन्ही हातांनी दिली. नंतर त्याने बनियानच्या दुसऱ्या पोकळीत खोदले... झाकलेली प्लास्टिक कप काढली आणि ती उघडली... “आयला ! पुन्हा सेरादुरा नाही! आज रात्री हा तुझा सहावा कप आहे.” “तू कमांडो आहेस? कमी मधुमेह आणि तणाव याबद्दल तुम्हाला काय माहिती आहे?" कपला जोडलेल्या चमच्याने मिठाई बाहेर काढताना त्याने शांतपणे नकार दिला. "धन्य आहे माझी आई जिने तिची रेसिपी माझ्यासोबत शेअर केली..." हायकर्सचे जॅकेट घातलेल्या माणसाने जाड माणसाच्या कपातून आपल्या बोटांनी मिठाई काढली आणि चाटली. “अं… ठीक आहे. पटकन प्रश्न.... तुला काय वाटतं, तुला कोण मारेल? मधुमेह की वाघ...? “कदाचित गोड दात असलेला वाघ.....” त्याने वापरलेला कप, इतर पाच जणांच्या विखुरलेल्या अवशेषांच्या बरोबरीने मचाणाच्या मजल्याच्या काठावर ठेवला. अचानक, अपशकुनी सांबराचा रडण्याचा आवाज मचाणापर्यंत आला. तिघांनी त्या दिशेने पाहिले. पुढे तर काहीच नाही..... वाघ जेव्हा शिकारीवर असतात तेव्हा ते असेच फिरतात.... जंगलात मिसळतात.... तोपर्यंत, जोपर्यंत त्यांच्या शिकारीचा वास लागत नाही..... वीकेंडनंतर सोमवार अचानक प्रकट होतो तसा..... .......आणि गोव्याच्या जंगलातील शेवटच्या वाघिणीला आज रात्री तिची शिकार मिळेल. तिने त्यासाठी प्रयत्न केले, की नाही याची पर्वा न करता.... “थंड आहे....”, आपले हात उबदार ठेवण्यासाठी त्यांनी हातमोजे एकमेकांवर घासले. त्यांना काही अंतरावर हालचाल ऐकू आली... जणू काही एक मोठा प्राणी झुडुपांतून दक्षिणेच्या दिशेने हळूहळू जातो आहे. “आम्ही चाललो,” कमांडो म्हणाली. तिने तिच्या मित्रांकडे वळून पाहिले.... "तुम्ही तयार आहात का?" "तरीही मागे वळायला खूप उशीर झाला आहे". "वाघाचे पहिले दर्शन आणि मी त्याला सोडलं..... बरोबर….?" तिने विचारले. “हो.... पण थांब. मला शेवटी साल्याला पुन्हा लटकताना पाहायचे आहे. त्याच्यावर लाईट लावा...." तो प्रकाश थेट त्याच्या चेहऱ्यावर पडतो. त्या हलक्याशा वाऱ्याने तो दोर लटकतो. जणू घडाळ्यातील पेंडोलम शेवटच्या क्षणी ठेके देत असल्यासारखा......

त्याचे हात पाठीमागे बांधलेले आहेत. त्याचे डोके हवामानपूरक हेल्मेटने पूर्ण झाकलेले आहे. परंतु, त्याचा गुलाबी चेहरा फिकट पडला होता. वेदना, राग आणि भीतीने त्याच्या चेहऱ्यावर घाम फुटला होता. बाहेर श्वास सोडतेवेळी त्याच्या चेहऱ्यावरील जाड मिशा रागाच्या भरात अधिक टोकदार भासत असतानाच, त्या भीती आणि वेदनांनीही थरथरत होत्या. त्याच्या उबदार श्वासाने त्याच्या तोंडातील मळमळ हेल्मेटच्या समोरील काचेवर वाफेचे थर तयार करत होती. तो श्वास आत घेतल्यावर काचेवरील ती वाफ आपोआप नाहीशी होत होती. हे घडत असताना त्याची बुबुळं मात्र रात्रीच्या काळोखात अधिक गडद होत चमकत होती. त्याच्या तोंडात अडकवलेला पांढरा बोळा उलटीच्या स्त्रावामुळे पिवळसर बनला होता. त्याचे डोळे दयेची याचना करत असल्याचे भासत होते आणि त्याचे मुके तोंड मदतीच्या हाका मारण्याचे प्रयत्न करण्याची धडपड करत होते. हायकर्सच्या जॅकेटमधल्या त्या माणसाने दोरीला थोडासा धक्का दिला आणि अधिक वेगाने आणि रुंद पसरून तो झुला घेऊ लागला. हायकर्सच्या जॅकेटमधला तो माणूस हळूवार गुणगुणत होता..... “हा वाघाचा डोळा आहे... हाच या लढतीचा थरार आहे... आमच्या शत्रूचे आव्हान पेलण्याइतपत उठायचे आहे... आणि शेवटचा ज्ञात वाचलेला... रात्रीच्या वेळी त्याची शिकार करतो... आणि तो वाघाच्या नजरेने आम्हाला रोखून पाहत आहे... वाघाचा डोळा... वाघाचा डोळा... वाघाचा डोळा... वाघाचा डोळा........" “आपण त्याला तसाच नागडा लटकत सोडायला हवा होता,” तो माणूस सूचकतेने तिला म्हणाला आणि शेवटी त्याने ती दोर स्थीर केली. दोरीच्या पहिल्या टोकाला असलेल्या त्या माणसाचे वरचे धड जाड ब्लँकेटने स्टेपल करून झाकलेले होते जेणेकरून ते घसरू नये. त्याच्या अंगावर कोणतीही पँट नव्हती. लघवीत भिजलेल्या चड्ड्यांची जोडी तेवढीच होती. “मला त्याच्या पॅंटची पर्वा नाही.... पण हेल्मेट आणि ब्लँकेट नक्कीच उपयोगात येईल,” ती म्हणाली. “तुझे कमांडो प्रशिक्षण किती क्रूर आहे. वाघाच्या शिकारीला टाकून दिलेल्या माणसाच्या डोक्यावर हेल्मेट आणि अंगावर घोंगडी घालण्याइतपत खरोखरच क्रौर्य लागते बुवा...” तो जाड माणूस उद्गरला. “हेल्मेट आणि ब्लँकेटमुळे ती वाघीण त्याच्या अवयवांवर थेट हल्ला करू शकणार नाही. त्याच्या मृत्यूला उशीर होईल आणि त्याच्या यातना लांबतील.....” "एवढंच नाही, तर त्याला वाघीण जिवंत खातानाचा अनुभवही येईल?" "अरे, तोच तर प्लान आहे मित्रा....!" ती उद्गारली. तेव्हाच तिथे वाघिणीची पहिली गर्जना ऐकू आली.... ती त्यांच्या उजवीकडे, थोड्या अंतरावर झुडपांतून बाहेर पडत होती... ती अचलपणे... केशर, काळ्या आणि पांढर्‍या रंगाच्या हलत्या वस्तुमानावर लक्ष ठेवून आहे.... “आता?” हायकर्सचा शर्ट घातलेला माणूस कुजबुजतो. कमांडोने काठाला बांधलेली दोरी कापली. तो माणूस जोरात जमिनीवर पडला. वाघीण क्षणभर सावध झाली आणि त्याच्या मागावर थांबली, एखाद्या भव्य पुतळ्यासारखी.....! फ्लॅशलाइटच्या रेघेमध्ये, असमानी कुंचल्याच्या आणि अनियंत्रित झुडुपांच्या अखंड बागेत तो पकडला गेला गेला.... वाघिणिने सावधपणे परिस्थितीचा अंदाज घेतला.... या जंगलातील सजीव मात्रांपैकी शेवटचा जिवंत नमुना असलेला हा प्राणी आपल्या भकक्ष्याकडे काही सेकंद टक लावून पाहत होता...

“Santosh sir, was one of our finest teachers before they sacked him. I think I was in Class 9 at the time,” Nihal says, reaching out for a glass and a jug of water on the low table before him. His parents’ burial and the ordeal of watching one of his favourite teachers being beaten to pulp, all in one day, had taken their toll. Recounting the incident to Crespo, someone he considered his best friend and a mentor of sorts, had turned his mouth dry. “Why was he sacked?” asks Crespo, as he watches Neil finish the water in the glass with one large gulp. He gets up to fix a sandwich for his young, bereaved friend. Crespo walks to the fridge to get some butter and ham, puts them on a tray and brings it back to the table along with a loaf of bread. “The school claimed he was a sympathiser of the Bhuierantle Munis. The management charged him with treason and dismissed him from school,” Neil says. Also referred to as ‘The Tunnellers’, the mysterious Bhuierantle Munis spearheaded a rebel movement in the subterranean world. Its stated objective was to challenge the Overlords and the Democratic Corporation of Go-aah and restore democracy in Goa. Just as their title suggested, over the years, The Tunnellers had dug, scraped and shovelled a network of tunnels in the subterranean world, which facilitated their access from one cavern habitat to another, without detection. The underground tunnels were critical to unhindered movement because of the Corporation’s overbearing surveillance on the surface and in other modes of surface transportation. The rebel group’s founder was Ranga Parab, a former geotechnical engineer from Sattari, Go-aah northernmost province. The Corporation had outlawed The Tunnellers for their efforts to put together a resistance movement in the state against the Overlords and the Corporation itself. Bhuierantle Munis members were also suspected of masterminding an unending series of sabotage operations in Go-aah, including attacks on the metro infrastructure. Ranga’s band was rumoured to have more than a thousand members, but their numbers were reportedly growing. There is a long pause as Neil bites into the sandwich, which Crespo has quickly put together for him. It isn’t usually quiet, when Neil and Crespo are in the same room. Neil loved reading about new technology and liked to bounce his thoughts on the subject off of Crespo. The latter, who loved to tinker and create gadgets himself, would often demonstrate his new gizmos to Neil before moving on to the next one. According to Tanaji, Crespo could have made a fortune had he patented some of the gadgets he invented, especially his slick, compact drones, which, though small in size, could lift an antique grand piano and carry it over long distances. “Do you think I should have intervened,” he asks his mentor, as he takes another bite of the sandwich. The question is followed by a heavy, overbearing silence in the room. Crespo stares at the floor. He had no answer to offer Neil just yet. For now, all he could do was offer him that lousy sandwich.

Italy has the mafia, Japan has the yakuza. Russia has the Bratva, or the Brotherhood, also referred to as the ‘thieves in-law’. The Bratva survived the Czarist regime, survived both Lenin and Stalin, but the mafia really came into its own after the collapse of the Soviet Union, encashing on the chaos that followed the dismemberment of Mother Russia. Bratva gangs operated across the country, using Moscow and St. Petersburg as their bases. Later, they branched out their drug-running operations to the US, Europe and Asia. The emergence of Vladmir Putin, the biggest, badass ‘Brother’ that the Brotherhood ever had to contend with since the days of Stalin, muted the Bratva clout somewhat. But Putin’s demise in 2033 presented the Russian mafia with a fresh foothold. Putin had ruled Russia with a firm grip. But his systematic dismantling of the opposition, perceived threats or just about anyone with a semblance of political potential resulted in a crop of weak leaders taking charge at the Kremlin after his demise. The Bratva sensed an opportunity and slowly started muscling the new leadership, which lacked both credibility and confidence. Within two decades, the Bratva gained control over several key sectors, including water resources and renewable energy. Both were in currency in wake of the steadily increasing global water shortage and the growing lack of dependency on fossil fuels respectively. The Bratva also controlled the logistics sector through fronts like the Volga Metro Trans, which constructed the metro rail project in Go-aah. The Brotherhood also controlled air, rail, sea and road transport operations in several countries, which enabled them to earn sizable revenue and an international presence. Their expansive logistics network also helped them transport and distribute drugs and other contraband with ease over domestic and international borders. In Go-aah, the completion of their metro rail project had coincided with the Corporation’s decision to shepherd the state’s last remaining population – which was unable to cough up the hefty annual surface-rights licence fees – into the subterranean caverns. The last batch was a resistant lot, which resorted to violence against their forced relocation. One of the targets of this violence was the Volga Metro Trans’ newly laid infrastructure. The Bratva-controlled company responded to the violence by persuading the Democratic Corporation of Go-aah, to allow them to import members and allies of the Brotherhood to protect the company’s assets. Relieved that the riots fuelled by subterraneans would soon be someone else’s headache, the Board of Directors permitted the Volga Metro Trans to maintain law and order along the tracks and its infrastructure. The metro line was partly envisioned by the Corporation as the modern-day version of cattle cars or stock cars of the 1800s, which fuelled US beef boom and simultaneously drove the cowboys into the sunset. The railroad cars then, were used to transport cattle overland across the continent to feed the countryside which was rapidly filling up. The Go-aah Metro Authority, a partnership entity between the Democratic Corporation of Go-aah and the Volga Metro Trans, ran two metro lines in Go-aah. The overground metro line, which operated along the coast, was called the Tyrian Purple. This particular shade of purple was historically associated with the elite and royalty on account of its rare and expensive source; Murex sea snails. The scarce availability of marine creatures made the dye sourced from their glands extremely rare and expensive to produce.

Despite all the structured mayhem that the Corporation has subjected Go-aah to, the moon still shone brightly that night over Solar Anjuna. At that moment, it shone through two high-rise apartments that loomed over to the right of the house. The moonlight filtered through the open window and washed the floor of the room, where Tanaji and Karvi had retired that night. Tanaji slept on the bed, but Karvi lay tucked into a green sleeping bag on the floor. He wakes up in the middle of the night to light up a smoke. This batch of cigarettes was specially curated by Conchita and her team of botanists. It is flavoured with shredded flower petals and crushed pollen, as a substitute for tobacco. Conchita called this batch ‘Night Flower’, designed to simulate the calming therapeutic effects of the raat rani, a rare night-blooming jasmine. Tanaji sits on the window sill. In between long, satisfying drags, he occasionally turns to look at Karvi, whom he had loved since the time he had first seen her in school. Years later, he learned more about her. Karvi was commandeered from the subterranean world by the Corporation’s Human Resources division when she was just five years old. A few dozen children with exceptional talent were harvested from the underground caverns every year after being subjected to mandatory IQ and physical tests. The ones with extraordinary abilities were given a one-way golden ticket to live on the surface, where their progress was constantly monitored. Once awarded the golden visa, the selected children were permanently separated from their parents and placed in educational institutes where they were groomed to excel. Until they reached 18, the Corporation was their official guardian. Each such child was allotted a mentor for life. Karvi’s mentor was Martha, Neil’s deceased grandmother. Karvi in particular was hand-picked for the golden ticket because of her leadership skills and her raw physical power. Born to a single mother in a subterranean settlement in South Goa, Karvi, was regularly bullied by a gang of teens, who also lived in the same cavern. At five, she decided she had enough. After the bullies heckled her in a subterranean school one day, she charged them. Using a slingshot she had built, Karvi broke the shins of two of her bullies and cracked one skull. The others ran off. She had trained with the slingshot for two weeks before she took the decisive action. When she was questioned by school authorities a day later, her composure and confidence earned her an interview with the Corporation’s Human Resources division personnel. They, too, were impressed with her. Knowing well that she would never see her daughter again, her mother appeared only too happy that Karvi had been given a golden ticket out of the underground hell they lived in. She was placed in an elite boarding school, where she was trained in combat and earmarked to join the Indian military. Right now, as Tanaji turned towards her, the moonlight that streamed into the room was awash over her face. Some of it bounced back off the few white strands that had begun to streak her curly hair. He wanted to climb down the sill and caress her hair, but that would mean waking her up. And that could also mean waking up to reality and addressing the unsaid that seemed to forever plague their relationship… the relationship that never was.

“Do they know the whole story?” Crespo asks pointedly, butting into the conversation and licking the last of the serradura crumbs from a cup he had fished from one of his jacket pockets. Crespo calls out to Tanaji and Karvi. They settle themselves on the floor at the foot of Malcolm’s easy chair. “Go on, Malcolm. Everyone here needs to hear this,” says Crespo, reassuringly touching the old man’s knee. “Pass me that drink.” Nihal puts the glass back in Malcolm’s hands. He slowly sips on his second drink and stares at the glass’ edge as he tries to gather his wits. “The Pintos have lived in this house for several centuries now. It belonged to Nathan’s mother. It was her desire to not surrender the house to Corporation’s ‘Beautification and Upgradation Drive’...” The ‘Beautification and Upgradation Drive’ was one of the earliest directives of the Corporation aimed at altering the visual characteristics of Go-aah. The drive’s professed objective was to elevate the region’s landscape to a state of picture-postcard beauty. Postcards, of course, were an extinct means of communication for decades, but the phrase seemed to have lingered on nonetheless. The sum and unstated substance of the initiative, however, was to make additional acreage available to real estate companies to construct planned residential enclaves across the state. The upmarket and stylish villa enclaves were marketed globally as posh, exclusive addresses in the most Instagrammable state in India. The brutally enforced Beautification and Upgradation Drive had won Go-aah the most Instagram-friendly tourism destination title in Asia for several years on the trot. And not too incidentally, Vikramaditya Dessai, the Corporation’s Director of the Land Revenue Division, owned the biggest real estate brokerage and construction firm in the state, which had cornered 40 percent of all real estate transactions in Go-aah. As part of the drive, all existing structures that did not conform to the visual standards mandated by the Corporation were demolished across the coastline and hinterland. The Courts were bypassed from the procedure of appeal. Top officials of the Land Revenue Division were appointed as ombudsmen mandated with the task of hearing appeals from homeowners. Needless to say, none of the appeals could pass muster before the Authority. Only those homeowners, who were able to purchase annual surface rights from the Land Revenue Division – estimated at five percent of the land value – were allowed to live in the planned residential enclaves on the surface. The rest of the population was promised sizable monetary compensation for their land, but they were also driven into large caverns under the earth. The hundreds of thousands of renters in Go-aah were given no choice and herded into the same caverns. More than 100 mammoth caverns had been dug some years earlier as a refuge for the population from an unprecedented locust epidemic. Of course, we’ll come to that later. But amid all these changes in land use norms, the reason why the Pinto-Rodrigues abode still survived all these years was because Malcolm’s wife, Martha, was Vikramaditya’s school teacher. For all his antics as a spoiled brat in school, Martha had a soft corner for the young boy, whose greed, years later, would hasten Goa’s landscape into an ocean of tectonic change.

Sandeep Arya: Have you discussed the moon circuit proposal with your colleague on the Board of Directors, the Director for Tourism? Vikramaditya: (irritation evident in his tone) I have full faith in the Chief Director. I have discussed the proposal with him. I am confident that he will take everyone on board and ensure that this dream project will become a reality very soon. Sandeep Arya: Speaking about the relocation of subterraneans to Joida and Supa, there is concern among the subterranean population in Pernem about your department’s plan to clear 50 percent of Pernem’s remaining forest cover to accommodate 100 more exclusive villa complexes… Vikramaditya: (temper rises, interrupts the journalist) Sandeep, are you a spokesperson for the subterraneans? If that is really the case, maybe you should reconsider your vocation and your current address. The Corporation decides who goes where. Look around you. You should consider yourself fortunate to live in one of the most beautiful parts of the world. Yes… we are going to clear the damned jungle for this project. That will allow us to create a large captive clientele for our casino habitat. It will be a boon for Go-aah’s economy. And if you look closely, we have not lost a single percentage of green cover. For all the forests we have cleared so far, we have replaced them with a beautifully landscaped paradise. Our roads are lined with sturdy, genetically modified trees that do not uproot every monsoon. They shed their leaves all at once every year, making it easy to clear the litter. Our colonies have splendid lawns with the finest spreads of bermuda grass. You could easily play professional golf on them. So, don’t you… Vikramaditya’s angry spiel is interrupted by the attendant, who walks in with a glass of hot maté. The Director stirs the engraved straw, gently agitating the Uruguayan yerba leaves at the bottom of the glass. Vikramaditya was born in Montevideo. His father, Trivikram, a former Chief Director of the Democratic Corporation of Go-aah, was a constant visitor to the Uruguayan capital. Trivikram, at the time, was in talks with the government there to set up a dairy processing factory. Vikramaditya barely spent a year in Montevideo. When the factory was up and running, his father returned to Goa with his family to pursue his political ambitions. While Vikramaditya was too young to taste a maté as an infant in Montevideo, he got hooked on the beverage much later, during his several photography-cum-hunting excursions to South America. When he grew up, Vikramaditya bore an almost paradoxical passion for animals, capturing life and death with the click of a camera shutter or the gentle tap on the trigger sensor of his sniper rifle, depending on what he felt like in the moment. Vikramaditya was gifted his first sniper rifle as a teenager by his father, a prolific hunter in his time. They say that on a still, windless day, his father could bring down a sambhar (a large deer), with a shot right between its eyes. Vikramaditya, however, abhorred the headshot. He preferred a shot to the heart instead to kill his prey on account of his other penchant, photography.

Vikramaditya Dessai: (smiles with venom) Sandeep, Sandeep… My dear Sandeep. You never really get it, do you? (points to the scar on the journalist’s face) How’s that wound of yours doing? Healing well? Sandeep subconsciously feels the white scab on his forehead and peels off a loose fragment of dead, crusty skin. Vikramaditya Dessai: If I recall correctly, you picked up the injury soon after your last interview with me. Sandeep Arya: Yes… about a month ago. Vikramaditya Dessai: A bunch of ruffians attacked you soon after you left this office or something like that… Someone mentioned that to me. What was your last question in that interview? Sandeep crushes the dead skin fragment between the thumb and forefinger of his right hand, which is out of Vikramaditya’s sight. The broader implication of that assault sinks into his consciousness. Vikramaditya Dessai: Let me remind you. (stares directly into Sandeep’s eyes) You made a baseless charge about traces of formalin in fresh milk consignments imported from Ethiopia? Sandeep Arya: I had credible information. It was… Vikramaditya Dessai: (Slams the tabletop, abruptly stopping Sandeep’s defensive rebuttal) Learn something from your editor. You are what… in your sixties now? He was an editor by 30! The right questions get you the right answers. The wrong questions… You know what wrong questions fetch you now, don’t you? Vikramaditya puts the case with the golf balls carefully back in place and gets up. Vikramaditya Dessai: At the end of the day, none of those questions ever make it to the news bulletin anyway. I know they won’t and you know that too. So why ask them at all? You may leave now. Take your damn camera with you. Sandeep Arya gingerly gets up and gathers the recording device that has landed in a corner. He almost turns around to face Vikramaditya, but hesitates and decides against it. As he opens the door, the Director calls out to him. Vikramaditya Dessai: And Sandeep, you don’t have to worry. Remember, I only shoot animals worthy of a hunt.

Inside his cabin, Vikramaditya gives his hips a break. He picks an ornate, silver snuff spoon from the salver and scoops an indiscriminate measure of cocaine, which he snorts hard into his left nostril. “Do you want some now?” The woman is sprawled on his desk, her belly and breasts pressed against the tabletop screen. The screen responds to the pressure of her mild, sweating form by peppering the display with a chaotic, but colourful kaleidoscope of random images stored within the device’s memory. It also belches out official Land Revenue Division blueprint images from a hidden cache. One of the blueprints which pops up is a Pernem revenue sub division plan, which was finalised by the Corporation recently, but had been kept under wraps. According to the blueprint, Vikramaditya’s Land Revenue Division proposed to lop off nearly 50 percent of the remaining forest cover in Pernem, to carve out 100 more exclusive villa enclaves. The self-contained, gated enclaves are meant to exclusively cater to well-heeled clients of India’s biggest integrated casino habitat in Pernem, near the Manohar International Airport. He holds the coke-spoon in his left hand and uses his right to hurriedly tap the touchscreen in order to minimise the Pernem blueprint out of her sight. Some specks of coke dust line the end of his moustache. Vikramaditya uses the end of his tongue to mop them up. “Want it now?” “I’ll take a bump next time. Don’t you have an interview soon, Vicki?” she asks. Vikramaditya does not answer her question. Instead, he rams himself into her, finishing off after snorting another line off her back and licking the bitter powdered residue now tinctured with the salt from her sweat. They disengage. He zips his pants, as the woman gathers her top from a chair on which it had been flung. “So, Vicki, just checking. I can consider the electric fencing and surveillance contract for the subterranean sector confirmed then?” “What? Already? We have just got to know each other.” “You know, we’ll get to know each other anyway. But my boss just needs some kind of assurance.” Vikramaditya strides towards her with purpose, holds her long hair in his fist and kisses her hard on her lips for several seconds. “That’s my assurance… Let me tackle this interview now,” he tells her, pointing in the direction of an anteroom, from where she had walked into his office, bypassing the throng of subterraneans in the official reception area. As soon as she exits, an attendant wipes the table-top display screen with a microfibre cloth, picks up the silver tray and heads back into the anteroom. Vikramaditya settles into his seat behind the large desk, inhaling deeply as he ensures his pants are zipped. He then presses a button on the screen. The aide from the reception room opens the main door, ushering in Sandeep, the journalist he was chatting with outside. The walls and the high ceiling in the room are covered in dozens of rectangles beaming with vanity. Display screens of varying sizes broadcast silent images and videos of the Director’s adventures across the globe and in space. Vikramaditya’s face seems to stare down at you from every angle, alongside the world’s last surviving chimpanzee, friendly seals, in a space suit, skydiving…

Vikramaditya had photographed every living mammal of note along the Amazon. He had also shot nearly every living predator in South America. Somehow, the photographer in him, disliked the thought of a bullet wound puncturing his kills’ face. Perhaps it had something to do with the disruption of the aesthetics of a wild beast’s face, which he liked to photograph obsessively, when he wasn’t shooting at them. Vikramaditya’s refusal to take a headshot once almost cost him his life, or could have at least cost him his jaw, during one of his expeditions to Uruguay to hunt a black jaguar that had strayed into the country from neighbouring Argentina. Jaguars have been extinct in Uruguay and El Salvador since the mid-1800s. “These countries were the first to show a rapid human population increase with large scale land conversion. Retaliatory killing of the remaining exposed jaguars led to their extinction,” the World Wildlife Fund had surmised in its research paper ‘Jaguar Strategy 2020-2030’. Vikramaditya’s first and only brush with a jaguar in Uruguay started with his participation in a global underground hunting auction. He was well networked with hunters, who travelled the world to hunt predators, irrespective of their endangered status. Vikramaditya posted a winning bid of $7 million to earn the right to kill the only jaguar spotted in Uruguay in decades. The full grown, male black jaguar had strayed into the forests of Uruguay from eastern Argentina. It was spotted and tracked by a network of forest guides, linked to the underground hunter network. After working out the logistics with the auctioneers, Vikramaditya boarded a hypersonic jet to Montevideo and was escorted by the hunting party to the Esteros de Farrapos wetlands along the Rio Uruguay on the Argentinian border. The wetlands, where the black jaguar had strayed, were a popular destination for bird-hunting. The jaguar had been last spotted in a longish forested patch in the wetlands near the Estancia El Cangüé, an eco-lodge housed in a colonial era building in the 1810s. It was nearly dusk by the time Vikramaditya freshened up at the eco lodge. A local tracker and guide, Santiago, joined the hunting party, just before nightfall. Santiago was an old, grizzled man who wore a woollen poncho over a pair of worn denims. His long, greying hair was covered by a gaucho hat, which had weathered half as many seasons as Santiago. He smelled as wild as the beasts, which he tracked down for rich trophy-hunters like Vikramaditya to hunt. A porter hauled out a freshly slaughtered goat from a warehouse in the lodge’s compound and loaded the carcass into the rear of one of the two jeeps that were prepped for the hunt. “Should we rather not hunt it during the day?” Vikramaditya asked Santiago, who sat in the rear of the jeep leading the way. “He has not hunted for a couple of days. It’s been unusually warm today. So he is likely to hunt tonight,” Santiago replied. As the Jeep bumped and rattled over the rough terrain, Santiago pulled out his well-worn Winchester from a scabbard and started feeding in the bullets. Vikramaditya looked at the gun. Its vintage put him off.

Ohio’s Jim twins – Jim Lewis and Jim Springer – were born in the 1940s. Just a few weeks after their birth, they were adopted by two different sets of foster parents. When they eventually reunited at 39, the Jim twins found astonishing parallels in their lives. Both had married Lindas, later divorcing them to marry women named Betty. They each had a son, one named James Alan, the other James Allan. Both had childhood dogs named Toy. Raised in foster homes, both pursued law enforcement careers and shared hobbies like carpentry and mechanical drawing. Conchita had heard the remarkable story of the Jim twins. But her relationship with her identical twin brother, Nihal, was nothing like that. Apart from their identical looks and a shared knack for physically reacting similarly to situations when in close quarters, Conchita and Nihal had little in common as far as behavioural traits were concerned. From a rocking chair, she looked at Nihal, who had gone off to sleep. She was worried for him. The other commonality between the twins was their unconditional love and concern for each other. The twins were almost telepathic, when it came to understanding the other. Which is why, when Nihal suddenly resolved to wind up his successful modelling career and relocate to Goa, it rankled her. She almost questioned her love for Nihal, because she had failed to see his decision coming. Even more agonising was the doubt that crept into Conchita about whether her twin's love for her had faded. Nihal was always lean-built, just like her. She believed that the pressure of the abrupt relocation may have contributed to his recent weight loss. She gets up and covers him with a bedsheet in order to tuck him in for the night. As she is about to pull away, Nihal stretches out his hand and holds on to hers. “Everything... I’ll tell you everything soon.” Still holding his hand, she sits on the bed and pats him to sleep. A teardrop lands on Nihal’s cheek. “You worry too much,” Nihal tells her with his eyes still shut. “Why are you surprised? I am five seconds older.” The twins finally share a laugh. In his room, Malcolm has fallen asleep. The old book on the Pinto revolt lies on his chest. Its yellowed pages rest on his loose cotton shirt and the worn hardbound flap stares at the ceiling. The book rises and falls with the septuagenarian’s heavy breath. The reading light in the room is still on, its focused beam partly illuminating the book cover. A silverfish peeps out of a tiny hole in the book’s cover. With half its body out of the burrow it bore, it tries to make sense of the outdoors. The small, silver-coloured insect with a starch fetish is a cannibalising resident of old books, boxes and anything to do with ageing paper. Considering its penchant for drilling holes in books for body sustenance, it was the arch adversary of old-world librarians. Silverfish are even known to predate dinosaurs by millions of years. Its sensors detect no sound in the vicinity. The silverfish creeps out to stretch its six little legs. It crawls until it reaches the semi-circle of light on the cover, cast by the lamp. Alarmed by the glow, the phototactic creature retreats its steps and dives back into its paper burrow. The next time, perhaps, it would choose the right time to rise.

The Corporation’s directive addressed another purpose, one that was more malevolent in its intent. The ‘No Body Hair’ rule made it easy to identify the subterraneans’ movements in the Overworld. That day, most of them had queued up outside Vikramaditya’s chamber to follow up on the settlement of dues owed to them since the demolition of their homes and their relocation to the caverns. The phased payout had been chaotic, with the backlog of dues dragging on for years on end. It is stuffy inside the waiting room outside Vikramaditya’s cabin. Seated by the reception desk amidst the long rows of sweating subterraneans, who stood in three separate queues, is a man in his late sixties, his face sporting a deep scar across his forehead. The scar was healing, judging by the scab and hypopigmentation, a faint lightening of the skin around the gash. He had been waiting for nearly half an hour now for his scheduled interview with Vikramaditya. Restless, he started chatting up with the Director’s aide, the only other person in the room – besides him – who sported a crop of hair. Journalists and low-ranking officials of the Corporation lived in service quarters located in specially demarcated zones in the Overworld. The self-contained zones were ringed with high electrical fences, which shut automatically after 9 pm. “So, what did he bring back from his holiday to the moon this time?” “Sandeep, you had better learn to mind your language. The honourable Director was on a study tour, not a holiday.” “Ok, let me rephrase my question. What did he bring back from his study tour to the moon this time?” “Good... That’s good…. Oh, you haven’t heard? He brought back golf balls!” “Golf balls!” Vikramaditya, a self-confessed adventure junkie, had just returned from his third visit to the moon. This time, his lunar capsule had landed in the ‘Sea of Tranquility’ on the moon’s Tranquillitatis basin. The area derived its name from its unusually blue sheen, which stands out against the moon’s greyish black colour tones. The Sea of Tranquility was the moon landing site for Apollo 11 in 1969. Neil Armstrong and Buzz Aldrin made history by being the first and second astronauts to land on the moon’s surface. Alan Shepard, on the other hand, was the first American to enter space in 1961 and the fifth to walk the moon’s surface in 1971, courtesy of the Apollo 14 mission. But Shepard was a bit more creative than Armstrong, when it came to moon-surface dramatics. A golf enthusiast, he had hit two golf balls with a makeshift club across the moon’s surface, one of which landed in a crater near Mitchell’s javelin, a pole flung by his mission commander Edgar Mitchell. While Apollo 11 made history with Armstrong’s “one small step…” reference, the crew onboard Apollo 14 seemed to have more fun, flinging metal poles and golf balls across the moon’s surface. The balls had stayed on the surface for more than 100 years. “He’s got them in his office now, in a bulletproof glass case and all. When you go in, ask him to show it to you,” the aide said. Sandeep smiled knowingly. He would not even have to ask the question!

Santiago and Vikramaditya take positions on a long boulder overlooking the cliff. It affords an unobstructed view of the goat carcass below. Santiago looks at the direction in which he expects the jaguar to approach. “Should take about half an hour, señor. Would you share a maté with me?” Vikramaditya declines. “You go ahead.” Santiago rustles a few twigs, dry leaves and builds a small fire. With a much worn pot from his satchel, he brews the drink and pours it in his gourd. After quietly dousing the fire, he drinks it with a straw, silently. Minutes pass as they wait for the jaguar to break into the clearing below. Impatient, Vikramaditya feels an odd shape in his right trouser pocket. It’s a small vial of cocaine, a memento from a party a day ago. That should help me focus better, he tells himself. From his crouched, belly-on-the-ground position, he turns to look at Santiago, whose gaze appears to be focused on a rustling sound some distance away. Vikramaditya unscrews the vial’s cap. As he pours the powder on his smooth rifle butt, a sudden gust of strong wind brushes past the cliff, disturbing his composure. The wind blows away the cocaine pouring out of the vial. Vikramaditya tries to block the wind by cupping his left hand around the vial, but the sudden movement makes him drop the tiny bottle. He tries to stop its remaining contents from spilling onto the rock, but the effort comes with a consequence. It dislodges the rifle from his grip. The weapon rattles down the cliff, immediately alarming the black jaguar, which has just stepped into the clearing, lured by the carcass. It is still unclear to Vikramaditya for how long the three of them -- him, Santiago and the jaguar -- were stunned by the development. But the black beast reacts first. It bounds in the direction of the steep cliff, ignoring the carcass. The darkness makes it almost impossible to spot him. The next one to come to his senses is Santiago. “It’s climbing up the rocks, señor. Come, quick… stand behind me.” The ledge provides no obvious shelter from the approaching apex predator. Vikramaditya is too shocked to react, even as the sound of the angry beast rushing up the steep cliff grows louder with every passing moment. “Señor… señor,” Santiago calls out to Vikramaditya again, but the latter continues to be glued to the rock’s surface. The jaguar scales the last rock. It menacingly looks at the rifle-less hunter, who is still in shock. The jaguar lunges at him, its claws extended and pupils shining like polished coal in anticipation of an easy kill, when a gunshot echoes across the wilderness. The .38 calibre bullet catches the black jaguar mid-flight right in the heart. Its body contorts as it collapses on the ledge, one of its still-twitching claws coming to rest inches from Vikramaditya’s face. Recovering from shock, Vikramaditya finally turns his head towards Santiago, who holds the Winchester in his right hand and the maté gourd in his left. Santiago’s calm, steady eyes meet Vikramaditya’s paranoid gaze. The tracker raises his gourd, sips from the straw, this time with a pronounced slurp. “All you need, señor, is maté and a strong heart.”

(Back to Sandeep Arya’s interview with Vikramaditya Dessai) Vikramaditya finishes his maté with a long, hard pull at the straw. He snaps his fingers. The attendant walks in to clear the empty glass. Sandeep restarts the camera. Sandeep Arya: There’s just one loop that I wanted to close. What… Vikramaditya appears to have anticipated the trajectory of Sandeep’s next question. He raises his hand, directing the journalist to stop. He opens a table drawer and brings out a toughened glass case, with Shepard’s golf balls resting on a smooth leather cushion. Vikramaditya Dessai: This is the treasure that I brought back from the moon. Sandeep Arya: Aah… Shepard’s golf balls… I’ve heard about these. Could you please explain the context to our viewers? Dessai leans forward and goes into elaborate detail about how the golf balls first landed on the moon before eventually landing in his possession. Vikramaditya Dessai: I took a curated tour from the Sea of Tranquillity to the Fra Mauro region, the Apollo 14 site landing site. The landing site has now been converted into a space-viewing gallery, where they also auction space memorabilia. The golf balls were up for auction. Sandeep Arya: Do I dare ask how much you bid for them? Vikramaditya Dessai: (smirks as he leans closer to the journalist) No. You dare not. These balls will be the pièce de résistance at our moon circuit. I will disclose the amount when we inaugurate the circuit. Sandeep Arya: That sounds like a grand plan. So… (says with emphasis) Would you also like to share your plans for the last surviving tiger in Goa’s jungles? You have already hunted down seven tigers over the last few years. That’s just about one tiger for every year of your Directorship. Do you plan to let this last tigress live? Vikramaditya Dessai: Tigers, my dear Sandeep, have outlived their time and their utility. We cannot allow one animal to hog dozens of square kilometres of area. The Board of Directors is of the opinion that too much land is wasted to facilitate the existence of just one wild species. That tigress will not have long to live, I can assure you… And I think that should be that. Sandeep Arya: Ok. There’s something else…. There are murmurs about the mysterious deaths of the Rodrigues couple some days ago. Apparently, they had been receiving threats from some quarters over their property, which still has the last standing traditional house in Anjuna. Vikramaditya Dessai: (flares up) That is a question for the Director for Law and Order to decide. Why would you ask me, the Director of Land Revenue, this question? I thought you were a seasoned journalist. Sandeep Arya: The reason is Nathan’s mother, Martha. She was your teacher. When she died, you wrote an obituary describing her as the pillar of your formative years. Vikramaditya stares hard at Sandeep. He signals to the journalist to pause the interview for a water-break. Once Sandeep stops the recording, Vikramaditya stretches his right hand and flicks the tiny round device, sending it spinning across the table onto the floor. The Director leans further forward, resting both his elbows menacingly on the tabletop.

Vikramaditya does not get up from his seat as he addresses the veteran journalist. “Sandeep, it’s been a very hectic day. Heard you had to wait for a bit,” Vikramaditya says, as he quickly wipes off minor traces of cocaine dust from a corner of the tabletop. He tenders no apology for the delay. They exchange formal pleasantries, as Sandeep picks out a small, round plastic gadget from his shirt pocket, twists it around and places it on the table. One tiny cavity in the device beams warm light on the protagonist of the interview, while the other cavity, a camera aperture, automatically frames Vikramaditya’s face and background. Sandeep tweaks the construction of his visual frame on a handheld device and starts recording. Sandeep Arya: Good evening and welcome to Zunz, the big interview of the month on Sundar Go-aah TV, brought to you by Go-aah beer… makes you go aah! We have with us honourable Director for Land Revenue, Vikramaditya Dessai, who routinely surprises us with stories of his unique adventures. This time, Vicki bhai, as he is popularly known, has just returned from his third holi… err… third study tour to the moon. He still remains the only Go-aahan to visit the moon so far. And he has already outdone himself thrice. Let us hear from the man himself about his latest space adventure. Vicki bhai, now that you have landed back on earth, what do you miss the most about the moon? Vikramaditya: When I was camping on the moon, the thing I missed the most was our beloved Go-aah. But right now, what I really, really miss is the feeling of weightlessness on the moon’s surface. But here’s why I asked your editor to send you over for the interview. I want to make a major announcement. We are creating a moon circuit in Go-aah. It will be a great tourist attraction and will catapult Go-aah into the league of globally elite tourism destinations. The circuit will not only replicate life on the moon for tourists, but will also serve as a training and familiarisation facility for civilians gearing up for space travel. Sandeep Arya: That is really something out of the box. But where will the circuit be located and what is the cost involved? Vikramaditya: With the guidance and under the visionary leadership of our honourable Chief Director of the Democratic Corporation of Go-aah, we will find all the required resources available to create the moon circuit. Sandeep Arya: Have you identified a specific location? Vikramaditya: We are actively considering the Revora mining cavern for the circuit. Sandeep Arya: But there is a settlement of around 20,000 subterraneans that live in that crater. Where will you relocate them? Vikramaditya starts pulling at one end of his moustache with irritation. Vikramaditya: That is for the Corporation to decide and nobody else. Anyway, we have so much land lying unused in Joida and Supa. It’s time we populate that region and relocate the subterraneans there.

But just a few months ago, Nihal, of a sudden, wound up his career and relocated to Goa, the land where he and his sister were born. It was a life-changing switch for which he had not offered any explanation to his friends. Perhaps he had discussed it with Conchita, who herself was a celebrated herbalist specialising in Western Ghats flora. After completing her Bachelor’s degree in herbal medicine at the University of Westminster, Conchita immersed herself in the synthesis of traditional plants and medicines found in the Western Ghats region with cutting-edge botanical sciences. The feat that propelled Conchita into the global limelight very early in her herbalist career was her discovery of Atropa Belladonna Konkanensis. Atropa Belladonna was not a species native to the Western Ghats. However, climate change-induced cooler climes in south western India had facilitated the growth of the herb’s sub-species in the Ghats by the mid-2050s. The subspecies was named after the Konkan region, which is home to the Ghats. But the herbalist in Conchita did not just stop at the discovery of this potent herb. Literally translated, Belladonna, in Italian, means ‘Beautiful Woman’. Its more dramatic nomenclature is ‘Deadly Nightshade’. Through time, the herb came to represent a bit of both. During the age of the Renaissance, Venetian women used an extract from the herb’s black berries to dilate their pupils in order to accentuate their beauty. Even to this day, optometrists still use eye drops with a Belladonna extract to dilate pupils, while examining a patient’s eye. Originating in Europe, North Africa and Western Asia, the Atropa Belladonna, with its glossy leaves, dark purple flowers shaped like a bell and shiny black berries, conceals a deadly poison. Roman troops used a paste made from the plant to poison the arrows they unleashed at the enemy. Poison drawn from the Atropa Belladonna plant also consumed the life of Roman Emperor Augustus decades after he defeated the Cleopatra-Marcus Antonius combine in an epic battle. Augustus died at the hands of his very own ‘Belladonna’, his wife Empress Livia, who administered him juice drawn from the Deadly Nightshade. Centuries later, the herb was for long used for the management (not cure) of Parkinson’s disease. But it was a mixture of Conchita’s ingenuity, determination and a spin-off from climate change, that helped her further discover, what the scientific community would describe as the find of the era: a cure for Parkinson’s disease. By the 2060s, the disease had affected nearly 40 million people across the globe. Her team of researchers had stumbled on a unique neuroprotective compound, ‘Belladonnine’, in the extract of Atropa Belladonna Konkanensis. Their research revealed that the cooler climate in the Ghats and cross-pollination with the flowers of the Indian Thornapple, locally known as the Datura, triggered the formulation of Belladonnine. With the discovery of the new compound in the bag, Conchita’s team, which included pharmacists, developed a medicinal formulation that assured a cure for Parkinson’s disease, which they patented. The sensational cure not only made her the toast of the global herbal and medicinal community, it also made her a multi-billionaire by her mid-30s.

“Here, try holding this,” Vikramaditya offered his latest shooter to the hunter. As Santiago looked the rifle over, the man who owned the gun spoke about it at length. “Advanced polymer body to cut weight, automatic camouflage, customised ergonomics, electromagnetic propulsion, laser target locking and a sensor pad for a trigger. That’s the best rifle money can buy anywhere in the world.” Santiago hands the rifle back and puts his right forefinger on Vikramaditya’s chest. “But do you have a strong heart, señor?" Feeling snubbed, Vikramaditya snatches his rifle back in irritation and points to the weapon’s telescopic tube. “This has the best motion sensor in the business. I could probably spot the jaguar approaching even before you can.” Santiago simply shrugs. Sensing the tension between the two, the jeep’s occupants, Vikramaditya, Santiago, two attendants, one of whom doubled up as a translator, and the driver, do not speak a word until the vehicle rolls to a halt, near a campsite. A forward party had started a campfire and laid out blankets on the ground. The driver, who also served as a lookout, sat a short distance away from the fire. “Let’s stop here for a few minutes. Rest. I will track the animal and return,” says Santiago. The hunter takes off into the dusk, his ageing rifle slung over his sloping shoulders. One of the attendants, from the local Charrúa tribe, pulls out a vacuum-sealed case from below the lead jeep’s seat. The case opens with a soft whoosh sound, the kind one would feel subconsciously departing the lips after a masseur squeezes out a patch of stress lined between the shoulder blades. He picks out a chilled wine bottle and a flute glass. He approaches Vikramaditya and leans forward, placing the bottle in the hunter’s eyeline. “Just like you requested, señor, a Viñedo Chadwick 2018”. Vikramaditya had heard his father rave about this particular red wine, which was fermented from grapes grown in what was once a polo field in the Chilean Andes. He sips on it with pleasure. Unlike in the case of Santiago’s ageing Winchester, this was a vintage Vikramaditya loved. He was born in 2018. By the time he drains the last of the red wine from the glass down his throat, the night, as was her habit, has robbed the sky of every streak of light. “Santiago’s coming!” The attendant, who was hunched over the campfire, whispers to Vikramaditya. Before the latter could rub his tired eyes and rouse, Santiago cautions in a hushed tone. “He is coming this way. Ready and quiet, everyone. “You,” says Santiago, pointing towards the hunter. “Follow me”. Vikramaditya reassures himself for a few moments, letting his forefinger caress the cold form of his rifle next to him. He quietly gets up and follows the tracker, leaving the attendants to clear up. Before he left the hunting party to track the jaguar, Santiago had instructed the other attendant to place the dead goat a good mile away from the campsite. He had also cut some shreds of goat flesh and put them in a cured leather pouch. The scraps were bait to lure the jaguar towards the slaughtered carcass. They walk towards the site together. It was a large clearing with a steep cliff overlooking it, offering a clear line of sight.

Back at Solar Anjuna, the wall-to-wall screen has just played out Vikramaditya’s interview with Sandeep Arya. The interview, which was eventually broadcast, ended with Vikramaditya’s brutal response to Sandeep’s question about the fate of Goa’s last tiger. The part where the Director requested the interviewer for a water-break and his angry flick at the camera have been edited out of the Sundar Go-aah TV programme. Vikramaditya’s direct access to the channel’s editor appears to have paid off. The house’s grand sala has one more occupant now. Neil has returned from Joida and is seated on a two-seater sofa next to Crespo. On a small table next to the sofa is a digital frame, rolling out photos of Neil’s parents, whose burial he had supervised just a few hours ago. The four other friends are seated on a larger sofa facing the screen, while Malcolm stares at the tiled roof with glazed eyes. The greyish clouding of his early cataracts appeared to layer over the already despondent haze that had settled on his eyes, as he stared at the roof for the entire length of the interview. “So what… Did you guys really expect him to speak about how he murdered them in a TV interview?” Karvi breaks the silence. “His adulation of Martha is well-known. If there was a connection between Vikramaditya and the deaths, I thought the journalist would ask him at least one question about it. After all, it is a primetime news show,” says Nihal, who flanks the group on the right end of the sofa. Raised abroad by their British mother, Nihal and his twin sister Conchita, found themselves regularly taunted by the three friends over their rather naive understanding of matters related to governance in Go-aah and the ground realities in India’s first and only state to be administered based on the doctrine of corporate governance. In 2050, the central government passed the Corporate Sovereign Democracy Enactment Act to explore the possibility of introducing corporate governance as a mechanism to administer a state more effectively. A pilot project to gauge the feasibility of the new legislation was introduced in Goa in the same year. In practical terms, the corporate governance module was in a way an extension of an erstwhile Special Economic Zones policy of the early 2000s. The disagreement between Nihal and his friends stemmed from his expectations of the government. His beliefs, shaped by the principles of institutional and legal fairness often still observed in Western European democracies, were at the heart of the discussion. In the Democratic Corporation of Goa, where they navigated their lives currently, the twins, especially Nihal, expected that the ‘system’ would function similarly. Nihal had spent the majority of his life in Europe. His illustrious career as a male model was studded with success. He had won prestigious awards like the Global Fashion Icon and Runway Maestro of the Decade. Nihal’s signature style was a seamless fusion of South Asian vibrancy and British sophistication that set him apart from other elite European male models. Especially his ability to effortlessly pull off diverse looks, be it avant-garde couture or casual chic. His presence at the Met Gala and the Cannes Film Festival became iconic, solidifying Nihal Bennett as a true luminary in the realm of global fashion.

Words, then sentences and gradually paragraphs in a large, red font pop up on the wall before him, as quickly as his fingers tap on the bare, metal work desk. The desk is screwed to the hard cement floor lined with magnetic strips that fringe the room, about a foot from each of the four walls. Over the last few months, his fingertips had familiarised themselves with the infrared keyboard. He lifts and drags the light plastic chair back a few inches and leans on its backrest, reading the red letters which cling to the bare, white prison walls. He looks satisfied with what he has written, as he rocks the chair precariously on its two back legs, while humming a small tune in a loop. He reads the words aloud to himself. Chapter 1 “There comes a time when the mere passage of time ceases to heal anymore. That is when you need to grab the hands of the clock, wrench them out of the time machine and hurl them at the heart of the adversities inflicting an era. Goa < 2075 is the story of five friends who did just that.” Suddenly, a buzzer goes off and a red light on top of the front wall starts blinking, rhythmically camouflaging some of the words with its glow off and on. “It’s time,” he reminds himself. He walks to the wall behind him and places his hands in a rectangular cavity. A metal handcuff snaps around his wrists. He steps back, turns and stands well within the magnetic strip. The door opens silently to a soft whirring sound. Within seconds, a drone with a food parcel hanging from it appears in the doorway. “Inmate 42145… stand three feet away… Inmate 42145… stand three feet away,” a mechanical voice rasps from a tiny speaker outfitted to the drone. Inmate 42145 does as instructed. The drone slowly descends towards the floor, and with a snap, drops the food packet to the floor. It hovers for a few seconds, as if trying to gauge the inmate’s intention, and then glides out of the doorway, before the door automatically shuts. The blinking red light and the buzzer’s monotonous whir stop. He places his hands in the cavity again and an invisible magnetic apparatus unsnaps the cuffs, whisking them back into the cavity. Inmate 42145 unwraps the parcel. It’s a thick sandwich. A piece of paper tissue falls to the floor. The sea breeze coming in from the room’s only window blows the flimsy square a couple of feet away. He lifts it up and holds it under the light of the lone warm LED bulb in the room, which had blinked red a few seconds ago. In one corner of the white napkin is a custom-printed message. “Have a great meal… courtesy Serene & Secure Detention Centre, Go-aah.” “Sigh. How prisons have changed!” he mutters to himself, as he bites into the sandwich.

Burying of the dead was banned by a corporate decree in all cemeteries a few years later, because the activity was deemed unproductive by the Corporation. The dead, the Corporation maintained, collectively occupy excessive acreage. A few years later, the decree was extended to the entire surface area of Go-aah, banning both cremations and burials, to curb wastage of land and bespoiling the state’s visual aura. The Democratic Corporation of Go-aah had made alternative arrangements for the dead. It had purchased the adjoining territories of Joida and Supa from the neighbouring state of Karnataka to facilitate burials and cremations of dead souls from Go-aah’s overworld and to eventually relocate the state’s subterraneans. The new territories were also earmarked for the disposal and treatment of garbage generated in Go-aah. You could still bury or cremate the Go-aahan dead in the two deluxe facilities in North and South Go-aah, which were reserved for the kin and friends of members and former members of the Corporation and for those whose names listed on the scheduled roster of important personalities. But that privilege required pre-booking, a hefty fee and a specific recommendation from the Chief Director of the Corporation on the death certificate. Malcolm, of course, would never have agreed to any of the terms. Even more so because he believed that Vikramaditya Dessai, a director of the Corporation, was responsible for the murder of his son and daughter in-law. Malcolm briskly gulps down the 12-year-old Scotch. His gaze has a steely edge now. He almost slams the drained glass on the table, jarring the concentration of the two figures playing scrabble on the table at its far end. Both of them had their backs to Malcolm. They wore identical white tops and black trousers. Had it not been for the longish hair on one of them, you could swear they were a mirror reflection of each other. As the twins turn around as one to investigate the sound, Malcolm invites them over for a drink. Without speaking a word, Karvi refills his glass. She pushes the two untouched glasses topped, with the Labrodog, in the direction of the twins. Nihal Bennett, the male twin, ties his long, straight hair in a bun, as he raises his glass, waiting for Malcolm’s toast. His sister, Conchita, raises her glass too. Malcolm looks like he is about to speak. He holds his glass in the air for a few seconds, but the words he has been trying to string together, appear to have entangled themselves in his ageing gums. With his words stuck, tears started rolling down his cheeks. The twins place their glasses on the table and hug the old man. “You Bennetts don’t believe me? You really don’t believe me when I say that they were killed on Vikramaditya Dessai’s orders,” Malcolm wails. “What happened was shocking beyond wits. But it’s not that we don’t believe you, Malcolm, but there really is no concrete evidence that suggests that Nathan and his wife were murdered,” Nihal says, while gently dislodging the glass from Malcolm’s hands.

“Like Nihal said, maybe we really don’t have enough to convince ourselves that Vikramaditya got them murdered,” Conchita says, taking turns to look at the others on the sofa. Her brother reaches out to Neil. “Look Neil, I know you won’t like what I am saying, but I hope you understand me. There’s just nothing that we have which directly incriminates Vikramaditya. If we had, we could…” Crespo, who has his hand around Neil’s shoulder, steps into the conversation. “Even if we had found something incriminating enough Nihal, what could we have done?” “I am sure we could have petitioned for a fresh investigation. Or approached the courts?” Crespo shakes his head in disbelief. He finishes his drink with one big, noisy gulp of profound disenchantment. Karvi, whom the friends consider the most practical of the lot, stands up and walks towards the sofa where Crespo and Neil are seated. She sits on one of the cushioned arms and tussles the youngster’s hair affectionately. “Under the present laws, directors of the Democratic Corporation of Goa are insulated from all criminal investigations and judicial processes as long as they serve on the Board. Any such investigation has to be sanctioned by the Chief Director first, something that has never happened so far,” she says. “If local courts are ineffective, how about petitioning the Supreme Court then for a re-investigation?” Nihal counters. What Nihal did not know and what Karvi had to explain to him was that the Corporate Sovereign Democracy Enactment Act completely insulated Go-aah from federal laws. The blanket insulation was deemed necessary to eliminate delays caused by judicial petitions, which baulked at the pace of corporate reforms and ‘developmental’ activities carried out by agencies appointed by the Board of Directors. “Why not just appeal to the Chief Director then?” Nihal asks Karvi reluctantly, perhaps almost realising the futility of his suggestion. Tanaji, who was unusually quiet throughout the conversation, responds with a literary flourish. “They stumble that run fast…” he addresses the room, quoting the Bard. “Why don’t we take this another day? Neil has just returned from burying his parents, something no youngster should ever have to do at his age. Let’s retire for the night and sleep over the options we’ve discussed”. The friends take his literary intervention as a cue to retire for the night. Karvi and Tanaji clear the table. Using a coaster as a bookmark, Malcolm reluctantly closes the book on the Pinto Revolt. He clears some dust off the jacket and takes it to bed with him. After clearing the tables and ensuring that Malcolm is tucked in, Karvi and Tanaji step out to the patio, where they light up cigarettes. The twins retire to a spare bedroom in the left wing of the house. Crespo and Neil continue to sit on the couch, as the youngster recounts his journey from Joida. “They really beat up Santosh sir badly today”. “Who’s that?” “He used to teach us history in school. He got into the wrong compartment on the metro, the one meant for us,” Neil said. The metro transit system was introduced throughout Go-aah in 2055. Built on an upgraded Maglev levitation technology platform, it was completely controlled by artificial intelligence, barring the members of the metro’s security force. The technology was fully imported via Russia, as were the roughneck, tattoo-sporting guards, who were members of the ‘Bratva’, the resurgent and notorious Russian mafia. The Bratva gang members were brought in to protect the assets of Volga Metro Trans, the company that had won the contract for laying down the infrastructure for the metro rail.

The creaking gate announces the arrival of guests at the wake. Dressed in black, men and women walk across the compound and troop into ‘Solar Anjuna’, the only traditional house left standing in Anjuna by 2075. Most of the visitors left the house after a round of snacks and after offering commiserations to 75-year-old Malcom Rodrigues. Malcolm walks out each of his guests, until he returns to find just five left in the house. They are all in their late thirties to mid-forties, but this is the first time that he has laid his eyes on them together in all these years. They were his son’s closest friends. They had known each other since they were kids, attending Martha's history tuitions at Solar Anjuna. Malcolm slumps into his well-worn rocking chair. He lifts a walking stick, which he occasionally uses, to point to the bar. “Tanaji…” The man in his early forties, wearing a pair of denim pants and a checkered shirt, peels away from a large bookshelf stretching across the entire length of the wall. He was lost in the midst of thumbing through the pages of an ageing hardbound book ‘The Forgotten Martyrs: Goa Revolt 1787’ by Celsa Pinto. “There, behind the Cutty Sark, is a bottle of Labrodog. Bring it over and pour us all a stiff one,” Malcolm says. Tanaji Raul fetches the decanter-shaped bottle as instructed, examining the label on the 12-year-old blended Scotch. The lean woman, Karvi Khan, who was rearranging chairs after the departure of the guests, walks to the kitchen and returns with six glasses. She places them on the table. “Nathan brought this bottle home for me sometime during Christmas last year. But he would have loved nothing more than having all his friends drink from it,” Malcolm says. Karvi pours the Scotch into each glass, as Tanaji places the book on the table and grabs hold of his drink. The fattest person in the room, Michael Crespo, rises from the sofa with obvious effort. On his broad, bulky frame, the multi-pocket vest looks like the scrap of old skin that he is about to shed. “Wait… where’s Neil?” “He’s still settling affairs at the cemetery in Joida. It’s a long drive from there,” Malcolm replies. There’s a reason why Malcolm couldn’t bury his dead son and wife at the cemetery of the 472 year old St. Michael’s Church in Anjuna. Two decades ago, sometime in the 2050s, the Democratic Corporation of Go-aah had officially redesignated the purpose of existing cemeteries attached to the iconic, heritage churches located within the territorial boundaries of Go-aah. The cemeteries were classified as places of heritage interest and beautified to cater to tourist outings. The Corporation’s Tourism Division had handed over charge of the cemeteries to heritage groups for upkeep and to conduct boutique tours to recount the glories of village history. The smaller, cosier cemeteries were allotted licences for setting up cafeterias, while the larger burial grounds were turned into multipurpose spaces with open-air theatres and auditoriums.

In harmony with the exotic origin of the hue, the Tyrian Purple metro line was a luxurious affair. The Go-aah Tourism Directorate aggressively promoted the seaward metro route, which skimmed the coastline, its manicured orchard-lined hills and landscaped valleys, as a top-of-the-line tourism experience, with liveried valets in attendance and lavish food spreads served on opal and gold-crusted cutlery on board. The metro cars were covered with toughened, transparent glass to enable an expansive view of the countryside for tourists. On the other hand, the underground metro line, almost exclusively meant to transport subterraneans between their homes and workplaces, had a distinctly gritty ambiance. While the subterraneans – middle class, lower middle class and poor denizens of Go-aah – were banished underground and out of sight, the Democratic Corporation of Go-aah still had the need for a sizable blue-collar workforce to fuel the engines of development. The Rust Red metro line was meant to facilitate the commute of this workforce over long distances at a brisk pace in order to service the mansions, villas, cafes, restaurants, resorts, boutiques, factories and other businesses run by the Overlords. The underground metro line operated only during morning and evening – the only times of the day when subterraneans were allowed out of the caverns to commute to and from work – and was heavily guarded by Bratva muscle. Each rake operating on the line comprised six cars which were painted rust red. Their interiors were largely spartan. The seventh car, the last one in every rake, however, was an upgraded and lavish appendage, reserved exclusively for Overlords, who for any reason had to travel the Rust Red metro route. Subterraneans were prohibited from entering the seventh car. Posters and digital screens formally declaring their banishment from the seventh car were posted across all metro stations. It was in this seventh car that Santosh Naik, Neil’s former history teacher, had jumped into by accident. “It was the last metro for the evening leaving Joida station. The door of the seventh car had malfunctioned, I think. Santosh sir was late and the train had just picked up speed. He perhaps saw the door open and jumped straight in,” Neil tells Crespo. “He immediately realised that he had jumped into the wrong car, when the chip in his wrist beeped. Then the door alarm went off alerting the paklo (colloquial Konkani reference for a white male). The train marshal tased him first, before beating him up mercilessly. He had to be lifted off the train at Dharbandora”. Bratva guards were appointed as train marshals and were armed with stun guns and pistols to maintain order on the normally packed Rust Red rakes.They were also equipped with special eye-glasses to scan the BioID chips which were implanted into the right wrist of all subterraneans. While their bald, hairless appearance was the first physical marker which made subterraneans easily identifiable, the BioID chips embedded in their bodies determined their access privileges across Go-aah. Chip scanners, installed for example, in the doorways of metros emitted loud beeps, the moment a subterranean trespassed into areas, they were not allowed to.

Martha had, in fact, saved Vikramaditya from several rounds of punishment during the latter’s school years. All that the young boy needed to do was knock on the staff room’s door, seek her out and play the hapless lamb. “Beneath his mischief, Martha believed that the young boy had a streak of innocence. If he was reprimanded at the right time, he may have turned out differently,” Malcolm said. “She was devastated by his actions during his rise as a politician and later as a Director of the Land Revenue Division. She was a fierce critic of his Beautification and Upgradation Drive, describing it as a beautiful maggot feasting on the flesh of Goa. She even refused to refer to Goa as ‘Go-aah’ after the nomenclature changed”. While he tailed her for mercy as a student, once he grew up, Vikramaditya steered clear of his history teacher, her house and her land, until she lived. After her death a few years ago, Vikramaditya had been relentless in his pursuit of the prized property on which stood ‘Solar Anjuna’, the last traditional house still-standing in the village, where villas – like in most coastal Go-aahan villages – outnumbered the waves that crash directly on the cliffs overlooking the sea. Anjuna beach, along with Keri and Sinquerim beaches in North Go-aah and Velsao, Betalbatim and Arossim beaches in South Go-aah beaches, had long eroded from existence. Anjuna beach’s sands had submerged faster than the collective conscience of the people living on and under the land. With beaches submerged under the sea, the waves unleashed their spray directly on the cliffs’ bottom -- the new land frontier in these coastal villages. “Soon after her death, Vikramaditya befriended Nathan. I warned my son that the man is a snake, but he was too polite to put an end to his advances,” Malcolm said. “So, what happened next?” asks Nihal, gently adjusting his feet. “Vikramaditya called him to a party. Nathan took his wife along. I never saw them alive again. Their car was found in a ravine in the jungles near Mhalshe. The post mortem revealed high levels of alcohol in their blood…” “Maybe they drank a bit at the party.” “Nihal, you have lived abroad too long. You seem to have forgotten the horrors of everyday living here. And your friend... You’ve forgotten your friend too.” Michael nudges Nihal gently and signals him to lean closer. “Dude… didn’t you know? Nathan never touched alcohol all his life,” Michael whispers. The small mound of white powder on the silver salver quivered every time Vikramaditya Dessai thrust into the woman, who was sprawled over his desk. His right palm covered her mouth, which threatened to moan every now and then. Outside Vikramaditya’s office, there was a queue of visitors. Most of them were subterraneans. They were easy to identify. Go-aah’s subterraneans had to mandatorily shave their heads and their bodies. The ‘No Body Hair’ rule had been enforced in the caverns by the Corporation after an epidemic of lice in the subterranean world. Lice, billions of lice, had infested the cavern colonies a generation ago, resulting in the deaths of hundreds of subterraneans, following the chronic epidemic.

“संतोष सर... सेवेतून बडतर्फ करण्यापूर्वी ते आमच्या सर्वोत्तम शिक्षकांपैकी एक होते. मला वाटतं मी त्यावेळी नवव्या इयत्तेत होतो,” निलने त्याच्यासमोरील खालच्या टेबलवरील एक ग्लास आणि पाण्याचे भांडे हातात घेत सांगू लागला. त्याच्या पालकांचे अंत्यसंस्कार आणि त्याच्या आवडत्या शिक्षकांपैकी एकाला बेदम मारहाण होताना पाहणे, या एकाच दिवशी घडलेल्या घटनांमुळे तो अस्वस्थ बनला होता. क्रेस्पो, ज्याला तो आपला सर्वांत जवळचा मित्र आणि गुरू मानत होता, त्याला ही घटना कथन करताना त्याचे तोंड साफ कोरडे पडले होते. "त्याला बडतर्फ का करण्यात आले?" नीलने एकाच घोटात संपवलेला पाण्याचा ग्लास पाहत क्रेस्पोने विचारले. तो त्याच्या युवा, शोकग्रस्त मित्रासाठी सँडविच बनवण्यासाठी उठला. बटर आणि हॅम घेण्यासाठी फ्रीजकडे गेला, ते एका ट्रेमध्ये ठेऊन ब्रेडसह टेबलवर ठेवले. “शाळेने असा दावा केला आहे, की तो भूयांरातले मुनीस (भूगर्भातील लोक) यांचा सहानुभूतीदार होता. व्यवस्थापनाने त्याच्यावर देशद्रोहाचा आरोप लावला आणि त्याला शाळेतून काढून टाकले,” नील म्हणाला. ज्यांना 'द टनेलर्स' असेही संबोधले जायचे, त्याच या रहस्यमयी असलेल्या भूयारातल्या मनीसांनी भूगर्भातील जगामध्ये बंडखोर चळवळ सुरू केली होती. त्यांच्या चळवळीचा उद्देश स्पष्ट होता.... आपल्या भूमीवरील अधिपती आणि गो-आहच्या लोकशाही महामंडळाला आव्हान देणे आणि गोव्यात लवकरात लवकर लोकशाहीची पुनर्स्थापना करणे..... द टनेलर्स या नावाप्रमाणेच त्यांनी गेल्या अनेक वर्षांत भूगर्भात खोदून, खरडून आणि अडथळे साफ करून बोगद्यांचे (टनेल्स) जाळेच तयार केले आहे. या बोगद्यांमुळे कुणालाही थांगपत्ता न लागू देता एका गुहेतून दुसऱ्या गुहेतील लोकवस्तीत सहजपणे प्रवेश करणे त्यांना सुलभ बनले होते. महामंडळाची भूगर्भावर आणि भूगर्भावरील अन्य वाहतुकूच्या साधनांमध्ये असलेली असलेली कडक टेहळणी व्यवस्था टाळून अखंडीत हालचालींसाठी भूगर्भातील हे बोगदे महत्त्वपूर्ण ठरले होते. या बंडखोर गटाचे संस्थापक रंगा राणे होते. गो-आहच्या सर्वांत उत्तरेकडील सत्तरी प्रांताचे रहिवासी असलेले रंगा राणे हे माजी भू-तंत्रज्ञान अभियंते होते. टनेलर्सनी भूगर्भावरील अधिपती आणि महामंडळाच्या विरोधात सुरू केलेल्या सर्व प्रकारच्या बंडखोर कारवाया महामंडळाने बेकायदा ठरवल्या होत्या. भूयांरातल्या मनीसांनी मेट्रोच्या पायाभूत सुविधांवरील हल्ल्यांसोबतच गो-आहमध्ये तोडफोडीच्या कारवायांची मालिकाच सुरू करण्याचा कट आखल्याचा त्यांना संशय होता. रंगाच्या सेनेमध्ये हजाराहून अधिक सदस्य असल्याची अफवा होती. परंतु, त्यांची संख्या दिवसेंदिवस वाढतच होती. क्रेस्पोने झटपट तयार केलेल्या सँडविचचा नीलने घास घेतल्यास आता बराच अवधी लोटला होता. नील आणि क्रेस्पो हे खोलीत एकत्र असता सहजा अशी शांतता नसायची. नीलला नेहमीच नवीन तंत्रज्ञानाविषयी वाचनाची आवड होती. क्रेस्पोला ज्यांत अजिबात रूची नाही अशा विषयांवरील आपले विचार त्याच्यावर फेकायचा त्याला आवडायचे. क्रेस्पोला मात्र छोट्यामोठ्या दुरूस्त्या करून नवनवीन उपकरणे स्वतःसाठी तयार करण्याची आवड होती. पुढच्या गॅजेटकडे वळण्यापूर्वी आपण आधी लावलेल्या नव्या तांत्रिक शोधाची माहिती तो नीलला मात्र देत असे. तानाजीच्या मते, क्रेस्पोने जर स्वतः लावलेल्या शोधांतून बनवलेल्या काही गॅजेट्सचे पेटंट मिळवले असते, तर त्याचे नशीब फळफळले असते. विशेषत:, त्याने तयार केलेले चपळ आणि कॉम्पॅक्ट ड्रोन, जे आकाराने लहान असले, तरी एखादा मोठ्ठाला जुना पियानो उचलून तो दूर अंतरावर नेण्याची क्षमता त्यांत होती. “तुला वाटतं की मी हस्तक्षेप करायला हवा होता?” सँडविचचा आणखी एक घास घेत असताना नीलने आपल्या गुरूला विचारलं. या प्रश्नाने त्या खोलीत एक गूढ आणि अतिगंभीर शांतता पसरली. क्रेस्पो जमिनीकडे पाहत राहिला. नीलच्या प्रश्नाचे त्याच्याकडे कोणतेही उत्तर नव्हते. सध्यातरी तो केवळ एक खराब झालेले सँडविचच त्याला देऊ शकत होता.

म्युरेक्स या दुर्मिळ रॉक गोगलगायींच्या ग्रंथींपासून उत्पन्न होणाऱ्या रंगाशी संगती साधणाऱ्या या टायरियन पर्पल मेट्रो लाईनची ओळख ‘एक आरामदायी अनुभव’ अशी बनली होती. गो-आह पर्यटन संचालनालयाने या किनारी मेट्रो मार्गाचा आक्रमकपणे प्रचारही केला होता. समुद्रकिनारा, सुंदर अशा रेखीव बागांनी सजवलेल्या टेकड्या आणि लँडस्केप केलेल्या दऱ्या, असा एक विलासी पर्यटनाचा एक उत्कृष्ट नमुनाच ठरला होता तो...! विशेष पोशाखधारी सेवेकरी आणि त्यांच्यासोबतीला ओपल आणि सोन्याने मढवलेल्या कटलरीत भरगच्चपणे मांडलेली खाद्यपदार्थांची खैरातच त्या मेट्रोत होती.... या खास मेट्रो कार पारदर्शक पण अभेद्य अशा काचांनी संरक्षित होत्या, जेणेकरून पर्यटकांना कारमध्ये बसल्याबसल्या तेथील ग्रामीण निसर्गसौंदर्याचे विस्तृत दर्शन घेता यावे. दुसरीकडे, भूमिगत मेट्रो मार्ग हा फक्त भूमिगत लोकांना त्यांची घरे आणि कामाच्या ठिकाणी वाहतूक करण्यासाठीच निर्माण केला होता, जिथे पाहण्यासारखे विशेष असे काहीही नव्हते..... भूगर्भावरचे एकूणच वातावरण भूगर्भीय – मध्यमवर्गीय, निम्न मध्यमवर्गीय आणि गो-आहचे गरीब रहिवासी यांच्या नजरांच्या आड ठेवण्यात आलेले असले, तरीही गो-आहच्या लोकशाही महामंडळाला विकासाच्या इंजिन्सना चालना देण्यासाठी मोठ्या ब्लू- कॉलर कर्मचार्‍यांची गरज होतीच.... गंजेसारख्या लाल रंगाच्या मेट्रो लाईनचा वापर हा या कामगारांच्या लांब पल्ल्यांच्या प्रवासाची सोय करण्यासाठी करण्यात आला होता. या कामगारांव्दारे हवेल्या, व्हिलाज्, कॅफे, रेस्टॉरंट्स्, रिसॉर्ट्स्, बुटीक, कारखाने आणि उच्चभ्रूंद्वारे चालवल्या जाणार्‍या अन्य व्यवसायांना सेवा दिली जात होती. ही भूगर्भीय मेट्रो लाइन केवळ सकाळी आणि संध्याकाळी चालवली जात होती आणि केवळ तेव्हाच भूगर्भातील लोकांना कामावर जाण्या-येण्यासाठी बाहेर पडण्याची परवानगी होती. या कामगारांवर ब्रात्वा टोळीच्या तगड्या रखवालदारांची करडी नजर असायची. लाईनवर चालणार्‍या प्रत्येक रेकमध्ये सहा गाड्या होत्या, ज्या गंजेसारख्या लाल रंगाने रंगवलेल्या होत्या व त्यांवर काळा हूड होता. या गाड्यांचा आतील भाग साधाच आणि गैरसोयीचा होता. सातवी कार ही प्रत्येक रेकमधील शेवटची कार होती. ही कार खास तयार करून त्याला जोडली होती. काही कारणांस्तव गंजी -लाल रंगाच्या मेट्रो मार्गाने प्रवास करावा लागलाच, तर अशावेळी ही खास कार फक्त उच्चभ्रूंसाठी राखीव ठेवण्यात आली होती. भूगर्भीय लोकांना सातव्या कारमध्ये प्रवेशबंदी होती. सातव्या कारमध्ये त्यांना बंदी असल्याची औपचारिक घोषणा असलेले पोस्टर्स आणि डिजिटल स्क्रीन सर्व मेट्रो स्टेशन्सवर लावण्यात आले होते. याच सातव्या कारमध्ये नीलचे माजी इतिहास शिक्षक संतोष नाईक हे केवळ अपघातानेच चढले होते. “संध्याकाळची ती शेवटची मेट्रो होती, जी जोएडा स्टेशनवरून सुटली होती. सातव्या गाड़ीच्या दरवाज्यात काहीतरी बिघाड झाला होता. मला वाटतं, संतोष सरांना उशीर झाला होता आणि तेवढ्यातच ट्रेनने वेग घेतला होता. त्यानी कदाचित उघडलेले दार पाहून सरळ आत उडी घेतली होती,” नीलने क्रेस्पोला सांगितले. “ मनगटातील चीप वाजल्यावर आपण चुकीच्या कारमध्ये चढल्याचे त्यांच्या लक्षात आले. त्यांच्या स्पर्शाने दरवाज्याचा अलार्म वाजला आणि तिथे ड्यूटीसाठी असलेला पाखलो (बोलीभाषेत गोऱ्या पुरूषाला उद्देशून वापरण्यात येणारा शब्द) सतर्क झाला. त्या ट्रेन मार्शल असलेल्या पाखल्याने त्यांना पहिल्यांदा छेडले आणि नंतर त्यांना अमानुष मारहाण केली. धारबांदोडा येथे त्यांना ट्रेनमधून उचलून बाहेर काढावे लागले.” ब्रात्वा सुरक्षारक्षकांची ट्रेन मार्शल म्हणून खास नियुक्ती करण्यात आली होती. सामान्यपणे, भरगच्च गर्दी होत असलेल्या गंज -लाल गाड्यांच्या डब्यांच्या व्यवस्थेसाठी या मार्शलना स्टेन गन्स आणि पिस्तुलांनी सुसज्ज ठेवण्यात आले होते. बायोआयडी चिप्स स्कॅन करण्यासाठी त्यांना विशेष चष्मेदेखील देण्यात आले होते, ज्या चिप्स प्रत्येक भूगर्भवासियाच्या उजव्या मनगटात रोपण करण्यात आली होती. त्यांचे टक्कल आणि अंगावर केस नसणे ही भूगर्भातील लोकांची पहिली ओळख ठरली होती. गो-आहमधील त्यांच्या प्रवेशाधिकारांची तपासणी या चिप्सद्वारे निर्धारित केली जात होती. तिथे चिप स्कॅनर बसवले होते. उदाहरणार्थ, तिथे कुठल्याही मेट्रोमध्ये भूगर्भवासीय घुसल्यास ताबडतोब बीप वाजून मार्शल सतर्क बनत होते आणि त्या परिसरात त्यांना शिरण्यापासून रोखत होते.

आत, विक्रमादित्यने त्या बाईसोबतच्या रतिक्रीडेदरम्यान मस्त हिसडे देऊन समाधान झाल्यावर आपल्या ढुंगणाला ब्रेक लावला. तेथील अलंकृत थाळीमधून चांदीची पळी घेऊन कोकेनचा एक बार सहजपणे आपल्या डाव्या नाकपुडीने जोरात ओढला. "तुला आता काही हवे आहे का?" ती बाई त्याच्या डेस्कवर पहुडलेली आहे. तिचे थुलथुलीत पोट आणि स्तन टेबलटॉप स्क्रीनवर दबली गेली आहेत. तिच्या सौम्य घामामुळे ओलसर शरीराच्या दाबाला प्रतिसाद देत स्क्रीनवर यंत्राच्या मेमरीमध्ये संचयित केलेल्या प्रतिमा काहीशा गोंधळलेल्या, परंतु रंगीबेरंगी कॅलिडोस्कोपसह डिस्प्लेवर उमटू लागतात. यंत्रात सेव्ह करून ठेवलेल्या फोल्डरमधून अधिकृत भू - महसूल विभागाच्या ब्लूप्रिंट प्रतिमा देखील बाहेर येतात. या अचानक प्रकटणाऱ्या ब्लूप्रिंट्सपैकी एक पेडणे महसूल उपविभागाचा नकाशा होता, जो नुकताच महामंडळाने मंजूर केला होता व गुप्तही ठेवला होता. त्या ब्लूप्रिंटनुसार, विक्रमादित्यच्या भू महसूल विभागाने पेडणेमधील शिल्लक राहिलेल्या जंगलक्षेत्राचा जवळपास ५० टक्के भाग वगळून तिथे अतिरिक्त १०० ‘एक्सक्लुझीव व्हिला एन्क्लेव्ह्स्’ तयार करण्याचा प्रस्ताव तयार केला होता. पेडणे येथील मनोहर आंतरराष्ट्रीय विमानतळाजवळ भारतातील सर्वात मोठ्या एकात्मिक कॅसिनो हॅबिटेटमधील श्रीमंत ग्राहकांसाठी हा ‘विशेष सरंक्षित भाग’ तयार करण्याचा त्यामागे मनोदय होता. आपल्या डाव्या हातात कोकचा चमचा धरत उजव्या हाताने त्याने ताबडतोब टचस्क्रीन टॅप केली व पेडणे ब्लूप्रिंटच्या प्रतिमा तिच्या नजरेस पडू नयेत म्हणून गायब केल्या. हे करत असताना कोकचे काही कण त्याच्या मिशीवरही उमटले. जिभेच्या साहाय्याने ते कण विक्रमादित्यने साफ करून घेतले. "आणखी हवं आहे?" "मी पुढच्या वेळी मजा घेईन.... आता, आधी तुझी मुलाखत नाही का, विकी?" ती म्हणाली. विक्रमादित्यने तिच्या प्रश्नाचे उत्तर न देता तिला आपल्या कवेत घेतले. तिच्या पाठीवरून पावडरची रेघ झटकून तिच्या घामाचा खारटयुक्त थर त्याने अधाशीपणाने चाटला.... ते विलग झाले. त्याने त्याच्या पँटची झिप लावली. खुर्चीवर टाकलेला आपला टॉप गोळा करत तिने विचारले..... “तर विकी, फक्त खात्री करण्यासाठी हां.... भूगर्भीय क्षेत्रासाठी विद्युत कुंपण आणि कॅमेरा बसवण्याचे कंत्राट निश्चित झाले, असे मी समजू काय?" "काय? एवढ्यातच? आपण नुकतेच तर एकमेकांना ओळखायला लागलो आहोत....” "आता तुम्हाला हे तर ठाऊक आहेच, की आपण एकमेकांना अधिक ओळखणार आहोत.... पण, माझ्या बॉसला कंत्राटाचे एक प्रकारे आश्वासन हवे आहे.” विक्रमादित्यने लगेच तिला आपल्याकडे ओढून घेतली. तिचे लांब केस घट्ट मुठीत धरून काही सेकंद उन्मादाने त्याने तिच्या ओठांचे चुंबन घेतले.... “हे माझे आश्वासन आहे… तूर्त मला हा इंटरव्हू आटपू दे,” त्याने तिला दिवाणखान्याच्या खोलीकडे जाण्याचा बोट दाखवून निर्दश केला. तिथून ती अधिकृत रिसेप्शन खोली डावलून आणि भूगर्भातील लोकांच्या गर्दीला चुकवून बाहेर पडू शकत होती.... ती बाहेर पडताच, तेथील कर्मचाऱ्याने टेबल-टॉप डिस्प्ले स्क्रीन मायक्रोफायबर कापडाने पुसली. चांदीचा ट्रे उचलला आणि तो दिवाणखान्यात गेला. विक्रमादित्य मोठ्या डेस्कच्या मागे बसला. एक दीर्घ श्वास घेत पॅंटची झिप लावल्याची पुन्हा एकदा खात्री करून घेतली आणि स्क्रीनवरील बटण दाबले. रिसेप्शन रूममधील साहाय्यकाने मुख्य दरवाजा उघडत आत्ताच ज्याच्याशी तो गप्पा मारत होता, त्या संदीपला आत पाठवले. खोलीतील भिंती आणि सिलिंग डझनभर आयताकृतींनी भरलेल्या होत्या. तिथे महामंडळ संचालकांच्या जगभरातील आणि अंतराळातील वेगवेगळ्या साहसी कृतींच्या मूक प्रतिमा आणि चित्रफिती प्रदर्शित केलेल्या होत्या. तिथे बसणाऱ्या प्रत्येकाला विक्रमादित्यचा चेहरा प्रत्येक कोनातून तुमच्याकडे टक लावून पाहत असल्याचा आभास होत होता. जगातील शेवटचा जिवंत चिंपांझी, पाळीव जलचर, स्पेस सूटमध्ये, स्कायडायव्हिंग....

काही वर्षांनंतर सर्व दफनभूमींमध्ये कॉर्पोरेट डिक्रीद्वारे मृतांचे दफन करण्यावर बंदी घालण्यात आली. कारण, ही क्रिया कॉर्पोरेशनने अनुत्पादक मानली. मृतांच्या दफनविधीमुळे महामंडळाच्या अखत्यारीतील खूप एकर जागा व्यापली जाते. तेव्हा, काही वर्षांनंतर जमिनीची नासाडी रोखण्यासाठी आणि राज्याच्या बाह्य- दृश्य प्रतिमेला बाधा पोहोचू नये यासाठी दफनविधी आणि अंत्यसंस्कार या दोन्हींवर बंदी घालत गो-आहच्या संपूर्ण भूभागावर डिक्रीचा विस्तार करण्यात आला. परंतु, गो-आहच्या लोकशाही महामंडळाने मृतांसाठी पर्यायी व्यवस्था मात्र केली होती. शेजारील कर्नाटक राज्यातील जोयडा आणि सुपा इथे मंडळाने जमीन खरेदी केली होती. कॉर्पोरेशनने गो-आहतील आपल्या ओव्हरवर्ल्डमधील मृतांचे दफन आणि अंत्यसंस्कार सुलभ करण्यासाठी हे पाऊल उचलले होते आणि त्याचबरोबर भूगर्माभातील मृतांचेही टप्प्याटप्प्याने स्थलांतर करणे शक्य होणार होते. तुम्ही अजूनही उत्तर आणि दक्षिण गो-आह मधील दोन डिलक्स सुविधांमध्ये मृतांवर दफन किंवा अंत्यसंस्कार विधी करू शकत होता. परंतु, ही सुविधा सदस्य आणि कॉर्पोरेशनच्या माजी सदस्यांच्या नातेवाईक आणि मित्रांसाठीच आणि ज्यांची नावे सूचित रोस्टरवरील महत्वाच्या व्यक्तिमत्वांच्या यादीत नोंद आहेत त्यांच्यासाठीच राखीव ठेवली गेली होती. परंतु, त्या विशेषाधिकारासाठी प्री-बुकिंग, भरमसाठ शुल्क आणि महामंडाच्या मुख्य संचालकांच्या विशेष शिफारस पत्राची आवश्यकता मात्र होती. माल्कमने साहजिकच यांपैकी कोणत्याही अटी मान्य केल्या नसत्या. त्याहूनही मोठे कारण म्हणजे त्याची खात्री होती की कॉर्पोरेशन आणि त्याचे एक संचालक... विक्रमादित्य देसाई ....हे त्याच्या मुलाच्या आणि सुनेच्या हत्येला जबाबदार आहेत....! माल्कमने लगबगीने १२ वर्षे जुन्या स्कॉचचा पेग रिचवला. त्याच्या नजरेला आता एक टोकदार धार प्राप्त झाली होती. टेबलावरचा रिकामी झालेला ग्लास बाजूला सारत त्याची नजर टेबलावर स्क्रॅबल खेळत असलेल्या दोन आकृत्यांवर एकाग्र झाली होती. दोघेही माल्कमकडे पाठ करून व भिंतीकडे तोंड करून खुर्च्यांवर बसले होते. दोघांनीही सारखेच पांढरे टॉप आणि काळी पँट परिधान केली होती. त्यांच्यापैकी एकाचे लांबसडक केस नसते तर तुम्ही ठामपणे सांगू शकला असता, की ती एकमेकांची प्रतिबिंबेच आहेत. आवाजाचा माग घेण्यासाठी म्हणून त्या जुळ्या मुलांनी मागे वळून पाहिले तोच..... माल्कमने त्यांना ड्रिंक्ससाठी आमंत्रण दिले. एकही शब्द न बोलता कारवीने त्याचा ग्लास पुन्हा भरला. लॅब्रोडॉगने भरलेले, पण हात न लावलेले दोन ग्लास तिने त्या जुळ्या मुलांच्या दिशेने पुढे सरकवले. निहाल बेनेट, हा मुलगा. त्याने लांब केस सरळ करून त्याचा अंबाडा बांधला. माल्कमच्या टोस्टची वाट पाहत त्याने आपला ग्लास उचलला.... त्याची बहीण कोंचितानेही ग्लास हाती धरून उंचावला. काहीतरी बोलणार, असे वाटत असतानाच माल्कमने काही सेकंदांसाठी तो ग्लास हवेतच धरून ठेवला. परंतु, जे काही शब्द त्याच्या तोंडून बाहेर पडायचे होते, ते त्याच्या वृद्धत्वाच्या हिरड्यांमध्ये टोस्टप्रमाणे अडकले. आपले शब्दच बाहेर फुटत नसल्याची भावना त्याला दुखावून जाते आणि त्याच्या गालावरून अश्रू ओघळू लागतात. ते जुळे आपले ग्लास टेबलावर ठेवत त्याला घट्ट मिठी मारतात. “तुम्ही बेनेट्स माझ्यावर विश्वास ठेवत नाही? विक्रमादित्य देसाईंच्या सांगण्यावरूनच त्यांची हत्या झाली, असे मी म्हणतो तेव्हा तुमचा माझ्यावर विश्वास बसत नाही?” माल्कम रडतो आहे. “जे घडले ते बुद्धीच्या पलीकडले आणि धक्कादायकच होते.... माल्कमवर आमचा विश्वास बसत नाही असे नाही. पण नॅथन आणि त्याच्या पत्नीची हत्या झाली असावी, असा कोणताही ठोस पुरावा नाही,” माल्कमच्या हातातील ग्लास हळूवारपणे घेत निहाल म्हणाला.

कॉर्पोरेशनच्या निर्देशाने आणखी एक आदेश जारी झाला, जो त्यांच्या मूळ हेतूमधला द्वेष अधिक स्पष्ट करणारा होता. ‘नो बॉडी हेअर’ (केस नसलेले शरीर) हा नियम भूगर्भातील गुहांमध्ये राहणाऱ्या मूळ लोकांची ओळख बाहेरील जगामध्ये वावरताना पटविण्यासाठी फायदेशीर ठरला होता. त्या दिवशी, ह्याच भूगर्भातील गुहांमध्ये राहणाऱ्यांनी विक्रमादित्यच्या चेंबरबाहेर मोठ्या रांगा लावल्या होत्या. त्यांची घरे पाडल्यापासून आणि त्यांचे गुहांमध्ये स्थलांतर झाल्यापासून त्यांच्या थकलेल्या भरपाईच्या पूर्ततेचा ते पाठपुरावा करत होते. टप्प्याटप्प्याने भरपाई देण्याच्या प्रक्रियेमुळे गोंधळ निर्माण झाला होता. थकबाकीचा अनुशेष वर्षानुवर्षे प्रलंबित राहिला होता. विक्रमादित्यच्या वेटिंगरूममध्ये बरीच गर्दी जमली होती. रिसेप्शन डेस्कवर घामाने डबडबलेल्या भुयारी लोकांच्या लांबलचक अशा तीन वेगवेगळ्या रांगा उभ्या होत्या. त्यात साठी ओलांडलेला एक माणूस होता. त्याच्या कपाळावर एक खोल जखम होती. खपल्या आणि हायपोपिग्मेंटेशनच्या आधारे ती जखम बरी होत होती. गळ्याच्या सभोवतालची त्वचा फिकट होत होती. विक्रमादित्यच्या नियोजित मुलाखतीसाठी तो जवळपास अर्धा तास वाट पाहत होता. अस्वस्थ होऊन, त्याने डायरेक्टरच्या साहाय्यकाशी गप्पा मारायला सुरुवात केली जो त्याच्याशिवाय त्या खोलीत हजर होता – अंगावर केसांचे पीक खेळवणारी एकमेव व्यक्ती..... पत्रकार आणि कॉर्पोरेशनचे निम्न दर्जाचे अधिकारी ओव्हरवर्ल्डमधील विशेष सीमांकन केलेल्या सेवा क्षेत्रांमध्ये असलेल्या सर्व्हिस क्वार्टरमध्ये राहत होते. स्वयंसिद्ध असलेले हे झोन उच्च विद्युत कुंपणांनी वेढले गेले होते, जे रात्री 9 नंतर आपोआप बंद होत होते. "मग, यावेळी त्याने आपल्या सुट्टीत चंद्रावरून काय आणले?" “संदीप, तुझी भाषा चांगली होती. तुम्ही तुमचा धडा आत्तापर्यंत शिकायला हवा होता. माननीय संचालक सुट्टीवर नव्हे, तर अभ्यास दौऱ्यावर होते.” "ठीक आहे, मला ते पुन्हा विचारू दे.... यावेळी तो चंद्रावरच्या अभ्यासदौऱ्यातून काय काय परत घेऊन आला?” "छान... अरे, तू ऐकले नाहीस? त्याने गोल्फ बॉल परत आणले!” "गोल्फ बॉल!" विक्रमादित्य... एक स्वयंघोषित, नशेबाज आणि मस्तवाल व्यक्ती....! नुकताच तिसऱ्या चांद्र सफरीवरून तो परतला होता. यावेळी, त्याचे चांद्र कॅप्सूल चंद्रावरील सर्वांत शांत असलेल्या 'शांतता समुद्रात' उतरले होते. या भागाला हे नाव तेथे अस्वाभाविकपणे दिसणाऱ्या निळ्या रंगाच्या छटेवरून पडले होते, जे चंद्राच्या राखाडी काळ्या रंगाच्या टोनच्या तुलनेत अधिक प्रकर्षाने दिसणारे होते. १९६९ मध्ये अपोलो ११ साठी ‘शांतता समुद्र’ हे चंद्रावर उतरण्याचे ठिकाण होते. नील आर्मस्ट्राँग आणि बझ ऑल्ड्रिन यांनी चंद्रावर उतरणारे पहिले आणि दुसरे अंतराळवीर म्हणून इतिहास रचला होता. दुसरीकडे, अॅलन शेपर्ड, अपोलो १४ मोहिमेअंतर्गत, १९६१ मध्ये अंतराळात प्रवेश करणारा पहिला अमेरिकन आणि १९७१ मध्ये चंद्राच्या पृष्ठभागावर चालणारा पाचवा ठरला होता.... पण, चांद्रिय पृष्ठभागावरील नाट्यमय घडामोडींचा विचार केला, तर शेपर्ड हा आर्मस्ट्राँगपेक्षा थोडा अधिक कल्पक होता. एक गोल्फप्रेमी.... त्याने चंद्राच्या पृष्ठभागावर एका तात्पुरत्या क्लबसह दोन गोल्फ बॉल भिरकावले होते. त्यापैकी एक मिशेलच्या भाल्याजवळील खड्ड्यात उतरला होता जो भाला त्याचे मिशन कमांडर एडगर मिशेल यांनी रोवला होता. जिथे अपोलो- ११ ने आर्मस्ट्राँगच्या “एक छोटं पाऊल…” या उल्लेखाने इतिहास घडवला होता तिथे अपोलो १४ वरील क्रूने चंद्राच्या पृष्ठभागावर धातूचे खांब आणि गोल्फ बॉल उडवत अधिकच धमाल केली होती. या पृष्ठभागावर शंभर वर्षांहून अधिक काळ हे चेंडू पडून होते..... “त्याने ते आता त्याच्या कार्यालयात बुलेटप्रूफ ग्लासच्या केसमध्ये आणून ठेवलेत. तुम्ही आत गेल्यावर त्याला ते दाखवायला सांगा.” मदतनीस म्हणाला. संदीप जाणीवपूर्वक हसला..... त्याला प्रश्नही विचारावा लागणार नव्हता.....!

त्या ज्येष्ठ पत्रकाराशी बोलत असताना विक्रमादित्य आपल्या जागेवरून अजिबात हलला नाही. “संदीप, तू बराच वेळ थांबला होतास असं ऐकलं. पण आजचा दिवस थोडा व्यस्तच ठरला,” विक्रमादित्य म्हणाला. टेबलटॉपच्या एका कोपऱ्यावरील कोकेन पावडरच्या छोट्या खुणा त्याने अलगद पुसून टाकल्या. पत्रकाराची नियोजित भेट लांबल्याबद्दल त्याने साधी दिलगिरीही व्यक्त केली नाही. त्या दोघांनीही प्रारंभी औपचारिक गप्पागोष्टी केल्या. नंतर, संदीपने त्याच्या शर्टच्या खिशातून एक लहान, गोलाकार प्लास्टिकचे गॅझेट काढले, ते फिरवले आणि टेबलावर ठेवले. उपकरणातील एका लहानश्या पोकळीतून विक्रमादित्यवर प्रकाशाचा उबदार झोत पडत होता, तर दुसऱ्या पोकळीतील कॅमेराचे लेन्स विक्रमादित्यचा चेहरा आणि मागील भाग स्वयंचलितपणे फ्रेम करत होत्या. संदीपने हातातील उपकरणातून व्हिज्युअल फ्रेमची रचना बललली आणि रेकॉर्डिंग सुरू केले. संदीप आर्य: गुड इव्हनिंग.... झुंजमध्ये आपलं सर्वांचं स्वागत... सुंदर गो-आह टीव्हीवरील या महिन्याची ही मोठी मुलाखत तुमच्यासाठी आणली आहे गो-आह बिअरने....जी तुम्हाला खरोखरच गो-आहचा आनंद मिळवून देईल...! आमच्यासोबत आहेत, गो- आहच्या जमीन महसूल विभागाचे माननीय संचालक विक्रमादित्य देसाई, जे त्यांच्या अनोख्या आणि साहसी कथांनी आम्हाला नेहमीच चकित करत असतात. यावेळी, विकी भाई....ज्या नावानं ते लोकप्रिय आहेत, ते नुकतेच त्यांच्या तिसर्‍या हॉली....माफ करा.... त्यांच्या चंद्रावरील तिसर्‍या अभ्यास दौऱ्यावरून परतले आहेत. आतापर्यंत चंद्राला भेट देणारे ते एकमेव गो-आहनिवासी आहेत. त्यांनी तीनदा चंद्रावर जाऊन स्वतःचाच विक्रम मागे टाकला आहे. आपण स्वतः त्यांच्याकडूनच या त्यांच्या अवकाश यात्रेच्या साहसाबद्दल जाणून घेऊयात.... विकी भाई, आत्ता तुम्ही जेव्हा पृथ्वीवर परतला आहात तेव्हा, तुम्हाला चंद्रावरची अशी कुठली गोष्ट आहे जी सर्वाधिक आठवते? विक्रमादित्य: जेव्हा मी चंद्रावर तळ ठोकून होतो, तेव्हा मला सर्वात जास्त आठवत होती ती आमची लाडकी भूमी गो-आह....! पण आत्ता मी खरोखरच मिस करतोय तो चंद्राच्या पृष्ठभागावरील वजनरहित अद्भूत अनुभव. त्यामुळेच मी आत्तापर्यंत तीनदा चंद्राचा प्रवास केला आहे. ते असो....मी तुमच्या संपादकाला तुम्हाला माझ्या मुलाखतीसाठी का पाठवायला सांगितलं त्याचे कारण इथे आहे. मला एक महत्त्वाची घोषणा करायची आहे. आम्ही गो-आहमध्ये चांद्र सर्किट तयार करत आहोत. हे पर्यटनाच्या दृष्टीने एक उत्तम आकर्षण असेल आणि गो-आहला उच्चभ्रू पर्यटन स्थळांच्या साखळीमध्ये समाविष्ट करेल. हे सर्किट पर्यटकांसाठी चंद्रावरील जीवनाची केवळ प्रतिकृती बनवणार नाही, तर अंतराळ प्रवासासाठी सज्ज असलेल्या नागरिकांसाठी प्रशिक्षण आणि परिचय सुविधा यासाठीही काम करेल. संदीप आर्य: हे खरंच काहीतरी आऊट ऑफ द बॉक्स आहे. पण हे सर्किट कुठे असेल आणि त्यावर खर्च किती येईल? विक्रमादित्य: आमचे डेमोक्रॅटिक कॉर्पोरेशन ऑफ गो-आहचे माननीय मुख्य संचालक यांच्या नेतृत्वाखाली आणि त्यांच्याच मार्गदर्शनाखाली आम्ही चांद्र सर्किट उभारण्यासाठी उपलब्ध सर्व संसाधनांचा विनियोग करू. संदीप आर्य: तुम्ही विशिष्ट जागा निश्चित केली आहे का? विक्रमादित्य: आम्ही सर्किटसाठी रेवोडा येथील एका खाण खंदकाचा गंभीरपणे विचार करतो आहोत. संदीप आर्य: पण त्या खंदकातील गुहेत सुमारे २०,००० भूगर्भीय लोकांची वस्ती आहे. त्यांना तुम्हा कुठे स्थलांतरित कराल? या प्रश्नाने अस्वस्थ झालेला विक्रमादित्य आपल्या मिशीचे एक टोक खेचू लागला विक्रमादित्य: ते महामंडळाने ठरवायचे आहे, अन्य कोणीही नाही. असो, आमच्याकडे जोईडा आणि सुपामध्ये मोठ्या प्रमाणात जमीन विनावापर पडून आहे. हीच वेळ आहे, या प्रदेशाला आपली ओळख मिळवून देण्याची. भूगर्भातील लोकांना त्याठिकाणी स्थलांतरीत करता येईल.

मार्थाने खरेतर नंतरच्या शालेय काळात विक्रमादित्यला अनेक शिक्षांपासून वाचवले होते. त्या तरुण मुलाला फक्त स्टाफरूमचे दार ठोठावायचे होते.... तिला शोधून काढायचे होते... आणि एक असहाय कोकरू बनून नाटक करायचे होते...... “त्याच्या खोडसाळपणामागे एक तरूण निष्पाप मुलगा आहे, असेच जणू मार्थाला वाटत होते. त्याला योग्य वेळी फटकारले गेले असते, तर कदाचित तो वेगळाच बनला असता...” माल्कम म्हणाला. “तो जेव्हा राजकारणी बनला आणि नंतर भूमहसूल विभागाचा संचालक म्हणून उदयास आला, तेव्हा त्याच्या कृतींनी मार्था प्रचंड घायाळ झाली. ती त्याच्या सुशोभीकरण आणि नुतनीकरण मोहीमेची जहरी टीकाकार बनली. गोव्याच्या सुंदर शरीरावर बसून त्याच शरीराचे मांस पोखरणारा तो एक किडा आहे, अशा भाषेत ती त्याच्यावर टीका करू लागली. गोव्याचे नाव 'गो-आह' असे बदलल्यानंतर, गोव्याचा तसा उल्लेख करायलाही तिने नकार दिला..... एक विद्यार्थी म्हणून केवळ तिच्या दयेवर वावरलेल्या विक्रमादित्यने मोठा झाल्यावर आपली इतिहासाची शिक्षिका, तिचे घर आणि तिची जमीन यांना आपल्या मोहीमेपासून दूर ठेवले. मात्र, काही वर्षांपूर्वी झालेल्या तिच्या मृत्यूनंतर, विक्रमादित्यची नजर त्या बहुमोल मालमत्तेवर, जिथे 'सोलर अंजुना' हे त्या गावातील शेवटचे वारसाघर होते, तिथे लागून राहिली होती. गो-आहमधील बहुतेक किनारी भागांत इतके बंगले उभे राहिले होते, की तिथे प्रत्यक्ष समुद्राच्या लाटा शोधण्यासाठी अथक प्रयत्न करण्यासारखी परिस्थिती निर्माण झाली होती. अंजुना समुद्रकिनारा, उत्तर गो-आह मधील केरी आणि सिकेरी हे समुद्रकिनारे आणि दक्षिण गो- आहमधील बेतालभाटी, वेळसांव आणि आरोशी यासारखे समुद्रकिनारे समुद्राच्या वाढत्या धुपीमुळे आपले अस्तित्त्व हरवत चालले होते. अंजुना समुद्रकिनाऱ्याची वाळू तर जमिनीवरील लोकांच्या सामूहिक विवेकापेक्षाही वेगाने पाण्याखाली जात होती. समुद्रकिनारे समुद्राच्या पोटात विलीन होत असतानाच, तेथील लाटांनी थेट खडकांना आपल्या पाशात ओढून काही किनारी गावांमध्ये नव्या सीमा तयार केल्या होत्या. “तिच्या मृत्यूनंतर लगेचच विक्रमादित्यने नाथनशी मैत्री केली. मी माझ्या मुलाला वेळीच सावध केले होते, की हा माणूस साप आहे...! परंतु, तो खूपच विनम्र होता आणि त्यामुळेच विक्रमादित्यच्या झंझावातापुढे तो निष्प्रभ ठरला.” माल्कम म्हणाला. "मग, पुढे काय झालं?" हळूवारपणे आपले दोन्ही पाय जवळ घेत निहालने विचारले. “विक्रमादित्यने त्याला पार्टीला बोलावले. नाथन आपल्या पत्नीला सोबत घेऊन गेला. तिथून मी त्यांना पुन्हा जिवंत पाहिले नाही. त्यांची कार म्हाळशीजवळील जंगलाच्या दरीत सापडली. शवविच्छेदनात त्यांच्या रक्तात मद्याचे अतिप्रमाण असल्याचे आढळून आले...!” "कदाचित ते पार्टीत थोडे जास्त प्यायले असावेत...." “निहाल, तू परदेशात खूप दिवस राहिला आहेस. इथल्या रोजच्या जगण्यातली भीषणता तू कदाचित विसरला असशील. आणि तुझा मित्र... तू तुझ्या मित्रालाही विसरलास....! मायकेलने निहालला हळूच धक्का दिला आणि जवळ येण्याचा इशारा केला. "यार... तुला माहीत नाही का? नॅथनने आयुष्यभर दारूला कधीच हात लावला नाही....” मायकल कुजबुजला. विक्रमादित्य देसाईं त्याच्या डेस्कवर पहुडलेल्या बाईसोबत लैंगिक सुखाचा उपभोग घेत होता. त्याच्या प्रत्येक धक्क्याने तिथे असलेले पांढऱ्या पावडरने भरलेले चांदीचे ताट थरथरत होते. आपल्या धक्क्यांमुळे तिच्या तोंडातून तो येणारा कण्हण्याचा आवाज दाबण्यासाठी त्याने आपल्या उजव्या तळहाताने तिचे तोंड झाकले होते. विक्रमादित्यच्या कार्यालयाबाहेर पाहुण्यांची रांग लागली होती. त्यांपैकी बहुतेक भूगर्भातील गुहेत राहणारे रहिवासी होते. त्यांना ओळखणे खूप सोपे होते. गो-आहच्या भूगर्भीय लोकांना त्यांचे डोके आणि शरीर मुंडण करण्याची सक्ती होती. भूगर्भीय गुहांत उवांची साथ पसरल्याने महामंडळाने कुणीच आपल्या डोक्यावर आणि शरीरावर केस ठेवू नये, असा नियमच लागू केला होता. उवा.... कोट्यवधी उवांची साथ एका पिढीपूर्वी सर्व गुहांध्ये पसरली होती आणि या साथीमुळे शेकडो लोकांचा मृत्यू झाला होता.

“हे पाहा, हे धरून बघा...” विक्रमादित्यने शिकाऱ्याला त्याची नवी रायफल देऊ केली. सांतियागोने रायफलकडे पाहिल्यावर विक्रमादित्यने त्या रायफलचे विस्तृत वर्णन केले.... “रायफलचे वजन कमी करण्यासाठी प्रगत पॉलिमर बॉडी, ऑटोमॅटिक कॅमोफ्लाज, कस्टमाइज्ड एर्गोनॉमिक्स, इलेक्ट्रोमॅग्नेटिक प्रोपल्शन, लेझर टार्गेट लॉकिंग आणि ट्रिगरसाठी सेन्सर पॅड...... जगात कुठेही पैशाने खरेदी करता येणारी ही सर्वोत्तम रायफल आहे.....” सांतियागोने रायफल परत केली आणि उजव्या हाताची तर्जनी विक्रमादित्यच्या छातीवर रोखली. "पण तुमचे ह्रदय मजबूत आहे का? त्याच्या त्या प्रश्नाने अपमानीत झालेल्या विक्रमादित्यने आपली रायफल हिसकावून घेतली. त्या रायफलवर बसवलेल्या दुर्बिणीच्या नळीत आपली नजर रोखली. “यामध्ये शिकारीसाठी सर्वोत्तम मोशन सेन्सर आहे. समोर येणाऱ्या जाग्वारचा तुझ्या अगोदर मी निशाणा धरीन....” सांतियागोने त्याकडे थोडे दुर्लक्ष केल्यासारखेच केले. दोघांमधील तणाव वाढत असल्याची जाणीव झाल्याने जीपमध्ये असलेले विक्रमादित्य, सांतियागो, त्याचे दोन मदतनीस आणि ड्रायव्हर जीप कॅम्पच्या ठिकाणी जाऊन थांबेपर्यंत एक शब्दही बोलले नाहीत. जीपमध्ये केवळ सन्नाटा पसरला होता. पुढे गेलेल्या गटाने तिथे कॅम्पफायर आधीच सुरू केले होते. जमिनीवर ब्लँकेट पांघरण्यात आले होते. चालक, जो टेहळणी करण्याचेही काम पाहात होता, तो कॅम्पफायरपासून काही अंतरावर जाऊन बसला. “चला, काही मिनिटे इथेच विसावा घेऊ. तोपर्यंत मी प्राण्याचा माग काढून परत येईन,” सांतियागो म्हणाला. आत्ताच पसरणाऱ्या अंधारात ते शिकारी पुढे जात असताना त्याच्या उतरत्या खांद्यावर ती जुनी बंदूक लटकत होती. स्थानिक चारुआ आदिवासी जमातीतील एका मदतनीसाने जीपच्या पुढच्या सीटच्या खालून व्हॅक्यूम-सील केलेली एक पेटी बाहेर काढली. हूश्श्श... अशा हळुवार आवाजाने ती पेटी उघडली. मालिश करणाऱ्या एखाद्याने जखडलेला खांदा रगडून काढल्यानंतर त्या माणसाला जसा आराम मिळतो आणि त्याच्या तोंडून नकळतपणे आह्ह्... असा जो आवाज येतो, तसाच काहीसा तो आवाज वाटला. त्याने थंडगार वाईनची एक बाटली आणि वाईन ग्लास बाहेर काढले. तो विक्रमादित्यच्या जवळ आला आणि पुढे वाकत शिकाऱ्यांच्या नजरेत येईल अशी ती बाटली समोर ठेवली. “तुम्ही विनंती केल्याप्रमाणे, सेनॉर, विनेडो चॅडविक २०१८”.... विक्रमादित्यने त्याच्या वडिलांना या विशिष्ट रेड वाईनचे कौतुक करताना ऐकले होते. चिलीच्या अँडीजमधील पोलो ग्राउंडमध्ये उगवलेल्या द्राक्षांपासून हे वाईन आंबवले गेले होते. त्याने प्रसन्न चित्ताने एक सिप् घेतला. सांतियागोच्या जुन्या बंदुकीपेक्षा, जास्त काळ साठवलेली ही वाईन विक्रमादित्यला आवडली होती. त्याचा जन्म २०१८ मध्येच झाला होता... त्या लाल वाइनचा शेवटचा प्याला त्याच्या घशातून खाली उतरेपर्यंत ती रात्र तिच्या सवयीप्रमाणे, आकाशातील प्रकाशाची प्रत्येक लकेर उपभोगण्याचा आनंद घेत होती. "सांतियागो येत आहे!" कॅम्पफायरवर वाकून बसलेला मदतनीस विक्रमादित्यच्या कानात कुजबुजला. विक्रमादित्य थकलेले डोळे चोळत डोळ्यांवरील पेंग झटकण्याच्या प्रयत्नात असतानाच सांतियागोने हळूवार आवाजात सर्वांना सावध केले.... “तो याच मार्गाने येत आहे....!” आता सारे सज्ज आणि शांत.....! "तू....!” शिकाऱ्याच्या दिशेने बोट रोखत सांतियागे म्हणाला, “माझ्या मागून ये...." स्वत:ला सावरण्यासाठी विक्रमादित्यने काही क्षण घेतले.... आपल्या तर्जनीला त्याने जवळच असलेल्या रायफलला हळूवारपणे कुरवाळू दिले. त्यानंतर, तो सावकाश उठला. मदतनीसांना तिथे आवराआवर करायला सांगून तो ट्रॅकरच्या मागे चालू लागला. जाग्वारचा माग घेत असताना, कॅम्पफायरची जागा सोडण्यापूर्वी, सांतियागोने दुसऱ्या एका मदतनीसाला मृत बकरी कॅम्पच्या ठिकाणापासून काही मैल दूर नेऊन ठेवण्याची सूचना केली होती. ते दोघेही तिथेच जायला निघाले होते. ती एक मोकळी व ऐसपैस जागा होती. उंच कडा असल्यामुळे तिथे समोरचे स्पष्ट दिसत होते. त्याने बकरीच्या मांसाचे काही तुकडे करून नुकत्याच तयार केलेल्या चामड्याच्या थैलीत ठेवले. हे मांसाचे तुकडे जाग्वारला मृत बकरीकडे आकर्षित करण्यासाठी टाकण्यात आले होते. सांतियागो यशस्वी झाला, असेच वाटत होते.....

ओहायोची जुळी मुले - जिम लुईस आणि जिम स्प्रिंगर - यांचा जन्म १९४० मध्ये झाला. त्यांच्या जन्माच्या काही आठवड्यांनंतरच त्यांना दत्तक घेऊन दोन वेगवेगळ्या पालकांनी त्यांचे संगोपन केले. ३९ वर्षांचे असताना ते जेव्हा पुन्हा एकमेकांनी भेटले, तेव्हा या ‘जुळ्या जिम’ना त्यांच्या आयुष्यातील आश्चर्यकारक अशा समान गोष्टी आढळून आल्या. दोघांनीही लिंडा नामक मुलींशी लग्न केले होते. नंतर त्यांना घटस्फोट देऊन त्यांनी बेटी हे नाव असलेल्या दोन भिन्न महिलांशी लग्न केले. त्या दोघांनाही प्रत्येकी एक मुलगा होता. एकाचे नाव जेम्स अॅलन, दुसऱ्याचे नावही जेम्स अॅलन. दोघांपाशीही लहानपपणापासून टॉय नावाचे कुत्रे होते. संगोपन गृहात वाढलेल्या, दोघांनी कायदा सक्तवसूली करिअर असा विषय निवडला होता आणि त्याचबरोबर दोघांचेही सुतारकाम आणि मेकॅनिकल ड्रॉइंगसारखे समान छंद होते. कोंचिताने या जुळ्या जिम मुलांची ही वैशिष्ट्यपूर्ण कहाणी ऐकली होती. पण, तिचा जुळा भाऊ निहाल आणि तिच्यात या कहाणीसारखे अजिबात साम्य नव्हते. त्यांचे एकमेकांसारखे दिसणे आणि सोबत असतानाच्या परिस्थितीत समान शारीरिक प्रतिक्रिया देणे, या जन्मजात सामायिक गोष्टीं सोडल्या तर, कोंचिता आणि निहाल यांच्यात वागण्याबोलण्यात काही खास साम्य नव्हते. आरामखूर्चीवरून तिने निहालकडे पाहिले, जो झोपायला गेला होता. तिला त्याची काळजी वाटत होती. या जुळ्यांत आणखी एक समानता होती, त्यांचे एकमेकांबद्दलचे निरपेक्ष प्रेम आणि काळजी.... ही जुळी एकमेकांना समजून घेताना एकमेकांच्या मनातील गोष्टी नेमक्या ओळखत होती. म्हणूनच, जेव्हा निहालने अचानक आपल्या यशस्वी मॉडेलिंग करिअरला पूर्णविराम देत गोव्यात स्थलांतरित होण्याचा निर्णय घेतला, तेव्हा ती संतप्तच झाली. निहालवरील तिच्या प्रेमावरच तिच्या मनात प्रश्नचिन्ह उभे राहिले. असा निर्णय त्याच्याकडून घेतला जाईल, असे तिला अजिबात वाटले नव्हते. त्याहीपेक्षा, निहालचे आपल्यावरचे प्रेम आटले की काय, अशी शंका मनात उत्पन्न झाल्याने ती जास्तच चिंताग्रस्त बनली. निहाल आधीपासूनच तिच्यासारखा दुबळा होता. मात्र तिला वाटत होते, की अचानकपणे नव्या जागेत स्थलांतरित झाल्यामुळे त्याचे वजन कमी झाले असावे. ती उठली आणि त्याला निवांत झोप लागावी म्हणून त्याच्यावर चादर टाकणार इतक्यात निहालने आपला हात पुढे करून तिचा हात पकडला. "सगळं... मी तुला सगळं सगळं अगदी लवकरच सांगेन." त्याचा हात धरून ती बेडवर बसली आणि त्याला थोपटून झोपवले. ती भावूक बनली असल्याने तिच्या डोळ्यांतून अश्रूचा एक थेंब निहालच्या गालावर पडलाच. "तू खूपच काळजी करतेस," निहालने डोळे मिटलेल्या अवस्थेतच तिला म्हटले. “तुला आश्चर्य का वाटत आहे? मी तुझ्यापेक्षा पाच सेकंद मोठी आहे.” दोघेही जुळी शेवटी मोठ्याने हसली... माल्कम आपल्या खोलीत झोपला होता. पिंटोचे बंड हे जुने पुस्तक त्याच्या छातीवरच होते. पुस्तकाची पिवळी झालेली पाने त्याच्या त्या सैल सुती शर्टवर विसावलेली होती आणि पुस्तकाचे जीर्ण झालेले हार्डबाऊंड कव्हर छताकडे पाहात होते. वयाची सत्तरी ओलांडलेल्या या मनुष्याच्या जोरदार घोरण्याने त्याच्या छातीवरचे ते जुने पुस्तक वरखाली होत होते. खोलीतील रीडिंग लाईट अजूनही लागलेलीच होती जिच्या प्रकाशात पुस्तकाचे कव्हर मात्र प्रकाशमान दिसत होते. पुस्तकाच्या कव्हरमधील एका छोट्या छिद्रातून एक कसर (सिल्हर फीश) डोकावते. आपले निम्मे शरीर पुस्तकाच्या बिळातून बाहेर काढून ती बाहेरील वातावरण हेरते. कसर हे एक चांदीच्या रंगाचे लहानसर किटक. जुनी पुस्तके, खोके आणि जुनी कागदे आदींचे भक्षण करण्यासाठी हे किटक तिथे कायम वास्तव्य करून असतात. आपल्या शरीराच्या उदरनिर्वाहासाठी पुस्तकांमध्ये छिद्रे पाडण्याची या किटकांची आवड लक्षात घेता, ते जुन्या-जगातील ग्रंथपालांचे कट्टर शत्रू मानले जातात. लाखो वर्षांपासून, डायनासोरच्याही आधीपासून अस्तित्वात असल्याची या किटकांची ख्याती आहे. त्याच्या संवेदकांना (सेन्सर) आजूबाजूचा आवाज ओळखता येत नाही. ही कसर आपले छोटेसे सहा पाय पसरण्यासाठी बिळातून बाहेर सरकते. रीडिंग लाईटच्या उजेडाने प्रकाशमान झालेल्या कव्हरच्या अर्धवर्तुळाकडे पोहोचेपर्यंत ती रांगत जाते. अचानक उजेडाच्या चकाकीला घाबरून, ती कसर आपली पावले मागे घेते आणि परत जुन्या पुस्तकाच्या बिळात घुसते. पुढच्या वेळी, कदाचित, बाहेर पडण्यासाठीच्या योग्य वेळेची ती वाट पाहत असेल....

विक्रमादित्य देसाई: (विखारी हास्य करीत) संदीप, संदीप… माय डिअर संदीप.... तुला काही गोष्टी कळतच नाही ना? (पत्रकाराच्या चेहऱ्यावरील जखमेकडे निर्देश करत) तुमची ती जखम कशी आहे? बरी होत आहे ना? संदीपला नकळतपणे आपल्या कपाळावरच्या त्या जखमेची जाणीव झाली. नुकतीच कुठे भरून येत असलेल्या, पण पूर्णपणे न सुकल्याने जखमेवरील खपली त्याने काढली.... विक्रमादित्य देसाई: मला जर बरोबर आठवत असेल, तर माझ्या शेवटच्या मुलाखतीनंतर लगेचच तुम्हाला ही दुखापत झाली होती? संदीप आर्य: हो… एका महिन्यापूर्वी.... विक्रमादित्य देसाई: तुम्ही माझी मुलाखत घेऊन हे कार्यालय सोडल्यानंतर काही वेळातच काही गुंडांनी तुमच्यावर हल्ला केला किंवा असेच काहीतरी… कुणीतरी मला सांगितले होते.... त्या मुलाखतीतील तुमचा शेवटचा प्रश्न काय होता? संदीपने विक्रमादित्यच्या नकळत आपला उजव्या हाताचा अंगठा आणि तर्जनीने जखमेवरील काढलेली खपली चिरडली. त्या हल्ल्यामागील नेमके कारण शोधण्याच्या विचारात तो काही क्षण बुडाला. विक्रमादित्य देसाई: अरे हो.. मी तुम्हाला आठवण करून देतो. (थेट संदीपच्या डोळ्यात डोळे भिडवून पाहत) इथिओपियामधून आयात केलेल्या ताज्या दुधाच्या मालामध्ये फॉर्मेलिनचे अंश असल्याबद्दल तुम्ही निराधार आरोप लावला होतात? संदीप आर्य: माझ्याकडे विश्वासार्ह माहिती होती.... फॉर्मेलिन होतेच… विक्रमादित्य देसाई: (टेबलटॉपवर मुठ मारत संदीपच्या बचावात्मक युक्तिवादाचे खंडन करत ) तुमच्या संपादकाकडून काहीतरी शिका... तू कोण आहेस…? आता तुझी साठी सुरू आहे... काय केलंस? तो मात्र तिशीतच संपादक झाला... योग्य प्रश्नांमुळे तुम्हाला योग्य उत्तरे मिळत असतात. पण.... चुकीचे प्रश्न… आता चुकीच्या प्रश्नांमुळे काय होतं, हे तुला ठाऊक झालंच असेल, नाही का? केसमध्ये गोल्फ बॉल काळजीपूर्वक ठेऊन विक्रमादित्य आपल्या जागेवरून उठला. विक्रमादित्य देसाई: हे बघ, तू विचारलेल्या एकाही प्रश्नाची कधी बुलेटिनसाठी बातमी होत नाही. ती होणारही नाही हेदेखील तुला माहित आहे. मग, असे प्रश्न विचारायचेच का? तू आता निघू शकतोस..... तो तुमचा कॅमेरा उचल बरं का...? संदीप आर्य सावकाश उठला. कोपऱ्यात पडलेले रेकॉर्डिंग यंत्र त्याने गोळा केले. विक्रमादित्यला भिडण्यासाठी तो वळला तेवढ्यातच त्याला कसलीशी जाणीव झाली आणि तो संकोचून मागे फिरला. बाहेर जाण्यासाठी कार्यालयाचे दार तो उघडतच होता, एवढ्यात संचालकांनी त्याला हाक मारली. विक्रमादित्य देसाई: आणि हो संदीप, तुला काळजी करायची गरज नाही. लक्षात ठेव.. मी केवळ शिकार होण्याची लायकी असलेल्या प्राण्यांनाच शूट करतो....

कर्रर्र... बाहेरील गेट उघडण्याच्या आवाजाने पाहुण्यांच्या आगमनाची चाहुल लागली. पूर्ण काळ्या रंगाच्या पोशाखात आलेले पुरुष आणि स्त्रिया कुंपण ओलांडून ‘सोलार अंजुना’ घरात प्रवेश करत होते. २०७५ पर्यंत अंजुनामध्ये शिल्लक उभे असलेले हेच एकमेव पुरातन आणी पारंपरिक वारसाघर होते. स्नॅक्स घेतल्यानंतर बहुतेक पाहुण्यांनी ७५ वर्षीय माल्कम रॉड्रिग्स यांचे सांत्वन करून त्यांचे घर सोडले. आपल्या चालण्यासाठीचा मुख्य आधार बनलेल्या काठीच्या आधाराने माल्कमनी प्रत्येक पाहुण्याला बाहेर गेटपर्यंत जाऊन निरोप दिला. ते घरात परत आले तेव्हा आता घरात फक्त पाचच पाहुणे शिल्लक असल्याचे त्यांना दिसले. ते सर्वजण तिशीचा उत्तरार्ध आणि चाळीशीच्या मध्य या वयोगटातील होते. बऱ्याच वर्षानंतर माल्कम पहिल्यांदाच त्यांना एकटक नजरेने पाहत होते. ते पाचही जण त्यांच्या मुलाचे जिगरी दोस्त होते. लहानपणापासूनच एकमेकांना ओळखत ते होते. ‘सोलार अंजुना` घरात ते त्यांच्या पत्नी मार्थाकडे इतिहास विषयाच्या ट्यूशनसाठीही येत होते.... आपल्या जीर्ण झालेल्या डुलणाऱ्या आरामखुर्चीत रेलत माल्कमनी आपली काठी तेथील बारच्या दिशेने वळवली. "तानाजी..." एक चाळीशीतील माणूस, ज्याने डेनिम पँट आणि चौकटींचा शर्ट घातलेला आहे. संपूर्ण भिंतभर पसरलेल्या पुस्तकांच्या एका मोठ्या शेल्फमध्ये तो जणू हरवून गेला आहे. सेल्सा पिंटोच्या ‘द फॉरगॉटन मार्टीयर्स: गोवा रिव्होल्ट १७८७` या जुन्या पुस्तकाच्या पानांमध्ये अंगठा घालून तो वाचण्यात बुडालेलाच आहे..... “तिथे, कटी सार्क व्हिस्कीच्या बाटलीमागे लॅब्रोडॉगची बाटली आहे. ती घेऊन ये आणि आम्हाला सर्वांना जरा सर्व कर.... ” माल्कम म्हणाले. तानाजी राऊळने सूचनेनुसार तेथील निमुळत्या तोंडाची बाटली उचलली.... 12 वर्षे जुनी ब्लेंडेड स्कॉचची बाटली..... त्याने लेबलची खात्री करून घेतली. घरातील पाहुणे गेल्यानंतर कारवी खान या एका दुबळ्या बाईने तेथील खुर्च्या नीट लावून घेतल्या आणि ती स्वयंपाकघरात गेली. तिथून सहा ग्लास आणून तिने टेबलवर ठेवले. “गेल्या वर्षी ख्रिसमसच्या सणाला नाथनने ही बाटली माझ्यासाठी आणली होती. त्याच्या जिवलग मित्रांनी जर त्याचा आस्वाद घेतला तर त्याला ते नक्कीच आवडेल.” माल्कम म्हणाले. कारवीने प्रत्येक ग्लासात स्कॉच ओतली... तानाजीने जुने पुस्तक टेबलवर ठेवत पेयाने भरलेला आपला ग्लास उचलला.... त्या खोलीतील सर्वात लठ्ठ माणूस... मायकल क्रेस्पो... कसाबसा खटाटोप करून सोफ्यावरून उठला. त्याच्या त्या विस्तीर्ण आणि थुलथुलीत शरिरावर त्याचे मल्टी-पॉकेट हातकापे जॅकेट हे जणू कातडीची सालं निघावीत तसं खरखरीत दिसत होतं. कात टाकण्याच्या ऋतूचक्रानुसार साप आपल्या डोक्यावरील शेवटची रेघा असलेली कात भंगारात टाकतो, त्या जुन्या कातडीच्या अवशेषांप्रमाणेच जणू..... "थांबा... नील कुठे आहे?" “तो अजूनही जॉयडा येथील सिमेंट्रीचे कामं निपटत असेल. तिथून इथे लांबचा प्रवास आहे,” माल्कम उत्तरतो. माल्कम आपल्या मृत मुलावर आणि पत्नीवर अंजुना येथील ४७२ वर्ष जुन्या सेंट मायकल चर्चच्या सिमेंट्रीमध्ये अंत्यसंस्कार करू शकले नव्हते, त्याची कारणेही तशीच होती..... दोन दशकांपूर्वी, २०५० च्या सुमारास कधीतरी, `गो-आह` च्या डेमोक्रॅटिक कॉर्पोरेशनने इथल्या प्रादेशिक हद्दीत असलेल्या प्रतिष्ठित व हेरिटेज चर्चशी संलग्न असलेल्या विद्यमान सिमेंट्रींच्या वापराची अधिकृतपणे पुनर्रचना केली. या सिमेंट्रींना हेरिटेज स्थळे म्हणून वर्गीकृत करून पर्यटकांच्या सहलींसाठी ती सुशोभित करण्यात आली. कॉर्पोरेशनच्या पर्यटन विभागाने सिमेंट्रींचे व्यवस्थापन हेरिटेज संस्थांकडे सुपूर्द करून तिथे बुटीक टूर आयोजित करून या गावच्या इतिहासाचे वैभव ‘अबाधित’ ठेवण्याची व्यवस्था केली. आकाराने छोट्या आणि आरामदायी वाटू शकणाऱ्या सिमेंट्रींमध्ये कॅफेटेरिया उभारण्यासाठी परवाने देण्यात आले आणि मोठ्या सिमेंट्रींचे ओपन एअर थिएटर्स आणि ऑडिटोरियमसह बहुउद्देशीय जागेत रूपांतर करण्यात आले.

सोलार अंजुना येथे भिंतीवरील स्क्रीनवर पुन्हा एकदा संदीप आर्य याने नुकतीच घेतलेली विक्रमादित्यची मुलाखत रंगलेली होती. गोव्याच्या शेवटच्या वाघाच्या भवितव्याबद्दलच्या प्रश्नावर क्रोधीत झालेल्या विक्रमादित्यच्या उत्तराने त्या प्रसारित झालेल्या मुलाखतीचा शेवट झाला. विक्रमादित्यने जेव्हा संदीप आर्य याला वॉटर-ब्रेकसाठी विनंती करून रागाने त्याचा कॅमेरा भिरकावला होता तो भाग, मुलाखतीचे संपादन करताना सुंदर गो-आहच्या टीव्ही कार्यक्रमातून वगळण्यात आला होता. चॅनलच्या एडिटरशी संचालकांचे असलेले थेट संबंध याकामी आल्याचे स्पष्ट दिसत होते. घराच्या प्रश्सत ‘साला’त आता आणखी एका माणसाची भर पडली होती. नील जोइडाहून परतला होता. क्रेस्पोच्या शेजारी दोन आसनी सोफ्यावर तो बसला होता. सोफ्यालगतच्या एका लहानशा टेबलावर एक डिजिटल फोटो फ्रेम होती, ज्या फ्रेममध्ये नीलच्या पालकांचे फोटो होते. आत्ताच काही तासांपूर्वी त्यांचा दफनविधी आटोपून तो परतला होता. एका मोठ्या सोफ्यावर त्याचे अन्य चार मित्र स्क्रीनकडे तोंड करून बसले होते आणि ती प्रदीर्घ मुलाखत पाहून माल्कमच्या राखाडी डोळ्यांत आधीच असलेली आर्द्रता तो छताकडे बघत राहिल्यामुळे अधिकच गडद झाली होती. त्याच्या डोळ्यांत निराशा पसरू लागल्याचे स्पष्टपणे दिसत होते. “मग काय…? टीव्हीवरच्या मुलाखतीत त्त्यांची कशी हत्या केली, याबद्दल तो बोलेल अशी तुमची अपेक्षा होती का?” निरव शांतता मोडत कारवीचा प्रश्न.... “त्याचा मार्थाविषयीचा आदययुक्त भाव सर्वश्रुत आहे. जर विक्रमादित्य आणि त्यांचा मृत्यू यांच्यात खरंच काही संबंध असता, तर मला वाटतं पत्रकाराने किमान त्यांना त्यांच्या मृत्यूबद्दल एक तरी प्रश्न विचारला असता. शेवटी, हा प्राईम-टाइम न्यूज शो आहे,” सोफ्यावर बसलेल्या त्या मंडळीत सर्वांत उजव्या टोकाला बसलेला निहाल म्हणाला. ब्रिटीश आईच्या मातृछायेखाली परदेशात वाढलेला निहाल आणि त्याची जुळी बहीण कोंचिता यांना त्यांच्या तीन मित्रांकडून नेहमीच टोमणे मारले जायचे. गो-आहमधील प्रशासन आणि तेथील वास्तव यासंबंधी त्यांच्या अज्ञानासंबंधीचे हे टोमणे असायचे. गो-आह.. हे भारतातील पहिले आणि एकमेव राज्य, जे कॉर्पोरेट प्रशासनाच्या सिद्धांतांवर चालत होते. केंद्र सरकारने २०५० मध्ये, कॉर्पोरेट सार्वभौम लोकशाही अधिनियमन कायदा पारित केला होता. कॉर्पोरेट गव्हर्नन्सच्या माध्यमातून एक राज्य कशा पद्धतीने अधिक प्रभावीपणे चालवले जाऊ शकते याची पडताळणी याव्दारे करण्याची ती योजना होती. त्याच वर्षी नवीन कायद्याची व्यवहार्यता तपासण्यासाठी एक पथदर्शी प्रकल्प गोव्यात सुरू करण्यात आला होता. व्यावहारिक दृष्टीने, कॉर्पोरेट गव्हर्नन्स मॉड्यूल हे एका प्रकारे २००० च्या सुरुवातीच्या विशेष आर्थिक क्षेत्र धोरणाचाच विस्तार होता. निहाल आणि त्याच्या मित्रांमधील विसंवाद, हा मुळात सरकारकडून त्याला असलेल्या अपेक्षांच्या कल्पनांतून उद्भवलेला होता. पश्चिम युरोपीय लोकशाहींमध्ये, जिथे संस्थात्मक आणि कायदेशीर निष्पक्षता अजूनही पाळली जात होती आणि सार्वजनिक चर्चेच्या ती कायमच केंद्रस्थानी राहिली होती, अशा लोकशाही देशांत वाढल्यामुळे, त्याला तसा विश्वास होता. गोव्याच्या डेमोक्रॅटिक कॉर्पोरेशनमध्ये, जिथे ही जुळी सध्या वास्तव्यास होती, तेथील 'सिस्टम' देखील तिकडच्या लोकशाही देशांसारखीच कार्यरत असेल, असा त्याचा समज होता. निहालने आपले अधिकतर आयुष्य युरोपमध्ये घालवले होते. पुरुष मॉडेल म्हणून त्याची चमकदार कारकीर्द यशाने झगमगलेली होती. त्याने ग्लोबल फॅशन आयकॉन आणि रन वे मायस्ट्रो ऑफ द डिकेड यांसारखे प्रतिष्ठित पुरस्कारही जिंकले होते. निहालची स्वाक्षरीची शैली ही दक्षिण आशियाचा रसरशीत जीवंतपणा आणि ब्रिटीश अत्याधुनिकता यांचे जणू बेमालूम फ्यूजनच ठरावे. इतर उच्चभ्रू युरोपियन पुरुष मॉडेल्सपेक्षा त्याचे हे वेगळेपण त्यातून प्रतीत होत होते. विशेषत:, वैविध्यपूर्ण लुक्स सहजतेने अंगावर खेळवण्याची त्याची क्षमता... मग ते अवंट-गार्डे वस्त्र असो की कॅज्युअल शिक्.... मेट गाला आणि कान्स फिल्म फेस्टिव्हलमध्ये त्याची उपस्थिती विशेष आकर्षणाची ठरली होती, ज्यामुळे निहाल बेनेट जागतिक फॅशनच्या क्षेत्रात खऱ्या अर्थाने प्रकाशझोतात आला होता.

इटलीमध्ये माफिया आणि जपानमध्ये याकुझा आहेत. रशियामध्ये ब्रात्वा किंवा ब्रदरहुड आहे, ज्याला 'लुटारूंचे जावई..' असेही संबोधले जायचे. ब्रात्वा झारच्या राजवटीत वाचली .... लेनिन आणि स्टॅलिनच्या कारकीर्दीतही ती टिकून राहिली... सोविएत संघाच्या पतन आणि विघटनानंतर मात्र या माफियांनी पुन्हा एकदा डोके वर काढले आणि ते अधिकच बलवान बनले. संयुक्त राष्ट्र असलेल्या सोविएत रशियाच्या विघटनानंतर निर्माण झालेल्या अराजकतेच्या परिस्थितीचा त्यांनी पुरेपूर लाभ उठवला. ब्रात्वा टोळींनी देशभरात आपला विस्तार केला. मॉस्को आणि सेंट पीटर्सबर्ग हे भूभाग त्यांनी आपले अड्डे बनवले. नंतर त्यांनी अमेरिका, युरोप आणि आशियामध्ये आपल्या ड्रग्स् व्यवसायांतील कारवाया वाढवत नेल्या... व्लादिमीर पुतीनच्या उदय मात्र ब्रदरहुड टोळ्यांसाठी त्रासदायक ठरला. स्टालिनच्या काळापासून ज्या ब्रदरहुड टोळीने प्रत्येक आव्हानात्मक परिस्थिती झेलली होती, त्यांना आता पुतीनसारख्या खमक्या आणि कठोर नेत्याचा सामना आता करावा लागत होता. व्लादिमीर पुतिनच्या उदयाने ब्रात्वा टोळीचा प्रभाव काहीसा मंदावला. पण २०३३ मध्ये पुतिनच्या निधनानंतर रशियन माफियाला पुन्हा नव्याने आपला पाया घट्ट करण्याची संधी मिळाली. पुतिन यांनी रशियावर आपल्या नेतृत्वाची मजबूत पकड ठेवली होती. भविष्यातील संभावित धोका आणि प्रतिस्पर्ध्यांचे संभावित हस्तक ठरू शकणाऱ्या आपल्या विरोधकांना पद्धतशीरपणे नेस्तनाबूत केलेल्या पुतीन यांच्या निधनाने क्रेमलिनमध्ये कमकुवत नेत्यांचे जणू पीकच आले. ब्रात्वाला या संधीची चाहुल लागली आणि त्यांनी हळूहळू नव्या, परंतु कमजोर नेतृत्वावर आपला दबदबा वाढवण्यास सुरुवात केली. यामुळे त्या नेतृत्वाची विश्वासार्हता आणि त्या नेतृत्वात असलेल्या आत्मविश्वासाच्या अभावाचे स्पष्ट दर्शन प्रकर्षाने घडले. यानंतर अवघ्या दोन दशकांत ब्रात्वाने जलसंसाधने आणि अक्षय ऊर्जा आदींसह अनेक प्रमुख क्षेत्रांवर आपले नियंत्रण मिळवले. जागतिक स्तरावर हळूहळू जाणवणारी पाण्याची कमतरता आणि खनिज तेलावरील कमी होणाऱ्या अवलंबित्वाच्या पार्श्वभूमीवर या दोन्ही क्षेत्रांना मोठे चलनी महत्व प्राप्त झाले होते. गो-आहमध्ये मेट्रो रेल्वे प्रकल्प बांधणाऱ्या व्होल्गा मेट्रो ट्रान्सच्या माध्यमातून ब्रात्वाने दळणवळण क्षेत्राचाही ताबा घेतला. आता ब्रदरहुडने अनेक देशांमध्ये हवाई, रेल्वे, समुद्र तथा रस्ते वाहतुकीवरही आपले नियंत्रण मिळवले होते, ज्यामुळे त्यांना मोठ्या प्रमाणात महसूल आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर एक ओळख प्राप्त झाली होती. विस्तारित दळणवळणावरील त्यांच्या नेटवर्कमुळे त्यांना देशांतर्गत आणि आंतरराष्ट्रीय सीमांवर सहजतेने ड्रग्ज आणि इतर प्रतिबंधित मालाची वाहतूक आणि वितरण करण्यात मोठी मदत होत होती. इथे गो-आहमध्ये मात्र, त्यांचा मेट्रो रेल्वे प्रकल्प पूर्णत्वास येणे आणि त्याचवेळी जमिनीच्या पृष्ठभागाचा वार्षिक हक्क परवाना शुल्क भरण्याची कुवत नसलेल्या लोकांनी भूगर्भातील गुहेत जावे, या महामंडळाच्या निर्णयाला आव्हान देणारे विरोधक आक्रमक बनणे, हा एक योगायोगच जुळून आला होता. ही शेवटची तुकडी मात्र बंडखोर होती.... जबरदस्तीने भूगर्भ गुहेत स्थलांतरित केले जात असल्याने त्यांनी हिंसक कारवाया सुरू केल्या होत्या. या तुकडीचे एकच लक्ष्य होते.... नव्यानेच उभारण्यात आलेल्या मेट्रो ट्रान्सच्या पायाभूत सुविधांवर हल्ला करणे..... ब्रात्वाच्या नियंत्रणाखाली असलेल्या या कंपनीने लोकशाही महामंडळाच्या परवानगीने मेट्रो ट्रान्स प्रकल्पाच्या मालमत्तेचे रक्षण करण्यासाठी ब्रदरहुड टोळीचे सदस्य आणि त्यांच्या मदतगारांची आयात करून या हिंसाचाराचा बिमोड करण्यास सुरूवात केली. भूगर्भातील लोकांच्या दंगलीमुळे उद्भवणारी परिस्थिती ‘अन्य कोणाची’ डोकेदुखी ठरू शकते, म्हणून संचालक मंडळाने व्होल्गा मेट्रोला रेल्वेचे ट्रॅक आणि इतर पायाभूत सुविधांसाठी कायदा व सुव्यवस्था राखली जावी यासाठी ही परवानगी दिली होती... मेट्रो लाईन ही योजना, अठराव्या शतकातील अमेरिकेत गुरांची वाहतूक करणाऱ्या ‘वाघीण’ म्हणजेच मालवाहू डब्यांचीच आधुनिक आवृत्ती असल्याचा आभास महामंडळाने निर्माण केला होता. त्या योजनेमुळे अमेरिकेतील बीफ व्यवसायाला मोठी चालना मिळाली होती आणि तेथील पारंपरिक गुराखी (Cowboys) नामशेष होण्यास मदत झाली होती. अमेरिकेबाहेरील ग्रामीण भागांत गुराढोरांची मोठ्या प्रमाणात वाहतूक करणे त्यामुळे सुकर झाले होते आणि त्या खंडात असलेल्या अन्य सर्व देशांतील लोकांची बीफची गरज भागवण्यासही ती योजना मदतगार ठरली होती. गो-आह लोकशाही महामंडळ आणि व्होल्गा मेट्रो ट्रान्स यांच्याकडून भागीदारी तत्त्वावर गो- आह मेट्रो प्राधिकरणाच्या माध्यमातून दोन मेट्रो मार्ग चालवले जात होते. भूगर्भावरून किनार्‍यालगत चालणार्‍या मेट्रो लाईनचे टायरियन पर्पल असे नामकरण करण्यात आले होते. ही वैशिष्यपूर्ण जांभळ्या रंगाची (पर्पल) छटा ऐतिहासिक काळापासून उच्चभ्रू आणि तालेवार लोकांशी जोडली गेली होती, कारण अत्यंत कमी प्रमाणात असलेली त्या विशिष्ट अशा छटेची उपलब्धता आणि तिचा स्रोत ... म्युरेक्स समुद्री गोगलगायी....! अत्यंत दुर्मिळ असलेल्या या गोगलगायींच्या ग्रंथींपासून बनवला जाणारा हा बहुमूल्य रंग उत्पादित करणे त्यामुळेच खूपच महागडे होते...

“निहालने म्हटल्याप्रमाणे, विक्रमादित्यने त्यांची हत्या केली हे आम्ही स्वतःला पटवून देण्यात कमी पडत असू”, सोफ्यावर बसलेल्या इतरांकडे वळून पाहत कोंचिता म्हणाली. तिच्या भावाने नीलकडे पाहिले. “हे बघ नील, मला माहीत आहे की मी जे बोलतोय ते तुला आवडणार नाही. परंतु, मला आशा आहे की तू मला समजून घेशील. विक्रमादित्यला थेट दोषी ठरवणारे आमच्याकडे असे कोणतेही सबळ पुरावे नाहीत. तसे ते आपल्यापाशी असते तर आपण.....” नीलच्या खांद्यावर हात टाकलेला क्रेस्पो संभाषणात उतरला... "समजा... आमच्याकडे विक्रमादित्यला दोषी ठरविण्याइतपत जरी पुरावे असते, तरी आपण काही करू शकलो असतो का?" “तसं असतं तर, मला खात्री आहे, की आपण एक तर नव्याने चौकशीसाठी याचिका केली असती किंवा कोर्टात दाद तरी मागितली असती." हा युक्तीवाद पटला नसल्याचे क्रेस्पोने डोके हलवून सूचित केले. प्रचंड भ्रमनिरासाच्या भावनेतून त्याने आपल्या पेयाचा एक मोठा दीर्घ घोट घेतला आणि तो ग्लास रिकामा केला. कारवी, जिला तिचे सर्व मित्र एक समंजस आणि सर्वांत व्यावहारिक व्यक्ती समजत होते, ती उठून उभी राहिली आणि क्रेस्पो व नील बसलेल्या सोफ्याकडे चालत गेली. सोफ्याच्या एका हाताच्या उशीवर बसत तिने त्या तरूणांच्या केसांना प्रेमाने कुरवाळले. "सध्याच्या कायद्यांनुसार, गोवा लोकशाही महामंडळाच्या संचालक मंडळाला सर्व फौजदारी चौकशी आणि न्यायालयीन प्रक्रियेतून मुभा आहे. ते मंडळावर असेपर्यंत त्यांना हे सुरक्षा कवच प्राप्त आहे,” ती म्हणाली. "स्थानिक न्यायालये जर कुचकामी असतील, तर फेरचौकशीसाठी सर्वोच्च न्यायालयात याचिका दाखल करणे कितपत योग्य ठरेल?" निहालचा प्रतिप्रश्न. जे निहालला ठाऊक नव्हते आणि जे कारवी त्याला समजावून सांगावयाचा प्रयत्न करत होती, ते म्हणजे कॉर्पोरेट सार्वभौम लोकशाही कायद्याने गो-आहला संघराज्य कायद्यांपासून पूर्णपणे सरंक्षण बहाल केले होते. न्यायालयीन याचिकांमुळे होणारा विलंब दूर करण्यासाठी हे सरसकट सरंक्षण आवश्यक मानले गेले होते, ज्यामुळे कॉर्पोरेट सुधारणा आणि संचालक मंडळाने नियुक्त केलेल्या एजन्सीद्वारे चालवलेल्या 'विकासात्मक' प्रकल्पांना गती प्राप्त होत होती. "तसं असेल, तर मग मुख्य संचालकांकडेच अपील का करू नये?" आपल्या सूचनेची फलश्रृती काहीही होणार नाही हे ठाऊक असूनही निहालने कारवीला अनिच्छेने विचारले. संपूर्ण संभाषणात आत्तापर्यंत शांत असलेला तानाजी शेवटी बोलला... “ तेच अडखळतात, जे वेगाने धावतात…!” विल्यम शेक्सपिअरचा हवाला देत तो खोलीतील सर्वांना संबोधित करत होता. “आपण यासंबंधीची चर्चा उद्या का करू नये? नील नुकताच त्याच्या आई-वडलांचे अंत्यसंस्कार उरकून परतला आहे. खरं म्हणजे अशी वेळ या वयात कोणत्याही तरूण मुलाच्या आयुष्यात येऊ नये. तूर्तास, आजच्या रात्री आपण थोडे थांबूया आणि ज्या पर्यायांवर आपली चर्चा झाली आहे त्या पर्यायांचा विचार करत शांत झोपूया..." एका महान साहित्यिकाचा त्या सूचनेचा आदर साऱ्याच मित्रांनी केला आणि त्या रात्रीला त्यांनी विराम दिला. कारवी आणि तानाजीने टेबल साफ करून घेतले. ग्लासच्या खाली ठेवण्यात आलेल्या टेबलवरील कोस्टरचा बुकमार्क म्हणून वापर करत माल्कमनेही अनिच्छेने पिंटोचे बंड... संबंधीचे पुस्तक बंद केले. आपल्या जॅकेटवरील धूळ त्याने झटकली आणि ते पुस्तक घेऊन तो झोपायला गेला. टेबलं साफ केल्यावर माल्कम आत आपल्या खोलीत गेलाय याची खात्री करूनच कारवी आणि तानाजी बाहेर अंगणात आले. तिथे त्यांनी सिगारेटस् पेटवली. ती जुळी मुले घराच्या डाव्या बाजूला असलेल्या एका अतिरिक्त बेडरूममध्ये विसावा घेत होती. क्रेस्पो आणि नील मात्र अजूनही सोफ्यावरच बसून होते आणि तो तरूण जॉयडाहून सुरू झालेल्या आपल्या प्रवासाच्या शोधात हरवला होता.... “आज त्यांनी संतोष सरांना खूपच मारहाण केली.” "कोण आहेत ते?" “ते आम्हांला शाळेत इतिहास शिकवायचे. ते मेट्रोच्या चुकीच्या डब्यात शिरले, जो आमच्यासाठी राखीव होता,” नील म्हणाला. संपूर्ण गो-आहमध्ये २०५५ साली मेट्रो ट्रान्झिट सुविधा सुरू करण्यात आली होती. सुधारित मॅग्लेव्ह लेव्हिटेशन तंत्रज्ञानावर आधारित ती उभारली गेली होता. मेट्रोच्या सुरक्षा रक्षकांना वगळून ही संपूर्ण यंत्रणा कृत्रिम बुद्धिमत्तेद्वारे नियंत्रित केली जात होती. हे संपूर्ण तंत्रज्ञान रशियामार्गे आयात करण्यात आले होते. उग्र, मवाली, टॅटू-धारण केलेले गार्ड, जे नव्याने डोके वर काढत असलेल्या ब्रात्वा या कुख्यात रशियन माफिया गटाचे सदस्य होते, त्यांना वोल्गा मेट्रो ट्रान्सच्या मालमत्तेचे रक्षण करण्यासाठी ते आणण्यात आले होते. वोल्गा मेट्रो ट्रान्स कंपनीने मेट्रो रेल्वेसाठीच्या पायाभूत सुविधा उभारण्याचे कंत्राट प्राप्त केले होते.

"त्यांना संपूर्ण कथा माहीत आहे का?" आपल्या एका जॅकेटच्या कप्प्यातून सेरादुराच्या कपातील शेवटचा चुरमुरा चाटत क्रेस्पोने संवादात भाग घेत माल्कमला विचारले. नंतर त्याने तानाजी आणि कारवीला हाक मारली. ती दोघेही माल्कमच्या आराम खुर्चीजवळ येऊन उभी राहिली. “बोलत राहा माल्कम.... इथल्या प्रत्येकाला हे ऐकायचं आहे,” क्रेस्पो म्हाताऱ्याच्या गुडघ्याला आश्वस्तपणे स्पर्श करत उच्चारला. "मला ड्रिंक्स रिपिट करा...." निहालने आपला ग्लास माल्कमच्या हाती दिला. हळूहळू ड्रिंक्सचे घोट घेत असतानाच ग्लासच्या खालच्या काठाकडे टक लावून माल्कमने आपली सगळी स्मरणशक्ती लावून पुन्हा आठवणी गोळा करण्याचा प्रयत्न केला. “गेल्या अनेक शतकांपासून पिंटो या घरात राहिले. ते नाथनच्या आईच्या मालकीचे होते. महामंडळाच्या ‘सुशोभिकरण आणि नुतनीकरण मोहीमे`त सहभागी न होण्याची तिची इच्छा होती...” गो-आहच्या बदलत्या दृश्य आणि बाह्य प्रतिमेच्या प्रचारासाठी ‘सुशोभीकरण आणि नुतनीकरण मोहीम’ हा कॉर्पोरेशनच्या सुरुवातीच्या काही महत्वाच्या निर्णयांपैकीच एक निर्णय होता. या मोहिमेचे उद्दिष्ट या प्रदेशाच्या लँडस्केपला चित्र-पोस्टकार्डसारख्या सौंदर्यासारखी सुशोभिता आणणे...... पोस्टकार्ड.... अर्थातच, अनेक दशकांपासून संवादाचे एक विलुप्त माध्यम होते. परंतु, काही कारणास्तव हे उद्दिष्ट कुठेतरी रेंगाळतच होते. सरतेशेवटी, या सगळ्या खटाटोपाचा मुख्य हेतू म्हणजे रिअल इस्टेट कंपन्यांना राज्यभरात नियोजित निवासी वसाहती बांधण्यासाठी अतिरिक्त एकर जागा उपलब्ध करून देणे हाच होता. अपमार्केट आणि स्टायलिश व्हिला वसाहतींचे भारतातील एकमेव ठिकाण अशी जागतिक स्तरावर जाहीरात करून मोठी विक्री करण्यात आली होती. अंततः निर्दयीपणाने अंमलात आणलेल्या सुशोभीकरण आणि नुतनीकरण मोहीमेद्वारे अनेक वर्षांपासून गो-आहला आशियातील सर्वात इंस्टाग्राम-अनुकूल पर्यटन स्थळाचा किताबही मिळाला होता. आणि केवळ योगायोगाने नाही, तर विक्रमादित्य देसाई, जे कॉर्पोरेशनच्या भू- महसूल विभागाचे संचालक होते त्यांच्याकडेच राज्यातील सर्वात मोठ्या रिअल इस्टेट ब्रोकरेज आणि बांधकाम व्यवसाय फर्मची मालकी होती. त्यांचा गो-आहमधील सर्व रिअल इस्टेट व्यवहारांमध्ये ४० टक्के वाटा होता..... मोहिमेचा एक भाग म्हणून, कॉर्पोरेशनने अनिवार्य केलेल्या बाह्यरूपी मानांकनांना अनुरूप नसलेल्या किनारी आणि अंतर्भागातील सर्व बांधकामे पाडण्यात आली. अपीलच्या माध्यमाने न्यायालयांना बायपास केले गेले. भू- महसूल विभागातील वरिष्ठ अधिकार्‍यांची लोकपाल म्हणून नियुक्ती करून घरमालकांच्या अपीलांच्या सुनावणींचे अधिकार त्यांना देण्यात आले. यापैकी एकही अपील प्राधिकरणासमोर तग धरू शकले नाही, हे वेगळे सांगण्याची गरजच नसावी.... केवळ, जे घरमालक कॉर्पोरेशनच्या भू- महसूल विभागाकडून वार्षिक पद्धतीवर जमिनीच्या मूल्याच्या पाच टक्के अंदाजित पृष्ठभागाचे हक्क खरेदी करण्यास सक्षम होते, त्यांनाच नियोजित निवासी वसाहतींमध्ये राहण्याची परवानगी दिली गेली होती. उर्वरित लोकांना त्यांच्या जमिनींसाठी वाढीव आर्थिक नुकसान भरपाई देण्याचे वचन देण्यात आले होते. परंतु, त्यांना पृथ्वीच्या खाली असलेल्या मोठ्या गुहेतही नेण्यात आले. गो-आह मधील शेकडो हजारो भाडेकरूंना कोणताही पर्याय दिला गेला नाही आणि त्यांनाही ह्याच गुहेत पाठविण्यात आले. यापूर्वी कधीच न आलेल्या महामारीपासून लोकांना आश्रय मिळावा या उद्देशाने काही वर्षांपूर्वीच शंभरहून अधिक विशाल गुहा खोदण्यात आल्या होत्या. अर्थात, यावर सविस्तर आपण थोडे नंतर येऊयात.... पण, जमीन वापराच्या नियमांमधील या सर्व बदलांमध्ये पिंटो-रॉड्रिग्सचे वास्तव्य एवढी वर्षे टिकून राहण्याचे कारण म्हणजे माल्कमची पत्नी मार्था ही होती. विक्रमादित्य देसाई यांच्या शाळेत त्या शिक्षिका होत्या. शाळेतील एक बिघडलेला भावासारखा मुलगा म्हणून त्याच्या या सर्व चुकीच्या कृत्यांबाबत मार्थाच्या मनात एक मऊ कोपरा होता. परंतु, त्याची लोभी मनोवृत्ती बऱ्याच वर्षानंतर गोव्याच्या नयनरम्य निसर्गदृश्याला भूगर्भीय बदलांच्या महासागरात लोटणार होती.....

सांतियागो आणि विक्रमादित्यने एका खडकाच्या आड पोझिशन घेतली.... त्या उंच टेकडीवरून खाली टाकलेले बकरीचे कलेवर स्पष्ट दिसते आहे.... जाग्वार जिथून प्रवेश करू शकेल, तिथे सांतियागोची नजर लागून राहिली आहे. “सुमारे अर्धा तास लागेल.... साहेब, तुम्ही माझ्यासोबत माटे शेअर कराल का?". विक्रमादित्यने ते नाकारले. “तुमचं चालू द्या”. सांतियागोने तेथीलच काही वाळलेली लाकडे आणि पाने एकत्र करून शेकोटी तयार केली. नंतर, थैलीतून एक खूपच जीर्ण झालेले भांडे काढले. त्यात ते पेय ओतले आणि शेकोटीवर ठेवले. पेय तयार होताच जाड सालीच्या फळापासून तयार केलेल्या भांड्यात त्याने ते ओतले. आग हळूहळू विझल्यानंतर, ते पेय तो स्ट्रॉ घेऊन शांतपणे प्यायला लागला... टेकडीखालच्या जागेत जाग्वारची वाट पाहता पाहता काही मिनिटे निघून गेली, तसा विक्रमादित्य अस्वस्थ व्हायला लागला.... त्याच्या विजारीच्या उजव्या खिशात एक विचित्र वस्तू असल्याची त्याला जाणीव झाली. ती कोकेनची एक छोटीशी कुपी होती. कालच्याच पार्टीतील ती असल्याचे त्याला आठवले. हं... आता यामुळे मी अधिक चांगल्या प्रकारे लक्ष केंद्रित करू शकेन, तो स्वतःशीच पुटपुटला. खाली, जमिनीवर पोटावर पहुडलेल्या स्थितीतच त्याने सांतियागोकडे वळून पाहिले... त्याची नजर मात्र, काही अंतरावरून ऐकू येत असलेल्या सळसळीकडे लागली होती.... विक्रमादित्यने कोकेनची कुपी उघडली.... त्या कुपीतील पावडर आपल्या रायफलच्या गुळगुळीत दस्त्यावर तो ओतणार, एवढ्यातच अचानक वाऱ्याची एक जोरदार झुळूक उंच कड्यावरून झेपावली आणि तो धडपडला.... ओतलेले कोकेन वाऱ्याने उडाले.... आपला डावा हात त्या कुपीभोवती धरून वारा रोखण्याचा त्याने प्रयत्न केला.... परंतु, अचानक घडलेल्या या घटनेमुळे ती कुपी त्याच्या हातातून निसटली... कुपीत थोडीशीच राहिलेली कोकेन खडकावर सांडण्यापासून वाचवण्यासाठी तो धडपडला.... कुपी सावरण्याच्या नादात त्याचा रायफलवरील ताबा सुटला आणि त्याची रायफल टेकडीवरून खाली घरंगळली.... आणि, बकरीच्या कलेवराच्या लालसेने नुकताच कुठे टेकडीखालच्या खुल्या जागेत प्रवेश करण्याच्या बेतात असलेला तो जाग्वार ताबडतोब सावध झाला.... या एकंदर प्रकारामुळे तो स्वतः, सांतियागो आणि जाग्वारही... जणू स्तब्ध झाले होते....! किती काळ, हे विक्रमादित्यलाही कळले नव्हते.... तो काळा जाग्वार सर्वांत प्रथम सावध झाला.... बकरीच्या कलेवराकडे दुर्लक्ष करून तो खडकाच्या पल्याड वळला.... अंधारामुळे त्याचा वेध घेणे जवळजवळ अशक्यच बनले होते. जाग्वारनंतर लागलीच भानावर येणारा दुसरा होता तो सांतियागो. तो एका खडकावर चढत होता. “ साहेब, लवकर या… माझ्या मागे उभे राहा…” तेथील अरूंद कठड्यांमुळे त्यांच्या दिशेने चालून येणाऱ्या त्या हिंस्र भक्षकापासून संरक्षण होईल, अशी ती परिस्थिती निश्चितच नव्हती.... क्रोधित झालेला तो जाग्वार टेकडी चढून आवाज चढवत क्षणाक्षणाला वर येत असताना, त्या परिस्थितीला कसे तोंड द्यावे हे विक्रमादित्यला शेवटपर्यंत कळले नव्हते. “साहेब... साहेब,” सांतियागोने विक्रमादित्यला पुन्हा हाक मारली. विक्रमादित्य मात्र, त्या परिस्थितीसमोर हतबल होऊन खडकाच्या पृष्ठभागावर पहुडलेल्याच स्थितीत पडला हेता. जाग्वार शेवटचा खडक मोजत वर आला... निःशस्त्र आणि स्तंभित बनलेल्या विक्रमादित्यकडे त्याने टक लावून पाहिले. .. पंजे लांबवत आणि लखलखणाऱ्या निखाऱ्यासारखे डोळे वेधत या साध्यासोप्या भक्ष्यावर तो झेप घेणार तोच...... रानात बंदुकीच्या गोळीचा प्रतिध्वनी गुंजला..... बंदुकीतल्या ०.३८ कॅलिबरच्या गोळीने त्या काळ्या जाग्वारच्या ह्रदयाचा अचूक वेध घेतला होता. त्या निशाण्याने गतप्राण होऊन जाग्वार कोसळत असताना त्याचा पंजा विक्रमादित्यच्या चेहऱ्याचा वेध घेण्यासाठी उभारला गेला होता. परंतु, गोळी वर्मी लागल्याने, तो पंजा आपल्या चेहऱ्यासमोरून अगदी काही इंचावरूनच निस्तेज अवस्थेत खाली कोसळताना विक्रमादित्य पाहात होता. जाग्वारच्या पंजातून सुदैवाने बचावलेल्या आणि या जीवावर बेतलेल्या हल्ल्याच्या धक्क्यातून सावरलेल्या विक्रमादित्यने सरतेशेवटी सांतियागोच्या दिशेने आपला चेहरा वळवला. सांतियागोच्या उजव्या हातात त्याची बंदूक आणि डाव्या हातात माटेचे भांडे होते..... सांतियागोच्या शांत व स्थिर डोळ्यांशी घाबऱ्याघुबऱ्या झालेल्या विक्रमादित्यची नजर भिडली. त्या ट्रॅकरने आपली माटेची बाटली उचलत सिप घेतला आणि तो म्हणाला... "साहेब, तुम्हाला केवळ गरज आहे या माटेची आणि.... एका मजबूत हृदयाची".

महामंडळाने गो-आहमध्ये व्यवस्थेचा एवढा बट्ट्याबोळ केला असतानाही, त्या रात्री सोलार अंजुनावर मात्र शीतल चांदणे पसरले होते. त्या क्षणी, तिथे घराच्या उजव्या बाजूला उभ्या राहीलेल्या दोन टोलेजंग अपार्टमेंटस्मधून ते चांदणे झिरपले होते. ती चांदण्याची किरणे उघड्या खिडकीतून थेट खोलीच्या फरशीवर पसरली होती, जिथे तानाजी आणि कारवी त्या रात्री विसावा घेत होते. तानाजी पलंगावर झोपला होता, तर कारवी मात्र झोपण्याच्या हिरव्या बॅगेची टोकं एकमेकांत खोचून जमिनीवरच पहुडली होती. तो मध्यरात्री धुम्रपान करण्यासाठी उठला. या खास सिगारेटस् कोंचिता आणि तिच्या वनस्पतिशास्त्रज्ञांच्या टीमने विचारपूर्वक तयार केल्या होत्या. तंबाखूला पर्याय म्हणून फुलांच्या पाकळ्यांचे तुकडे आणि ठेचलेल्या परागकणांचा स्वाद या सिगरेटस्ना देण्यात आला होता. या सिगरेटस्च्या गठ्ठ्याला कोंचिताने ‘नाईट फ्लॉवर’ असे नाव दिले होते..... ‘रातराणी’… जिचे रूप केवळ रात्रीच फुलणाऱ्या चमेलीसारखी असते आणि जिच्यात रोग बरे करण्याचे गुणधर्मही असतात.... तानाजी खिडकीच्या चौकटीवर बसतो. सिगरेटच्या दीर्घ झुरक्यांचा स्वाद चाखत असतानाच तो अधूनमधून कारवीकडे बघतो आहे. तिला पहिल्यांदा त्याने शाळेत पाहिले होते आणि तेव्हापासूनच तिच्यावर त्याचे प्रेम जडले होते. काही वर्षांनी, त्याला तिच्याबद्दल अधिकची माहिती मिळाली. अवघ्या पाच वर्षांची असतानाच महामंडळाच्या मानव संसाधन विभागाने भूगर्भीय जगातून कारवीचची निवड केली होती. अनिवार्य असलेल्या बुद्ध्यांक आणि शारीरिक चाचण्यानंतर काही मोजक्याच अपवादात्मक प्रतिभा असलेल्या डझनभर मुलांची दरवर्षी भूगर्भातील गुहेतून निवड केली जायची. विलक्षण क्षमता असलेल्यांना पृष्ठभागावर राहण्यासाठी सोनेरी तिकीट देण्यात यायचे, जिथे त्यांच्या प्रगतीवर सतत लक्ष ठेवले जात असे. एकदा गोल्डन व्हिसा मिळाला, की निवडलेल्या मुलांना त्यांच्या पालकांपासून कायमचे वेगळे करून त्यांना शैक्षणिक संस्थांमध्ये ठेवण्यात येत असे आणि त्यांना उत्कर्षासाठी तयार केले जात असे. वयाची १८ वर्षे पूर्ण होईपर्यंत महामंडळाकडे त्यांचे अधिकृत पालकत्व असे. अशा प्रत्येक मुलामुलीला आयुष्यभरासाठी एक अमुभवी मार्गदर्शक देण्यात येई. नीलची मयत आजी मार्था ही कार्विची मार्गदर्शक गुरू होती.... कार्विची गोल्डन तिकिटासाठी खास निवड झाली होती, ती तिच्यात असलेले नेतृत्वकौशल्य व तिच्यातील मूळच्या शारीरिक क्षमतेमुळे. दक्षिण गोव्यातील भूगर्भीय वस्तीत एकट्या आईच्या पोटी तिचा जन्म झाला होता. त्याच गुहेत राहणाऱ्या किशोरवयीन मुलांच्या टोळीकडून तिला नेहमीच छळले जायी. ती पाच वर्षांची असताना तिने विचार केला, की आता हे बास्स झाले. एके दिवशी ह्याच टोळीने जेव्हा भूगर्भातीलच शाळेत तिची छेडछाड केली, तेव्हा तिने त्यांच्यावर थेट हल्लाच चढवला. स्वतः तयार केलेल्या खास गोफणीच्या साहाय्याने तिने दोघाजणांची नडगी मोडली आणि एकाचे टाळकेच फोडले. हे पाहून इतरांनी तिथून पळ काढला. या टोळीचा वचपा काढण्यापूर्वी दोन आठवडे तिने गोफणीच्या वापरासंबंधीचे प्रशिक्षणही घेतले होते. दुसऱ्या दिवशी शाळा व्यवस्थापनाकडून याबाबत तिला वाचारणा झाली असता, ती ज्या धीटपणे आणि आत्मविश्वासाने परिस्थितीला सामोरी गेली, त्यामुळेच महामंडळाच्या मानव संसाधन विभागाने तिची निवड केली. तिचा त्यावेळचा आवेश पाहून ते देखील प्रभावित झाले होते. आपली मुलगी यापुढे आपल्याला कधीच दिसणार नाही हे ठाऊक असूनही, त्या भूगर्भीय नरकयातनांतून मुक्त होण्याची कार्वीची व्यवस्था या सोनेरी तिकिटामुळे झाली, याचा आनंदच तिच्या आईला अधिक झाला होता. तिला एका उच्चभ्रू बोर्डिंग स्कूलमध्ये ठेवण्यात आले, जिथे तिला लढाईचे प्रशिक्षण देण्यात आले होते आणि तिला भारतीय सैन्यात सामील करून घेण्याचा विचारही निश्चित झाला होता. आत्ता जेव्हा तानाजी तिच्याकडे वळला, तेव्हा खोलीतील चंद्रप्रकाश तिच्या चेहऱ्यावरून ओसंडून वाहात होता. त्यांतील काही श्वेत चंद्रप्रकाशाची किरणे तिच्या कुरळ्या केसांवर पडून चमकत होती. खिडकीवरून खाली उतरून तिच्या केसांना कुरवाळावे असे त्याला वाटत होते. परंतु, तसे केल्यास ते तिला झोपेतून जागे केल्यासारखे झाले असते. शिवाय, त्यामुळे आजवर निःशब्द असलेले वास्तवही त्याला तिला सांगावे लागले असते व त्याने त्यांच्यातील नाते कायमचे संपुष्टात येण्याची शक्यता होती..... असे नाते, जे कधी नव्हतेच.....

मॉडलिंगला विराम देताच निहालने आपल्या बहिणीसोबत त्यांच्या जन्मस्थानातून गोव्यात स्थलांतरित होण्याचा निर्णय घेतला. त्याच्या संपूर्ण आयुष्याला एक नवी कलाटणी देणारा हा निर्णय होता, ज्याबाबत त्याने आपल्या मित्रांना कोणतेही सबळ स्पष्टीकरण दिले नव्हते. कदाचित, त्याने कोंचिताशी याबाबत चर्चा केली असावी जी स्वतः एक नामांकित वनौषधी तज्ज्ञ होती. आणि विशेष म्हणजे पश्चिम घाटातील वनस्पतींवर तिचा विशेष अभ्यास होता. वेस्टमिन्स्टर विद्यापीठातून हर्बल मेडिसिनमध्ये पदवी प्राप्त केल्यानंतर कोंचिताने अत्याधुनिक वनस्पतीशास्त्राच्या साह्याने पश्चिम घाट प्रदेशात आढळणाऱ्या पारंपरिक वनस्पती आणि औषधांच्या संशोधनात स्वतःला गुंतवून घेतले होते. वनौषधी तज्ज्ञ म्हणून आपल्या कारकिर्दीला सुरूवात केली असता, कोंचिताला जागतिक स्तरावर प्रसिद्धीच्या झोतात आणले ते तिच्या ‘Atropa Belladonna Konkanensis’ च्या विशेष संशोधन उपक्रमाने. ‘अट्रोपा बेलाडोना’ ही पश्चिम घाटातील मूळ वनस्पती नव्हती. दक्षिण-पश्चिम भारतातील वातावरणीय बदलांतून निर्माण झालेल्या थंड हवामानामुळे २०५० च्या दशकाच्या मध्यात या अनोख्या वनस्पतींची वाढ इथे सुकर झाली होती. घाटांचे माहेर असलेल्या कोंकण प्रदेशावरून या उपप्रजातीला हे नाव देण्यात आले. कोंचिताची वनौषधी जिज्ञासा वनस्पतीच्या या शोधाने समाधान मात्र पावली नव्हती.... शब्दशः ‘बेलाडोना’ या इटालियन शब्दाचा अर्थ म्हणजे 'सुंदर स्त्री'.... ‘डेडली नाईटशेड’ हे त्याचे अधिक नाट्यमय नामकरण. परंतु, कालौघात या औषधी वनस्पतीत या दोहोंचे मिश्रण झाले होते. रेनेसाँस, म्हणजेच पुनर्जागरणाच्या काळात, व्हेनेशियन स्त्रिया त्यांच्या नेत्रसौंदर्यात वृद्धी करण्यासाठी ह्याच औषधी वनस्पतींच्या काळ्या बेरीचा अर्क वापरत असत. आजही, नेत्रचिकित्सक रुग्णांच्या डोळ्याची तपासणी करताना `बेलाडोना`चा अर्क असलेले डोळ्यांचे थेंब वापरतात. युरोप, उत्तर आफ्रिका आणि पश्चिम आशियामध्ये उगम पावलेली, ‘एट्रोपा बेलाडोना’, ही वनस्पती तिची तकतकीत पाने, गर्द जांभळ्या रंगाच्या घंटेसारख्या आकाराची फुले आणि चमकदार काळ्या बेरी यातून एक घातक विषही धारण करते. रोमन सैन्याने आपल्या शत्रूवर सोडलेल्या बाणांच्या अग्रावर याच वनस्पतीपासून बनवलेल्या लेपाचा वापर केला गेला होता. रोमन सम्राट ऑगस्टस याचा क्लिओपात्रा-मार्कस अँटोनियस या दुकलीने एका रोमहर्षक युद्धात पराभव केल्यानंतर काही दशकांतच ‘एट्रोपा बेलाडोना’ वनस्पतीच्या अर्करूपी विषाने त्याचा प्राण घेतला होता. विलक्षण बाब अशी, की ऑगस्टसचा मृत्यू त्याच्या स्वतःच्या 'बेलाडोना'ने, म्हणजे त्याची 'सुंदर पत्नी’, साम्राज्ञी लिव्हियाने स्वतःच्या हातून घडवून आणला होता, जिने ह्याच `घातक नाईटशेड`मधून काढलेला रस त्याला पाजला होता. पुढे, अनेक शतकांनंतर ही औषधी वनस्पती पार्किन्सन्स या रोगाच्या व्यवस्थापनासाठी (उपचारासाठी नव्हे ) दीर्घकाळ वापरली गेली. पण कोंचिताची कल्पकता, दृढनिश्चय आणि हवामान बदलातून आलेले स्पिन-ऑफ आदींचे मिश्रण तिच्या या संशोधनाला साहाय्यभूत ठरले, जे वैज्ञानिक समुदायाने पार्किन्सन्स रोगावरील उपचार या नात्याने ‘या युगाचा शोध’ म्हणून गौरविले गेले होते. २०६० पर्यंत या रोगाने जगभरातील सुमारे ४० दशलक्ष लोकांना प्रभावित केले होते. तिची संशोधकांची टीम अॅट्रोपा बेलाडोना कोंकनेन्सिसच्या अर्कातील ‘बेलाडोनाईन’ या अनोख्या न्यूरोप्रोटेक्टिव्ह कंपाऊंडसाठी धडपडत होती. त्यांच्या संशोधनातून असे आढळून आले होते, की घाटातील थंड हवामान आणि भारतीय थॉर्नेपलची फुले ज्यांना स्थानिक पातळीवर धोत्रा म्हणून ओळखले जाते, त्यांच्या क्रॉस-परागीकरणापासून हे कंपाऊंड निर्माण होते आणि त्यानंतर बेलाडोनाईनच्या निर्मितीला चालना मिळाली होती. या संधोधनातून प्राप्त नवीन कंपाऊंडमुळे कोंचिताची टीम, ज्यात फार्मासिस्टचाही समावेश होता, त्यांनी एक औषधी फॉर्म्युलेशन विकसित केले, ज्याने पार्किन्सन्स रोग बरा करण्याची हमी मिळवली आणि नंतर त्यांनी त्याचे पेटंटही मिळवले. या अभूतपूर्व उपचार पद्धतीने तिला जागतिक हर्बल आणि औषधी समुदायाकडून आदर तर प्राप्त झालाच, शिवाय तिच्या तिशीच्या मध्यापर्यंत तिला अब्जाधीशही बनवून टाकले होते.

संदीप आर्य: चांद्र सर्किट प्रस्तावावर तुम्ही तुमच्या सहकारी पर्यटन संचालकांशी काही चर्चा केली आहे का? विक्रमादित्य: (थोडा अस्वस्थ झाला आहे.... पण आवेशात...) मला मुख्य संचालकांवर पूर्ण विश्वास आहे. मी त्यांच्याशी या प्रस्तावावर चर्चा केली आहे. मला विश्वास आहे, की ते सर्वांना सोबत घेतील आणि लवकरच हा ड्रीम प्रोजेक्ट प्रत्यक्षात येईल. संदीप आर्य: भूगर्भातील लोकांना जोइडा आणि सुपा येथे स्थलांतरित करण्याबद्दल बोलायचेच झाले, तर पेडण्याच्या भूगर्भातील लोकांच्या मनांत पेडण्यातील अतिरिक्त ५० टक्के वनक्षेत्र व्यापून तिथे नियोजित १०० आलिशान व्हिला कॉम्प्लेक्सीस् उभारण्याच्या आपल्या प्रस्तावाबाबत चिंता व्यक्त केली जात आहे. विक्रमादित्य: (रागाच्या भरात, पत्रकाराला अडवत) संदीप, तू भूगर्भवासीयांचा अधिकृत प्रवक्ता आहेस का? तसे असेल, तर तू तुझ्या व्यवसायाचा आणि सध्याच्या तुझ्या पत्त्याचा फेरविचार केलेला बरा.... कोण कुठे राहणार हे महामंडळ ठरवते.... तुझ्या आजूबाजूला पाहा.... जगातील सर्वात सुंदर भागात तू राहत आहेस, हे तू तुझे भाग्य मानले पाहिजेस....! होय…. या प्रकल्पासाठी आम्ही तेथील ‘शापित जंगल’ पार साफ करणार आहोत. तिथे आम्हाला केवळ कॅसिनो हॅबिटेटच्या ग्राहकांसाठीच बंदिस्त असलेला निवासी प्रकल्प उभारण्याचा मार्ग मोकळा होईल.... गो-आहच्या अर्थव्यवस्थेसाठी हा प्रकल्प एक वरदानच आहे.....! तू जर बारकाईने पाहिलेस, तर आम्ही यासाठी हिरवळीचा एक टक्काही गमावलेला नाही. आत्तापर्यंत जेवढी जंगले आम्ही साफ केली, तिथे सुंदर नंदनवने उभारली आहेत. रस्त्यांच्या दुतर्फा जनुकीय पद्धतीने उभारलेली भक्कम झाडे आहेत, जी प्रत्येक पावसाळ्यात अजिबात उन्मळून पडणार नाहीत. दरवर्षी त्यांची पाने ठरावीक वेळीच गळून पडतील आणि त्यामुळे हा कचरा साफ करणेही आम्हाला सोपे होईल. आमच्या प्रत्येत वसाहतीत बर्म्युडा गवताच्या आच्छांदनांसह भव्य लॉन आहेत. तुम्ही सहजपणे तिथे व्यावसायिक गोल्फ खेळू शकता. तर तुला हे... विक्रमादित्यच्या संतप्त आणि प्रचारी संवादात, तेव्हा तिथे एक कर्मचारी गरम माटेचा ग्लास घेऊन आल्यामुळे खंड पडला. संचालकांनी ग्लासच्या तळाशी असलेली उरूग्वेयन येरबा पाने स्ट्रॉच्या साहाय्याने हळूवारपणे मिसळली. विक्रमादित्यचा जन्म उरूग्वेची राजधानी असलेल्या माँटेव्हिडिओ शहरात झाला होता. त्याचे वडील... त्रिविक्रम.... गो-आहच्या डेमोक्रॅटिक कॉर्पोरेशनचे माजी मुख्य संचालक, उरुग्वेच्या राजधानीला सतत भेट देत होते.... त्रिविक्रम त्यावेळी तेथील सरकारशी डेअरी प्रक्रिया कारखाना सुरू करण्यासाठी बोलणी करत होते.... विक्रमादित्यने मॉन्टेव्हिडिओमध्ये जेमतेम एक वर्ष घालवले. तेथे कारखाना उभारून तो प्रत्यक्ष सुरू झाल्यानंतर त्याचे वडील त्यांची राजकीय महत्त्वाकांक्षा पूर्ण करण्यासाठी कुटुंबासह गोव्यात परतले. विक्रमादित्यने प्रथम जेव्हा ‘माटे’ चहाचा आस्वाद घेतला तेव्हा तो तसा तरूणच होता. लहान बाळ तर निश्चितच नव्हता. परंतु, दक्षिण अमेरिकितील अनेक शिकारसहली आणि फोटोग्राफी यादरम्यान या पेयाच्या जणू तो आहारीच गेला होता. जेव्हा मोठा झाला तेव्हा विक्रमादित्यला प्राण्यांबद्दल एकप्रकारची विरोधाभासी आवड निर्माण झाली होती. कॅमेराच्या शटरच्या क्लिकने किंवा त्याच्या स्नायपर रायफलच्या ट्रिगर सेन्सरवरील हलक्या टॅपने तो प्राण्यांचे जीवन आणि मृत्यू कॅप्चर करायचा. त्या क्षणी त्याची मानसिकता काय असेल, यावर सर्व काही अवलंबून असायचे.... विक्रमादित्यला त्याची पहिली स्नायपर रायफल त्याच्या वडिलांनी बालवयातच भेट दिली होती. ते त्या काळातील एक निष्णात शिकारी होते. असे म्हणतात, की एखाद्या शांत आणि निर्वात दिवशी ते न चुकता एखादे सांबर शिकार करून आणत. शिवाय, सावजाच्या दोन्ही डोळ्यांच्या मधोमध वेध घेण्यात त्यांचा हातखंडा होता. विक्रमादित्य मात्र हेडशॉटचा तिरस्कार करायचा. आपली फोटोग्राफीची आवड जपतानाच तो शिकारीसाठी हार्टशॉट म्हणजेच सावजाच्या हृदयाचा वेध घेण्याला प्राधान्य देत असे.

विक्रमादित्यने अमेझोनमधील जवळपास सर्वच परिचित असलेल्या जिवंत सस्तन प्राण्यांचे फोटो खेचले होते. दक्षिण अमेरिकेतील जवळजवळ प्रत्येक सजीव सस्तन प्राण्याची शिकारदेखील त्याने केली होती. तसे पाहू गेल्यास, त्याच्यातील छायाचित्रकाराला त्याच्या शिकारीचा चेहरा गोळीच्या जखमांनी भरलेला पाहणे अजिबात पसंत नव्हते. कदाचित, तो जेव्हा प्रत्यक्ष शिकार न करता केवळ फोटोग्राफीचा आस्वाद घेत असायचा, तेव्हा त्याला जंगली श्वापदाच्या सौंदर्यशास्त्रीय चेहऱ्याला बाधा पोहोचलेली अजिबात आवडत नसावी. विक्रमादित्यने एकदा हेडशॉट घेण्यास नकार दिला होता, तेव्हा तो निर्णय जवळजवळ त्याच्या जीवावरच बेतणार होता.... किंबहुना, त्या क्षणी त्याला आपला जबडाच गमवावा लागला असता. अर्जेंटिनामधून भटकत उरूग्वेत आलेल्या एका जाग्वारची शिकार करण्यासाठी तो मोहिमेवर गेला होता तेव्हाची ही घटना.... उरुग्वे आणि एल साल्वादोरमध्ये १८०० च्या मध्यापासून जाग्वार नामशेष झाले होते. ‘हे तेच देश आहेत, जिथे मोठ्या प्रमाणावर भू- रूपांतरणासह वेगाने मनुष्यवस्ती क्षेत्र वाढले आहे. तिथे उघड्यावर फिरणाऱ्या जाग्वारांची प्रतिशोधाच्या भावनेतून मोठ्या प्रमाणात हत्या झाल्यामुळे हे प्राणी नामशेष झाले आहेत....’ जागतिक वन्यजीव निधीने ‘जॅग्वार रणनिती- २०२०-२०३०’ या आपल्या शोधनिबंधात नोंदवले होते. उरुग्वेतील वैश्विक शिकार लिलावात सहभागी झाला असता विक्रमादित्यचा पहिला आणि एकमेव संपर्क जाग्वारशी झाला होता. इतर शिकाऱ्यांसोबत भक्षकांच्या शिकारीसाठी जे जगभर प्रवास करत होते, त्यांना या प्राण्यांच्या धोकादायक स्थितीची अजिबात कल्पना आणि तमाही नव्हती, अशा शिकाऱ्यांशी त्याचा चांगला संपर्क होता. विक्रमादित्यने कित्येक दशकांमध्ये उरुग्वेत दिसलेल्या एकमेव जाग्वारला मारण्‍याचा अधिकार मिळवण्‍यासाठी $7 दशलक्षची विजयी बोली लावली होती. पूर्व अर्जेंटिनातून उरूग्वेच्या जंगलात भटकलेला...पूर्ण वाढ झालेला,....काळा नर जाग्वार होता तो.... भूमिगत शिकारी नेटवर्कशी जोडलेल्या वन मार्गदर्शकांनी आपल्या नेटवर्कद्वारे त्याला पाहिले होते आणि त्याचा माग घेणे सुरू होते.... लीलावकर्त्यांसोबत लॉजिस्टीक्सची सोय केल्यानंतर विक्रमादित्यने हायपरसॉनिक जेट मॉन्टेव्हिडिओला उतरवले. तिथून त्याला शिकार पथकाने अर्जेंटिनाच्या सीमेवरील रिओ उरुग्वेजवळील एस्टेरोस डी फॅरापोस या प्रदेशात नेले. हा तो पाणथळ प्रदेश होता, जिथे काळा जाग्वार भटकत होता.... हे स्थळ पक्ष्यांच्या शिकारीसाठीही एक उत्कृष्ट ठिकाण म्हणून ओळखले जायचे.... १८१० च्या दशकात वसाहत काळातील इमारतीत इको-लॉज असलेल्या इस्टान्शिया एल कांगुए जवळील सर्द प्रदेशातील लांबलचक जंगलात जाग्वारचे शेवटचे दर्शन झाले होते. विक्रमादित्य इको लॉजवर फ्रेश झाला. एक स्थानिक ट्रॅकर आणि मार्गदर्शक... सांतियागो.... रात्र होण्याच्या जरासा आधी शिकार पार्टीमध्ये सामील झाला. सांतियागो हा पिकलेल्या करड्या केसांचा एक म्हातारा माणूस होता. त्याने डेनिमच्या जोडीवर लोकरीचे पोंचो घातले होते. आपले लांबसडक राखाडी केस त्याने गौचो टोपीने झाकले होते. त्याचा तो वेष म्हणजे अर्धे ऋतू हे सॅंटियागोमध्येच आहेत, असा आभास प्रदर्शित करत होते. एखाद्या मोठ्या जंगली श्वापदाप्रमाणेच तो वास घेऊ शकत होता आणि विक्रमादित्यसारख्या श्रीमंत क्रीडा शिकाऱ्यांसाठी त्याने अनेकदा शिकारीचा माग काढला होता. तेथील एका नोकराने लॉजच्या कंपाऊंडमधील गोदामातून, आत्ताच जिची कत्तल केली होती ती बकरी बाहेर काढली.... शिकारीसाठी तयार केलेल्या दोन जीपपैकी एकाच्या मागील भागामध्ये ती ठेवण्यात आली..... "आपण दिवसा त्याची शिकार करू नये का?" जीपच्या मागच्या बाजूला बसलेल्या सांतियागोला विक्रमादित्यने विचारले. “दोन दिवसांपासून त्याने शिकार केलेली नाही. आज विलक्षण उबदार वातावरण आहे. त्यामुळे तो आज रात्री शिकार करण्याची शक्यता आहे,” सांतियागोने उत्तर दिले. जीप खडबडीत रस्त्यावरून गेल्यामुळे खडखडाट झाला. सांतियागोने जीवापार सांभाळून ठेवलेली बंदूक अखेर बाहेर काढली आणि तो तीत गोळ्या भरू लागला. विक्रमादित्यने बंदुकीकडे पाहिले. ती जुनी बंदूक त्याला काही खास रूचली नाही....

शब्द, नंतर वाक्ये आणि हळूहळू मोठ्या लाल फॉन्टमधील परिच्छेद……हे जेव्हा त्याच्यासमोर भिंतीवर उमटत जातात, तशी त्याची बोटे उघड्या मेटल वर्क डेस्कवर टॅप करतात. चार भिंतींच्या खोलीत सुमारे एक फूट उंचीवर, चुंबकीय पट्ट्यांसह, घट्ट सिमेंटच्या स्लॅबपर्यंत हा डेस्क ठेवण्यात आलेला आहे. गेल्या काही वर्षांत, त्याची बोटं इन्फ्रारेड की-बोर्डला बरीच सरावलेली आहेत. तो हलकेच प्लास्टिकची खुर्ची मागे सरकवतो आणि आपल्या पाठीवर रेलतो. तुरुंगाच्या उघड्या, पांढऱ्या भिंतींवर उमटलेली लाल अक्षरे तो निरखून वाचू लागतो. आपण काय लिहिले आहे त्याबाबत तो समाधानी वाटतो आहे. आपली खुर्ची दोन्ही पायांच्या आधारावर डळमळीतपणे मागे झुलवत तो हळूवारपणे गुणगुणतो. आपण लिहिलेले शब्द तो आपल्यासाठीच मोठ्याने वाचतो. "एक वेळ अशीही येते, जेव्हा निघून गेलेली वेळ जखम बरी करण्याचे थांबवते. तेव्हा आपल्याला जणू घड्याळाचे हातच पकडावे लागतील.... त्यांना टाईम मशीनमधून बाहेर काढावे लागेल आणि पुढील युगात येणार्‍या संकटांच्या हृदयावर फेकून द्यावे लागेल. गोवा- २०७५ ही पाच मित्रांची कहाणी आहे ज्यांनी हे असेच केले......" अचानक.... बझर वाजतो आणि समोरच्या भिंतीवर असलेला लाल दिवा लुकलुकायला लागतो.... त्या उघडझाप करणाऱ्या दिव्यामुळे समोरचे शब्द लयबद्धपणे लपाछपी खेळू लागतात..... "ओह.... वेळ झाली वाटतं," तो स्वतःला आठवण करून देतो. तो त्याच्या मागे असलेल्या भिंतीकडे जातो आणि त्याचे हात आयताकृती पोकळीत ठेवतो... त्याच्या मनगटावर धातूची हातकडी अडकते. तो जवळ सरकतो आणि चुंबकीय पट्टीमध्ये धीटपणे उभा राहतो. हळूच आवाज करत दार आपोआप उघडते. काही क्षणातच एका ड्रोनच्या खाली लटकणारे खाण्याचे पार्सल दारासमोरच त्याच्या नजरेस पडते. "कैदी ४२१४५ ... तीन फूट दूर उभे राहा... कैदी ४२१४५ ... तीन फूट दूर उभे राहा..." ड्रोनला लावलेल्या छोट्या स्पीकरमधून एक यांत्रिक आवाज येतो. कैदी ४२१४५ आवाजाच्या निर्देशानुसार वागतो. ड्रोन हळूहळू जमिनीच्या दिशेने खाली येतो आणि एका झटक्यात खाण्याचे पाकिट खाली टाकतो. ड्रोन काही सेकंदांसाठी तिथे घिरट्या घालतो, जणू काही कैद्यांचा हेतू जाणून घेण्याचा तो प्रयत्न असावा..... नंतर दरवाजा आपोआप बंद होण्यापूर्वीच तो ड्रोन दरवाजाच्या बाहेर निसटतो. दरवाजावर लुकलुकणारा लाल दिवा आणि बझरच्या एकसारख्या यांत्रिक भाषासंदेशांची घरघर थांबते. कैदी ४२१४५ पार्सल उघडतो. त्यात एक जाड सँडविच असते. त्यातील एक टिश्यू पेपर जमिनीवर पडतो. खोलीच्या एकमेव खिडकीतून येणारी समुद्राची झुळूक काही फूट अंतरावर असलेल्या या चौकोनी खोलीला सुखावते..... तो टिश्यू पेपर उचलतो आणि खोलीत असलेल्या एकच उबदार एलईडी बल्बच्या प्रकाशाखाली धरतो. तोच तो बल्ब, जो काही सेकंदांपूर्वीच लाल होऊन लुकलुकत होता. पांढऱ्या रुमालाच्या एका कोपऱ्यात एक छापील संदेश होता. "उत्तम जेवण करा... सौजन्य- शांत आणि सुरक्षित डिटेन्शन सेंटर.....गो-आह....." "तुरुंग कसे बदलले आहेत?" तो सँडविच खाताखाता स्वतःशीच पुटपुटतो.

(संदीप आर्य आणि विक्रमादित्य देसाई यांची मुलाखत ...) स्ट्रॉने ग्लासातील माटे संपूर्णपणे खेचून घेऊन ती विक्रमादित्यने संपवली आणि आपली बोटे झटकली. मदतनीसाने रिकामा ग्लास उचलून टेबल साफ केले आणि तो आत गेला. संदीपने कॅमेरा पुन्हाः सुरू केला. संदीप आर्य: मला फक्त स्टोरीच्या शेवटासाठी एक लूप हवा आहे... काय… विक्रमादित्यला संदीपकडून विचारल्या जाणाऱ्या प्रश्नाचा अंदाज आला.... आपला हात वर करत त्याने त्याला थांबवले. मग, टेबलचे ड्रॉवर उघडून त्यातून गुळगुळीत लेदर बेसमध्ये बंदिस्त असलेल्या शेपर्डच्या गोल्फ बॉल्सच्या कडक काचेची केस त्याने बाहेर काढली. विक्रमादित्य देसाई: हा खजिना मी चंद्रावरून परत आणला आहे. संदीप आर्य: ओह... शेपर्डचे गोल्फ बॉल्स... मी याबद्दल ऐकले आहे. तुम्ही कृपया आमच्या दर्शकांना याचा संदर्भ समजावून सांगाल का ? आता विक्रमादित्य देसाई पुढे झुकला... गोल्फ बॉल्स प्रथम चंद्रावर कसे उतरले (याबद्दल अधिक जाणून घेण्यासाठी प्रकरण १ भाग - ६ वाचा) आणि शेवटी हे बॉल्स त्याच्या ताब्यात कसे आले याबद्दलच्या विस्तृत तपशीलात तो गेला.... विक्रमादित्य देसाई: मी सी ऑफ ट्रँक्विलिटीपासून अपोलो १४ साइट लँडिंग साइट फ्रा मौरो प्रदेशापर्यंत एक नियोजित दौरा केला होता. ही लँडिंग साइट आता स्पेस-व्ह्यूइंग गॅलरी (विहंगम दृष्यसदृश्य जागा) मध्ये रूपांतरित झालेली आहे, जिथे स्पेस मेमोरिबिलिटीजचा (अवकाशातील स्मृतींना उजाळा देणाऱ्या वस्तू) लीलाव होतो. हे गोल्फ बॉल तिथेच लीलावासाठी होते. संदीप आर्य: तुम्ही त्यांच्यासाठी किती बोली लावलीत, हे विचारण्याची अनुमती आहे का? विक्रमादित्य देसाई: (पत्रकारा जवळ झुकत हसत) नाही. ही अनुमती तुम्हाला नाही. हे गोळे आपल्या चांद्र सर्किटवरील एक मुख्य आकर्षण ठरणार आहेत. सर्किटचे उद्घाटन झाल्यावर मी यासंबंधीची रक्कम जाहीर करेन. संदीप आर्य: हं... म्हणजे ही एक भव्य योजना आहे तर... (जोर देत) गोव्याच्या जंगलात जिवंत राहिलेल्या शेवटच्या वाघासंबंधीची तुमची योजना नेमकी काय याबाबत तुम्हांला काही सांगायचं आहे काय? गेल्या काही वर्षांत तुम्ही सात वाघांची शिकार केली आहे. तुमच्या संचालकपदाच्या प्रत्येक वर्षासाठी एक वाघ असे प्रमाण आहे. या शेवटच्या वाघिणीला जीवदान देण्याचा तुमचा विचार आहे का? विक्रमादित्य देसाई: वाघ… वाघ…वाघ…! प्रिय संदीप, या वाघांचा काळ आणि त्यांची उपयुक्तता आता संपलेली आहे. एका वाघासाठी डझनभर चौरस किलोमीटर क्षेत्रफळाची परवानगी आम्ही देऊ शकत नाही. केवळ एका वन्य प्रजातीच्या अस्तित्वाची सोय करण्यासाठी इतकी जमीन वाया जात असल्याचे संचालक मंडळाचे मत आहे. त्या वाघिणीला जास्त काळ जगता येणार नाही, याची हमी मी तुम्हांला देतो… आणि मला वाटतं तसंच व्हायला हवं.... संदीप आर्य: ठीक आहे. अजून थोडंसंच बाकी आहे.... काही दिवसांपासून रॉड्रिग्ज दांपत्याच्या गूढ मृत्यूबद्दल कुजबूज सुरू आहे. वरचेवर पाहता असे दिसते की, त्यांना त्यांच्या मालमत्तेबद्दल काही भागांतून धमक्या येत होत्या, ज्यात अजूनही अंजुना येथील त्यांचे शेवटचे वारसाघर आहे. विक्रमादित्य देसाई: (भडकून) कायदा आणि सुव्यवस्थेची जबाबदारी असलेल्या संचालकांनी घ्यायचा निर्णय आहे हा..... हा प्रश्न तुम्ही मला, जमीन महसूल संचालकांना का विचारता? मला वाटले, की तुम्ही अनुभवी पत्रकार आहात... संदीप आर्य: तसे नव्हे, पण मार्था, जी नेथनची आई आहे, ती तुमची शिक्षिका होती. जेव्हा ती मरण पावली, तेव्हा तुम्ही ‘माझ्या आरंभीच्या काळातील आधारस्तंभ...’ या शीर्षकाने त्यांचे वर्णन करणारा मृत्यूलेख लिहिला होता. आता विक्रमादित्यने संदीपकडे रोखून पाहिले. त्या पत्रकाराला जणू त्याने मुलाखत थांबवण्याचा इशाराच दिला.... संदीपने रेकॉर्डिंग थांबवल्यानंतर विक्रमादित्यने त्याचा उजवा हात पुढे करत कॅमेराचे छोटेसे गोल यंत्र सरकवले.... ते यंत्र टेबलवरून गरगर फिरत खाली जमिनीवर पडले... विक्रमादित्य थोडा पुढे झुकला आणि त्याने संतापाच्या भरात आपल्या दोन्ही हातांचे कोपरे टेबलटॉपवर ठेवले....

After careful thought, Sandeep tentatively knocks on the door of villa number A/2, Vitoria de Curca. The door, as it appeared before him, bore witness to the relentless onslaught of rain and sun over a string of seasons. Its grey coat of paint flaked at the edges. The brass fittings on it had weathered and yellowed like neglected teeth. No one responds to his knock. The doorbell, too, seems out of order. Sandeep looks at the BootiBooth receipt in his hand, reconfirming the number on it one more time, before he decides to take a chance. He pushes the door. To his surprise, it opens with a lazy creak. “Hello, err… anyone home?” Sandeep calls out to no one in particular. He cautiously walks into the house on a hunch that there’s no one home. The house is a mess. After walking through a wall of stale tobacco odour, sidestepping the puddle of spilled bong water and dodging empty cartons and beer bottles, Sandeep stands in the middle of the drawing room, marooned in the mess around him. On a littered table, he finds a plastic sachet marked with a White Widow sticker, half-filled with marijuana buds. He matches the name with the detail in the receipt, which he absent-mindedly puts next to the sachet. He looks around the house again, photographing the interiors with his phone. Sandeep was looking for clues, linking Vikramaditya to Rudolf and his gang members, before his meeting with Pramodvardhan the following day. He wanted to meet the Chief Director with clear proof of association between the Director of Land Revenue and his gangsters. As he heads to the kitchen, murmurs grow louder. The frosted kitchen window overlooks a shrub-lined pathway. Two men pace towards villa A/2's door. As they draw closer, their barely decipherable murmurs morph into a conversation audible enough for Sandeep to eavesdrop on. He can now recognise the voices—it’s Rudolf and his sidekick. “I kid you not. I must have been freefalling through the sorpotel for nearly ten minutes. There was just no end to it,” says one voice. “Shh… did you leave the door open?” Rudolf asks his aide, seeing the villa’s door ajar. “No. On second thoughts: maybe I did.” There’s silence again. Sandeep strains to catch more of the conversation, but realises the duo is at the villa's door. Anxiety grips him as the prospect of facing his assailants again looms before him. His bravado fades, replaced by a dry throat and trembling knees. He searches for an escape route. He scans the kitchen looking for something to defend himself, before Sandeep notices a door obscured by a thick, dirty curtain. As soft footsteps approach the drawing room, he turns the knob cautiously, slipping out just as his foot catches on a rubber garden hose, causing him to trip and knock over a metal bucket. As Sandeep rises, he can hear a rush of feet hurrying towards the kitchen. He barely turns to look behind as he runs away from the villa as fast as he can.

Pramodvardhan is buried in a book as his convoy rumbles homeward. Beside him, Aba talks incessantly, updating him on significant developments concerning the Board. As Aba speaks, Pramodvardhan sets aside the book, rubbing his weary eyes with his thumb and forefinger. “Aba, I feel you are too close to the action. Step back and look at the big picture sometimes,” he tells his political advisor. Aba realises that Pramodvardhan has not been attentive to his unceasing commentary. “Take this book, for example.” Pramodvardhan points to the book ‘Parables of Power’ by Suryakant Pai Quenim, former editor of ‘Gomant Jan’, a Marathi daily, now defunct. “Do you know the single most important political event of the 2029 Lok Sabha elections in Goa?” “Yes. Shambavi Shenvi, a complete political novice, won the North Goa seat,” Aba answers, after a brief pause. “Yes, she did. But do you know why that victory was significant?” Aba says he does not. “Why don’t you read this chapter until we reach home?” Pramodvardhan hands him the book. Parables of Power By Suryakant Pai Quenim The death of Manohar Parrikar in 2019 threw our elite community into a tailspin. As chief minister and later as Defence Minister, Parrikar had been the guiding light for our community and the cornerstone of our political clout. The central leadership’s decision to sideline our own Digambar Kamat and promote Pramod Sawant, a Maratha, as Parrikar’s political successor, further weakened our sphere of influence in the corridors of power. By the late 2020s, bigger, pan-Indian mining companies were already edging out our traditional family-owned mining businesses. One late night, as I was finalising the front page, my phone rang. It was my brother-in-law Ajay Prabhudesai. Ajay, at the time, was a legislator from the Mapusa assembly constituency. He was a few years younger than me, ideologically promiscuous, but very loyal to the community. For the moment, his body was in the opposition, his heart lay in the treasury benches, but his soul… his soul never strayed away from us… our community. I called him upstairs. He seemed excited. “What do you think of Shambavi Cinkro?” He asked me out of the blue. “I think she is lovely. Shambhavi has an almost devi-like demureness,” I told him. “What if she contests the North Goa seat?” Ajay dropped the bombshell. I was proofreading the front-page headlines at the time. I stopped abruptly, with my mouth open. I knew now the reason behind his excitement. It was a very, very valid reason. “But would she contest?” I asked Ajay. “That’s what I came to speak to you about. Her name is in the reckoning, but we will need to build public opinion to tip the balance,” said Ajay. We worked out a plan: my newspaper would rally support for Shambavi, pressuring the ruling party to nominate her. Ajay’s role was to get the opposition to field a weak candidate, effectively securing Shambhavi’s win. “Do you think Shekhar would play ball? What if she loses?” I asked Ajay. Shekhar Cinkro, Shambhavi’s elder brother, was one of Goa’s richest industrialists and a gentleman, who was familiar with the levers of power and the hands that wielded them. “Shekhar agreed to Shambhavi throwing her hat in the ring, only after he was assured by the Congress that it would field a weak candidate against her,” Ajay told me.

A wisp of marijuana-tinged smoke, escapes the tinted window of the black Tata Astrape, parked discreetly near Solar Anjuna. Hidden in shadows beyond a bend in the road, it is almost invisible to oncoming vehicles. “Better not smoke in the car this time, boss,” says the driver, his triceps pressing against his T-shirt’s sleeves, stretching the fabric to its limit. “Just one. That’s it,” says his elder partner, Rudolf, sitting shotgun. Life is busy on Vikramaditya Dessai's payroll. Recently, the gangsters were tasked with assaulting Sandeep Arya to dissuade him from questioning their boss. That intervention was just a warning. Today, the brief is far more sinister. “Rudolf, where are our masks?” “No masks needed today. Vicki Baba wants this one dead,” says the shotgun. In the dark, Rudolf takes one last drag of his cigarette. Rudolf's bearded face is illuminated by the red glow of combusting tobacco, weed and paper. He bears a striking resemblance to Bluto, Popeye's bully: a bearded face, on a small head, atop a gorilla-like body. An incoming call buzzes on the dashboard. They’ve been waiting for it. “He should be there in ten minutes,” the caller says. The caller, Vikrant Shetty, was one of the half dozen-odd real estate agents, who fronted Vikramaditya in property dealings. "Condoms?" Rudolf asks, flicking the cigarette butt out the window before rolling it up. The driver hands him a box from the glove compartment. Rudolf retrieves three large syringes from under a jacket on the back seat. With deft hands, he fills the three condoms until they bulge into oblong balls. Knotting them shut, he hides the syringes under the jacket. The car now reeks of petrol. “No cigarettes now, Rudolf!” Silent, Rudolf's eyes track the brightening headlight beam. “Now,” he barks. The driver starts the SUV, guiding it directly into the path of Neil's approaching car. Neil swerves to avoid the SUV but collides with it, causing both vehicles to lock sideways and spin in circles along the road twice before halting, metal screeching. Neil, rattled, finds himself beside Rudolf, separated only by the two sets of doors. Neil rolls down his window to scream at the other driver, while Rudolf also lowers his window to throw the inflammable condoms. But there’s one hitch. The collision’s impact has flung the condoms onto the SUV’s floor. As Rudolf quickly gathers the squishy condoms, his aide shouts. “Throw them at the bastard. Now now…” Neil, who tries to make sense of the situation, instinctively lunges at Rudolf, grabbing hold of his shirt. Rudolf lobs two condoms into Neil’s car, before getting rid of Neil’s grip on his shirt. The condoms burst on impact, showering the car with the inflammable fuel. Rudolf punches Neil twice in the face and tosses a lit Zippo lighter into his car. Within seconds, the vehicle is engulfed in flames, trapping Neil inside. As the Tata Astrape drives off, Rudolf flings the last condom in its direction. It explodes into a ball of fire, when the hungry flames lick the latex. Rudolf pats his shirt pocket, looking for his cigarettes. It was a job well done and he wanted to light one up. But instead of a pocket, he feels his chest hair. He recalls Neil, tugging at his shirt during the brief scuffle. “Damn! That’s the second shirt pocket I have lost in less than two months!”

Both roughnecks tried to burst through the small door at the same time, a process their twin girths found difficult to navigate. After grunting and heaving for a few seconds, grinding themselves against each other and the doorframe, the man with the sword stumbled inside first. His mate followed. There was a stunned silence in the narrow confines of the bar as the hoodlums scanned the tiny room for their target. The barman had disappeared from sight. The lead masked gate-crasher identified Sandeep. He pointed his finger at the journalist and called out to him. “Sandeep, time’s up!” Sandeep was still too shocked to provide a reasonable response to the threat, which quite literally loomed over him. His gravy-laden spoon hung halfway between the plate and his partially open mouth, but the journalist’s face had now turned towards the man with the sword, who lunged at him. His blade swung down in the direction of his target’s shoulders. Sandeep raised his right hand in reflex. As a result of his action, the gravy-filled spoon in his hand, like an onager – a Roman war catapult – flung the spicy broth into the attacker’s eyes, blinding him and putting him off balance. His sword came down alright, but it grazed Sandeep’s face, instead of biting into his shoulder blades. And in doing so, it shaved off a little more than his several-day-old stubble. Already off-balance, the gangster stumbled on a low stool and crashed to the bar’s floor. The sword slipped from his grip. As Sandeep was hauled away from the bar by his drinking buddies in the midst of the chaos, he felt blood streaking down his jaw onto his shirt. Inside the bar, the fallen gangster regained composure, just as his partner was about to pursue their fleeing target. He holds him back and whispers in his ears. “Let that bastard be. We only had to warn him. Job’s done, I think,” he said, wiping the sword’s blade, now dotted with blood specks, on a tablecloth. He looked at himself in a mirror on the opposite wall. His shirt was ripped from the fall. There was a symmetrical hole where the pocket ought to have been. He saw a freshly poured drink in a glass on a table that hadn’t toppled over. The cola in it was still fizzing. He rapped the cash counter, behind which the head barman had ducked. The barman hesitantly reared his head above the edge of the tabletop. “Nothing happened here, understood?” the gangster warned him. The gangster tilted the table and the glass slid in his direction. “What’s this?” “Rum and coke,” the bartender stuttered. The gangster lifted the drink and took a sip. “Add it,” pointed in the direction of the door, from where Sandeep had scampered away. “to his tab.” “If someone here speaks about this or rats to the police, I’ll come back with a gun,” he cautioned again. The two gangsters walked out. This time, they exited the narrow doorway with ease. One stepping out after the other.

Sandeep is seated on a chair opposite Joy, who’s vigorously punching in his editorial for the late edition of the Sundar Go-aah TV website. Both men avoid looking at each other. While Joy is fixated on the computer screen before him, Sandeep stares at the chameleon in the room. The large toy has already changed colours twice since the journalist awkwardly stepped into the cabin. From a wood brown, a few minutes ago, the chameleon had turned emerald green and was now in the process of transforming into a fiery red avatar. Once done with writing, Joy takes off his glasses and tosses them on the table. Sandeep knows what’s coming. “Every time I expect you to be reasonable, you go ahead and offend someone like Vikramditya. This is it. This is really it. One more complaint and you are done. You’ll lose this job and be packed off to the caverns,” Joy reprimands him in his trademark, slightly excitable voice. “But boss, he almost confirmed that this assault…” Sandeep responds, pointing to the dull white scar on his face, “was carried out on his orders.” “Here you go again, making accusations without proof!” “What proof do you want, Joy? He almost told me so in as many words.” “Almost? Almost isn’t good enough for a journalist.” “Of course, he did not specifically say he ordered the hit, but his words and tenor were indicative enough. And he threatened me with harm once again today.” “Listen, Sandeep, this sounds like yet another half-baked allegation. Just like the one you made about the milk imported from Ethiopia being spiked with formalin.” His forehead, already pale on account of the scar, turns a dull red from his editor’s discomforting barrage. In a fit of irritation, Sandeep lashes out at his boss. “Just because you want to book yourself on the flight to Istanbul doesn’t mean you should keep covering up for Vikramaditya”. Sandeep’s outburst followed a long spell of silence in the editor’s cabin. Joy appears to take forever to pick up his spectacles from his table and tuck its temples behind his ears. With his outburst behind him, Sandeep’s face too appears to have regained its wheatish composure. But the chameleon, in the meantime, has completed its transformation to the fiery red shade. Joy smiled at him this time as he stood up. This wasn’t going to be nice, Sandeep told himself. “Like I said, this is it. End of story for now. Consider yourself on a leave of absence until I decide what’s to be done with you.” “And today’s interview…” “It’s been edited. I have kept what needs to be retained.” “Can I take a look at the cut?” “No… You can leave now. I’ll call you when I’ve made a decision. Until then, I want you to seriously think about whether you will keep the information about the Istanbul bash to yourself or faff around town about it.” For the second time that day, Sandeep walks towards a door with a knot in his stomach. But this time, he knew exactly what to do. One… he would confront Joy with proof about the Istanbul gig. But before that, he would meet ‘Claud the Clairvoyant’, the sage of the subterraneans, at the Parra cavern.

For years, medical experts were unable to crack the code of Claud the Clairvoyant’s means of subsistence. The wizened sage had not budged an inch for a couple of decades, nor was he known to have eaten even a morsel of food or drink in that period. But there was a legend doing the rounds in the subterranean world. According to the legend, the very termites that slowly feasted off his body, also nourished him symbiotically through their secretions. For the subterraneans, Claud the Clairvoyant was the Rakhondar (Guardian) of the caverns. He was a young, poorly funded permaculturist, who was corralled into the caverns during the first round of shepherding of the ‘financially unviables’ by the Democratic Corporation of Go-aah. But once inside, it was Claud who had found a way to plant the first fruit-bearing trees in the deep underground. A botanist by training, Claud had tweaked guava, figs, papaya, limes, mulberries and various other berry saplings to develop hardy plants that could grow in the absence of sunlight and little water. The harvests of fresh fruits had helped stave off an epidemic of scurvy – especially among young children – in the underworld, which had set in a few years after the relocation. The ‘miracle’ of growing the first trees in the underworld and the end of scurvy cases made Claud a holy hero among the subterraneans. The birth of a subterranean hero, however, was not something the Corporation could afford to have on its hands. A hero, who could potentially lead a rebellion, needed to be smothered at the earliest. The Corporation tried to do just that. It issued a diktat, banishing his movement. Claud was formally barred from moving out of the Parra cavern. Claud’s response to the ban on his movement was remarkably revolutionary. He publicly pledged to not move at all, relegating himself to a cave at the bottommost level of the Parra cavern. Initially, a shocked population rushed to the cave with concern and food for the Rakhondar. Claud welcomed their concern, but rejected the edible offerings. He physically shrank from the lack of nutrition. That was when the termites warmed up to him. Over a period of time, a termite mound grew around his feet, creeping slowly up to his waist, giving Claud an almost deity-like appearance. Men, women and children from the subterranean world flocked in curiosity and reverence to see the man and the miracle sustained by termites. His popularity among the subterraneans eventually forced the Corporation to lay off Claud. They let him be. Banished to the underground. The woman seated by Claud, writing on pebbles with sharp laterite shards, was Chainika Sinhalata. Chainika first visited Go-aah from Delhi as a journalist, but stayed on as a chronicler of subterranean life. She gave up the posh apartment she had purchased in the overworld and opted to live in the cave, where she wrote a detailed account of her transition, on pebbles. Over time, she mastered deciphering Claud's cryptic utterances, spoken whenever his subterranean devotees sought answers to life's mysteries. Each follower would enter the cave with humble pebble offerings and depart with Chainika’s inscriptions carefully etched upon them. Sandeep reached into his pocket and fished out a few pebbles, which he placed on the heap before Chainika. Then he turned towards Claud.

“We’ll tune the fine print once you arrive in Istanbul, but I hope there is consensus in your Board on Section 69C?” Kay Bandodkar, the boyish-looking man on the screen, asks Vikramaditya. Kay is Vikramaditya’s key middleman in real estate dealings with Emirati developers. Kay had roots in Goa, but his tentacles were spread across the Middle-East. And the Section 69C rule he is referring to, is a proposed amendment in the state’s Land Revenue Code, that would facilitate the construction of floating villas off Go-aah’s coast. Kay and Vikramaditya were classmates in school. Their relationship became symbiotic after Kay migrated to the Gulf following the completion of his management studies. There, he represented and liaised for top developers in the Emirates, assisting them in snaring projects in India. He had approached Vikramaditya with a $500 million proposal from the Abu Dhabi-based Eminaar Developers to construct 200 floating villas off the state’s coastline. The current land use norms of the Democratic Corporation Go-aah were inherited from erstwhile Goa and were frequently adjusted to accommodate new investments. Land resources in the tiny state were already scarce on account of fast-tracked real estate development. But Vikramaditya had a two-pronged strategy to open up fresh land frontiers. The first was by way of eliminating forest cover. The other front that he was tinkering with, was the concept of ‘floatillas'—floating villas off the state’s coast. Kay had facilitated dozens of real estate projects for Eminaar and Dubai’s Isfarah Group with Vikramaditya’s nod, but the floatilla project was the most ambitious yet. If Vikramaditya, as the Land Revenue Director, could push it through, it would open up, up to five nautical miles of the sea – under Go-aah’s maritime jurisdiction – for real estate exploitation. Which is why getting Go-aah’s Board of Directors to amend the 69C rule in the Land Revenue Code was critical. That, and of course, the 15 percent kickback on the $500 million, which Vikramaditya would stand to make, once he cleared the deal. “Of course. Consider that done. No harm in confiding in you, Kay. We go back a long way. Remember, Istanbul has the potential to change everything. Everything. You could soon be speaking to the King and not the prince-in-waiting-forever,” Vikramditya tells Kay over the video. “The Sheikh has a lot riding on this deal too. He has personally guaranteed to bankroll your move to Chief Directorship. The Sheikh's team is getting the Four Seasons Istanbul ready for you. Will be great to see you again. Catch you later," Kay signs off. Vikramditya walks to the large glass window at one end of his official chamber in Porvorim, overlooking the Mandovi river. For the last few days, he has been wondering whether he should get his bureaucrats to incorporate the river surface area into his 69A amendment and open it to floatilla projects too. He counts 36 offshore casinos anchored in the water. Casino operations and the pay-offs from the industry were controlled by Babuso Loundo, the Tourism Director. Opening up the river for floatillas would put him in direct conflict with Babuso Loundo. At that moment, Chief Director Pramodvardhan Rane's convoy rolls onto the broad driveway below his window. The convoy stops and the lead car’s door opens. Vikramaditya sees himself step out of the vehicle. He smiles to himself and says, “For now, my dear Mandovi, you can wait.”

Chief Director Pramodvardhan Rane flips through the pages in the docket before him. He reads them with more relish than a whodunit novel. His fingers subconsciously pull at the sacred red threads tied around his right wrist as he reviews the last few pages, placed on the table along with his daily appointment calendar. In his spacious corporate cabin, only Pramodvardhan's political advisor, Aba Dhonde, shares the room, the largest in the secretariat. Aba was Pramodvardhan’s henchman for several decades. A college dropout, Pramodvardhan started driving a mining truck when he was just 17. Aba, who was a couple of years older, was his cleaner. Before mastering boardroom politics, the duo excelled at manipulating iron ore transportation, showcasing their early expertise in strategic manoeuvres. On every ore-ferrying trip, from the mining pits to loading piers, Pramodvardhan unloaded small quantities of ore in secret hideouts along the route. Every week, Aba, aided by trusted labourers, gathered the hidden ore and sold it to iron ore-resellers. Investing the ill-gotten gains, they bought more trucks, paving their way to becoming full-fledged mining contractors. Within two decades, Pramodvardhan and his group of companies owned and worked more mines than any other traditional mining outfit in Goa, making him the wealthiest man in the state. The transformation of Goa into Go-aah and the formation of the Democratic Corporation also coincided with Pramodvardhan’s mining operations reaching unprecedented heights. His wealth and an almost unsettling sense of patience, along with Aba’s aggressive scheming and negotiation skills, put him in top contention in the race for Chief Directorship, narrowly beating his closest rival, Vikramaditya Dessai. Rane and Dessai were both powerful Marathas. Dessai wielded control over the Sattari subdistrict, while Rane’s writ ran large over adjoining Pernem. But any comparison between the two ended with their matching Maratha caste identities. Vikramaditya was born with the proverbial silver spoon in his mouth, while Pramodvardhan’s early rise was linked to how much ore he could shovel off his truck with his bare hands. Vikramaditya was tipped to be Chief Director on account of his father, Trivikram’s legacy, as Go-aah’s first Chief Director. But Rane managed to pip him to the post with his unlimited mining dollars, which put him in curry with New Delhi. Throughout his stint as Chief Director, though, Pramodvardhan kept looking over his shoulder to counter the jilted Vikramaditya’s guile. Vikramaditya had tried to oust him through at least two boardroom coups, but Rane and Aba had managed to stave off his advances by calling his manoeuvres early. The Istanbul bash was the latest in Vikramaditya’s bag of tricks. “So far, Vikramaditya has chartered three flights, one from Go-aah, others from the US and Europe,” Aba whispers to Pramodvardhan, even though there was no one else in the room. Henchmen like Aba trusted nothing. Not even an empty room. “Three miners, two casino owners, one editor, two Union Ministers and four members of our Board have processed their visas already. This is besides his friends, whom he is taking along. I think we should host a central government function at the same time and invite the Prime Minister. Vikramaditya will be forced to cancel the Istanbul plan,” Aba speaks again, this time with a slightly aggravated tone. The Chief Director appeared distracted by the papers before him.

At Solar Anjuna, ahead of his meeting with the Chief Director that evening, Neil puts on the same black suit that he wore to his parents’ funeral at Joida. He stands before a digital mirror, which is designed to identify and flag fashion faux pas like creased sleeves, button mishaps, clashing colours and other couture incongruencies. The mirror was a gift from Nihal. But Neil isn’t driven by fashion etiquette. The suit, his parent’s last gift, clad him with the much-needed cloak of confidence, ahead of one of the biggest meetings of his life. After being unable to arrive at a resolution the night before (pls read Chapter 1 - Part 17), the five friends, Malcolm and his grandson, Neil, woke up the next morning and had another round of deliberations. Crespo had no concrete suggestions to offer. Tukaram and Karvi believed the way ahead was to collect more evidence linking Vikramaditya to the murder of Neil’s parents for the time being. Malcolm, too, did not offer any suggestions. But the old man listened to them talk and argue, while continuing to read Celsa Pinto’s book ‘The Forgotten Martyrs: Goa Revolt 1787’ on the Pinto mutiny. The twins, Nihal and Conchita, pushed for a meeting with the Chief Director, where they believed Neil would be in a position to personally appeal for a thorough investigation into his parents’ mysterious death. “We can continue to search for more evidence in the meantime,” Nihal said, while looking at Karvi. He turns towards Neil. “But a meeting with the Chief Director is the only actionable course we can adopt for now.” Crespo appeared reluctant, as did Karvi and Tukaram, but who believed that the recourse was borne out of Nihal’s naivety in understanding just how brutal the administrative infrastructure was in Go-aah. But finally, they accepted Nihal’s contention. Karvi and Tukaram step out of the house for a smoke, when they see a black Tata Astrape, a large electric SUV, parked along Solar Anjuna’s compound wall. Karvi steps back into the living room and asks Malcolm, pointing in the direction of the parked car: “Are you expecting guests?” Malcolm walks to the window to check. “Those are just brokers. They have been trying to meet me ever since Nathan died. I’ve rejected their offers for the house and the land several times already,” he says. Malcolm wipes his spectacles with his shirt’s hem. “I have come to realise that real estate brokers are in fact like priests. Men of true faith, who believe they have an innate understanding of obvious human weaknesses. And like priests, they just don’t give up.” Malcolm walks up to Neil and holds his face in his palms, creased with the years. “I wish you did not have to do this yourself. But you need to face this battle on your own. Make a firm case when you meet the Chief Director, but with dignity,” he tells his grandson. As Neil steps out of the house for his meeting with Chief Director Pramodvardhan Rane, all of them stand in the balcao watching him leave. And soon after they filter back inside the house, one after another at irregular intervals, the black SUV, parked outside Solar Anjuna, revs up and starts following Neil’s car at a distance.

“And suppose, I am willing to take up the offer?” Sandeep asks Pramodvardhan with a raised eyebrow. “No no. You seem to have misread the situation you are in. I know you have no other choice,” the Chief Director replies, his unblinking gaze boring straight into the journalist’s eyes. “Plus, I could throw a bone just to sweeten this deal.” Deep within, Sandeep is relieved that Pramodvardhan’s deal comes with a fait accompli, taking away the burden of decision-making from him. “Does the bone have some meat and cartilage sticking to it?” the journalist quips, trying to lighten the mood. “Well, let me rephrase my offer. In addition to the assured position of the Chief Information Commissioner, there’s an extra bone I can throw your way, if you throw one in my direction,” Pramodvardhan responds cryptically to Sandeep’s equally cryptic question. “Let me confess. I know Vikramaditya ordered the assault on you. That ambitious prick has been difficult to handle and I am in the process of collating a dossier on him. You can share any leads and critical information you have on him and about the incident too. I’ll add it to the dossier. Of course, no one will point a finger at you,” Pramodvardhan assures Sandeep. “I can do that as soon as tomorrow. But what is it that you want from me?” “Hmm… I want you to fix a meeting between me and Ranga,” Pramodvardhan says, weighing his words. “I don’t think that’s possible. Ranga does not trust you… He knows you are out to nail him,” Sandeep says. “But he trusts you. I want to give him an opportunity to sit across the table and maybe thrash things out.” “He won’t even agree to a meeting, let alone a discussion. The Corporation had sent assassins after him. He won’t ever forget that,” says Sandeep, leaning against the chair’s backrest in resignation. At the back of his mind, Sandeep is worried. Would Pramodvardhan withdraw his offer to appoint him as the Chief Information Commissioner, if he failed to deliver this ‘bone’ to him. “Here’s how we can manage this. I have heard that you meet him occasionally, right?” “You keep track of my movements?” “Sandeep, I am the Chief Director of the Democratic Corporation of Go-aah. I would be bad at my job, if I did not know whom an enemy of the State meets with.” “Ranga and I go a long way back. I meet him sometimes for journalistic purposes, to find out what’s happening among the subterraneans.” “You did what you had to as a journalist. Now, set up this meeting with him for me. Tell Ranga I can offer him an amnesty for the day the meeting is scheduled and… today’s Friday, right, Aba?” The political advisor nods in the affirmative. “And on Monday, you can take charge as Go-aah’s Chief Information Commissioner. We even have your appointment letter ready.” Sandeep looks around the room. He knows there’s little to no scope for negotiation. Pramodvardhan senses his tentativeness. “Look, all you have to do is meet him and finalise the details for a later date. You do have a way of getting across a message to him, right?” Sandeep nods. “Great. Congratulations Sandeep. Let’s meet in your official capacity on Monday then,” Pramodvardhan stands up, indicating the conclusion of the meeting. Aba ushers out the half-jubilant, half-anxious Sandeep, before returning back to the Chief Director’s cabin.

After Ajay left, I changed the lead headline immediately, slotting Shambavi’s candidature as the exclusive lead. The next day, I met Shekhar in Panaji. “You are one of the biggest industrialists here. You are our community’s pride. The Cinckro name is synonymous with Goa. You cannot just fail… you can’t even be seen to have failed. Have you even remotely wondered what if…” I asked Shekhar hesitantly, while sipping tea on the Cinkro House terrace, before he cut me short, with a smile and a raised finger. “What if she loses, you mean?” I nodded. “Over three generations, the Cinkro family has not just accrued substantial income through our businesses and investments, we have also invested in creating debts. We have granted people and organisations odd favours and donated money, creating a large reservoir of goodwill through these debts. It’s time to dip into that reservoir now,” Shekhar told me. “But the Congress, how did you manage that?” “I read your story today,” he told me, pointing to a copy of the Gomant Jan on the teapoy. “There’s just one detail that is factually off. I did not manage it. WE managed it.” Shekhar, of course, did not have to elaborate on the ‘WE’ part. What he meant by ‘WE’ was the mining families, who formed the apex of our community. That evening, I met Ajay again and shared my conversation with Shekhar. “Shekhar had one simple condition: the opposition needed to choose a lame duck candidate and only after receiving Shekhar's approval, would Shambhavi's candidature be made public,” Ajay explained. “And have you helped them finalise one?” “Selling a lame duck is most convenient if you do it from behind a smokescreen… You will be surprised to know the identity of one of those chaps we are toying with,” Ajay said, with more than an obvious mischief in his eye. “Shirish Kundaikar.” “Why would you recommend Shirish’s name for anything at all? You have had a running feud with him for the last 30 years. As far as I know, both of you have been at each other’s throats, since you guys hit political puberty!” “That flustered you, right? That’s exactly the reaction that my open support for Shirish has generated. So as the political gossip mill grinds out theories about me, wondering whether I have turned a new leaf, whether I have buried the hatchet with Shirish and the Congress High Command starts wondering if they can really trust me yet again, that’s when we slip the lame duck candidate through,” Ajay said. “That is too Machiavellian, even by your standards,” I reminded him. “Are you a hundred percent sure it will pan out exactly this way? What if someone in the Congress spots your game plan and red-flags it?” “Of course, there is an element of chance. But then there’s the other thing. We are talking about an old party, with creaking joints, that need to be greased regularly,” Ajay said. “See, Suryakant, when a shepherd herds sheep through a forest, he is always prepared for wolves. The shepherd has a plan in place to outwit the wolves. But when the wolves do attack the flock, he has to play it by the ear.” “So, who’s the lame duck candidate then?” I asked Ajay.

Today, Sandeep chooses the shortest path to the Sundar Go-aah TV office. It took him past Ashok Bar and Restaurant, where he had been served the xacuti with a side of his cheek skin. He subconsciously touches his facial scar as he walks by the bar’s open door, through which he had managed to dodge Vikramaditya’s goons. The wound has healed more or less, but the searing gash of insecurity it left within Sandeep, would take a while more to cure. He scans long shadows behind pillars and walls ahead and looks for the ghosts of his recent past, possibly lurking behind empty bends in the narrow street maze. Caution had never been a word associated with Sandeep when young. While at college and for some time after, Sandeep friends nicknamed him Sorel, after the French philosopher Georges Sorel, known for his anarchist leanings. Sandeep had led a secret left-wing cabal that aggressively debated and published pamphlets advocating anarchism to combat the corporate governance module being mulled for Goa. Young, wiry, tall and sporting long, wavy hair, Sandeep was a left icon who fluttered hearts with his oratory. He couched his left-wing ideology by organising and promoting cultural, literary and socio-political events among subterraneans. His passionate advocacy entertained a lot, but generated negligible traction. Secretly, he was annoyed by the comparison to Sorel. He preferred Che Guevara instead. He compensated for this travesty by wearing a stylish beret to public events. But this recent assault had rattled Sandeep’s senses. The topmost thought in his pile was the ease with which he had succumbed to ideological contradictions after his early stint as a youngster actively suckling on Vanguardism’s heady vape. A Leninist thought, Vanguardism leaned on the leadership of politically aware and class-conscious working-class individuals to lead and goad revolutionary movements towards communist ideals. The contradiction to him was extremely stark now, especially his career path in journalism. For someone who claimed to imbibe anarchy as a life philosophy, Sandeep was always the favourite go-to journalist for the state’s mining magnates, most of whom shared his elite caste grouping. His ability for glib talk saw him metamorphose every now and then from an oral proponent of anarchism to nonchalantly carrying out the bidding of the Overworld’s media owners through the sheer verbosity of his writing. Iron ore and manganese mining was a sunset sector in Goa. The state had gradually turned to tourism to girdle the loins of its economy. Most of the traditional mining majors in the state were already in the midst of transitioning to tourism-oriented businesses and continued to hold their grip on the media sector, to groom popular opinion. It was their media sector that had actively rallied for the creation of the Democratic Corporation of Go-aah. It was a far-sighted move, which eventually saw many of the state’s top business owners jettison their fortunes later, as directors of the Board of the corporate governance entity. It also gave them unbridled privilege, as Overlords, to take over small businesses via duress sales, after shunting their promoters to subterranean habitats. The healing, dull white lines of the scar on his face made Sandeep question his almost schizophrenic ability to wear both the hats, that of an anarchist and an apologist, almost at will. And speaking of questions, as he walked into the offices of Sundar Go-aah TV, he knew his editor, Joy Dasgupto, would have more questions for him.

When exceptional craft couples with diligence, the pairing can potentially deliver a cure for cancer. But when the same exceptional craft flirts with cunning, they often sire tumours like Joy Dasgupto. Seated in his minimalist office, the editor’s eyes were locked on to a stunning image of the Cathedral Cove in New Zealand’s Coromandel Harbour on his table. He had taken the photograph when he visited the iconic natural heritage site last year. Joy travelled to New Zealand every year to sell or rent the several condominiums he purchased in Coromandel during his nearly two decade-long stint in Go-aah. Last year, soon after brokering a peace deal between two warring directors in the Democratic Corporation of Go-aah’s Board, Joy bought two more beach-facing condos in the harbour with the spoils of brokerage. That’s when the charm of the cove snared him. The only other object of note in the office was a large, colourful chameleon. It was an advanced polymer toy, about two feet tall, that could twist itself back to its original shape, even after one wrestled with it. It could also change colours at intervals. No one had ever asked him about the peculiar choice for an office prop. Perhaps, people who knew him, did not need to. In between his longer interludes as editor of various media platforms, Joy auditioned and played several roles against the backdrop of the Democratic Corporation of Go-aah on the stage curated by the Overlords. When he did not play editor, Joy played media strategist for the Democratic Corporation of Goa, communication strategist for mining and casino companies, spin doctor for councillors, corporators and even a jolly culinary critic for restaurateurs. Today, he is seething. A short while ago, he had just gotten off the phone with Vikramaditya. The Director had first unleashed a string of abuses at Joy on account of his journalist’s breach of boundaries. After directing Joy to snip the incriminating questions out of the interview, Vikramaditya appeared to relax a bit. “Joy, it’s up to you,” the Director said. “You know you can still get onto that charter flight to Istanbul with us. You do want to fly with us, right?” Istanbul has been the buzzword in Go-aah’s corridors of power for a few weeks now. Vikramaditya had this knack for hosting elaborate decadent parties for his close friends, top business owners and key facilitators, every time he cranked up his personal wealth index by Rs. 100 crore. The parties were often held every few months, depending on when Vikramaditya struck gold. The Istanbul bash promised to be a really big one, because Vikramaditya personal wealth had touched a milestone of Rs. 50,000 crore. His closest clique of friends, anyone who really, really mattered in the Corporation and owners of businesses who dictated its policy had already confirmed attendance. Joy, who had his uses for Vikramaditya, was desperate to party with Go-aah’s social aristocracy on the banks of the Bosporus. “I do. I do. Trust me, I have edited those parts out of the interview. I am meeting Sandeep now. Will convey your displeasure,” Joy told the Director. “I’ve already done that. Why do you need him anyway? The man is a fossil.” “I frankly don’t know why he crosses the line occasionally with you. But as a media man, he squeals the right notes if you push his ideological and caste buttons. Viewers find him entertaining.”

“Welcome, Chief Information Commissioner Sandeep Arya,” a smiling Pramodvardhan greets a startled Sandeep, who is ushered into the cabin by Aba. Sandeep looks around him, wondering whether the Chief Director is addressing someone else behind him. But there is no one else in the room, other than him, the Chief Director and his political advisor. “Chief Information Commissioner... now that has a nice ring to it, no?” Pramodvardhan says, as he signals the journalist to take a chair, which Aba courteously pulls back for Sandeep. Sandeep is pleasantly taken aback by Pramodvardhan’s effusiveness, as he is by Aba’s courtesy. He isn’t used to either. After exchanging initial courtesies, the trio settles down into a conversation. “I heard that you were assaulted by some goons,” Pramodvardhan inquires. Sandeep, who had come prepared to rant against Vikramaditya, jumps at the opportunity. He narrates his series of laments, right from the attack by Rudolf and his aide at Ashok Restaurant and Bar and the threat by Vikramaditya after the doomed interview. “I found this receipt, which fell from the attacker’s pocket, which proves it was Rudolf, who is your Director’s henchman,” says Sandeep, digging into his pockets, only to realise that he accidentally forgot the piece of paper at Rudolf’s villa. “I think I lost it somewhere,” he tells Pramodvardhan, while emptying the contents of his shirt pocket on the table, looking for the scrap of paper. “Let it be. I believe you,” the Chief Director reassures him. “Anyway, the reason why I asked for this meeting is to see if we can work together, now that you’ve lost your job.” “Is this about the Information Commission gig, which you hinted at?” “Yes, the position has been vacant for a few months. We wanted someone credible at the helm. Would you be up to it?” Sandeep pauses. He takes a few seconds to gather the contents of his shirt pocket, which he had emptied on the table, as he considers Pramodvardhan’s offer. Subconsciously, his sense of duality rises to the surface. (Read Chapter 2 - Part 4) His belief in vanguardism versus the ease with which he offered his services to industrial barons, his fiery speeches as an intellectual who founded Thinkers Rationalists Anonymous for Progressivism (TRAP) versus the pride with which he held onto his caste lineage… At that very moment, Ranga Parab’s recent biting criticism of his series of ideological compromises stings at his amygdala, the part of the temporal lobe of the brain that is responsible for emotional intelligence. “Are you still thinking about it, Sandeep?” Pramodvardhan says, tapping the table to catch Sandeep’s attention? “What is there to think about? Without a high-paying job, you will be shoved back into the subterranean cavern, within the year. Do you want that kind of life? Here I am, offering you an easy way out.” Sandeep knows that the bargain is a good one. A top ranked position in the Corporation came with a lifelong licence to live in the Overworld, along with other perks like housing, a corporate pension, etc. It’s not that he had never compromised on his ideals, just that this was the biggest one yet. He looks at Pramodvardhan and says…

The first indication of the presence of a subterranean habitat in Go-aah is its odour. It is the smell of thousands of people living underground, in poorly ventilated close confines and the reek of slow-moving streams of warm sewage flowing through in-built canals, combined with the amalgamated stale stench of years of human sweat, that cakes the dimly lit underground walls and passages. Some of the subterranean habitats, like those in the mining areas, are housed in hollowed-out cavities of spent mining pits. Others, like the Parra cavern, have been dug deep and wide into the earth. Some of them are several hundred metres deep below the surface, spread over a few kilometres. This particular cavern accommodates subterraneans from Mapusa and nearby villages. Sandeep is frisked by the Bratva guards after he steps out of the metro and makes his way to the cavern’s entrance. He crushes a small ball of perfumed gel and smears it near his nostrils to beat the foul odour. It’s about nine in the morning. Hundreds of hairless and weary subterraneans trudge to the metro station to board their respective Rust Red rakes to work. Sandeep is one of the few people walking into the cavern, but he is the only one sporting hair. At the barricaded gate, he places his press card in a scanner. The gate opens. Media credentials could still get you access to the subterranean caverns. He steps into a gigantic elevator, one from a network of large, crudely constructed metal platforms that glide up and down the cavern’s length, ferrying inhabitants to their respective levels. Sandeep steps off the elevator at the least-inhabited, bottom-most level. He is the only one to alight there. He walks into a dark tunnel that snakes its way deeper into the underground’s deepest bowels. After walking through the narrow tunnel for a couple of minutes, Sandeep is relieved when he sees a light flicker at a distance. The tunnel opens into a small cave, with a large termite mound at its centre. And in the midst of the crusty mound, is a grizzled old man. The termite mound has grown around him up to his waist. The white ants have burrowed narrow pathways across his chest, face and arms, lining these channels with soft, dark brown droppings. The milky-white insects crawl along the complex arterial network they have built across the expanse of his body. The termites have also inched their way into his mass of matted hair. It’s obvious that Claud the Clairvoyant hasn’t moved for years now. Seated beside him on the cave’s rocky floor, a few feet away, is a short, lean woman, wearing a black smock. She is surrounded by a heap of river pebbles. She looks up at Sandeep, who stands in the doorway and then goes back to writing her scrawl on a smooth pebble with a laterite rock. Sandeep has met Claud the Clairvoyant on several occasions earlier. But the journalist was meeting him after many years this time. The last time he met Claud, the termite mound had barely crept up to his thighs. Claud looks at Sandeep, the former’s electric eyes scanning the man before him. With his dark skin, crisscrossed by termite highways and his matted hair, Claud had the combined appearance of Bob Marley and Shiva, with a little bit of Nilu Phule thrown in.

Sandeep's flickering torch guides him through the dense jungle to Ladkyacho Vozar. He likens himself to his idol, Che Guevara, moving with a jaguar’s grace through Bolivian jungles with his Ejército de Liberación Nacional de Bolivia troops. Sandeep had always wanted to sign up for the ‘Route du Ché’ trek, which is now marketed in Bolivia as a heritage tour. Several hundred yards behind Sandeep, the two roughnecks, unaccustomed to forests, make rough work of the trek. They had anticipated a torturous night ahead after spotting Sandeep’s parked car at the jungle’s edge. “We should have at least packed a damned torch!” curses Rudolf, stumbling over a thick branch. A couple of steps behind him, his aide is entangled in an overgrown creeper. “Fuck… fuck this jungle,” he grumbles. The cave behind the waterfall is dark, damp and empty. Sandeep is early. Ranga isn’t there yet. Sandeep feels a familiar twitch on his left foot. He takes his shoe off. As he plucks out the fat leech, he yelps in pain. “Boss, there’s a cave up there!” the aide tells Rudolf. They hear a yelp from inside the cave. “Let’s go, let’s go,” Rudolf calls out to his man, rushing ahead. Sandeep hears footsteps outside the cave. He is relieved, believing Ranga has arrived. Suddenly, he hears a loud, booming voice saying, “Let’s go, let’s go.” Sandeep knows he is in trouble, as he identifies Rudolf’s voice. He panics. He switches off his flashlight and peeks outside. The two men are closing in on the cave’s mouth. He knows his escape route lies deeper in the cave; the same secret path that Ranga accessed the hideout with. Sandeep hoped to find it or to at least bump into the renegade leader’s men. He runs deeper into the cave, his flashlight still switched off to avoid detection. After two dozen or so paces into the cave’s damp interior, his eyes land on a patch of mycena, a bioluminescent fungi on the cave’s right wall. Distracted by the strange sight, he steps straight into a hollow on the cave’s floor. He plummets head-first, freefalling 20 metres, before crashing into a dry, rocky river bed, which possibly once fed the waterfall. His torch gets accidentally flicked on, landing on its base, illuminating the rocky chute directly above. In the instant before he dies, Sandeep vaguely hears a loud thud, just before a voice says ‘sorpotel’. Then his eyes dim forever. Above, Rudolf and his man, who are chasing Sandeep, too, are stunned by the strange, glowing fungi to notice the hollow. Rudolf steps into it first. Losing his balance, he tumbles, pulling his aide down the lit-up chute, glowing red on account of the laterite rocks. Like Sandeep, Rudolf too dies instantly on impact, beside the fallen journalist. The aide’s head smashes onto the hollow’s stony rim, cracking his skull, splattering blood over his face. Entangled in roots, he hangs head down, suspended in the hollow. His vision fades with blood seeping into his eyes. Below, the torchlight continues to bathe the hollow in a reddish glow as the aide mutters in death’s last delirium. “There’s no end to falling through this sorpotel… boss. I told you.” His last words fall on the deaf ears of his dead boss.

“What’s the update on Operation Komodo?” Pramodvardhan Rane asks his political advisor Aba after visitors exit his cabin. “Vicki Baba did exactly what we thought he would. His men attacked Neil’s car and set him on fire…” “And?” “The boy’s in hospital, half-dead. Doctors claim he may still survive with some luck.” “Has Neil’s statement been recorded?” “He’s not in a position to speak right now.” “Hmm…” Pramodvardhan is confident that the first phase of Operation Komodo has gone according to plan. What was needed now was to keep pushing obstacles in Vikramaditya’s way, to ensure he stumbles and gives up on his planned coup. “He used Rudolf’s crew to carry out the attack,” Aba informs. “Didn’t Vikramaditya use the same men to attack Sandeep sometime back?” Aba nods. “What’s Sandeep up to these days?” “I heard he clashed with Vicki Baba again recently. Apparently he’s been fired or is about to be fired.” “Let’s meet him soon.” “Why boss… He’s useless. Without a job now, he must be spewing his left wing crap somewhere all over again.” “Anyone can be used, Aba. It's all about using the right person for the right task. Despite his Che Guevara-like posturing, deep down, he's always been the establishment’s man. Plus, he holds a grudge against Vikramaditya. Show him the right carrot and he will run in the right direction.” Aba shrugs. “Now that he has lost his job, I think he will somehow seek out Ranga Parab. They are old friends, right, Aba? We can use him to either bust Ranga’s Bhuierantle Munis or we can tap into his rage against Vikramaditya.” Aba, Pramodvardhan's political advisor, excels in intelligence gathering and doing the Chief Director’s bidding, but lacks in strategic planning. He wonders about Pramodvardhan's plan to lure Sandeep. “Aba… tell me something. Isn’t the Chief Information Commissioner’s position vacant in our Social Communication Department?” Aba smiles, as realisation dawns. Sandeep removes the final leech from his right foot and re-straps his boots, surveying the damp cave walls. Nestled behind the cascading waters of Ladkyacho Vozar, it's a natural hollow. The waterfall, located in Surla village, deep in the Western Ghats, still flows, thanks to the jungle, which has somehow survived the Democratic Corporation's ‘beautification’ onslaught. Camouflaged by the waterfall, the cave served as a portal to the mysterious universe of the Bhuierantle Munis and their leader, Ranga Parab. Sandeep had rendezvoused with Ranga here occasionally. As a student, Ranga had found inspiration in Sandeep's fiery speeches on behalf of the Thinkers Rationalists Anonymous for Progressivism (TRAP), the latter’s leftist cabal, rallying against the Democratic Corporation. Even after going underground, Ranga sought Sandeep's counsel until a disillusioning incident shattered his faith in his former idol. Years ago, Ranga’s Bhuierantle Munis planned to detonate the loud and oversized hoardings along the Betim bank of the Mandovi river. The hoardings housed holographic advertisements soliciting buyers for new villa enclaves in Salvador do Mundo. The enclave's promoter, a mining major, also owned an online newspaper where Sandeep worked as a journalist. ‘Devoted’ to his employers, Sandeep informed them of Ranga's secret plan, leading to heightened security at the site on the day of the attack. Ranga was forced to call the plan off. Suddenly, Sandeep hears some pebbles clatter from within the deep, dark cave hollow, followed by the chaotic echo of multiple footsteps.

“The car’s open window probably saved Neil’s life. There was no suffocation. But with 70 percent second degree burns, we have to ensure he does not catch an infection,” an elderly doctor tells Crespo, who is the first to rush to the hospital. The four other friends were already en route. Neil’s grandfather, Malcolm, had not been informed of the travesty so far. “No, no… You can’t go in just yet. The patient is still stabilising,” the doctor informs a police officer, who had suddenly appeared on the floor and tried to open the door leading to the hospital’s trauma ward. The policeman is panting and sweating profusely. Dark patches of sweat puddle his khaki shirt. His mood is as foul as his body odour. Seated on a bench outside the ward, Crespo overhears his conversation with the doctor. The policeman calls his superior. “I checked the mortuary first, sir, but the person of interest is still alive. He is admitted to the trauma ward…” the cop updates him. “Yes, Sir, he is alive… One second… doctor,” the policeman tugs at the departing doctor’s sleeve. “My boss wants to know if the patient… er… Neil Rodrigues is likely to survive at all.” “What kind of a question is this…? If no infection sets in, he may make it,” says the doctor, jerking his hand in irritation to free his sleeve from the cop’s grip. Crespo’s eyes follow the policeman, as the latter informs his boss about the latest update on Neil, before cutting the call. “Hello Sir, I am Neil’s friend. Are you here to investigate what happened to him?” Crespo asks the officer. “Are you family?” “No, but we are very good friends.” “Please stay out of police business.” “Sure… sure… But was it an accident or was he attacked?” “I am warning you formally. You are obstructing an official of the Corporation from rightfully discharging his duties,” the cop warns Crespo. “His parents also died in a car accident recently. I am asking out of concern,” Crespo responds. The cop catches Crespo by his collar and is about to rough him up, when the four friends, who have arrived at the hospital, intervene and separate the two men. Outside, on the hospital lawns, after informing them about Neil’s condition, Crespo explains the reason behind the scuffle. “The officer’s only concern appeared to be if Neil was dead. Even his boss wanted to know the same detail,” Crespo tells them, as Tanaji offers him a cup of coffee. “Looks like an investigation is the least they have on their minds.” “Did you see him yet,” one of the twins asks Crespo. “They won’t let anyone in just yet. I saw him through a window. He’s in bad shape.” Karvi steps in. “Just a couple of things. First, at least one of us has to be present at the ward at all times. We need to see the boy through this,” she says, before turning towards Nihal and Conchita, who had insisted on Neil meeting Pramodvardhan to complain against Vikramaditya. “Please do not interpret this as a ‘we told you so’ moment, but what happened to Neil just cannot be a coincidence. More harm might come his way. I’ll work out a shift schedule for us to keep watch over him.” Deeply shocked, Conchita squeezes Nihal’s hand. They feel partially responsible for Neil’s plight. “And what’s the other thing?” Tanaji asks Karvi. “It can’t be stalled forever. Malcolm needs to be informed about this, sooner the better.”

“Aba…” Pramodvardhan is about to say something to his political advisor, when the latter cuts in. “I know,” Aba says with a knowing smile. “I will direct the police chief to keep a Sanitisation Squad (SS) on alert for the weekend. When Sandeep tips us off about Ranga’s arrival, we swoop down and nab him and round up his men, if he comes with any.” “Excellent. But no nabbing-shabbing. Make sure the SS puts a bullet in him this time. He should not live to see the next sunrise,” Pramodvardhan corrects Aba. “Are you sure?” “Every choice has an attached cost. The price of Sandeep’s appointment as Chief Information Commissioner is the cost of the bullet that kills Ranga,” Pramodvardhan reasons. Aba nods. “Now go, get it done, Aba.” Sandeep walks out of Pramodvardhan’s office with an unusual edge to his gait. His footsteps are buoyed by his near-confirmed appointment as the Chief Information Commissioner. But they are also weighed down by the onerous responsibility thrust upon him by the Chief Director. The leader of the Bhuierantle Munis had already snubbed Sandeep for his recurring ideological compromises. Ranga, now, barely trusted his credentials. He would flip his lid, if Sandeep directly lobbied for a rendezvous between him and Pramodvardhan, with amnesty or without. But Ranga did owe Sandeep one meeting. The last time they met in the cave behind the Ladkyacho Vozar, Ranga had promised to meet him again to share information about the identity and whereabouts of Sandeep’s attackers. Sandeep had resolved that mystery on his own, but there was no way Ranga would know that. The plan he had now formed in his mind, was to arrange a meeting with Ranga to ‘help’ him zero in on his attackers and then slip Pramodvardhan’s proposal to him. “I’ll play it by the ear after that,” Sandeep told himself. It is dark by the time, Sandeep parks his car near the Bishop’s House at Altinho. As he walks in the direction of the Way of Cross, a sacred path marked with white-painted crosses, commemorating the crucifixion of Jesus Christ, two pairs of watchful eyes follow his movement from within the confines of their car. Rudolf and his aide had managed to locate his car, which the latter had tagged with a GPS tracker. His aide is just about to step out of the car to confront and accost Sandeep when Rudolf stops him. “No need to be hasty. Let’s see what he is up to first,” the gangster chastises his man Friday. Sandeep is familiar with the Way of the Cross routine. He walks straight to the fourth cross and scans the vicinity cautiously for any onlookers. Then he walks to the cross’ rear, scoops out some leaves and twigs that have accumulated, before he finds what he’s looking for. A message is hidden under a small, nondescript stone at the cross’ base. This is how he and Ranga communicated over the years and choreographed meetings. This time there was a message on a scrap of soap wrapper. ‘R will meet S. Friday. Come an hour before midnight. Same place.’ The message was from one of Ranga’s men. “Fuck,” he says aloud before rushing back to his car and speeding off. Seconds later, the other car follows.

Pramodvardhan hands his political advisor, Aba Dhonde, a printout of his appointment schedule. “Something that catches your eye?” Aba scans the sheet and ticks names with his forefinger before stopping at the reference to Neil Rodrigues. “Isn’t this Neil his teacher's grandson? His parents died recently. Vikramaditya has been eying their Anjuna property forever”. “Now… read this,” Pramodvardhan hands the sheaf of papers to his aide. Aba starts reading them, his fingers tracing his bald head. He excitedly rises by the last page, nearly toppling his chair. “This is it. (flings the sheaf on to the table) Let’s nail him with this (points at the papers). If we use this card right, Vikramaditya will struggle to repair his reputation in Delhi,” Aba remarks. Pramodvardhan looks smug, but does not respond to Aba’s excitement. He calmly sips on a cup of tea as he pushes the saucer away and stretches his back. “Have you heard of the komodo dragon, Aba?” “What? I don’t like Chinese food. You know that!” says Aba. Despite his wealth and position, he had still, in many ways, retained his bumbling rustic streak. Pramodvardhan, who studied zoology in college before the mining truck became his world, continued. “They are like our monitor lizards, which are extinct now. Komodo dragons are larger and found in Indonesia.” “Yes… The ones with the large tail,” Aba recalls the fleeting sight of a monitor lizard, scurrying away when he was developing a few villas on the banks of the Valvanti river several years ago. “You know how these dragons hunt bigger prey?” Aba obviously doesn’t, and his blank stare conveys it. Pramodvardhan carries on. “Their biggest weapon is patience. They cannot outrun or out-muscle bigger, faster prey. So they wait… wait… and wait still, until the prey comes closer. And then they lunge and bite it. They do not go in for the kill immediately, because they know they do not have the goods to do it.” Pramodvardhan sips on his tea again. “And then the wait begins. Their serrated teeth have bits of rotting pieces of meat stuck in them, which make their bite toxic. Their toxin slowly courses through the victims’ blood. In the meantime, the dragon, sometimes with his other mates, follows his prey for hours – sometimes a couple of days in case of a full grown buffalo – until the poisoned prey falls on its own. Only then does the dragon finally feast.” “I don’t quite follow you,” Aba says, scratching his pate. “All I am saying is, Aba, let us be patient. Better still, let us create our own komodo dragon to bite this buffalo. And then let us wait and follow him, until he falls. We will feast then,” says Pramodvardhan, pointing at Neil’s name on the appointment schedule. He then picks up the other sheaf from his desk, the one he and Aba had been reading with relish. It is a detailed complaint filed by Neil accusing Vikramaditya of orchestrating his parents’ murder and pressuring them to sell their house, the last house standing in Anjuna. “Now, you know what to do, Aba. The dragon is here. Time to lure the buffalo towards him.” Aba smiles as he steps out of his boss’ cabin. “Let’s give this plan a name. What do you think of ‘Operation Komodo’?”

“Come in, Neil, take a seat,” Pramodvardhan Rane points to a chair across the table. “Hello, Sir. Did you get a chance to read the petition I sent earlier?” he says, after taking one last deep breath to compose himself. Pramodvardhan picks up the sheaf of documents, which he had read with interest earlier. “I read it… down to every word.” “My parents were being constantly pressured by your Director, Vikramaditya Dessai, to sell their ancestral house in Anjuna. We have reason to believe that Vikramaditya got them killed.” “Let me assure you, Neil. I personally followed up on the case. The post-mortem suggests that your parents tested positive for alcohol consumption. Maybe…” “No. They were both teetotallers.” “Hmmm. So, what do you want exactly?” “We want their deaths re-investigated.” “And by we, you mean?” “Me and my grandfather. We are their only two living kin.” “Let me discuss this with the relevant officials and get back to you?” “My parents are dead, sir. I am worried for my grandfather. Could you please take a decision soon?” “Son, there are processes that need to be followed. But you do not have to be scared. You live in the Overworld. When was the last time a major crime was reported in the Overworld? It is one of the most secure places in the country. No wonder tourists just keep coming.” Neil is irritated by Pramodvardhan referring to him as 'son'. He looks at the bunch of papers on the Chief Director’s desk. For him, the papers represent an insensitive bureaucratic epitaph certifying a flawed version of his parents’ deaths. Neil is young and naive to some extent, but even he knows that Pramodvardhan’s posturing was merely rhetorical. With no opposition and a compliant media, reality in the Democratic Corporation of Goa was shaped by information allowed to percolate into the public domain and was not based on actual facts and occurrences. As Neil attempts to formulate an appropriate response for the Chief Director, Pramodvardhan finds himself pondering what Aba, who had exited the cabin just moments before Neil's arrival, might be scheming. Over the years, Aba and Pramodvardhan had perfected the art of speaking in code, allowing them to convey messages to each other discreetly, unbeknownst to those around them. Their cryptic communication served as a clandestine means of conveying information, ensuring their conversations remained private and secure. For Operation Komodo to really kick-off effectively, Vikramaditya needed to see Neil in Pramodvardhan’s cabin pushing for a reinvestigation into his parents’ deaths. Vikramaditya’s rage would take care of the rest, as Pramodvardhan had anticipated. Just then, the main door opens. Aba ushers in Vikramaditya, who strides in confidently. Aba winks at Pramodvardhan as he shuts the door. Neil feels a faint tremor in his right hand as the Land Revenue Director grips it firmly, after formally greeting Pramodvardhan. “Neil, how have you been? What are you doing here?” Vikramaditya does not let go of Neil’s hand. Even before Neil can speak, Pramodvardhan chips in. “It’s about his parents’ deaths. He wants a reinvestigation into the incident,” Pramodvardhan says. Vikramaditya’s grip on Neil’s hand tightens. “Oh ok. I am sure the Chief Director will take the right decision,” Vikramaditya tells Neil without looking at him. And then he turns towards the youngster with cold, steely eyes. “There is nothing you have to worry about. Bhivpachi garaz na (No need to feel scared)”.

The sun finally makes an appearance after three days of sustained rain. Its crisp rays bounce off the dust-free, moisturised leaves of the tamarind and cashew trees in Solar Anjuna’s compound, amplifying their vigour. Stewing in the heat, the moist, dark red soil shrugs off the humidity, blowing out invisible plumes of earthy vapour. Much like a chainsmoker puffing away while reading a book under the warmth of a naked filament bulb in a dark room. Malcolm had chosen to spend more time at the hospital, tending to his grandson, who continued to swing perilously between life and death. After his intimate conversation with Conchita, Nihal had packed his bags for Europe, unwilling to participate in the conspiracy to kill Vikramaditya. Something thuds in the empty courtyard, followed by the sound of another heavy object slamming into the earth, followed by a third and then a fourth thud. There's a brief silence, lasting around a minute, before a gentle, humming noise fills the air. Inside the house, Crespo has joined his friends, after spending three days at a stretch at the hospital, before Malcolm substituted him that morning. He sits on the window ledge, toggling a palm-sized receiver. The three others, Karvi, Tanaji and Conchita, as one, stare at the window, as the drone’s buzz steadily rises. The flying machine finally descends and hovers near the window, like a large mechanical dog, waiting for Crespo to scratch its chin. Attached to its legs are four fresh tender coconuts. “Now, I know what you really meant when you said we’d have freshly plucked tender coconuts before breakfast,” Tanaji tells Crespo. Four pointed metal appendages on the drone serve as, both its legs, as well as tools to harvest coconuts. Crespo’s homemade drone had just plucked four coconuts from a tree in the Solar Anjuna yard. Once the nuts fell to the ground, the drone descended to the ground and its sharp legs poked the green husk, fixing the nuts to the blade, before flying with them back to the man with the controls. The drone discharges each coconut into Crespo’s waiting hands, as he passes them to his friends, one after the other. “Crespo, tell me something. So, this drone thing went up there, plucked the nuts, flung them to the ground, then picked them up and handed them back to you. All good… but why do we still have to struggle to puncture them to extract water? Why can’t your machine help us with that yet!” Tanaji taunted Crespo, as he struggled in vain to puncture the nut, by trying to drive a kitchen knife through its tough green husk. “This drone is still a work in progress,” Crespo responds. “How much of a payload do you think your drones can carry?” asks Karvi, as she easily hammers the pointed end of a knife into the husked nut with the help of a flat side of a koita (chopper). “I can tweak it to say around 50 kgs,” Crespo says, after some brisk mental math. “Perfect. Why don’t you work on that? How long would it take?” “A few weeks, give or take. Do you need any other features?” “A harness; make sure you can fit in a flexible harness.”

A warm, bitter coffee aroma wafts around the room where the four friends are seated. A cloud of nervous energy hovers over them after Karvi’s clear articulation of Malcolm’s plea to embark on a course of vigilante justice. Malcolm hopes the black coffee he just brewed on his handy electric stove would help to puncture the tension. But the five cups of coffee on the table have been untouched for minutes. Tanaji tries to get the conversation going with a joke. “Go for it, guys. It’s just black coffee, not murder.” Nihal, who was the first to question Malcolm and Karvi’s suggestion to murder Vikramaditya Dessai, snaps. “You think this murder business is funny, then? Can you even begin to comprehend the implications, if we are caught? And how the hell do you kill anyone?” Karvi offers Malcolm a cup and takes one for herself. “I think it’s just a suggestion on the table. No one’s talked about committing to it just yet, right, Malcolm?” Malcolm stares at the black coffee in his cup. Life had been several shades darker for him in recent months. He takes a sip. “Vengeance is my need. I am not merely wishing for it. I want it.” He turns towards Nihal and Conchita. “Feel free to not be a part of it. I would hold no grudges.” Malcolm looks at Tanaji and Karvi. “Even if none of you choose to help, I’ll do it alone. I would be happy to die with guns blazing, then totter to my grave with a walking stick, knowing I could have done something, but I didn’t. Karvi and Tanaji exchange glances. The latter steps up. “Your walk to the grave will have to wait, Malcolm. I am an actor, as long as Karvi writes this death script, count me in.” There is a sense of relief in Karvi’s eyes. “I think we can count Crespo in too. He is too attached to the boy.” The twins feel isolated now. Nihal, especially, who has not been able to come to grips with the developments over the last hour, is sweating. “Guys, give us a few minutes,” she excuses herself, tapping her brother to follow her out of the room. The downpour continues to sweep across the compound, where Nihal and Conchita sit in silence. The twins stare blankly into the night. Occasionally, a powerful gust sprays misty droplets across their faces and clothes. “Damn this rain,” says Nihal, as he unties his man bun, letting his moist hair down. “What they are talking about is so primitive? Killing someone out of vengeance? Who does that anymore?” Conchita does not react. She wants Nihal to vent himself. “You know, I love these guys. Come on, you and I were closest to Nathan. But still. When I decided to retire, I didn’t know I would be stepping right into the Middle Ages. I wanted to spend the last of my…” Conchita gets up and uses a tissue to wipe her face dry and perhaps hold back a tear or two. “I suggest you head back to Europe for some time soon. Would you be alright, by yourself?” “I won’t go. And I can’t let you be a part of this madness,” says Nihal as he rises, his hands gripped firmly on Conchita’s shoulders. “I think Malcolm’s right. It is not madness that he seeks, it’s sanity,” she says as she opens the door and walks in alone.

Bowing his head, Sandeep swiftly shares the story of his assault and his inability to deal with the ominous consequences of his run-ins with Vikramaditya and Joy. “No, not like that. With every detail… Tell your story like you are living it now,” Claud interrupts. Sandeep now retells the story, frame-by-frame, as Claud listens to him with closed eyes. The journalist relives his recent traumas, finding therapeutic release. Claud interrupts him again, but this time with open eyes. “The seeds of a tree fall at its roots... The seed of your answer… also lies in the place where your blood has spilled,” he mumbles. As the sage speaks, the termites on his upper torso seem to move faster. Their white, pellet-like bodies zip along their exclusive highways, running through Claud’s flesh. At that point, Claud turns to look at Chainika. On cue, she picks up one of the pebbles that Sandeep had placed on the heap before her. She dips a sharp laterite shard in a bowl of water and starts scribbling on the stone with its pointed end. Once done, she brings the pebble close to her mouth and blows on it, to dry the moisture from her chalky scribble and tosses the stone towards the journalist, who catches it. “The answer lies in the very place where HE fell,” the handwritten inscription on the pebble reads. He pockets the stone and acknowledges Chainika with a nod. Claud’s prophecies and disclosures, invariably layered in mystique, had worked out well for him before. The sage had tipped him off about carcinogenic milk being imported from Ethiopia for consumption in the subterranean areas. “The milk… from the breast of Africa… will curdle our lives,” Claud had warned Sandeep. Interpreting that message, Chainika had scribbled just one word on the pebble: ‘Ethiopia’. Later, Sandeep spent two months uncovering Vikramaditya's conspiracy to import the formalin-laced milk consignment. “And now, where is my reward?” Claud mutters, as Sandeep wonders about his latest seed and blood analogy. Isolated in his cave, Claud relied on devotees for worldly updates. In exchange for his revelations, as a reward, he sought information about the Overworld, a key ingredient for his prophecies. Sandeep knew exactly the kind of information that the clairvoyant was keen on. “Vikramaditya plans to kill Go-aah’s last tiger soon. I thought you would want to hear about this.” Sandeep’s words appeared to agitate the termites on the sage’s skin. From his termite mound, Claud had tried to rally the subterraneans against the indiscriminate killing of Go-aah’s tigers. “The jungle lives off the tiger,” he would tell everyone, including young children. The tiger, he maintained, was nature’s prowling enforcer of balance. Ranga Parab’s Bhuierantle Munis too took his teaching to heart. While Vikramaditya’s tiger-hunting exploits did cause uproar among the subterraneans, the anger still hadn’t spilled over to the surface. Claud processed the information and opened his eyes again. “The sea will bring him back… But the tigress won’t let him return.” Chainika blows over another pebble and hands it over to Sandeep. The text on the pebble reads, “Some go to Istanbul to see paradise before death.” “Wait. I don’t quite understand… He’s going to die? At whose hands? Ranga Parab?” a perplexed Sandeep asks Claud, who looks at Chainika and grunts a response. Chainika hands the journalist another pebble, which simply says “No. Charles Bronson”!

Inmate 42145 (pls revisit Chapter 1 - Part 1 for more on Inmate 42145’s story thread) rises slowly from tending the vegetable patch. He has a mud-lined sickle in one hand and a bunch of freshly plucked weeds in another. He had heard familiar footsteps behind him. The prisoner turns to see a stocky man in his 60s in a warden’s uniform and a wispy moustache, standing tentatively at a respectful distance. The warden scans the yard to see if they are the only ones in the small open area behind the prison officers’ quarters. Satisfied that he and the inmate are alone in the vicinity, he snaps his heels in deference to the prisoner before him. “Kudtarkar, I have some fresh beans, tomatoes and bitter gourds for your officers’ mess,” inmate 42145 tells the official. “Do not embarrass me, sir. I would rather have you do nothing. But I am sorry; I had to turn down your request for a hammock because of prison regulations,” the warden, Prashant Kudtarkar, nervously tells him, his fingers nervously picking at the thick seams of his trousers. Kudtarkar was a former cop who had joined the privatised prison facility as a warden after retirement. The man before him was younger. An alarm blares loudly in the background. And the metal bracelet around inmate 42125’s left ankle lights up and begins to vibrate. The alert suggests outdoor time is over. The inmate washes the muddy sickle first, then his hands and forearms. “Would you care to join me for a game of cards, sir?” “No Kudtarkar. Fate has treated me well so far. There’s no need to tempt it with a card game now. Besides, it’s time to write.” “Out of curiousity, sir. Are you writing an autobiography? Any secrets likely to tumble out?” “No… it’s just a story set in the recent past about friends.” Inmate 42145 sits before the metal desk in his cell and begins typing Chapter 2 of his book. Chapter 2 The five friends, Malcolm and Neil strangely slept well that night. None of them expected them to. But sleep had descended on them collectively, like a winter fog settles down on houses in a remote village in the hills, sparing none its embrace. Well rested and refreshed by the sleep, the friends would wake up the next day and inadvertently knock down a few more dominoes in the tectonic chain reaction that the deaths of Neil’s parents had triggered. But let us first move our attention to the story of Sandeep Arya, the journalist. For now, he has been on the fringes of our story, just like he was on the fringes of journalism, which in turn, by 2075, was on the fringes of the pastures of truth and due diligence. Sandeep has just realised that he was beaten by goons from Vikramaditya’s stable, threatened by the Director once again and snubbed by his editor, all of it in a single evening. Chapter 2 begins with Sandeep’s trudge back to his office, still bearing the burden of Vikramaditya’s threat on his neck.

After a shaken Neil leaves Pramodvardhan Rane’s cabin, Vikramaditya Dessai settles himself in the vacated chair. “Pramod, what would one have to do to get a cup of tea here?” How about putting an end to your fancy plans to oust me from power, Pramodvardhan mutters under his breath. “I thought you only drank maté or something, Vicki baba?” As a youngster, Vikramaditya roamed the corridors of power with his father, the first Chief Director of Go-aah. Officials affectionately called him Vicki baba, a nickname that stuck over time. “I have a long evening ahead. A cup of strong tea would do just fine,” Vikramaditya tells Pramodvardhan, who rings for the refreshment. “You mentioned, Neil has sought a reinvestigation. Does he suspect anyone?” Pramodvardhan knows Neil’s complaint lists Vikramaditya as the main suspect, but with a poker face, he shakes his head. “I just got the petition. Haven’t read it yet,” the Chief Director says. Just then, an attendant walks in with a pot of tea and pours the steaming brew into two cups, which he places before Go-aah’s two most powerful men. “Do you know anything about these deaths,Vicki baba?” Pramodvardhan asks after the attendant leaves. “Just that the deceased were my teacher’s son and his wife. They were at my party shortly before they died.” “Do you suspect anyone?” “You know how such accidents occur? I heard it was a case of drunken driving?” “But Neil told me today, they were teetotallers.” Pramodvardhan reaches for his cup of tea and takes a measured sip. “If we order a re-investigation, the police may need CCTV footage of your party.” Pramodvardhan was rattling his political sabre. Vikramaditya tries to parry his foe’s thrust with a jab of his own. “Sure. You gotta do things that need to be done, no?” “By the way, we are planning a Board of Directors meeting next weekend. Hope you'll be in Go-aah.” Vikramaditya knows his rival is trying to fish out information about his Istanbul bash, to which Pramodvardhan was not invited. “I should be. In case, I am not, I am sure it won’t be a problem.” “Of course. I will manage it just fine.” Pramodvardhan presses the buzzer again. “Ask Aba to come in,” he tells the attendant, who peers through the door. As Aba walks in, Vikramaditya stands up and shakes hands with the Chief Director. “Ok then. I am heading out.” As Vikramaditya walks to the door, Pramodvardhan whispers loudly enough for him to hear, his eyes locked on the departing Director. “Get the police to record Neil’s statement tomorrow. We’ll see if it throws up any leads.” As Vikramaditya reaches for the doorknob, Pramodvardhan's words catch his attention. He pauses, absorbing the Chief Director's message. Pramodvardhan observes the momentary hesitation. “Goodbye, Vicki baba,” he says as Vikramaditya pulls the door shut, but Vikramaditya, engrossed in planning his next move, doesn't hear him. “You think Operation Komodo will work?” Aba asks his boss. “It will. Whatever he does, will happen tonight.” Pramodvardhan points to the untouched cup of tea on the table. “He has a long night ahead. A cup of tea would have surely helped,” he remarks with a smile.

It’s a long drive from Panaji to the Ladkyacho Vozar waterfall, where Sandeep is scheduled to meet Ranga. But he has a lot to mull about and a little thing called fantasy to indulge in. Sandeep starts wondering about the new gig he is supposed to start on Monday. The Information Commission had been radically repurposed by the Democratic Corporation of Go-aah. Started in 2006 to encourage transparency and facilitate information access, the agency was now tasked with corporate communication responsibilities to ease the flow of information between various arms of the Corporation and its employees. The Commission was also responsible for tracing information leakages – something the Corporation took very seriously – and mandated to curate the Corporation’s image through mass media programming, something Sandeep thought he could excel in. As he drives by the newly constructed race course at the Amona plateau, he comes up with the concept of a new television show, ‘Ajab Go-aah, Pezaad Go-aah’. The show, he thinks, could showcase the region’s new marvels constructed by the Corporation, like the race course he was galloping past. While the Corporation had wound up or radically tweaked several policies and initiatives of the erstwhile political dispensations – like the Information Commission – it had invested heavily in the gambling and gaming sectors, for the potential returns they could accrue. The race course was one such example. Pushing a majority of the state’s general population underground, by branding them unviable and delinking courts from land and policy-related litigation, empowered the Corporation to operate at speed. And more importantly, without fuss. Rudolf’s man kept a steady distance behind Sandeep’s car. “Boss, let me just drive ahead and block his car. We’ll give him the beating of his life this time. The kind he will take months to recover from,” says his aide, who’s itching to stamp down hard on the accelerator. “Just tail him for now,” Rudolf, who appears lost in thought, tells the driver. Rudolf did not know where Sandeep was heading, but he wanted to catch hold of him away from the public eye this time. A place where there were no cameras and no trace of surveillance. He knew Vikramaditya wouldn’t be pleased that Sandeep had managed to locate Rudolf’s lair at the villa owned by the Director through proxy. Sandeep’s discovery had the potential to establish an incriminating link between the two. “Do we have something sweet to eat?” Rudolf asks his aide, as he turns to check the rear seat, piled with some food packets and water bottles. They had been shadowing Sandeep for several hours now and had stocked themselves with enough provisions to last a whole day. The floor was littered with spent food containers and empty water bottles. “There are a few pastries in a white bag.” Rudolf reaches for it and picks out a cardboard pastry box. He reads the label. Finding it amusing, he reads it aloud for effect. “Death by Chocolate… hmm!” Both Rudolf and his aide laugh aloud at the irony of contract killers and muscle men for hire like themselves, biting into a pastry named after a critical aspect of their trade. “If only death were this easy,” Rudolf says as he bites a piece of the gooey pastry. “And tasted that good,” quips his aide, looking at Rudolf as he takes another bite. Ahead, Sandeep’s car veers in the direction of Surla, a border village. “Why is he turning towards Surla?” the aide asks aloud.

For most of the way from Vikramaditya’s office, Sandeep walks with his head bowed. Too much has happened over the last couple of hours. Vikramaditya had issued a fresh threat and openly admitted to orchestrating the last attack by his thugs. He also knows it would be a tough evening at the office too, considering Vikramaditya had thrown his editor, Joy Dasgupto, into the mix. He pauses at a crossroad near the former General Post Office. That building and others along the narrow stretch of road, separated Panaji from the historic Latin quarter of the old city. Only the architectural flavour of the Latin Quarter over the last few decades has surrendered to Cantonese flair. The transformation occurred after Macau’s Sio Chang Gambling Corporation (SCGC) bought out a Haryana-based gambling company that operated six offshore casinos in the Mandovi river. After the purchase, the SCGC, through the graces of the Democratic Corporation of Go-aah, established the state’s first Chinatown in Panaji’s Latin Quarter. With most economically unviable inhabitants of Mala, Fontainhas, St.Tome and other adjoining areas, already relocated to the Taleigao cavern, the gambling corporation redeveloped the neighbourhood along the lines of the Chinatown in downtown Macau. While existing heritage structures were not pulled down, the unique Indo-Portuguese architecture witnessed an infusion of Chinese motifs. Street-facing stores and homes were painted red, some high-visibility roofs were styled like pagodas lined with traditional eaves. Most owners of big enterprises linked to the casino trade were Macanese now. Some of the well-heeled natives also held on to their own businesses. Iconic eateries and stores were allowed to ply their trade to promote ethnic diversity and social heritage. Over the years, the Chinatown was strategically populated with the thousands of casino workers, mostly sourced cheaply from the North Eastern states of India, to visually somewhat ‘match’ the aesthetics of the locality’s new nomenclature. Ever since the attack, Sandeep had deliberately avoided taking the shortest route to the offices of Sundar Go-aah TV news channel in Chinatown. The shortest route would take him by Miski bar, then through the aroma-exploding gully housing Ashok Restaurant and Bar, a hole-in-the-wall joint and a part of the new Chinatown’s old lineage. That night, when Sandeep was attacked by Vikramaditya’s goons, he had just downed his first beer and was reaching out for his first spoonful of the xacuti at the bar. Ashok’s joint was a hangout for the city’s journalists. It possessed two key qualifications to make that cut. It was cosy and served cheap, robust food paired with reasonably priced alcohol. To top all that, the bar and restaurant was a watering hole for the exchange of information and indelicate gossip, which was as robust as the food itself. It was around 8 pm that night. Sandeep was in the midst of his boast about how he had managed to fox Vikramaditya with his questions. He had just downed a couple of beers and a plate of the dark brown chicken curry, with some scrawny pieces of meat and unfertilised eggs soaked in the spices and stewed coconut crush, had been placed before him. He picked up a spoon and was about to scoop up the steaming hot contents of the plate, when two large men, wearing monkey caps, burst into the doorway. One was armed with a rusty sword and the other had a broken bottle with a jagged bottom. But the pair of gangsters had a synchronisation issue.

Sandeep mutes Aba’s call. Right now, there’s plenty on his plate to chew. As he sips on his cold Go-aah lager, he googles the White Widow. Celebrated for its unusually high THC content, the White Widow derives its name from a white, almost crystal-like resin that covers its buds, drawing a visually lyrical parallel to a Christian widow’s encrusted veil back in time. The Dutch strain dates back to the 1990s and is a hybrid between Brazilian sativa and South Indian indica variants. Its popularity escalated after it won the Cannabis Cup, an event of Olympic proportions for competing ganja strains. The White Widow was the largest selling marijuana strain in Go-aah. The Corporation had legalised the sale of narcotic substances, which were officially sold through its licenced outlets called BootiBooth. The licences were facilitated by the Tourism Directorate headed by Babuso Loundo. His curiosity about the White Widow satisfied, Sandeep now turns his attention to the address on the bill of sale in his hand. Perhaps paying a visit to Rudolf’s house soon, would help him find some answers, Sandeep tells himself. But first, he had to return Aba’s call. “Hello… Aba. Even before you say something, I must confess that I am no longer associated with Sundar Go-aah TV”. “I know. That’s precisely why I reached out to you. Our honourable Chief Director would like to have a word. He may have some good news.” Sandeep moves the receiver away from his ear. This was the awe and fear with which journalists regarded Aba. They sincerely believed that if one held the phone too close to one’s head while speaking to the chief minister’s political advisor, he could reach into your head and drain out your secrets. “I would like to speak to him too,” he tells Aba, wondering if he could rant to Pramodvardhan about Vikramaditya’s latest excesses. “How about tomorrow morning, would that do?” Sandeep finalises the appointment. Buoyed by his conversation with Aba and the dual prospects of ranting about Vikramaditya to a higher authority and the ‘good news’ in store for him, the journalist decides to check out Rudolf’s Curca lair. It’s late evening. Rudolf takes a brisk walk around a garden path thar rings Vitoria de Curca, a cluster of low-end villas. His aide follows, a step behind. Rumour had it that the villas were owned by one of Vikramaditya’s shell companies and housed the Director’s key payrollees. “I think I’ve had enough of the White Widow. She longer does the trick. I am thinking of giving her up altogether,” says Rudolf, looking over his shoulder at his aide, gesturing to him to catch up. “I told you, boss. This weed-sheed isn’t suitable for our line of work. It’s a wise decision,” he says, huffing as he tries to keep with Rudolf’s pace. “Give it up, altogether? Not a chance. I was thinking of switching to the Black Widow. They say it has a more dreamy effect.” “Speaking of dreams, boss, I had one last night. In the dream, both of us were stoned and falling endlessly through a bowl of sorpotel. First, we slipped through the melted fat, then through meat and bone and finally, I think I hung on to a pig’s tail, but we continued to fall through the…” “Stop it now. Let’s work out first and then head to George Bar.”

As Aba flips through another page of Suryakant Pai Quenim’s book, his phone rings, breaking his concentration. It’s Sandeep calling. Pramodvardhan, seated next to him, has dozed off. Aba picks up the call, exchanges a few words with Sandeep, then ends the conversation before gently tapping his boss on the arm. “Sandeep wants to meet us right now,” Aba tells Pramodvardhan. “Can’t it wait till tomorrow?” the Chief Director responds groggily. “He seems excited, scared actually.” “Scared is always a good sign. Ok. Let’s head back. We can meet him in the office,” he tells Aba, who directs the driver to turn around. “What did you think about the book?” Pramodvardhan taps its hardbound cover. “Fascinating. Guess, politics must have been much tougher then than it is now,” Aba smiles. “Why do you say that?” “Running a con is so easy now with a Corporation in place, people can be just brushed aside or shoved underground. But in that era, despite wielding all that power, you were still answerable to voters every few years,” Aba said. Pramodvardhan smiles. “Wake me up when we get there.” Watching the unknown intruder flee at a distance, Rudolf screams at his aide to chase him. As the two men disappear from sight after running past a bend in the road, Rudolf retreats back to the house to take stock. Inside, nothing appears to be out of place, he reassures himself, after examining the kitchen and the drawing room. His eyes suddenly land on a familiar piece of paper; the receipt which Sandeep had accidentally kept next to the sachet with White Widow buds. Just then, his aide rushes in. He is sweating, out of breath, almost wheezing from his flaring nostrils. He has to hold his hands on his hips, to steady himself as he breathes with effort. “You will…” he barely manages to speak between hoarse breaths. “...never guess who that was,” he finally finishes the sentence. Rudolf picks up the piece of paper and holds it up for his man. “Sandeep, right!” His aide checks the receipt, but is unable to establish the connection between the piece of paper and Sandeep. “How did you know? And what is this?” “It’s the receipt which fell out of my torn pocket at Ashok Restaurant and Bar… where we went to rough Sandeep up, remember,” Rudolf explains. “Wonder why he was here?” “Where did he go?” “I almost got to him. But he managed to slip away. I barely managed to stick a tracker to his car as he drove off. Do you think we should tell the boss about this?” “No,” Rudolf raises his hand. “He is our problem. We’ll deal with it.”

Two flashlight beams spill into the cave’s hollow. The beams bicker and embrace in a playful dance on the cave’s walls and sometimes on the floor, as the footsteps echo louder. Ranga Parab, short, with a scraggly beard, enters with four tough escorts. Sandeep approaches him, but the guards block his path. “It’s okay,” Ranga tells his men. “His rousing speeches are all we need to worry about.” Ranga walks towards Sandeep and offers his hand. His gaze is warm, but his smile is still hesitant. “And when he speaks, he pours proletariat honey in your ears, right, Sandeep?” Sandeep smiles awkwardly. As they shake hands, Ranga turns to look at his men. “But beware. As he pours the honey, he also slips humle (Asian Weaver Ants) into your pants.” Ranga points Sandeep towards one of the few large rocks that surround a pile of ash, with a few partially charred logs sticking from it. They pick a rock each to sit on. “What brings you here?” asks Ranga, as his men start a small fire with dry twigs. Sandeep pulls out a pack of pink and white marshmallows. “Remember these?” He offers it to Ranga, who keeps it aside, without speaking a word. “Ranga, it’s been a while. Glad to know you are still fighting the good fight.” “Cut the bullshit. Why are you here?” “I need your help to track down two men who did this to me,” Sandeep points to the healing scar on his face. “Why? Did you snitch on them too?” “No… they were Vikramaditya’s men.” Sandeep strategically mentions Vikramaditya, sparking Ranga's interest. Ranga's Bhuierantle Munis had vowed to oppose Vikramaditya's deforestation plans. “You know these guys?” “No. But I’ll find some leads. Claud helped me.” “How’s he? It’s been a while since I paid him my respects.” “Ageing. But still sharp.” Ranga relaxes, skewers a marshmallow on a stick and holds it over the flames. He hands another marshmallow-topped stick to Sandeep. “See, isn’t this like the old times,” says Sandeep, staring into the fire. “Nothing like that, Sandeep,” says Ranga, biting into the toasted saccharine mass. “I like marshmallows. You, not so much anymore. But, I’ll find them for you, only because they are Vikramaditya’s men.” “Come on, forgive me already, Ranga.” “There’s no reason to yet. You throw your ideology under the bus too often and too easily when it comes to your upper-class Overworld masters.” As Ranga’s raw barbs sting Sandeep, hungry flames lick his marshmallow into a shade of unpalatable brown. “You folks at TRAP (Thinkers Rationalists Anonymous for Progressivism) lack the courage to fight for real issues that stare us in the face. If TRAP were in business today, you'd still opt for half-hearted campaigns like lobbying for a 50 percent discount on Rust Red metro tickets." “That’s not true.” “Deep within, below your shallow ideological layer, Sandeep, the interests you are always aligned with, are the ones who are sucking Go-aah’s demonic teat and rolling her pubes for a smoke.” Sandeep sighs. He knows, Ranga has analysed his contradictions perfectly. (read Chapter 2 - Part 4 for reference) But like any Gaud Saraswat Brahmin worth his salt, Sandeep keeps a straight face. He feels a tap on his thigh. Ranga points to the marshmallow on Sandeep’s stick. It has burned to a cinder.

That night, the power cut enhances the gloom at Solar Anjuna. It’s been more than 24 hours since Vikramaditya’s goons tried to char Neil to death. Malcolm had locked himself up in his room, after hearing the tragic news. Crespo was still in hospital, keeping vigil over the still-unconscious Neil. The four friends sit in the balcao, lit up by some candles. Their flames burn steadily on the windless August night. They are relieved to hear a door creak open and then shut, followed by the sound of footsteps inside the house. Malcolm steps out into the candle-lit balcao and takes a moment to breathe a lungful of the balmy air. “How’s he doing?” the old man asks no one in particular, with a hung head. “He hasn’t worsened… Doctors still have some hope,” Tanaji chooses to answer. The twins, Nihal and Conchita, join Malcolm on a wooden bench. “Malcolm, we have no words to… Had we not insisted on escalating the complaint against Vikramaditya, this would have never happened,” Conchita tells Malcolm, trying to reassure him. “It’s not your fault. Nor is it Nihal’s. It’s my fault. I should have been firm enough to reject the suggestion. I've seen enough to know that this place and its people have lost their souls. They're only alive, because their hearts still continue to beat,” says Malcolm. Malcolm’s words are followed by a long spell of silence. A cool breeze gently assaults the candles’ flames, distorting the glow that lights up their faces. The young, green leaves on the old tamarind tree in the compound appear to shiver in delight as the wind caresses them. “Looks like it’s going to rain,” Karvi says, stretching her hand out over the balcao’s ledge. A stronger gust invades the compound, littering it with twigs, dry leaves and a stray plastic bag. The gust unloads the sweet, familiar scent of rain-drenched earth from elsewhere. It also blows out the candles, plunging the balcao into darkness, before fat raindrops come knocking on the roof. “I preferred it when the first rains arrived in June. August is such a long wait,” Karvi says. Malcolm walks down the stairs and stands under the pouring skies. “Malcolm, are you sure you…?” Nihal is stopped midway by Conchita. “Let him be,” she says. Rain drenches his shirt first. Then, the water trickles down his hair, dripping onto his bifocal spectacle lenses. He does not see the others join him outside. A bolt of lightning splits the skies open, offering a brief glimpse of swirling clouds in the curdled sky. A drum roll of thunder follows. Oblivious to the unorthodox medley of lightning and percussion from above, they let the rain soak their skin. That’s when Malcolm takes his glasses off and seeks out Karvi in the dark. “Did you just say August?” he asks her. There is a note of heightened anticipation in his voice. “You mean the monsoons, Malcolm? Yeah, it’s a pain to wait until August for it to rain!” Just then, another thunderbolt lights up the compound. In that moment, Karvi catches an unusual determination in Malcolm’s greying eyes. They no longer look weary. Suddenly, Malcolm disappears from her sight. She looks towards the house. The septuagenarian is already rushing up the stairs, swallowing them two at a time.

“If they could come up with a plot like this in the 18th century, why can’t we?” Malcolm asks aloud, pointing to the book that he holds in one hand for the four friends to see. With his right hand, Malcolm dries his hair, still moist from the rain, with a towel. The book is a hardbound volume of ‘The Forgotten Martyrs: Goa Revolt 1787’ written by Celsa Pinto in 2013. Its fading pages provided Malcolm with succour in recent times, when death came visiting Solar Anjuna twice, claiming his son and daughter in-law. With Neil still fighting for life in hospital, the shadow of death continued to loom over the last traditional house still standing in Anjuna. The Pinto revolt was led by native Catholic priests, who were angered by racial discrimination and excesses of the Portuguese colonial administration. “You’ve got to be kidding us, Malcolm. This is no civilised way…” says Nihal, shocked at Malcolm’s suggestion. “Civility is a two-way street, young man. Do you think murdering my son, my daughter in-law and setting my grandson on fire was an exercise in civility?” Malcolm cuts in. “But what can we really do? We don’t have numbers or resources on our side and none of us are trained for this kind of stuff.” Conchita tries to argue on her twin brother’s behalf. Tanaji and Karvi quietly watch the tense engagement, disturbed only by the pitter patter of the rain on the roof and occasional thunder. Karvi steps in. “Malcolm, what exactly do you have in mind?” “Revenge. Pure, unadulterated revenge? But I am not even seeking an eye for an eye. I just want one life, in return for the two slain and for one more who may yet die.” “You seem to be carried away, Malcolm. It’s murder you are talking about,” says Nihal, his face a shade paler. “I am talking about justice, Nihal. You find a way to get me justice. I’ll take it. If you can’t, I am putting my path on the table,” Malcolm thumps the dinner table they huddle around. Tanaji, who had also browsed through the same book, finally joins in. “But, Malcolm, you do know the revolt failed. Several conspirators were beheaded, quartered and their heads posted on stakes in Sao Tome. “Tanaji, you just came back from two funerals. You buried your best friend and his wife. Nathan’s son lies charred on a hospital bed. Isn’t some part of you dead already?” Karvi drags her chair closer to the table. The sound of its legs scraping against the stone floor halts the conversation. They suddenly train their collective gaze at the former soldier. “I was just moving my chair closer,” she says, awkward under their stare. “You have always been the one with a quiet resolve, Karvi. What do you think?” asks Malcolm. “What else is there to say? I am in.” Karvi’s calm, but quick response, stuns everyone at the table, including Malcolm. “In what? I was barely through with what I had in mind,” queries Malcolm. “If we are to take this step, I say, we stamp the head of the serpent. Crush it for good,” Karvi says clinically. Outside, a crack of lightning stabs the night, followed by a scream of thunder, electrifying the atmosphere within Solar Anjuna. “In three words… we kill Vikramaditya!”

Sandeep unfolds the note Chainika (pls refer to Chapter 2 - Part 9) handed him in Claud the Clairvoyant’s cave some days ago. He reads the words scribbled on it aloud, as he walks through a congested street in Panaji’s Chinatown. “The answer lies in the very place where HE fell,” he mutters to himself over and over again, as he heads towards Ashok Restaurant and Bar, where he was assaulted by the two gangsters. Ever since he had begun to hunt down his attackers, the cryptic words that Chainika had articulated at Claud’s prodding had haunted Sandeep. He was unaware that Rudolf, the gangster on Vikramaditya’s payroll who stabbed him at the bar, had also stumbled and fallen to the floor, while the journalist, bleeding from the knife-attack, was being whisked away by his drinking pals. Sandeep interpreted Chainika’s "where HE fell" remark, as referring to his own fall after Rudolf’s blade sliced his cheek. He walks into the bar gingerly, as if fearing the ghosts of the recent past lurking in a corner. The barman, the same lad, who was present when he was attacked, greets him sheepishly. “Welcome back, Sandeep bhai. I am sorry, there was really nothing we could do that day,” he tells Sandeep, as he ushers the journalist to his seat. “Should I get you the usual?” Sandeep nods. The barman walks into the kitchen and returns with a plate of chicken xacuti with an undo and a chilled Go-aah beer. As he takes his first bite, Sandeep wonders how to ask him for any potential leads to his attackers, but finds the barman occupied with rummaging through the bar drawer. Sandeep is just about to tear out another morsel of bread, when the barman calls out to him. “Bhai, by the way, did you accidentally drop something at the bar that night?” He hands Sandeep, a piece of cloth – the cotton pocket torn from Rudolf’s shirt – with a piece of paper inside. “It had fallen to the floor. We shut down soon after the goons left. I did not find this thing until the next morning.” Sandeep thanks him as he wolfs down the rest of the xacuti with renewed appetite. Perhaps this was the lead that Claud and Chainika had tipped him off about. He slips his fingers into the pocket sleeve and extracts the paper from it, with his left hand. His right hand is busy slathering another piece of bread with the roasted coconut gravy. The paper is a receipt issued by the Curley Baba Corporation, Go-aah’s biggest narcotics and psychotropic substances company. The bill of sale is for the purchase of 20 gms of White Widow, one of the world’s most popular ganja strains. And it is addressed to one Rudolf Fereira, resident of A/2, Vitoria de Curca, a villa cluster in Curca, a satellite township near Panaji. He stops chewing midway, mulling over the contents of the receipt. As a journalist, he knew of Rudolf as an extortionist and muscle for hire. Once, in an off-the-record conversation, a police officer had shown him Rudolf’s visiting card, which spelled out the gangster’s credo: life is a balloon, money is just paper. Just then, Sandeep’s phone rings. He fishes it out. Just three letters flash across the screen. They read: ABA.

दोन्ही गुंड एकाच वेळी चिंचोळ्या दरवाजातून आत घुसण्याचा प्रयत्न करत होते. दोघांच्याही पोटांचा घेर एकमेकांना अडकल्यामुळे त्यांना हालचाल करणेच अशक्य बनले होते. काही सेकंद एकमेकांना खेचून, ओढून दरवाजाच्या चौकोनाला घासून शेवटी अथक प्रयत्नातून हातात तलवार धरलेला गुंड आधी आत घुसला. नंतर दुसरा त्याचा सोबतीही त्याच्यामागोमाग आत पोहोचला. हे दोघेही गुंड अचानक बारमध्ये आत घुसल्यानंतर बारमध्ये निरव शांतता पसरली. दोघेही गुंड आपले लक्ष्य शोधण्यासाठी बारच्या चारही बाजूंनी नजर फिरवू लागले. हे सगळे चित्र पाहताच तेथील बारमन नजरेआड झाला. चेहऱ्यावर मास्क घालून टोळीचे नेतृत्व करणाऱ्या गुंडाने संदीपला ओळखले. त्याने थेट त्याच्याकडे अंगुलीनिर्देश करत त्याला हाक मारली. "संदीप, तुझी वेळ संपली.....!" अचानकपणे घडलेला हा प्रकार आणि गुंडाकडून मिळालेल्या धमकीला नेमके कसे सामोरे जावे हेच संदीपला समजेनासे झाले. या धमकीमुळे तो जबरदस्त तणावाखाली आहे. रूचकर चिकन शागुतीच्या ग्रेव्हीवर ताव मारण्यासाठी त्याने उचललेला चमचा तोंडात जाणार, तोच ही घटना घडली आणि अर्धवट उघडलेल्या तोंडासकट त्याचा चेहरा त्या तलवारधारक गुंडाकडे वळला, जो त्याच्यावर वार करण्यासाठी सरसावला होता. त्याची तलवार त्याचे लक्ष्य असलेल्या संदीपच्या खांद्याच्या बाजूने येत असता अचानक संदीपने ताबडतोब प्रतिकार करत आपला उजवा हात बचावासाठी उभारला तोच त्याचा परिणाम म्हणून त्याच्या हातातील मसालेदार चिकन ग्रेव्हीने भरलेला चमचा रोम युद्धात भिंती उध्वस्त करण्यासाठी वापरण्यात आलेल्या ओनेजर- यंत्राप्रमाणेच हल्लेखोराच्या चेहऱ्यावर फेकला गेला. चिकनचा तिखट मसाला डोळ्यात गेल्यामुळे त्याला दिसेनासे झाले आणि त्याचा तोल गेला. या झटापटीमुळे तलवारीचा वार संदीपच्या खांद्यावर होणार होता तो चुकला खरा पण खाली उतरणारी तलवार त्याच्या चेहऱ्याला स्पर्श करून गेली. गेल्या काही दिवसांपासून शेविंग न केल्यामुळे वाढलेल्या दाढीवर तलवारीच्या पात्याचा डाग नेमकेपणाने उमटला होता. आधीच तोल गेलेला तो गुंड खाली असलेल्या छोट्या स्टूलला धडकला आणि बारच्या जमिनीवर कोसळला. त्याच्या तावडीतून हातातली तलवार निसटली. या गोंधळातच संदीपच्या मित्रांनी त्याला बारमधून बाहेर नेले. तलवारीच्या चेहऱ्यावरील वारामुळे त्याच्या जबड्यातून वाहणारे रक्त त्याच्या शर्टावर टपकत असल्याचे त्याला जाणवले. बारमध्ये खाली कोसळलेल्या गुंडाने ताबडतोब स्वतःला सावरले. तिथून पळून जाणाऱ्या संदीपचा पाठलाग करण्यासाठी त्याचा दुसरा साथीदार पुढे सरसावत असता त्याने त्याला थांबविले आणि त्याच्या कानात काहीतरी कुजबुजला. “साल्याला जाऊ दे..... आम्हाला फक्त त्याला सावध करायचं होतं. आपलं काम झालं मला वाटतं....." संदीपच्या चेहऱ्याच्या रक्ताचे डाग लागलेली तलवार टेबलवरील कपड्याला पुसत असता त्याने समोरील भिंतीवर असलेल्या आरशात स्वतःकडे पाहिले. त्याचा शर्ट फाटला होता आणि जिथे खिसा असायला हवा तिथे नेमके छिद्र पडले होते. या झटापटीनंतरही एका टेबलावरील खाली न पडलेल्या ग्लासातील नुकतेच ओतलेले पेय त्याला दिसले. कोलाचे बुडबुडे अजूनही त्यात तरळत होते. त्याने कॅश काउंटरवर हात मारून टणटण आवाज केला. या टेबलच्या मागे बारमन भीतीने मुटकून बसला होता. त्याच्या त्या आवाजाने बारमनने हळूच घाबरत आपले डोके टेबलटॉपच्या वर काढले. "इथे काहीही घडलेले नाही, समजले?" गुंडाने बारमनला सज्जड इशारा दिला. गुंडाने टेबल आपल्या बाजूने वळवले असता तेथील ग्लास त्याच्याबाजूने सरकला. "हे काय आहे?" "रम आणि कोक," बारटेंडर थरथरत बोलला. गुंडाने ग्लास उचलत त्याचा घोट रिचवला. दरवाजाच्या दिशेने जिथून संदीप पळून गेला होता त्याकडे इशारा करत तो म्हणाला, “त्याच्या खात्यावर टाका.....” “येथे कोणी जर याविषयी बोलले किंवा पोलिसांना कळवले, तर मी बंदूक घेऊन परत येईन... ” त्या गुंडाने पुन्हा इशारा दिला. दोन्ही गुंड अखेर बारमधून बाहेर पडले. आता मात्र त्या अरूंद दरवाजातून ते सहजतेने बाहेर पडू शकले कारण ते दोघेही एकापाठोपाठ एक बाहेर पडले होते.

“कारची खिडकी उघडी होती म्हणूनच कदाचित नीलचा जीव वाचू शकला, तो गुदमरला नाही. पण ७० टक्के सेकेंड डिग्री भाजण्याच्या जखमा झाल्यामुळे त्याला इन्फेक्शन होणार नाही याची काळजी घ्यावी लागेल,” एक वृद्ध डॉक्टर क्रेस्पोला म्हणाले. क्रेस्पो सर्वांत आधी रुग्णालयात दाखल झाला होता. इतर चार मित्र आधीच येण्यासाठी वाटेत होते. नीलचे आजोबा माल्कम यांना आत्तापर्यंत या घटनेची माहिती देण्यात आली नव्हती. “नाही, नाही… तुम्ही अजून आत जाऊ शकत नाहीस. रुग्ण अजूनही स्थिर व्हायचा आहे,” डॉक्टर एका पोलिस अधिकाऱ्याला सांगतात, जे अचानक तिथे दाखल झाले होते आणि हॉस्पिटलच्या ट्रॉमा वॉर्डमध्ये जाणारा दरवाजा उघडण्याच्या प्रयत्नात होते. तो पोलिस अधिकारी धापा टाकत होता आणि तो घामाने डबडबला होता. घामाचे गडद ठिपके त्याच्या खाकी वर्दीवर स्पष्टपणे दिसत होते. घामामुळे त्यांच्या शरीराच्या दुर्गंधीसारखीच त्याची मनस्थितीही बिघडलेली दिसत होती. वॉर्डबाहेरील बाकावर बसलेला क्रेस्पो त्या अधिकाऱ्याचे डॉक्टरांशी सुरू असलेले संभाषण ऐकत होता. पोलिस आपल्या वरिष्ठ अधिकाऱ्याशी फोनवर बोलतात. “साहेब, मी आधी शवागाराची तपासणी केली, पण आपण म्हणत असलेली ती व्यक्ती अजूनही जिवंत आहे. त्याला ट्रॉमा वॉर्डमध्ये दाखल करण्यात आले आहे...” पोलिस अधिकारी त्यांना अपडेट करतात. “होय, साहेब, तो जिवंत आहे… एक सेकंद… डॉक्टर,” पोलिस तिथून निघणाऱ्या डॉक्टरांच्या बाह्याला पकडतात. "माझ्या साहेबांना हे जाणून घ्यायचे आहे की तो रुग्ण... तो... नील रॉड्रिग्ज खरोखरच जगण्याची शक्यता आहे." "हा कसला प्रश्न आहे...? जर कोणतेही इन्फेक्शन झाले नाही तर तो जगू शकतो,” डॉक्टर सांगतात. पोलिस अधिकाऱ्याने पकडलेली बाह्यांची पकड त्यांनी झटकून ढील केली. क्रेस्पोची नजर मात्र त्या पोलिस अधिकाऱ्यावर खिळून राहीली होती. तो अधिकारी आपला कॉल रद्द न करता आपल्या साहेबांना नीलच्या प्रकृतीबाबतची ताजी माहिती देत होता. “नमस्कार साहेब, मी नीलचा मित्र आहे. त्याच्याबाबत झालेल्या प्रकरणाच्या तपासासाठी आपण आला आहात का?” क्रेस्पोने पोलिस अधिकाऱ्यांना विचारले. "तुम्ही त्याच्या कुटुंबातील आहात का?" "नाही, पण आम्ही खूप चांगले मित्र आहोत." "कृपया पोलिसांच्या तपासापासून दूर रहा." "नक्की... नक्की... पण हा अपघात होता की त्याच्यावर झालेला हल्ला होता?" “मी तुम्हाला अधिकृतपणे इशारा देत आहे. तुम्ही महामंडळाच्या अधिकाऱ्याला त्याचे कर्तव्य बजावण्यात अडथळे आणत आहात,” पोलिस अधिकारी क्रेस्पोवर भडकतात. “त्याचे पालक अलिकडेच रस्ते अपघातात दगावले. ह्याच काळजीपोटी मी विचारत आहे,” क्रेस्पोने अधिकाऱ्याला समजावण्याच्या प्रयत्नात सांगितले. क्रेस्पोच्या या वाक्याने भडकलेल्या पोलिस अधिकाऱ्याने त्याचे कॉलर पकडून त्याला मारण्याचा प्रयत्न करताच तिथे हॉस्पिटलमध्ये त्याचे चार मित्र पोहचतात आणि तात्काळ हस्तक्षेप करून क्रस्पोला त्या पोलिस अधिकाऱ्याच्या हातातून सोडवतात. हॉस्पिटलच्या बाहेर खुल्या जागेत नीलच्या प्रकृतीची सविस्तर माहिती मित्रांना दिल्यानंतर क्रेस्पो पोलिस अधिकाऱ्यासोबत झालेला प्रकार कथन करतो. “तो अधिकारी केवळ नील मेला आहे का हेच जाणून घेण्यासाठी उत्सुक दिसत होता. त्याचा साहेबही तशाच तऱ्हेची माहिती जाणून घेण्यासाठी उतावीळ होता,” क्रेस्पो मित्रांना सांगतो. तानाजी त्याला एक कप कॉफी देतो. “या हल्ल्याच्या तपासाचे त्यांना काहीच पडून गेलेले नाही, असेच एकूण त्यांच्या हालचालींवरून दिसून येते”. “तु नीलला अद्याप पाहीले आहे का,” जुळ्यांपैकी एकाने क्रेस्पोला विचारले. “ते अजून कोणालाही आत जाऊन देत नाहीत. मी त्याला खिडकीतून पाहिले. त्याची प्रकृती खराब आहे.” कारवी आत शिरते. “फक्त एक दोन महत्वाच्या गोष्टी. पहिल्यांदा, आपल्यापैकी किमान एकाने तरी इथे कायम वॉर्डात हजर असणे गरजेचे आहे. आपल्याला किमान एकाला तरी त्याच्यावर नजर ठेवावी लागेल,” ती म्हणते. हे सांगताना ती निहाल आणि कोंचिता यांच्याकडे वळते, ज्यांनी नीलला विक्रमादित्यविरुद्ध तक्रार करण्यासाठी प्रमोदवर्धनला भेटण्याचा आग्रह धरला होता. “कृपया ‘आम्ही सांगितले होते मग’ असा त्याचा अर्थ लावू नका. परंतु नीलबाबत जे घडले तो योगायोग असू शकत नाही. त्याच्या जीवाला आणखी धोका संभवतो. त्याच्यावर लक्ष ठेवण्यासाठी मी आमच्यासाठी वेळापत्रक तयार करते.” या घटनेमुळे मोठा धक्का बसलेली, कोंचिता निहालचा हात पकडते. नीलवर ओढवलेल्या संकटाला अंशतः आपण जबाबदार असल्याची त्यांना मनोमन वाटते. “बरं, आणि दुसरं काय?” तानाजी कारवीला विचारतो. “हे कायमचे गुपीत ठेवता येणार नाही. माल्कमला याबद्दल जितक्या लवकर माहिती देता येईल तितकी बरी ठरेल

हादरलेला नील, प्रमोदवर्धन राणेंच्या केबिनमधून बाहेर पडल्यानंतर, विक्रमादित्य देसाई रिकाम्या खुर्चीवर स्थिरस्थावर होतात. "प्रमोद, इथे चहा मागवण्यासाठी काय करावे लागेल?" मला सत्तेतून काढून टाकण्याच्या तुमच्या कल्पक योजनांचा अंत कसा करायचा, प्रमोदवर्धन त्यांच्या श्वासोच्छवासात गुदमरतात. "मला वाटलं तुम्ही फक्त माटे पिता, विकी बाबा?" लहानपणी, विक्रमादित्य त्यांच्या वडिलांसोबत, जे गो-आहचे पहिले मुख्य संचालक होते, त्यांच्यासोबत सत्तेच्या गोतावळ्यात फिरले होते. तेव्हापासून अधिकारी त्याला प्रेमाने विकी बाबा म्हणत, हे टोपणनाव कालांतराने चिकटले. “माझ्या पुढे संध्याकाळच्या कामांची मोठी यादी आहे. एक कप कडक चहा मिळाला तर चांगलं होईल,” विक्रमादित्य प्रमोदवर्धनला सांगतात. ते लगेच चहासाठी बेल वाजवतात. “तुम्ही म्हणत होता की, नीलने पुन्हा चौकशीची मागणी केली आहे. त्याला कोणावर संशय आहे का?" प्रमोदवर्धनला पूर्ण माहित आहे की नीलच्या तक्रारीत विक्रमादित्यावर मुख्य संशयिताचा ठपका ठेवण्यात आला आहे, तरिही निर्विकार चेहऱ्याने ते आपले डोके हलवितात. “मला नुकतीच याचिका मिळाली आहे. अजून वाचलेली नाही,” ते विक्रमादित्याला म्हणतात. तेवढ्यात, एक नोकर तिथे चहाचे भांडे घेऊन येतो. दोन कपांमध्ये वाफाळलेला चहा ओततो. चहाचे दोन्ही कप गो-आहच्या दोन सर्वात शक्तिशाली माणसांसमोर ठेवतो. “विकी बाबा, तुम्हाला या मृत्यूंबद्दल काही माहिती आहे का?” नोकर चहा ठेवून बाहेर निघाल्यावर प्रमोदवर्धन विचारतात. “फक्त एवढेच की मृत हे माझ्या शिक्षिकेचा मुलगा आणि त्याची पत्नी होते. त्यांचा मृत्यू होण्यापूर्वी ते माझ्या पार्टीत सहभागी होते.” “तुम्हाला कोणावर संशय आहे का?” “तुम्हाला माहित आहे की असे अपघात कसे घडतात? मी ऐकलं आहे की हे मद्यपान करून गाडी चालवण्याचे प्रकरण आहे?” “पण नीलने आज मला सांगितले, ते दोघेही निव्यसनी होते.” प्रमोदवर्धन त्यांच्या चहाचा कप उचलून एक घोट घेतात. “आम्ही पुन्हा तपासाचे आदेश दिले तर कदाचित पोलिसांना तुमच्या पार्टीची सीसीटीव्ही फुटेज लागू शकेल.” प्रमोदवर्धनांच्या संभाषणात त्यांच्या राजकीय वैमनस्याचा रोख स्पष्टपणे उमटत होता. विक्रमादित्य मात्र आपल्या राजकीय शत्रूचा हा शाब्दीक हल्ला आपल्या हजरजबाबी प्रत्यूत्तरांनी उलटवण्याचा प्रयत्न करत होते. “नक्कीच. ज्या गोष्टी करायच्या आहेत त्या तुम्हाला कराव्याच लागतील, नाही का?” “हो, पण आम्ही पुढील आठवड्याच्या शेवटी संचालक मंडळाच्या बैठकीची योजना आखत आहोत. आशा आहे तुम्ही गो-आह मध्ये असाल.” विक्रमादित्य यांना पूर्ण माहित आहे की त्यांचा प्रतिस्पर्धी त्यांच्या इस्तंबूल पार्टीचा अंदाज घेण्याच्या प्रयत्नात आहे, जिथे प्रमोदवर्धन यांना आमंत्रित केले गेले नाही. “मी असेन, पण मी जर नसलो तरी मला खात्री आहे की काही अडचण येणार नाही.” “नक्कीच. मी ते व्यवस्थित मॅनेज करेन.” प्रमोदवर्धन अगदी दुखऱ्या नशीवर बोट ठेवतात. “आबाला आत यायला सांगा,” ते दारातून डोकावणाऱ्या नोकराला सांगतात. आबा आत येताच विक्रमादित्य उठून मुख्य संचालकांशी हस्तांदोलन करतात. “ठीक तर मग. मी निघतो.” विक्रमादित्य फिरून दाराकडे जात असतानाच, प्रमोदवर्धन त्यांना ऐकू येईल एवढ्या जोरात कुजबुजतात. यावेळी त्यांची नजर दाराबाहेर पडणाऱ्या विक्रमादित्यवर खिळलेली दिसते. “उद्या पोलिसांना नीलचा जबाब नोंदवून घ्यायला सांगा. तिथे काही ठोस पुरावे भेटतात काय ते पाहू.” विक्रमादित्य दरवाजाच्या कडीला हात लावताच प्रमोदवर्धन यांचे शब्द त्यांचे लक्ष वेधून घेतात. ते थांबतात. मुख्य संचालकाच्या त्या कुजबुजीच्या शब्दांचा अर्थ आत्मसात करण्याचा प्रयत्न करतात. ते क्षणिक थबकल्यामुळे ते संकोचल्याचे प्रमोदवर्धन यांच्या लक्षात येते. “गुडबाय, विकी बाबा,” प्रमोदवर्दन म्हणतात. विक्रमादित्य दार बंद करतात. प्रमोदवर्धन यांचे शब्द त्यांच्या कानी पडत नाहीत कारण त्यांचे मन हे पुढील रणनितीची आखणी करण्यात मग्न झालेले असते. "ऑपरेशन कोमोडो काम करेल असे वाटते तुम्हाला ?" आबा साहेबांना विचारतात. "हो होईल. ते जे काही करतील ते आज रात्रीच घडेल.” टेबलावरील तसाच पडून राहीलेला चहा पाहुन प्रमोदवर्धन म्हणतात “त्यांच्या पुढे सगळी रात्र आहे. एक कप चहाने त्यांना नक्कीच मदत झाली असती,” त्यांच्या चेहऱ्यावर हास्य उमटते.

“आबा…” प्रमोदवर्धन आपल्या राजकीय सल्लागाराला काहीतरी सांगणार तोच तेच त्यांचे संभाषण तोडतात. "मला माहीत आहे," ते काय सांगणार होते या जाणीवेतून आबा स्मितहास्याने म्हणतात. “मी पोलिस प्रमुखांना शनिवार आणि रविवारसाठी सॅनिटायझेशन पथक (एसएस) सतर्क ठेवण्याचे निर्देश देईन. जेव्हा संदीप आम्हाला रंगाच्या आगमनाची सूचना देईल तेव्हा आम्ही झटकन खाली उतरून त्याला पकडू आणि त्याच्यासोबत कुणी असेल तर त्याच्या माणसांना घेरू” "शाब्बास. पण मला पकडा- पकडी नको. यावेळी एसएसने त्याला गोळी घातली पाहीजे याची खात्री करा. पुढचा सूर्योदय पाहण्यासाठी तो जिवंत राहता कामा नये,” प्रमोदवर्धन आबाचे संभाषण सुधारतात. "तुम्हाला खात्री आहे?" “प्रत्येक निवडीची एक संलग्न किंमत असते. मुख्य माहिती आयुक्त म्हणून संदीपच्या नियुक्तीची किंमत ही रंगाला मारणाऱ्या गोळीची किंमत आहे,” प्रमोदवर्धन कारण सांगतात. आबा होकार देतात. "आता चला, हे काम फत्ते करा आबा." संदीप प्रमोदवर्धनच्या ऑफिसमधून बाहेर पडतो आणि त्याच्या चालण्याला एक वेगळीच गती प्राप्त होते. त्याची पाऊले मुख्य माहिती आयुक्तपदी त्याच्या झालेल्या नेमणूकीमुळे हलकी वाटत होती, परंतु मुख्य संचालकांनी त्याच्यावर टाकलेल्या कठीण जबाबदारीमुळे तो देखील दबलेलाच होता. भूयांरातलो मनीस संघटनेच्या नेत्याने आधीच संदीपने वैचारिक पातळीवर केलेल्या तडजोडींबद्दल त्याच्यावर टीकेची झोड उडवली होतीच. रंगा आता त्याच्यावर केवळ नाममात्र विश्वास ठेवत होता. या परिस्थितीत संदीपने थेट त्याच्या आणि प्रमोदवर्धन यांच्या समेट भेटीचा प्रस्ताव पुढे केल्यास तो तत्काळ फेटाळला जाणार होता आणि त्याची संधी हुकली असती. संदीपच्या कृतींना माफी देणे किंवा आणखी काही कारण असू शकेल पण रंगाने संदीपला एका भेटीचा शब्द दिला होता. शेवटच्या वेळी जेव्हा लाडक्याच्या वझराकडे त्यांची भेट झाली होती तेव्हा रंगाने संदीपच्या हल्लेखोरांची ओळख आणि ठावठिकाणाविषयी माहिती देण्यासाठी त्याला पुन्हा भेटण्याचे वचन दिले होते. संदीपने आपल्या हल्लेखोरांचे गुढ स्वतःहूनच सोडवले होते. पण रंगाला ते थोडेच कळणार. त्याने आता आपल्या मनात जी योजना तयार केली होती, ती म्हणजे रंगाची भेट घेणे आणि त्याच्यावरील हल्लेखोरांच्या विषयाला पूर्णविराम देणे आणि त्यानंतर प्रमोदवर्धन यांचा प्रस्ताव त्याच्या पुढे ठेवणे. “त्याचे पुढे काय होईल ते नंतर बघू,” संदीपने स्वतःलाच समजावले. तोपर्यंत अंधार पडला होता, संदीप आपली कार आल्तीन्हो येथील बिशप हाऊसजवळ पार्क करतो. तो क्रॉसच्या दिशेने पुढे चालत जात असता, तिथे पांढऱ्या रंगाने रंगवलेल्या क्रॉसने निर्देशीत केलेला पवित्र मार्ग येशू ख्रिस्ताच्या वधस्तंभापर्यंत जात असताना तिथे दोन डोळ्यांची जोडी आपल्या कारमधून त्याच्या हालचालींवर लक्ष ठेवून होती. रुडॉल्फ आणि त्याच्या साथीदाराने त्याच्या कारचा पाठलाग करण्यात यश मिळवले होते, ज्याच्यावर त्यांनी जीपीएस ट्रॅकर टॅग केला होता. त्याचा साथीदार कारमधून बाहेर पडून संदीपशी टक्कर देण्याच्या तयारीत असतानाच रुडॉल्फ त्याला थांबवतो. “घाई करण्याची गरज नाही. तो आधी इथे काय करत आहे ते पाहूया,” रूडॉल्फने त्याच्या साथीदाराची समजूत काढली. संदीपला तो पवित्र मार्ग परिचित होता. तो थेट चौथ्या क्रॉसवर जातो. तिथे सावधपणे न्याहाळतो आणि कुणी आसपास पाहत तर नाही ना याची काळजी घेतो. मग तो क्रॉसच्या मागील बाजूस चालत जातो. तिथे तो जे शोधत आहे ते शोधण्यासाठी जमा झालेली काही पाने आणि डहाळे बाजूला करतो. क्रॉसच्या पायथ्याशी एका लहान दगडावर संदेश कोरलेला असतो. वर्षानुवर्षे तो आणि रंगा यांचा संवाद अशाच प्रकारे सुरू होता आणि त्यातून त्यांच्या बैठकांची रणनिती ठरत होती. यावेळी साबणाच्या रॅपरवर तो संदेश होता. “आर शुक्रवारी एस.ची भेट घेणार आहे. मध्यरात्री एक तास आधी या. त्याच ठिकाणी.’ हा संदेश रंगाच्या एका साथीदाराचा होता. "अरे बापरे," तो त्याच्या कारकडे पळत जात असता हे उदगारतो आणि आणि वेगाने जातो. काही सेकंदांनंतर दुसरी कार त्याच्या पाठोपाठ जाते.

“ऑपरेशन कोमोडोचे अपडेट काय आहे?” कॅबिनमध्ये भेटण्यासाठी आलेले लोक बाहेर पडल्यानंतर प्रमोदवर्धन राणे यांनी त्यांचे राजकीय सल्लागार आबा यांना हा प्रश्न केला. “आम्ही विचार केला होता तेच नेमके विकी बाबाने केले. त्याच्या माणसांनी नीलच्या गाडीवर हल्ला केला आणि ती पेटवून दिली.” “आणि?” “तो मुलगा हॉस्पिटलमध्ये आहे, अर्ध मेल्या अवस्थेत. डॉक्टरांचा दावा आहे की तो अजूनही नशिबाने वाचू शकतो.” “नीलची जबानी नोंदवली गेली आहे?” “तो सध्या बोलण्याच्या स्थितीत नाही.” "हू...." प्रमोदवर्धन यांना खात्री झाली की ऑपरेशन कोमोडोचा पहिला टप्पा योजनेनुसार पार पडला आहे. आता गरज होती ती विक्रमादित्यच्या मार्गात सातत्याने अडथळे आणत राहण्याची, जेणेकरून तो अडखळेल आणि नियोजित सत्तापालटाचा डाव स्वतःहून सोडून देईल. “त्याने रुडॉल्फच्या टोळीचा वापर करून नीलवर हल्ला केला,” आबा म्हणाले. “विक्रमादित्यने त्याच माणसांचा वापर करून काही काळापूर्वी संदीपवर हल्ला केला नव्हता का?” आबा होकार देतात. “संदीप आजकाल काय करतोय?” “मी ऐकले की तो अलीकडेच पुन्हा त्याचे विकी बाबाशी भांडण झाले. अधिकतर त्याला कामावरून काढून टाकले आहे किंवा काढून टाकण्यात तरी येणार आहे.” “चला त्याला लवकर भेटायला हवे.” “का साहेब… तो बेकार आहे. आता त्याला नोकरीही नाही. तो पुन्हा कुठेतरी आपल्या डाव्या विचारसरणीची मुक्ताफळे उधळत असेल.” “कुणाचाही वापरता करता येतो, आबा. फक्त योग्य कामासाठी योग्य व्यक्तीची निवड करणे जमले पाहीजे. त्याचे वागणे जरी चे गुएवारा-सारखे वाटले असले तरी खोलवर, तो नेहमीच सत्ताधिशांच्या बाजूने वळणारा माणूस आहे. शिवाय, त्याला विक्रमादित्यविरुद्ध राग आहे. त्याला योग्य गाजर दाखवा आणि तो त्या दिशेने धावत येईल.” आबा आश्चर्य वर्तवितात. “आता त्याची नोकरी गेली म्हटल्यावर तो कसाबसा रंगा परबचा शोध घेईल. ते दोघे जुने मित्र आहेत, हो ना आबा? रंगा परबच्या भुयांरातले मनीस संघटनेचा भांडाफोड करण्यासाठी आपण त्याचा वापर करू शकतो किंवा विक्रमादित्यविरुद्धच्या त्याच्या रागाचा आपण उपयोग करून घेऊ शकतो.” प्रमोदवर्धन यांचे राजकीय सल्लागार असलेले आबा हे गुप्त माहिती गोळा करण्यात आणि मुख्य संचालकांची महती सांगण्यात पटाईत असले तरी त्यांच्याकडे धोरणात्मक नियोजनाचा अभाव आहे. संदीपला आमिष दाखवण्याच्या प्रमोदवर्धन यांच्या योजनेचे त्याला आश्चर्य वाटले. “आबा… मला एक सांगा. आमच्या सामाजिक सूचना विभागात मुख्य माहिती आयुक्तपद रिक्त आहे ना? प्रमोदवर्धन यांच्या या प्रश्नावरून भान येताच आबा हसले. संदीप आपल्या उजव्या तळपायाला चिकटलेली शेवटची जळू काढतो आणि ओलसर गुहेच्या भिंतींचे सर्वेक्षण करत असता पुन्हा बूट बांधतो. लाडक्याचो वझर धबधब्याच्या मागे एका गुहेसारखे वसलेले हे नैसर्गिक ठिकाण आहे. पश्चिम घाटात खोलवर असलेल्या सुर्ला गावात असलेला हा धबधबा अजूनही वाहतो आहे. शेवटी जंगलाची मेहरबानी, त्याचमुळे तर लोकशाही महामंडळाच्या ‘सुशोभीकरण’च्या नावाने चालवलेल्या बेछुट विकासातून हे ठिकाण कसेबसे वाचले. धबधब्यामुळे अदृश्य आणि सहसा नजरेला न येणारे हे ठिकाण भुयांरातले मनीस आणि त्यांचा नेता रंगा परब यांच्या रहस्यमय विश्वाचे एक केंद्र ठरले होते. संदीप अधूनमधून ह्याच ठिकाणी रंगाची भेट घेत असतो. विद्यार्थी असताना, रंगा परब `थिंकर्स रॅशनलिस्ट एनोनिमस फॉर प्रोग्रेसिव्हिझम` (TRAP) च्या वतीने संदीपच्या जहाल भाषणांतून प्रेरीत झाला होता. ह्याच डाव्या विचारसरणीच्या संस्थेच्या गटाने लोकशाही महामंडळाच्या विरोधात संघर्ष केला होता. नंतर भूमीगत होऊनही रंगा परब नेहमीच गरजेच्या प्रसंगी संदीपचा सल्ला घेई, परंतु अलिकडेच एका भ्रामक घटनेने त्याचा आदर्श असलेल्या संदीपविषयी त्याच्या विश्वासाला तडा गेला होता. काही वर्षांपूर्वी, रंगाच्या भुयांरातले मनीस संघटनेने मांडवी नदीच्या बेती काठावर मोठ्या आणि अतिभव्य आकाराच्या होर्डिंग्जचा स्फोट करण्याची योजना आखली होती. या होर्डिंग्जवर साल्वादोर द मुंद येथील नवीन व्हिला एन्क्लेव्हसाठी खरेदीदारांना आकर्षित करणाऱ्या होलोग्राफिक जाहिराती प्रदर्शित करण्यात आल्या होत्या. या प्रकल्पाचे प्रवर्तक हे एक प्रमुख खाण उद्योजक होते आणि त्याच्या मालकीच्या एका ऑनलाइन वृत्तपत्रात संदीप पत्रकार म्हणून काम करत होता. आपल्या मालकाप्रतीच्या समर्पित वृत्तीने संदीपने त्यांना रंगा परब या्च्या संघटनेच्या गुप्त योजनेची खबर दिली. ज्यामुळे हल्ल्याच्या दिवशी त्या ठिकाणी सुरक्षा वाढवण्यात आली. अखेर रंगाला आपला प्लॅन मागे घेणे भाग पडले. अचानक, संदीपला तेथील गुढ आणि खोल गुहेच्या पोकळीतून काही गारगोटींचा आवाज ऐकू येतो, त्यानंतर अनेक पावले चालत येत असलेल्या गोंधळाचा आवाज येतो.

त्या रात्री, वीज खंडित झाल्यामुळे सोलार अंजूनाच्या वातावरणातील उदासीनता वाढली होती. विक्रमादित्यच्या गुंडांनी नीलला ठार मारण्याचा प्रयत्न करण्याच्या घटनेला २४ तासांहून अधिक काळ लोटला होता. ही अत्यंत धक्कादायक आणि दुःखद बातमी ऐकून माल्कमने स्वतःला खोलीत कोंडून घेतले होते. क्रेस्पो अजूनही हॉस्पिटलमध्येच होता. अजूनही बेशुद्ध नीलवर तो लक्ष ठेवून होता. ते चारही मित्र बाल्कांवमध्ये बसले होते. तिथे काही मेणबत्त्या पेटवल्या होत्या. बाहेर वारा नसल्यामुळे त्या ऑगस्टच्या रात्री मेणबत्त्या संथपणे पेटत होत्या. दरवाजा उघडण्याचा आणि नंतर बंद झाल्याचा आवाज ऐकून त्यांना थोडा दिलासा मिळाला. त्यानंतर घराच्या आत पावलांचा आवाज त्यांना एकू येतो. माल्कम मेणबत्त्या पेटवलेल्या बाल्कांवमध्ये प्रवेश करतो. काही क्षण तिथे थांबून बाहेरील आल्हाददायक हवेचा दीर्घ श्वास घेतो. “तो आता कसा आहे?” वयोवृद्ध माल्कम हेलकावणारे डोके खाली घालून अमुक एकाला निर्देश न करता विचारतो. “त्याची तब्येत तशी गंभीर बनलेली नाही … डॉक्टरांना अजून आशा आहे,” तानाजी उत्तर द्यायचा पुढे सरसावतो. निहाल आणि कोंचिता ही जुळी माल्कमसोबत लाकडी बाकावर त्याच्याजवळ बसतात. “माल्कम, खरं म्हणजे आमच्याकडे शब्द नाहीत… जर आम्ही विक्रमादित्याविरुद्धच्या तक्रारीचा पाठपुरावा करण्याचा आग्रह धरला नसता, तर हे असे कधीच घडले नसते,” कोंचिता माल्कमला धीर देण्याचा प्रयत्न करत सांगते. “तुझा दोष नाही आणि ना ही निहालचा. खरी चूक माझीच आहे. ही सूचना ठामपणे मी नाकारायला हवी होती. हे ठिकाण आणि इथल्या लोकांनी आपले प्राण गमावले आहेत हे मी आत्तापर्यंत पाहीले आहे. त्यांचे ह्रदय अजूनही धडधडते आहेत म्हणूनच ते फक्त जिवंत आहेत,” माल्कम म्हणतात. माल्कमच्या या शब्दांनंतर तिथे दीर्घ शांतता पसरते. बाहेरील थंड वाऱ्याची झुळूक बाल्कांवात आल्यामुळे तेथील मेणबत्त्यांचा उजेड नृत्य केल्यागत हेलकावे खातात आणि हेलकावे खाणाऱ्या प्रकाशामुळे त्यांचे चेहरे विकृत दिसू लागतात. कुंपणाच्या आतील जुन्या चिंचेच्या झाडावरील कोवळी, हिरवीगार पाने तेथील थंड वाऱ्याच्या हळूवार स्पर्षाने हर्षोल्हासित होतात. “पाऊस येणार आहे असं वाटतंय,” कारवी बाल्कांवच्या बाहेर हात पसरवत हवेचा अंदाज घेत म्हणाली. तोच कुंपणाबाहेर वाऱ्याची एक लाट येऊन धडकते. त्यावर झाडाच्या डहाळ्या, कोरडी पाने आणि उघड्यावरील प्लास्टिक पिशव्या अस्तव्यस्त पसरतात. वाऱ्याबरोबर कुठेतरी पावसाने भिजलेल्या जमिनीचा गोड आणि परिचित सुगंध सर्वंत्र दरवळतो. घराच्या छतावर पावसाचे जाड थेंब आपटण्याचा आवाज येईपर्यंत वाऱ्यामुळे तिथल्या मेणबत्त्या विझतात आणि बाल्कांवात अंधार पसरतो. “जूनमध्ये पहिल्या पावसाचे आगमन होणेच मला आवडते. ऑगस्टपर्यंत पाऊस लांबणे म्हणजे अति प्रतिक्षाच म्हणावी लागेल,” कारवी म्हणते. माल्कम पायऱ्यांवरून खाली उतरतो आणि पावसाच्या वातावरणाने भरलेल्या आकाशाखाली उभा राहतो. “माल्कम, तुम्हाला नक्की खात्री आहे ना..?” कोंचिता निहालला मध्येच थांबवते. “त्यांना राहू दे,” ती म्हणते. त्यांचा शर्ट आधी पावसाने भिजून चिंब झाला. मग, पाणी त्यांच्या केसांतून हळूहळू खाली उतरू लागले आणि त्यांच्या बायफोकल चष्म्याच्या काचांवर टपकू लागले. बाहेर इतरजण त्यांना सामील झाले आहेत याचीही त्यांना कल्पना राहीलेली नाही. तेवढ्यात एक मोठ्ठा वीजेचा कडकडाट होतो आणि दही पसरल्यागत शुभ्र बनलेल्या आकाशात ढगांनवरील लख्ख प्रकाश उमटतो. गडगडाटाच्या आवाजाचा प्रतिध्वनी आसमंत व्यापून घेतो. आकाशात होणारा विजेचा लकलकाट आणि गडगडाट यांच्या मिश्रणातून अपारंपारिक तालवाद्यांची अनुभूती यावी अशा या परिस्थितीत त्यांनी पावसाला त्यांची पूर्ण त्वचा भिजवण्याची मोकळीकच जणू दिली होती. माल्कम आपल्या डोळ्यांवरील भीजलेला चष्मा काढतो आणि कारवीला अंधारात शोधतो. “तू आत्ताच ऑगस्ट म्हणालीस?” ते तिला विचारतात. त्यांच्या आवाजात उंचावलेल्या अपेक्षांची स्पष्टता जाणवत होती. “तुम्हाला मान्सून म्हणायचे आहे का, माल्कम ? होय, पाऊस पडण्यासाठी ऑगस्टपर्यंत वाट पाहणे खूप त्रासदायकच आहे!” तेवढ्यात, दुसऱ्या मेघगर्जनेने कुंपण उजळते. त्याच क्षणी कारवीने माल्कम यांच्या धूसर डोळ्यांमध्ये एक असामान्य निश्चय टीपला. ते डोळे आत्ता अजिबात थकलेले दिसत नव्हते. अचानक, माल्कम तिच्या नजरेतून अदृश्य होतो. ती घराकडे पाहते. वयाची सत्तरी ओलांडलेले माल्कम आधीच घाईघाईने पायऱ्या चढत होते, एकाच वेळेला दोन पायऱ्या ओलांडत होते.

तीन दिवसांच्या संततधारानंतर अखेर सूर्याचे दर्शन घडले होते. सुर्याची कडक किरणे सोलार अंजुनाच्या कुंपणामधील चिंच आणि काजू झाडांच्या धूळमुक्त पानांवर उमटून त्यांचे तेज वाढवत होती. उष्णतेमुळे ओलसर गडद लाल मातीची आर्द्रता कमी होत होती. मातीतून जणू वाफेचे फवारेच बाहेर पडत होते. एखाद्या काळोख्या खोलीत उघड्या फिलामेंट बल्बच्या उष्णतेखाली एखादा चेनस्मोकर पुस्तक वाचताना जे घडेल तसेच काही तरी. माल्कमने आपल्या नातवाकडे लक्ष देऊन हॉस्पिटलमध्ये अधिक वेळ घालवणे निवडले होते, जो जीवन आणि मृत्यूच्या दरम्यान धोकादायकपणे डोलत होता. कोंचितासोबतच्या भावनात्मक संभाषणानंतर, विक्रमादित्यच्या हत्येच्या कटात सहभागी होण्यास नकार दर्शवलेल्या निहालने युरोपला जाण्यासाठी आपली बॅग भरली होती. मोकळ्या अंगणात काहीतरी आपटण्याचा आवाज झाला. त्यानंतर आणखी एखादी जड वस्तू जमिनीवर आदळण्याचा दुसरा आवाज आला. त्यानंतर तिसरा आणि चौथा आवाज काहीतरी गडगडत असल्याचे दर्शवणारा होता. वातावरणात हलके गुंजन करणारा आवाज येण्यापूर्वी अंगणात एक मिनिटभर शांतता पसरते. तीन दिवस नीलसोबत हॉस्पिटलमध्ये घालवल्यानंतर आणि सकाळी माल्कमने तिथे थांबवण्याचे ठरवल्यानंतर घरी परतलेला क्रेस्पो त्याच्या मित्रांसोबत असतो. खिडकीच्या काठावर बसून तळहाताच्या आकाराचा रिसीव्हर तो हाताळत असतो. कारवी, तानाजी आणि कोंचिता तिथे खिडकीकडे टक लावून पाहतात कारण तिथे ड्रोनचा आवाज वाढत जातो. ते उडते मशीन अखेर खाली उतरते आणि खिडकीजवळ फिरते, एखाद्या मोठ्या यांत्रिक श्वानासारखे. स्क्रेस्पोकडून हनुवटी खाजवण्याची ते वाट पाहत होते. या श्वानरूपी मशीनच्या पायांना चार ठिकाणी शहाळी जोडलेली असतात. “आता, मला कळलं की नाश्त्यापूर्वी आम्ही ताजी शहाळी काढली असती असं तु नेमकं का म्हणाला होतास,” तानाजी क्रेस्पोला म्हणाला. ड्रोनचे चार टोकदार धातूचे भाग हे त्याचे पाय आणि त्याचबरोबर नारळ काढण्याचे यंत्र म्हणून काम करत होते. क्रेस्पोने घरीच बनवलेल्या ड्रोनच्या सहाय्याने सोलर अंजुनाच्या आवारातील माडाची चार शहाळी पाडली होती. एकदा शहाळी जमिनीवर पाडल्यानंतर, ड्रोन जमिनीवर उतरते आणि त्याच्या तीक्ष्ण धातूच्या पायांनी शहाळ्यांना टोचून ब्लेडच्या सहाय्याने उचलते आणि ड्रोनचे नियंत्रण असलेल्या व्यक्तीकडे ते यंत्र उड्डाण करते. खिडकीजवळ पोहचलेले ड्रोन प्रत्येक शहाळे क्रेस्पोच्या हातात सोडते आणि तो एकामागून एक शहाळे आपल्या मित्रांकडे देतो. “क्रेस्पो, मला एक सांग. तर, हे ड्रोन यंत्र तिथे वर गेले. शहाळी उपटून जमिनीवर फेकून दिली, नंतर ती उचलली आणि तुझ्याकडे परत दिली. हे सर्व ठिक… पण तरीही शहाळ्याच्या पाण्यासाठी ती सोलण्याची धडपड का करावी लागते? तुझी मशीन ह्यातही आम्हाला का मदत करू शकत नाही!” तानाजीने क्रेस्पोला टोमणा हाणला. हातात पडलेले शहाळे सोलण्यासाठी तो धडपडत होता. स्वयंपाकघरातून आणलेल्या चाकुतून शहाळ्याला भोक पाडण्यासाठी तो बरेच प्रयत्न करत होता. “या ड्रोनवर अजूनही बरेच काम बाकी आहे,” क्रेस्पो प्रतिसाद देतो. “तुझे ड्रोन मशीन नेमके किती वजन वाहून नेऊ शकते असे तुला वाटते?” कारवी विचारते. कोयत्याच्या सपाट भागाने चाकुचे टोक शहाळ्यात घुसवून त्याला भोक पाडण्याचा ती प्रयत्न करत होती. “मी ५० किलोच्या आसपास म्हणू शकेन,” थोडे डोके खाजवून गणित मांडल्यानंतर क्रस्पो उदगारतो. “शाब्बास. मग तु याच्यावर काम का करत नाही आहेस? अजून किती वेळ लागेल?” “जेम तेम काही आठवडे, तुला आणखी काही वैशिष्टे सूचत आहेत काय?” “लगाम, हे यंत्र एखाद्या गोष्टीवर पकड मजबूत करेल अशा चपखल लगाम व्यवस्थेची खात्री करून घे.”

``आणि जर मी ही ऑफर स्वीकारायला तयार असेन तर?" संदीपने भुवया उंचावून प्रमोदवर्धनना विचारले. "नाही नाही. तुम्ही नेमके कुठल्या परिस्थितीत आहात त्याबद्दल कदाचित तुमचाच गैरसमज झालेला आहे. मला माहित आहे की तुमच्याकडे दुसरा पर्याय नाही," मुख्य संचालक म्हणाले. त्यांनी आपली नजर थेट संदीपच्या डोळ्यांत रोखत विचारले "शिवाय, मी ही डील गोड करण्यासाठी एक हाड फेकू शकतो." अंतर्मनात संदीप थोडा निवांत झाला. प्रमोदवर्धन यांनी दिलेला प्रस्ताव सशर्त होता, त्यामुळे निर्णय घेण्याचा ताण त्याच्यावरून कमी झाला होता. आता "त्या हाडाला खरेच काही मांस आणि कूर्चा चिकटलेली आहे का?" पत्रकाराने मिश्लिकपणे विचारून वातावरण थोडे हलके करण्याचा प्रयत्न केला. "चला, मला माझी ऑफर पुन्हा नव्याने मांडू द्या. मुख्य माहिती आयुक्तपदाच्या खात्रीशीर पदासोबतच मी तुझ्या दिशेने आणखी एक अतिरीक्त हाड फेकू शकतो, जर तु त्या बदल्यात माझ्या दिशेने एक फेकशील तर," संदीपने मिश्किलतेने विचारलेल्या प्रश्नावर तितक्याच मिश्किलपणे प्रमोदवर्धन यांनी प्रतिप्रश्न केला. "मी स्पष्टपणे एक देतो. मला माहित आहे की तुझ्यावर हल्ला करण्याचे डोके विक्रमादित्यच आहे. त्या महत्वाकांक्षी खोडकराला हाताळणे मला कठीण बनले आहे आणि मी त्याच्याविरोधात दस्तएवज एकत्र करण्याच्या प्रयत्नांत आहे. तुझ्याकडे त्याच्याबद्दल काही ठोस पुरावे अथवा त्या घटनेबद्दल तुझ्याकडे काही माहिती असेल तर शेअर करू शकतो जेणेकरून ती माहिती मी माझ्याकडील पुराव्यात जोडू शकतो. निश्चिंत राहा तुझ्याकडे कुणीही बोट दाखवणार नाही. प्रमोदवर्धनने संदीपला खात्री दिली. "मी उद्यापासून त्याची तयारी करू शकतो. पण माझ्याकडून नेमके काय हवे आहे तुम्हाला? "हम्म… तुझ्याकडून माझी आणि रंगाची भेट घडवून आणण्याची इच्छा आहे. प्रमोदवर्धन आपल्या शब्दाचे वजन त्याच्यावर टाकतो. "मला वाटत नाही की ते शक्य होईल. रंगा तुमच्यावर विश्वास ठेवत नाही.. त्याला माहित आहे की तुम्ही त्याच्यावर डूख धरून आहात," संदीप म्हणाला. "पण त्याला तुझ्यावर विश्वास आहे.मला त्याला एक संधी द्यायची आहे जेणेकरून तो माझ्यासमोर बसून कदाचित काही गोष्टी सोडवू शकेल.`` "तो भेटीला सहमत होणार नाहीच तर चर्चेचा प्रश्नच येत नाही. महामंडळाने त्याच्यामागे खूनी पाठवले आहेत.तो ते कधीच विसरू शकणार नाही. संदीप आरामखुर्चीवर मागे हटून सांगतो. पण मनातल्या मनात तो निराश झालेला आहे. त्याने ही मागणी पूर्ण केली नाही तर प्रमोदवर्धन त्याला दिलेले मुख्य माहिती आयुक्तपदाची ऑफर मागे तर घेणार नाही. “आपण हे कसे मॅनेज करू शकतो ते इथे आहे. मी ऐकले आहे की तु त्याला कधीकधी भेटत असतो बरोबर? तु माझ्या हालचालींवर नजर ठेवून असतो?`` ``संदीप मी गो-आहच्या लोकशाही महामंडळाचे मुख्य संचालकपद सांभाळतो.माझ्या राज्याच्या शत्रूला कोण भेटतो हे मला जर माहित नसेल तर मी हे पद भूषविण्यास पात्र नसेन.`` “रंगा आणि मी खूप जुने मित्र आहोत. मी कधीकधी पत्रकारितेच्या हेतूने त्याची भेट घेतो, भूगर्भामधील लोकांमध्ये काय चाललेय ते जाणून घेण्यासाठी.” “तु पत्रकार म्हणून जे काही केलं ते योग्य होतं. आता माझ्यासाठी त्याची भेट निश्चित करा. रंगाला खात्री करून द्या की आमची भेट होईल त्या दिवशी त्याला अभय मिळेल आणि आज शुक्रवार आहे, बरोबर आबा?” राजकीय सल्लागार होकारार्थी मान हलवतो. “आणि सोमवारी तु गो-आहचे मुख्य माहिती आयुक्त म्हणून कामाला सुरुवात करू शकतो. तुमचे नियुक्ती पत्र आमच्याकडे तयार आहे.” संदीप आपली नजर खोलीवर न्याहाळतो. त्याला कळून चुकते की आता तडजोडीसाठी खूपच कमी संधी आहे. प्रमोदवर्धन त्याच्या मनातील संकोच ओळखतात. “बघ, तुला करायचं फक्त इतकंच आहे की त्याची भेट घेऊन पुढची तारीख निश्चित करायची आहे. तुला त्याच्यापर्यंत हा संदेश पाठवण्याची पद्दत माहित आहे बरोबर?`` संदीप मान हलवतो. “उत्तम. अभिनंदन संदीप. मग आपण सोमवारी तुमच्या अधिकृत क्षमतेत भेटू,” प्रमोदवर्धन उठून बैठक संपल्याचे सूचित करतात. अनिर्णित आणि अर्धवट चिंताग्रस्त संदीपला बाहेर सोडून आबा मुख्य संचालकाच्या केबिनमध्ये परततो.

आज संदीपने सुंदर गो-आह टीव्ही ऑफिससाठी सर्वात जवळचा मार्ग निवडला होता. अशोक बार आणि रेस्टॉरंटकडूनच हा मार्ग जात होता. त्याला आठवला तो दिवस जेव्हा त्याला त्याच्या गालाच्या कातडीसोबत शाकुती पुढे करण्यात आली होती. बारच्या उघड्या दरवाजासमोरून चालत पुढे जाताना नकळतपणे त्याचा हात गालावरील त्या हल्ल्याच्या जखमेला स्पर्श करून गेला. त्या दिवशी ह्याच दरवाजातून त्याने विक्रमादित्यच्या त्या गुंडापासून कशीबशी आपली सुटका करून घेतली होती. त्याची गालावरची जखम आता कमी-अधिक प्रमाणात भरून निघत होती. पण या हल्ल्यानंतर संदीपच्या मनातील असुरक्षिततेची भीती दूर व्हायला मात्र अजूनही थोडा अवधी जावा लागणार होता. तो चालत असताना तेथील खांब आणि भिंतींवरील आपल्या सावलीचे प्रतिबिंब न्याहाळत होता. ही सावली भूतकाळातील आठवणींची भूते जागी करत होती. तेथील अरूंद वाटेतील रिकाम्या बाकड्यांमागे तर ही भूते नसतील, या भीतीने त्याची नजर या भूतांचा शोध घेत असल्याचा आभास होत होता. संदीप तरूण होता त्यावेळी दक्षता किंवा सावधगिरी हा शब्द त्याच्या खिजगणतीतच नव्हता. तो कॉलेजमध्ये असताना आणि नंतरचा काही काळ, संदीपच्या मित्रांनी त्याला ‘सोरेल’ असे टोपणनाव दिले होते. फ्रेंच तत्वज्ञानी जॉर्जेस सोरेल, जे त्याच्या अराजकतावादाकडील झुकावासाठी ओळखले जात होते. संदीपने डाव्या विचारसरणीच्या एका गटाचे गुप्तपणे नेतृत्व केले होते. गोव्यासाठी कॉर्पोरेट प्रशासकीय पद्धतीच्या मॉड्यूलचा मुकाबला करण्यासाठी ह्याच गटाने कित्येक आक्रमक चर्चा घडवून आणि पत्रके वाटून अराजकतावादाचा पुरस्कार केला होता. तरुण, काटक, उंच आणि लांब, झुलपेदार केस असलेला संदीप हा डाव्या विचारसरणीचा आणि आपल्या तेजस्वी वक्तृत्वाने सर्वांची ह्रदये जिंकणारा हिरो होता. आपल्या डाव्या विचारसरणीचा आधार घेऊन ‘भूगर्भीय’ लोकांसाठी सांस्कृतिक, साहित्यिक आणि सामाजिक-राजकीय कार्यक्रमांतून प्रचार करण्याचे काम तो सातत्याने करत होता. त्याच्या चतुर वकिली युक्तीवादातून लोकांचे खूप मनोरंजन होत असे, मात्र या विचारसरणीकडे लोक अभावानेच आकर्षित होताना दिसत होते. खाजगीत, तो आपली तुलना सोरेलशी होत असल्यामुळे बराच चिडला होता. त्याऐवजी त्याला स्वतःची तुलना चे ग्वेराला याच्याशी होत असल्यास परवडत होते. सार्वजनिक कार्यक्रमांत आपल्या डोक्यावर स्टायलिश बेरेट घालून तो या तुलनेची भरपाई करण्याचा प्रयत्न करत होता. पण, नुकत्याच झालेल्या या हल्ल्याने संदीपच्या संवेदनांना धक्का बसला होता. एक तरुण म्हणून त्याच्या सुरुवातीच्या काळात त्याच्यावर व्हॅन्गार्डिझम विचारांचा प्रभाव होता. त्यानंतर त्याच्यावरील वैचारिक विरोधाभासांना तो सहज बळी पडला होता आणि याची पुरेपुर माहिती त्याला होती. व्हॅन्गार्डिझम, हा एक लेनिनवादी विचार. कामगार वर्ग तथा राजकीयदृष्ट्या जागरूक अशा व्यक्तींच्या आणि त्यांच्या विचारांनी प्रेरीत क्रांतिकारी चळवळींच्या नेतृत्वावर हा विचार आधारलेला होता. संदीपमधील हा विरोधाभास आता स्पष्ट होत होता. विशेषकरून त्याच्या पत्रकारितेतील पेशाबाबत. जो स्वतः अराजकता हे जीवनाचे तत्वज्ञान आहे, असा दावा करत होता तोच संदीप राज्यातील बड्या खाण मंडळींचा आवडता पत्रकार बनला होता. यांपैकी बहुतेक हे त्याच्याच उच्चभ्रू जातीचे प्रतिनिधित्व करत होते. आपल्या अस्खलित बोलण्याच्या कलेच्या आधारावर तोंडदेखला अराजकता समर्थक असूनही तो लगेच बेपर्वा वृत्तीत त्याचे रूपांतर करू शकत होता. वैचारीक खोली नसलेल्या निव्वळ शब्दपाल्हाळ लेखनाच्या आधारावर बाहेरील मीडिया मालकांची बोली वाढविण्याचा प्रयत्न करत होता. लोहखनिज आणि मॅंगनीज खाण उद्योगाचा तो उतरता काळ होता. खाण क्षेत्रावरील आपल्या अर्थव्यवस्थेचा भार आता सरकारने पर्यटनावर टाकायला सुरूवात केली होती. राज्यातील बहुतेक पारंपारिक खाण कंपन्या आधीच पर्यटन-केंद्रित व्यवसायांकडे जाण्याच्या तयारीत होत्या आणि जनमत तयार करण्यासाठी माध्यम क्षेत्रावर त्यांनी आपली पकड कायम ठेवली होती. ह्याच माध्यम क्षेत्राच्या आधारावर राज्यात गो-आहच्या लोकशाही महामंडळाच्या निर्मितीसाठी सक्रियपणे पुरस्कार केला होता. ही एक दूरदृष्टीची चाल होती, ज्याने अखेरीस कॉर्पोरेट गव्हर्नन्स संस्थेच्या मंडळाचे संचालक बनून राज्याच्या अनेक महत्वाच्या व्यावसायांवर आपली पकड मजबूत केली होती. खाण प्रवर्तकांना भूगर्भीय अधिवासात पाठवल्यानंतर, त्यांनी आपल्या विशेषाधिकाराच्या बळावर तेथील बारीक सारीक व्यवसाय जबरदस्तीने ताब्यात अथवा विकत घेतले. त्याच्या चेहऱ्यावरील भरून येणाऱ्या त्या निस्तेज पांढर्‍या रेषा संदीपच्या दुभंगलेल्या मानसिकतेवरच प्रश्नचिन्ह निर्माण करत होते. अराजकतावादी आणि क्षमायाचक अशा दोन्ही टोप्या तो आपल्या इच्छेनुसार घालू शकत होता की काय, अशी परिस्थिती निर्माण झाली होती. स्वतःच्याच प्रश्नांसोबत चालत असता तो सुंदर गो-आह टीव्हीच्या कार्यालयात पोहचला होता आणि तिथे त्याचे संपादक जॉय दासगुप्तो यांचेही त्याच्यासाठी वेगळे प्रश्न असतील याचीही त्याला कल्पना होती.

वैद्यकीय तज्ज्ञ क्लॉड द क्लेअरवॉयंटच्या जगण्याच्या साधनांचे गुपीत वर्षांनुवर्षांत काही सोडवू शकले नाव्हते. हा सुरकुतलेला ‘ऋषी’ दोन दशकांपासून एक इंचही हलला नव्हता की, या काळात त्यांने अन्न किंवा पेय प्राशन केल्याचीही माहिती नव्हती. पण भूगर्भीय परिसरात एक आख्यायिका होती. ज्या वाळवीने हळूहळू क्लॉड यांच्या शरीरावर ताव मारला होता, त्याच वाळवीने सहजीवनाच्या मदतीने आपल्या स्रावांद्वारे त्यांचे पोषण केले होते. भूगर्भीयांसाठी, क्लॉड द क्लेअरवॉयंट, हे या गुहांचे राखणदारच होते. ते तरूण असताना आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल पर्माकल्चरिस्ट होते. डेमोक्रॅटिक कॉर्पोरेशन ऑफ गो-आहद्वारे 'आर्थिकदृष्ट्या अव्यवहार्य' गटाच्या मेंढपाळांच्या पहिल्या फेरीत त्यांना गुहेत पाठविण्यात आले होते. पण गुहेत प्रवेश केल्यानंतर क्लॉड यांनीच जमिनीखाली खोलवर प्रथमतः फळे देणारी झाडे लावण्याचा मार्ग शोधून काढला होता. एक प्रशिक्षित वनस्पतिशास्त्रज्ञ या नात्याने क्लॉड यांनी पेरू, अंजीर, पपई, लिंबू, तुती आणि इतर विविध बेरीच्या रोपट्यांची लागवड केली होती. विशेष म्हणजे सूर्यप्रकाशाचा अभाव आणि कमी पाण्यात जगू शकतील अशा वनस्पती त्यांनी विकसीत केल्या होत्या. येथील ताज्या फळांचे पीक खाद्य म्हणून हाती लागल्यामुळेच स्थलांतरानंतरच्या काही वर्षांनी भूगर्भात पसरलेल्या स्कर्वी महामारीच्या काळात लहान मुलांमध्ये हा संसर्ग टाळण्यास मदत झाली. भूगर्भातील खोलात जिथे उजेड नाही आणि पाण्याचा मर्यादीत स्रोत उपलब्ध आहे तिथे पहिल्यांदा झाडे लावून पीक घेण्याचा यशस्वी चमत्कार आणि विशेष प्रयोग करून तयार केलेल्या वनस्पती आणि त्यांच्या फळांच्या सेवनातून स्कर्वीच्या संसर्गाचा झालेला शेवट या घटनांनी क्लॉड यांना भूगर्भातील महानायक बनवले होते. भूगर्भीय गुहांत अशा तऱ्हेने एखाद्या महानायकाचा जन्म होणे हे निश्चितच महामंडळाला परवडणारे नव्हतेच. एक महानायक जो कदाचित या गुहांतील असंतुष्ट लोकांच्या बंडाचा नायक बनू शकतो त्याचे नेतृत्व वेळीच ठेचून काढणे गरजेचे होते. महामंडळाने नेमके तेच करण्याचा प्रयत्न सुरू केला. महामंडळाने एक फर्मान जारी करून त्याची चळवळ बंद पाडली. क्लॉड यांना पर्राच्या गुहेतून बाहेर जाण्यास औपचारिकपणे प्रतिबंधित करण्यात आले. क्लॉड यांनी आपल्यावरील या प्रतिबंधित आदेशाला तेवढ्याच उल्लेखनीय आणि क्रांतिकारक पद्धतीने जबाब दिला. त्यांनी पर्रा गुहेतील अगदी खोलातील जागेची निवड करून तिथून आपण अजिबात हलणार नाही अशी जाहीर प्रतिज्ञाच करून टाकली. त्यांच्या या प्रतिज्ञेमुळे धक्का बसलेल्या लोकांनी पर्रा गुहेकडे आपल्या राखणदारासाठी अन्न आणि खाण्याच्या वस्तू घेऊन धाव घ्यायला सुरूवात केली. क्लॉड यांनी त्यांच्या भावनांचा आदर केला पण त्यांच्याकडून अन्न स्विकारण्यास नकार दर्शवला. एकाच ठिकाणी अचलपणे आणि उपाशी बराच काळ ठाण मांडून बसल्यामुळे ते शारीरिकरित्या कमजोर आणि जर्जर बनले. तोच काळ होता जेव्हा हळूहळू वाळवी त्यांच्या शरीरावर पसरायला सुरूवात झाली आणि त्यांना उब मिळवून देऊ लागली. कालांतराने, त्यांच्या पायाभोवती वाळवीचा ढिगारा वाढू लागला. हळूहळू हा ढिगारा कंबरेपर्यंत रेंगाळत जाऊ लागला. कमरेपर्यंतच्या शरीराचा भाग वाळवीने व्यापल्यामुळे एखाद्या वारूळासारखे देवताचे रूपच क्लॉड यांना प्राप्त झाले होते. भूगर्भातील पुरुष, स्त्रिया आणि मुले या वाळवीने व्यापून घेतलेल्या मानवाला पाहण्यासाठी कुतूहलाने आणि आदराने तिथे झुंडीने येत होती. भूगर्भातील त्यांच्या लोकप्रियतेमुळे अखेरीस महामंडळाला क्लॉड यांना तिथे तसेच राहू देण्यास भाग पडले. त्यांना तिथेच भूगर्भातच हद्दपार करण्यात आले. क्लॉडजवळ बसलेली महिला, जी धारदार चिरे दगडाच्या तुकड्यांनी समुद्री खड्यांवर काहीतरी लिहित होती, तीचे नाव चैनिका सिंहलता होते. चैनिकाने पहिल्यांदा पत्रकार म्हणून दिल्लीतून गो-आहला भेट दिली होती. परंतु, नंतर ती भूगर्भीय जीवनाची अभ्यासिका म्हणून इथेच कायम राहिली. तिने बाहेरील परिसरातील विकत घेतलेला अलिशान अपार्टमेंट सोडून या गुहेतच राहाण्याचा पर्याय निवडला. इथे तिने तिच्या आत्तापर्यंतच्या प्रवासाची आणि तिच्यातील बदलांची तपशीलवार माहिती या खड्यांवर कोरली होती. कालांतराने, तिने क्लॉड यांच्या मुखातून होणाऱ्या गूढ उच्चारांचा उलगडा करण्यावर प्रभुत्व मिळवले. जेव्हा त्यांचे भूमिगत अनुयायी त्यांच्याकडे आपल्या जीवनातील प्रश्नांची आणि समस्यांची उत्तरे शोधत यायचे, तेव्हा क्लॉड जे काही पुटपुटत असे, ते सगळे चैनिका टिपत जायची. प्रत्येक अनुयायी नम्रपणे हातात गारगोट्या घेऊन गुहेत प्रवेश करून त्यांना वाहायचा. नंतर चैनिका या गारगोट्यांवर क्लॉड यांच्या मुखातून पुटपुटले गेलेले शब्द काळजीपूर्वक कोरून घ्यायची आणि ते घेऊन हे लोक बाहेर पडायचे. संदीपने खिशात हात घालून असेच काही खडे बाहेर काढले. ते त्याने चैनिकासमोर ढिगाऱ्यावर ठेवले. मग तो क्लॉडकडे वळला

जेव्हा अपवादात्मक कौशल्य एकमेकांशी समन्वय साधते, तेव्हा तो समन्वय कर्करोगावरही उपचार ठरू शकतो. पण जेव्हा तेच कौशल्य धूर्त भावनेतून वापरलेले जाते तेव्हा, त्यातून जॉय दासगुप्तोसारखी कर्करोगाची गाठही तयार होते. जॉय आपल्या मिनिमलिस्ट ऑफिसमध्ये बसला होता. संपादकाची नजर त्यांच्या टेबलावरील न्यूझीलंडच्या कोरोमंडल हार्बरमधील कॅथेड्रल कोव्हच्या आश्चर्यकारक प्रतिमेवर खिळली होती. गतसाली या ऐतिहासिक नैसर्गिक वारसास्थळाला भेट दिली असता त्यांनी हे छायाचित्र टीपले होते. गो-आहमधील त्यांच्या जवळपास दोन दशकांच्या कार्यकाळात कोरोमंडेलमध्ये खरेदी केलेले अनेक अपार्टमेंट्स विकण्यासाठी किंवा भाड्याने देण्यासाठी जॉय दरवर्षी न्यूझीलंडला भेट देत असत. गेल्या वर्षी, गो-आह मंडळाच्या लोकशाही महामंडळामधील दोन संचालकांमधील तंट्यावर समेट घडवून आणला तेव्हा जॉयने त्यातून मिळालेल्या ब्रोकरेजच्या साहाय्याने समोर समुद्राचे विहंगम दृश्य असलेले दोन अपार्टमेंट खरेदी केले होते. त्या समुद्रकाठच्या कोनाची मोहीनी त्यांच्यावर आरूढ झाली होती. त्यांच्या ऑफिसमधली दुसरी एकमेव वस्तू म्हणजे तिथे असलेली एक मोठी, रंगीबेरंगी सरड्याची प्रतिकृती. हे एक प्रगत पॉलिमर टॉय होते, सुमारे दोन फूट उंच, जे त्याला कितीही कुरतडले आणि पिळले तरीही त्याच्या मूळ आकारात परत येऊ शकत होते. ठरावीक अंतराने ते रंग देखील बदलू शकत होते. ऑफिसमध्ये ठेवण्यासाठी हे असले विलक्षण टॉय त्यांनी का निवडले याबाबत त्यांना कुणीही विचारले नव्हते. कदाचित, जे लोक जॉयला ओळखायचे त्यांना हे विचारायची गरजच वाटत नव्हती. विविध मीडिया प्लॅटफॉर्म्सचे संपादक म्हणून काम करत असताना मध्यंतराच्या दीर्घ सेवाखंड कालावधीत पत्रकारितेत नसताना जॉयने बरेच कारनामे केले होते. डेमोक्रॅटिक कॉर्पोरेशन ऑफ गो-आहच्या ओव्हरलॉर्ड्सची तळी उचलणाऱ्या आणि त्यांच्याच छुप्या पाठींब्याने निर्देशित केलेल्या अनेक भूमिका त्यांनी वठवल्या. मीडियाच्या वेगवेगळ्या प्लॅटफॉर्म्सवर संपादकाची भूमिका बजावत असताना मध्यंतराच्या काळात जॉयने गो- आहच्या लोकशाही महामंडळातर्फे धनिकांच्या वेगवेगळ्या गोष्टींसाठी महत्वाची मध्यस्तीची भूमिका बजावली होती. संपादकांच्या भूमिकेत नसताना त्यांनी लोकशाही महामंडळासाठी मीडिया रणनीतिकार (स्ट्रॅटेजिस्ट), खाण आणि कॅसिनो कंपन्यांसाठी जनसंपर्क रणनीतिकार, नगरसेवक तथा महापालिकेच्या नगरसेवकांसाठी कठीण प्रसंगी सरंक्षणकर्ता आणि अगदी रेस्टॉरंट्ससाठी एक मजेदार पाककला समीक्षक म्हणूनही भूमिका बजावत होती. आज ते खदखदत होते. आत्ताच काही क्षणापूर्वी त्यांचा विक्रमादित्यशी फोनवर संवाद झाला होता. त्यांच्या पत्रकाराने विक्रमादित्याच्या मुलाखतीवेळी मर्यादांचा भंग करून प्रश्न केल्यावरून त्यांची अत्यंत शिवराळ भाषेत हजेरी घेतली होती. मुलाखतीतून वादग्रस्त आणि गंभीर प्रश्न वगळण्याचे मान्य केल्यानंतरच विक्रमादित्य थोडे शांत झाल्याचे वाटत होते. " जॉय, हे सगळं तुझ्यावर अवलंबून आहे," संचालक म्हणाले. “तुम्हाला माहित आहे की तुम्ही अजूनही आमच्यासोबत इस्तंबूलच्या त्या चार्टर फ्लाइटमध्ये येऊ शकता. तुम्हांला आमच्याबरोबर यायचे आहे... बरोबर ना ?" गो-आहच्या सत्तेच्या गोटात इस्तंबूल हा शब्द गेल्या काही आठवड्यांपासून बराच चर्चेत होता. विक्रमादित्यकडे त्यांचे जवळचे मित्र, बडे व्यवसायिक आणि त्यांचे प्रमुख सूत्रधार यांच्यासाठी ‘खास’ मेजवानींचे आयोजन करण्याची हातोटी होती. अशा प्रत्येक वेळी त्यांनी आपल्या वैयक्तिक संपत्तीत शंभर कोटींचा आकडा पार केला होता. विक्रमादित्यने हा सुवर्ण आकडा प्राप्त केला की लगेच दर अंतराने काही महिन्यांनी अशा मेजवान्यांचे ते आयोजन करत होते. यावेळची इस्तंबूल मेजवानी थोडी मोठीच होती. कारण विक्रमादित्यांनी आपल्या वैयक्तिक संपत्तीचा ५० हजार कोटी रूपयांचा टप्पा गाठला होता. त्यांची सर्वात जवळची मित्रमंडळी, जे महामंडळाच्या व्यवहारांशी संबंधीत होते आणि वेगवेगळ्या उद्योगांचे मालक होते, ज्यांनी ही संपत्ती प्राप्त करून देण्यासंबंधीचे धोरण आखण्यात त्यांना साहाय्य केले होते त्यांनी आधीच मेजवानीला उपस्थित राहण्याची हमी दिली होती. जॉय, जे विक्रमादित्याला त्यांच्या व्यवसायात नेहमीच उपयोगी ठरत होते त्यांना बॉस्पोरसच्या किनाऱ्यावर गो-आहच्या सामाजिक गोटातील अभिजन वर्गासोबत पार्टीत सहभागी होण्याची प्रचंड उत्सुकता लागून राहीली होती. "मी करतो.... मी करतो.... माझ्यावर विश्वास ठेवा, ते सगळे वादग्रस्त भाग मी मुलाखतीतून कधीच वगळले आहेत. मी आत्ताच संदीपला भेटतोय. तुमची नाराजी मी त्याला त्याला सांगेन,” जॉय संचालकांना म्हणाले. “ मी ते आधीच केले आहे. तरीही तुला त्याची गरज का आहे? हा माणूस म्हणजे एक जीवाश्म आहे." “मला कळत नाही की तो अधूनमधून तुमच्या बाबतीत असे मर्यादांचे उल्लंघन करतो? पण एक पत्रकार म्हणून, जर तुम्ही त्याची विचारधारा आणि त्याच्या उच्चवर्णीय असण्याची कळ दाबली, की तो योग्य उत्तरार्धही सादर करतो. दर्शकांचंही त्याच्यातून बरंच मनोरंजन होते.”

काळजीपूर्वक विचार केल्यानंतर, संदीपने अंदाजाने क्रमांक ए/२, व्हिक्टोरिया दी कुडका व्हीलाचा दरवाजा ठोठावला. व्हीलाचा दरवाजा ज्याचे त्याला दर्शन घडले तो हवामानाची बदलती आव्हाने जसा पाऊस आणि कडक सूर्याच्या प्रकाशाच्या आक्रमणांची साक्ष देत होता. दरवाजाचा करड्या रंगाचा कोट कडांवर फिकट पडला होता. दरवाजाचे पितळेचे जोड गंजल्याने खराब झाले होते आणि दुर्लक्षित दातांसारखे पिवळे पडले होते. त्याच्या दरवाजाच्या ठोठावण्याला कुणीही प्रतिसाद देत नव्हता. दारावरची बेलही चालत नव्हती. हातातील पावतीवरील घर क्रमांक आणखी एकवेळा पडताळून खात्री करून घेतल्यानंतर संदीप दरवाजा ढकलतो आणि आश्चयाची गोष्ट म्हणजे तो दरवाजा हळूवार उघडतो. "हॅलो, ... घरी कोणी आहे का?" संदीप विशेषतः कुणाचाच अंदाज न घेता हाक मारतो. घरी कुणीच नाही अशा अंदाजाने संदीप सावधपणे घरात प्रवेश करतो. घरात सगळीकडे अस्तव्यस्त परिस्थीती असते. घरात प्रवेश केल्यानंतर शिळ्या तंबाखूच्या वासाच्या भिंतीजवळून चालत गेल्यावर, सांडलेल्या पाण्याच्या डबक्याला चुकवत आणि रिकामे कार्टन्स आणि बिअरच्या बाटल्या पाहत संदीप ड्रॉईंगरूमच्या मधोमध उभा राहतो, तेथील अवस्था पाहुन तो गोंधळतो. एका अस्वस्छ टेबलावर, त्याला व्हायट व्हिडो गांजाच्या स्टिकरची एक प्लास्टिकची पिशवी दिसते. ती पिशवी गांजाच्या कळ्यांनी अर्धी भरलेली असते. तो पावतीवरील वस्तूच्या नावाची पडताळणी करतो आणि नकळतपणे त्या टेबलवरील पिशवीच्या जवळ ठेवतो. तो पुन्हा एकदा घराच्या सभोवताली नजर फिरवतो. आपल्या फोनवर ही परिस्थिती टीपतो. दुसऱ्या दिवशी प्रमोदवर्धन यांची भेट घेण्यापूर्वी तो विक्रमादित्य आणि रुडॉल्फ आणि त्याच्या टोळीचे संबंध जुळवण्याचा प्रयत्न करतो. भू-महसूल संचालक आणि गुंडाची टोळी यांच्या संगनमताविषयीचे सबळ पुरावे गोळा करून तो मुख्य संचालकांच्या भेटीच्या इराद्यात असतो. जसजसा तो स्वयंपाकघराकडे जातो तसतसा बाहेर कुणाच्या बडबडण्याचा आवाज वाढू लागतो. थंड वातावरणाने गोठलेल्या स्वयंपाकघराच्या खिडकीतून पुढील मार्ग अस्पष्ट दिसत होता. तिथे दोन माणसे व्हिला ए/२ च्या दाराकडे वेगाने येताना दिसतात. जसजसे ते जवळ येतात तसतसे त्यांचा संवाद स्पष्टपणे संदीपला ऐकू येतो. तो आता आवाज ओळखतो. तो रुडॉल्फ आणि त्याचा साथीदाराचा असतो. “मी तुझी मस्तकी करत नाही. पण मी जवळजवळ दहा मिनिटे सॉरपोतेलमधून मुक्तपणे जात होतो. त्याला फक्त अंत नव्हता,” एकाचा आवाज म्हणतो. "श्श... तू दरवाजा उघडाच ठेवला होता?” रूडॉल्फ दरवाज्याकडे पाहून त्याच्या साथीदाराला विचारतो. “नाही. क्षणभर विचार करून ‘कदाचित असेल’,” साथीदार गोंधळतो. पुन्हा काही क्षण शांतता पसरते. त्यांचे संभाषण स्पष्टपणे एकण्याची संदीपची उत्सुकता ताणली जाते पण तोपर्यंत दोघेही अगदीच दरवाजाकडे पोहचतात. अकस्मात आपल्याच हल्लेखोरांना अगदीच समोर पाहील्यानंतर संदीप बिथरतो. त्याचा घसा कोरडा पडतो आणि पाय थरथरतात. तो तिथून निसटण्याचा मार्ग शोधतो. संदीपला जाड, घाणेरड्या पडद्याने अस्पष्ट असलेला दरवाजा दिसण्यापूर्वी तो स्वतःचा बचाव करण्यासाठी काहीतरी शोधत स्वयंपाकघर स्कॅन करतो. मऊ पावलांनी ड्रॉईंग रूमच्या जवळ जाताना, तो सावधपणे नॉब वळवतो, जसा तो आपले पाऊल दरवाज्याबाहेर टाकतो तोच त्याचा पाय बागेतील पाण्याच्या रबरी पाईपला अडकतो. तो अडखळतो आणि तिथेच असलेल्या धातूच्या बादलीवर धडकतो. संदीप जसा उठतो तसतसा त्याला स्वयंपाक घराकडे घाईघाईने कुणीतरी चालत येत असलेल्या पावलांची चाहुल लागते. तो मागे वळून न पाहता व्हिलामधून सुटका करून घेण्यासाठी शक्य तितक्या वेगाने पळ काढतो.

जॉयसमोरील खुर्चीवर संदीप बसला होता. सुंदर गो-आह टीव्ही वेबसाईटच्या उशिराच्या आवृत्तीसाठी संपादकीय टाईप करण्यात जॉय मग्न होते. दोघेही एकमेकांच्या नजरेला नजर भिडवणे टाळत होते. जॉय यांनी संपादकीय टाईप करण्याच्या निमित्ताने आपली सगळी नजर समोरील संगणकावर एकाग्र केली होती तर संदीप मात्र संपादकांच्या केबिनमधील त्या रंगबदल्या सरड्याच्या टॉयकडे एकटक पाहत बसला होता. जॉय यांच्या कॅबिनमध्ये घाईगडबडीत प्रवेश करून खुर्चीवर बसल्यापासून त्या टॉयने दोनवेळा आपला रंग बदलला होता. लाकूड तपकिरीपासून काही मिनिटांपूर्वी गिरगिट हिरवा रंग धारण केला होता आणि आता हे टॉय अग्निमय लाल रंगात अवतार घेण्याच्या प्रक्रियेत होते. संपादकीय टाईप करून संपल्यानंतर जॉयने त्याचा चष्मा काढला आणि टेबलावर फेकला. संदीपला समजले.....समोरून काय येत आहे..... “प्रत्येक वेळी मी तुझ्याकडून काहीतरी चांगलं काम होईल ही अपेक्षा करीत असतो, पण तु मात्र पुढे जाऊन विक्रमादित्यासारख्या एखाद्याची नाराजी ओढवून घेतोस… आणखी एक तक्रार आणि तुझे काम तमाम झाले..... तुझी नोकरी जाईल आणि तुची रवानगी भूगर्भ वसाहतीतील गुहेत होईल,” जॉयने आपल्या नेहमीच्या शैलीत पण किंचित उत्साही पद्धतीने संदीपला फटकारले.. “पण बॉस, त्यांनी जवळ जवळ मान्य केले आहे, की हा हल्ला त्यांच्या आदेशावरूनच झाला होता.…” संदीपने आपल्या चेहऱ्यावरील त्या हल्ल्याच्या पांढऱ्या डागांकडे बोट दाखवत म्हटले. “इथे तु पुन्हा चुक करतो आहेस, पुराव्याशिवाय आरोप करतो आहेस.” “तुम्हाला आणखी काय पुरावा हवा आहे बॉस ? त्यांनी जवळजवळ मला कितीतरी शब्दांत हे सांगितले आहे.” "जवळजवळ? पत्रकारासाठी जवळजवळ पुरेसे असत नाही. ” “अर्थात, त्यांनी स्वतः हल्ल्याचे आदेश दिले असे स्पष्टपणाने सांगितले नसले तरी त्यांनी वापरलेले शब्द आणि त्यांची भाषा हे सूचित करण्यासाठी पुरेशी होती. आज तर त्यांनी पुन्हा एकदा मला धमकावले.” “ऐक संदीप, हा आता अजून एक अर्धवट आणि निराधार आरोप वाटतो. इथिओपियामधून आयात केलेल्या दुधात फॉर्मेलिन मिसळले असल्याचा जो प्रकार तू केला तसाच.” संदीपच्या कपाळावरील डागांमुळे आधीच फिकट गुलाबी भासणारे त्याचे डोके संपादकांच्या नकारात्मक युक्तीवादामुळे सहनशीलतेचा पारा चढून लालभडक बनले होते. शेवटी सहनशीलतेचा अंत होऊन तो एकाएकी संपादकांवर भडकला. “तुम्ही स्वतः इस्तंबूलला जाणार्‍या टूरसाठी व्याकुळ आहात, याचा अर्थ तुम्ही प्रत्येकवेळी विक्रमादित्यच्या चुकांची पाठराखण करत राहावी असे होऊ शकत नाही. ” संदीपच्या आक्रोशानंतर संपादकांच्या केबिनमध्ये बराच वेळ शांतता पसरली. जॉय आपल्या टेबलवरून चष्मा उचलून त्याच्या काड्या आपल्या कानामागे अटकवत असल्याचे दिसले. या आकस्मिक आक्रोशानंतर संदीप हळूहळू शांत झाला. त्याचा लाल भडक झालेला चेहराही पूर्ववत झाला. पण या दरम्यान त्या टॉयने मात्र आपली लाल भडक रंगात परिवर्तीत होण्याची प्रक्रिया पूर्ण केली होती. जॉय उभे राहीले आणि त्यांनी संदीपकडे पाहत स्मित हास्य केले. आता खरं नाही..... संदीप स्वतःशीच पुटपुटला. “मी मघाशी म्हटले ते हेच. आत्तासाठी हा विषय इथेच पुरे. तुझ्यासोबत काय करायचे हे मी ठरवेपर्यंत तू स्वत:ला अनुपस्थितीच्या रजेवर असल्याचे समज.” “आणि आजची मुलाखत…?” “ती संपादित केलेली आहे. जे ठेवायचे आहे ते मी ठेवले आहे.” “ती संपादित मुलाखत मी बघू शकतो का?” “नाही…! तू आता निघू शकतोस. मी निर्णय घेतल्यानंतर तुला बोलावून घेईन. तोपर्यंत, तु इस्तंबूल पार्टीसंबंधीची माहिती स्वतःकडे ठेवणे पसंत करशील, की त्याबद्दल शहरांत सर्वंत्र बोभाटा करशील याचा जरा गांभीर्याने विचार करावा असे मला वाटते.” त्या दिवशी दुस-यांदा पोटात गोळा घेऊन संदीप दाराकडे निघाला होता. पण यावेळी त्याला नेमके काय करायचे ते कळले होते. एक - तो इस्तंबूल पार्टीसंबंधीच्या पुराव्यांसकट संपादकांचा सामना करेल. पण त्याआधी, तो 'क्लॉड द क्लेअरवॉयंट', भूगर्भ वस्तीतील लोकांचा तारणहार, त्यांची पर्राच्या गुहेत जाऊन भेट घेईल.

संदीपच्या हातातील झगमगणारी टॉर्च त्याला घनदाट जंगलातून लाडक्याचो वझरपर्यंत जाण्यात आधार ठरत होती. तो स्वत:ची तुलना त्याचा आदर्श चे ग्वेराशी करत असतो, जो जग्वारच्या ऐटीने बोलिव्हियन जंगलांमधून त्याच्या Ejército de Liberación Nacional de Bolivia सैन्यासह फिरत होता. संदीपची जबर इच्छा होती 'Route du Ché' ट्रेकसाठी साइन अप करायची, जो आता बोलिव्हियामध्ये हेरिटेज टूर म्हणून प्रसिद्ध आहे. संदीपच्या मागे शेकडो यार्ड, जंगलाची सवय नसलेले दोन्ही गुंड, ट्रेकच्या खडबडीत परिस्थितीशी झुंजत होते. जंगलाच्या कडेला संदीपची पार्क केलेली कार दिसल्यानंतरच त्यांनी पुढे त्रासदायक रात्र काढावी लागणार असल्याचा अंदाज लावला होता. "आम्ही किमान एक टॉर्च तरी बरोबर घ्यायला हवी होती!" डोक्यावरील जाड फांदीमुळे अडखळलेला रुडॉल्फ साथीदाराला नाराजीने बोलतो. त्याच्या दोन पावले मागे, त्याचा साथीदार एका अतिवाढलेल्या वेलींमध्ये अडकतो. “चा आयला, काय हे जंगल,” तो पुटपुटतो. धबधब्याच्या मागील असलेली गुहा काळोखी, ओलसर आणि रिकामी आहे. संदीप थोडा लवकर पोहचला होता. रंगा अजून तिथे आलाच नव्हता. संदीपला त्याच्या डाव्या पायात एक परिचित वळवळ जाणवते. तो बूट काढतो. त्याचे रक्त ओढून घेतलेली जाड जळू तो ओढून काढतो. जळूच्या चाव्याच्या वेदनांनी तो विव्हळतो. "बॉस, तिथे एक गुहा आहे!" साथीदार रुडॉल्फला सांगतो. गुहेच्या आतून कुणीतरी विव्हळत असल्याचा आवाज त्यांना ऐकू येतो. “चल, जाऊया,” रुडॉल्फ त्याच्या साथीदाराला हाक मारत पुढे सरसावतो. संदीपला गुहेबाहेर पावलांचा आवाज ऐकू येतो. रंगा आल्याच्या जाणीवेने तो निश्चिंत होतो. अचानक, त्याला एक मोठा आवाज ऐकू येतो, "चल जाऊया, जाऊया." संदीपला तो अडचणीत असल्याची जाणीव होते जेव्हा तो रुडॉल्फचा आवाज ओळखतो. तो घाबरतो. तो लगेच आपला टॉर्च बंद करतो आणि बाहेर डोकावतो. दोन माणसे गुहेच्या तोंडाच्या जवळ पोहचली होती. त्याच्या सुटकेचा मार्ग गुहेत खोलवर आहे हे त्याला कळते; तोच गुप्त मार्ग जिथे रंगाने लपण्यासाठी आश्रय घेतला होता. संदीपला ती वाट शोधून काढू असा विश्वास वाटत होता किंवा किमान रंग आणि त्याच्या माणसांशी तरी टक्कर होईल अशी आशा वाटत होती. तो गुहेत खोलवर पुढे धावतो, आपण सापडू नये म्हणून त्याची फ्लॅशलाइट बंदच होती. दोन डझन किंवा अधिक पावले गुहेच्या ओलसर आतील भागात गेल्यावर, त्याचे डोळे गुहेच्या उजव्या भिंतीवर असलेल्या बायोल्युमिनेसेंट बुरशी, मायसेनाच्या पॅचवर पडतात. या विचित्र दृश्याने विचलित होऊन, तो सरळ गुहेच्या मजल्यावरील पोकळीत आपले पाऊल टाकतो. तो थेट डोक्याने कोरड्या, खडकाळ सुमारे २० मीटर खोल जुन्या नदीच्या पात्रात कोसळतो, जे कधीकाळी धबधब्याला पाणी पुरवायचे. त्याचा टॉर्च चुकून सुरू होतो. त्याचा उजेड पायथ्याशी पडतो आणि खालून वरपर्यंत गुहेची पोकळी प्रकाशमान होते. मरण्याआधीच्या काही क्षण अगोदर, संदीपला अस्पष्टपणे एक मोठा आवाज ऐकू येतो, जो म्हणतो 'सोरपोतेल' मग त्याचे डोळे कायमचे बंद पडतात. वर, रुडॉल्फ आणि त्याचा साथीदार, जे संदीपचा पाठलाग करत होते, ते देखील त्या खोल गुहेच्या तोंडाशी असलेल्या त्या चमकणाऱ्या बुरशीकडे पाहुन थक्क होतात. रुडॉल्फ पहिल्यांदा त्यात पाऊल टाकतो. तोच तोल गमावून तो खाली गडगडतो. खाली कोसळताना तो आपल्या साथीदाराचा हात पडकतो आणि संदीपच्या टॉर्चमुळे प्रकाशमान झालेल्या त्या खोल पोकळीत कोसळतो. लॅटराइट खडकांमुळे गुहेत लाल उजेड पसरला होता. संदीपप्रमाणेच, तिथे मृत्यू झालेल्या पत्रकाराच्या बाजूला रुडॉल्फचाही झटपट मृत्यू होतो. त्याच्या साथीदाराचे डोके पोकळीच्या दगडी कड्यावर आपटते, त्याची कवटी फोडत, त्याच्या चेहऱ्यावर रक्ताचे शिंतोडे उडतात. मुळांमध्ये अडकलेल्या त्याच्या साथीदाराचे डोके पोकळीत खाली लटकते. त्याच्या डोळ्यात रक्त स्त्रावते. खाली, टॉर्चलाइटचा लालसर उजेड तिथे पसरतो. त्याचा साथीदार अखेरचे शब्द उच्चारतो. “या सॉरपोटेलमध्ये पडण्याला काही अंत नाही. मी तुम्हाला सांगतले होते साहेब.” त्याचे शेवटचे शब्द एकायला त्याचा बॉस जिवंतच नसतो.

सोलार हणजूण येथील संध्याकाळच्या मुख्य संचालकांसोबतच्या बैठकीपूर्वी नीलने तोच काळा सूट घातला होता जो त्याने जोईडा येथे त्याच्या पालकांच्या अंत्यसंस्कारासाठी परिधान केला होता. तो डिजीटल आरशासमोर उभा राहिला. हा तोच आरसा होता ज्याची रचना फॅशनच्या चुकीच्या गोष्टी.... जसे की क्रिझ्ड स्लीव्हज, बटन मिशेप्स, क्लॅशिंग कलर्स आणि इतर वस्त्रातील विसंगती ओळखण्यासाठी आणि निर्देशित करण्यासाठी डिझाइन केलेला होता. हा आरसा त्याला निहालने भेट दिला होता. पण नीलला फॅशनच्या शिष्टाचाराने चालण्याची सवय नव्हती. हा सूट म्हणजे त्याच्या पालकांनी त्याला दिलेली शेवटची भेट होती. आयुष्यातील सर्वांत मोठ्या बैठकीला सामोरा जाण्यापूर्वी त्याला प्रचंड आत्मविश्नास प्राप्त करून देणारा हा सूट ठरला होता. आदल्या रात्री चर्चेअंती ठोस निर्णय होऊ शकला नाही. (कृपया प्रकरण-१ भाग-१७ वाचा), ते पाच मित्र..... माल्कम आणि त्याचा नातू व नील दुसऱ्या दिवशी सकाळी उठले आणि त्यांच्यात पुन्हा एकदा त्या विषयावर आणखी एक चर्चा झडली. क्रेस्पोकडे याबाबतीत देण्यासारखा ठोस सल्ला नव्हता. तुकाराम आणि कारवी यांचा विश्वास होता की, विक्रमादित्यचा नीलच्या पालकांच्या हत्येशी असलेला संबंध दृढ करण्यासाठी आणखी अधिक पुरावे गोळा करणे हाच पुढील मार्ग आहे. माल्कमनेही पुढे काहीही सल्ला दिलेला नव्हता. पण पिंटोच्या बंडखोरीवर आधारित सेल्सा पिंटोचे ‘द फॉरगॉटन मार्टीअर्स : गोवा रिव्हॉल्ट १७८७’ हे पुस्तक वाचता वाचता तो वृद्ध त्यांचे वाद - संवाद ऐकत होता. निहाल आणि कोंचिता या जुळ्यांनी मात्र नीलला मुख्य संचालकांना भेटायला भाग पाडले होते. त्यांना विश्वास होता की नील त्याच्या पालकांच्या गूढ मृत्यूच्या सखोल चौकशीसाठी वैयक्तिकरित्या त्यांना आवाहन करू शकेल. "तूर्त आम्ही या दरम्यान आणखी काही ठोस पुरावे मिळतात का ते पाहतो...." निहाल कारवीकडे बघत म्हणाला. मग नीलकडे वळत तो म्हणाला, "परंतु, मुख्य संचालकांसोबतची बैठक हाच एकमेव कृतीयोग्य मार्ग आहे, ज्याचा आपण सध्या अवलंब करूया." कारवी आणि तुकाराम प्रमाणेच क्रेस्पोही याबाबतीत अनिच्छुक दिसला. परंतु, गो-आहमध्ये प्रशासकीय पायाभूत सुविधा किती क्रूर आहे हे समजून घेण्याच्या निहालच्या अनभिज्ञतेमुळेच हा निर्णय घेतला गेला यावर त्यांचा विश्वास होता. पण शेवटी त्यांनी निहालचा युक्तिवाद मान्य केला. कारवी आणि तुकाराम सिगारेट ओढण्यासाठी घराबाहेर पाऊल टाकले तोच, त्यांना एक काळी टाटा अस्तरापे ही मोठी इलेक्ट्रिक SUV सोलार हणजूणच्या कंपाऊंड भिंतीजवळ पार्क केलेली दिसली. कारवी पुन्हा दिवाणखान्यात आली आणि पार्क केलेल्या कारच्या दिशेने बोट दाखवत तिने माल्कमला विचारले, “तुला कुणी भेटायला वगैरे येणार आहेत काय?” कोण असेल हे पाहण्यासाठी माल्कम खिडकीपाशी गेला. “ते फक्त दलाल आहेत. नेथन गेल्यापासून ते मला भेटण्याचा प्रयत्न करत आहेत. मी त्यांच्या घर आणि जमिनीच्या ऑफर्स यापूर्वीच अनेकदा नाकारल्या आहेत...”, तो म्हणतो. माल्कमने त्याच्या शर्टाच्या खालच्या बाजूने चष्मा पुसला. “माझ्या लक्षात आले आहे, की रिअल इस्टेट ब्रोकर हे खरे तर पाद्र्यांसारखे असतात. खऱ्या विश्वासाची माणसं... ज्यांना वाटतं की त्यांना मानवी कमकुवतपणाची जन्मजात समज असते आणि पाद्र्यांसारखे ते कधीच हार मानत नाहीत.” माल्कम नीलकडे गेला आणि आपल्या वयोमानानुसार सुरकुतलेल्या तळहातांनी त्याचा चेहरा धरला. “तुला हे सगळे फक्त स्वतः करावे लागू नये अशी माझी इच्छा आहे. पण या लढाईला तुला स्वतःहून सामोरे जावे लागेल. जेव्हा तुम्ही मुख्य संचालकांना भेटाल तेव्हा एक ठोस केस तयार करा. परंतु, सन्मानाने...!” त्याने आपल्या नातवाला म्हटले. मुख्य संचालक प्रमोदवर्धन राणे यांच्या भेटीसाठी नील घरातून बाहेर पडत असताना ते सर्वजण त्याला पाहत बल्कांवमध्ये उभे होते. ते परत एकामागोमाग एक घरामध्ये परतल्यानंतर काही क्षणाने ती काळी SUV कार, जी सोलार हणजूणच्या बाहेर पार्क केली होती, ती सुरू झाली आणि काही अंतराने नीलच्या कारचा पाठलाग करू लागली.

आबा सुर्यकांत पै केणी यांचे पुस्तक वाचण्यात मग्न असतानाच आणि नवे पान उघडताच अचानक फोन वाजतो आणि त्याची एकाग्रता बिघडते. तो संदिपचा फोन असतो. त्याच्या शेजारीच बसलेले प्रमोदवर्धन यांना झोप लागलेली होती. आबा फोन उचलतो. संदिपबरोबर बोलतो आणि संवाद बंद करून मालकांच्या खांद्याला हात लावून त्यांना उठवतो. “संदीपला आत्ताच तुम्हाला भेटायचे आहे,” आबा प्रमोदवर्धनला सांगतो. “उद्यापर्यंत थांबू शकत नाही का?” मुख्य संचालक कंटाळून उत्तर देतात. ”तो उत्साहीत आहे, खरे म्हणजे घाबरलेला दिसतोय.” “भीती ही नेहमीच चांगले लक्षण असते. ठीक आहे. चला मागे वळुया. आपण त्याला ऑफिसमध्ये भेटू शकतो,” ते आबाला सांगतात. आबा ड्रायव्हरला मागे फिरायला सांगतो. “तुला पुस्तकाबद्दल काय वाटले?” प्रमोदवर्धन पुस्तकाच्या हार्डबाउंड कव्हरवर हात ठेवत सांगतात. “चित्तवेधक. मला वाटतं त्या काळाचे राजकारण आताच्या पेक्षा जास्त कठीण असलं पाहिजे,” आबा हसतो. “तु असे का बोलतोस?” “खोटा प्रचार करणे आता खूप सोपे झाले आहे. आता महामंडळ स्थापन झाल्यानंतर लोकांना सहजपणे बाजूला सारले जाऊ शकते किंवा जमिनीखाली पाठवले जाऊ शकते. पण, तो काळ वेगळा होता. एवढी सत्ता एकवटूनही तु्म्हाला ठरावीक काळानंतर मतदारांना सामोरे जाणे भाग ठरत होते,” आबा म्हणाले. प्रमोदवर्धन हसतात.”आम्ही तिथे पोहोचल्यावर मला उठव.” एक अज्ञात घुसखोर काही अंतरावर पळून जाताना पाहून, रुडॉल्फ त्याचा पाठलाग करण्यासाठी त्याच्या सहाय्यकावर ओरडतो. दोघेही पळत गेल्यावर रस्त्याच्या एका वळणावरून नजरेआड झाले असता, रुडॉल्फ परिस्थितीचा अंदाज घेण्यासाठी घराकडे वळतो. घरात, तसे काहीही जागेवरून हललेले दिसत नव्हते. स्वयंपाकघर आणि ड्रॉईंग रूमची तपासणी केल्यानंतर तो स्वतःची खात्री करून घेतो. त्याची नजर अचानक एका ओळखीच्या कागदाच्या तुकड्यावर पडते; संदीपने चुकून पांढऱ्या गांजाच्या कळ्या असलेल्या पिशवीजवळ तो ठेवलेला तसाच राहीलेला होता. तेवढ्यातच, त्याचा सहाय्यक घरात शिरतो. त्याला प्रचंड घाम फुटला होता आणि थकल्यामुळे त्याचा श्वासही खुंटत होता. जोरजोराच्या श्वासामुळे त्याच्या नाकाच्या पुड्यातून घरघर एेकायला येत होती. स्वतःला सावरण्याच्या प्रयत्नात तो श्वासावर नियंत्रण आणतो आणि थकून कमरेवर हात ठेवत सांगण्याचा प्रयत्न करतो. “तुम्ही …” श्वासोच्छवासात अडकत तो वाक्य पूर्ण करू शकत नाही. “...तो कोण होता याचा अंदाज करू शकणार नाही,” तो शेवटी वाक्य पूर्ण करतो. रुडॉल्फ कागदाचा तुकडा उचलतो आणि त्याच्या माणसासमोर धरतो. "संदीप, बरोबर!" त्याचा साथीदार पावती तपासतो, परंतु त्या कागदाचा तुकडा आणि संदीप यांच्यातील संबंध मात्र तो प्रस्थापित करू शकत नाही. "तुम्हाला कसे माहीत? आणि हे काय आहे?" “अशोक रेस्टॉरंट अँड बारमध्ये माझ्या फाटलेल्या खिशातून पडलेली ती पावती आहे… जिथे आम्ही संदीपला बडवण्यासाठी गेलो होतो, आठवण कर,” रुडॉल्फ स्पष्ट करतो. “पण तो इथे का आला होता याचे आश्चर्य वाटते?” “तो कुठे गेला?” “मी जवळजवळ त्याला पकडलेलाच, मात्र तो निसटण्यात यशस्वी झाला. तो निघून गेल्यावर मी शेवटी त्याच्या गाडीवर ट्रॅकर चिकटवण्यात यश मिळवले. आपण बॉसला याबद्दल सांगावे असे वाटते का तुला?" “नाही,” रुडॉल्फ हात उंचावत. “तो आमचा प्रॉब्लेम आहे. आम्ही ते हाताळू. ” संदीप जवळजवळ साहसीपणातच हसतो. मागे कोणाही नाही याची खात्री पटल्यानंतर तो कुडकापासून काही अंतरावर आपल्या कारची गती कमी करतो. गेल्या काही महिन्यांपासून अनेक प्राणघातक आणि संकटाच्या परिस्थितीतून गेला होता. पहिला हल्ला ज्यात तो जखमी झाला होता. त्यानंतर विक्रमादित्यकडून त्याला झालेली मारहाण, मग दासगुप्तो यांनी त्याला नोकरीवरून काढून टाकण्याचा प्रकार. आता त्यालाच प्रश्न पडला होता की या दृष्टचक्रातून त्याची सुटका तरी कधी होईल. त्याची कार इलेक्ट्रिक चार्जिंग स्टेशनजवळ थांबल्यानंतर, तो गाडीतून उतरतो. रूडोल्फच्या घरातून निसटल्यानंतर तो पळत कुठपर्यंत आला आणि त्याने किती अंतर कापले याचा अंदाज तो घेत होता. मोबायलच्या बीपवरून त्याला आबाला फोन करायला हवा याची आठवण होते. राजकीय सल्लागाराचा नंबर तो डायल करतो.

अजय निघून गेल्यावर मी लगेच हेडलाईन बदलून टाकली. शांभवीच्या उमेदवारीची बातमी विशेष वृत्त म्हणून टाकून दिली. दुसऱ्या दिवशी शेखर मला पणजीत भेटला. “तु इथला सर्वांत प्रतिष्ठीत उद्योजक आहेस. आमच्या समाजाचा सन्मान आणि आदर्श. शिंक्रे नावाचे एक वेगळेच वलय या राज्यात आहे आणि अशावेळी तु अपयशी ठरणे किंवा अपयशाचा जरा सुद्धा विचार करणे जिकीरीचे ठरेल. तु थोडातरी याबाबत विचार केला आहे का की,” शिंक्रो हाऊसच्या टेरेसवर चहाचा झुरका घेत मी लगबगीने शेखरला विचारले, तोच त्याने माझे म्हणणे मध्येच रोखले. स्मीतहास्याने आणि हात उंचावत तो म्हणाला. "ती हरली तर काय? तुला हे म्हणायचय?" मी सहमती दर्शविली. “तीन पिढ्यांमध्ये, शिंक्रे कुटुंबाने केवळ आपला व्यवसाय आणि गुंतवणुकीद्वारे भरीव उत्पन्न मिळवले नाही, तर आम्ही लोकांवरही मोठी गुंतवणूक केली आहे. कित्येक लोक आणि संस्थांवर आम्ही उपकार केले आहेत आणि त्यांना देणग्याही दिल्या आहेत. या गुंतवणूकीद्वारे आम्ही या वर्गाची सद्भावना प्राप्त केली आहे. या सद्वभावनेच्या जलाशयात विहार करत आता त्याची वसुली करण्याची योग्य वेळ आलेली आहे,” शेखर मला म्हणाला. “पण काँग्रेस, तुम्ही हे कसे काय मॅनेज केले?” “मी आज तुझी बातमी वाचली,” तो मला टीपॉयवरील दैनिक गोमंत जनकडे निर्देशीत करत म्हणाला. “फक्त त्यात एका तपशीलाबाबत थोडी वास्तविकता कमी आहे. मी ते मॅनेज केले नाही तर ‘आम्ही’ केले.” शेखरला अर्थातच ‘आम्ही’ याविषयावर जास्त विस्ताराने बोलावे लागले नाही. त्यांचे ‘आम्ही’ म्हणणे म्हणजे खाण व्यवसायिक कुटुंबे, ज्यांना या समाजात मोठी प्रतिष्ठा प्राप्त झाली आहे. त्या संध्याकाळी, मी अजयला पुन्हा भेटलो आणि शेखरशी माझा झालेला संवाद त्याच्याकडे शेअर केला. “शेखरची एक सोपी अट होती: विरोधकांनी एक लंगडा आणि कमकुवत उमेदवार निवडायचा आणि नंतर शेखरची संमती मिळाल्यावरच शांभवीची उमेदवारी जाहीर केली जाईल,” अजयने स्पष्ट केले. “आणि तुम्ही त्यांना एक फायनल करायला मदत केली का?” “बकरा विकणे हे सर्वात सोयीस्कर बनते जर तुम्ही ते पडद्यामागे केले तर… आम्ही या खेळात अशा एकाकडे गळ टाकणार आहोत की त्याची ओळख जाणून घेतल्यास तुम्हाला आश्चर्य वाटेल,” अजय म्हणाला, त्याच्या डोळ्यात यावेळी एक अजब खोचकपणा दिसत होता. “शिरीष कुंडईकर.” “तुम्ही शिरीषचे नाव नेमके सुचवालच कशासाठी? गेल्या ३० वर्षांपासून तुमचे आणि त्याचे वैर जगजाहीर आहे. माझ्या माहितीप्रमाणे, तुम्ही दोघेही राजकारणाच्या तारूण्यावस्थेत एकमेकांचा गळा घोटायला सरसावला होतात.!” “त्यामुळे तू अस्वस्थ झालास, बरोबर? शिरीषच्या उमेदवारीला माझ्या उघड समर्थनामुळे नेमकी हीच प्रतिक्रिया उमटली आहे. या राजकीय चर्वितचवर्णातून माझ्याबद्दल अनेक मतमतांतरे निर्माण होतील, मी मैत्रीचे नवे पान उघडले आहे की काय किंवा मी शिरीषबद्दलचा कटूपणा विसरून त्याच्याकडे मैत्री जुळवली आहे की काय. अशात काँग्रेस श्रेष्ठी पुन्हा माझ्यावर खरोखरच विश्वास ठेवण्याबाबत विचार करू शकतील आणि हीच संधी साधून आम्हाला या कमकुवत उमेदवाराची शिफारस करता येईल,” अजय म्हणाला. “हे राजकीय कुभांड जरा अतिच झाले, अगदी तुमच्या स्तरानुसार तरी,” मी त्याला आठवण करून दिली. “तुम्हाला शंभर टक्के खात्री आहे की हा डाव तुमच्या नियोजनानुसार सत्यात उतरेल? काँग्रेसमधील एखाद्याने हा डाव ओळखला आणि त्या विरोधात बंडाचे निशाण फडकावले तर?” “सहजिकच, तशी शक्यता नाकारता येत नाही. पण मग दुसरी गोष्ट आहे. आम्ही एका जुन्या पक्षाबद्दल बोलत आहोत ज्याचे सांधे आता कमकुवत बनले आहेत आणि वेळोवेळी त्याची काळजी घ्यावी लागते,” अजय म्हणाला. “हे बघ, सूर्यकांत, जेव्हा मेंढपाळ जंगलातून मेंढ्या हाकत असतो तेव्हा त्याला लांडग्यांच्या सामन्याची सज्जता ठेवावी लागते. यावेळी मेंढपाळाने लांडग्यांना हुसकावून लावण्याची योजना आखलेली असते. पण जेव्हा लांडगे कळपावर अचानक हल्ला करतात तेव्हा परिस्थितीप्रमाणे त्याला सामोरे जाणे क्रमप्राप्त ठरते.” “अस्स, मग हा बळीचा बकरा उमेदवार कोण आहे?” मी अजयला विचारले.

"ते जर १८ व्या शतकात अशी योजना आखू शकत होते तर आपल्याला ते का शक्य नाही?" आपल्या हातातील पुस्तकाकडे बोट दाखवत आपल्या चारही मित्रांना सूचित करत माल्कम मोठ्याने विचारतो. पावसाने ओलसर झालेले आपले केस उजव्या हाताने टॉवेलने सुकवत माल्कमचे संभाषण सुरू आहे. 'द फॉरगॉटन मार्टीअर्स : गोवा रिव्होल्ट १७८७', हे सेल्सा पिंटो यांनी २०१३ मध्ये लिहीलेल्या पुठ्ठा बांधणीच्या पुस्तकाचा खंड त्याच्या हातात होता. अलीकडच्या काळात माल्कमला या पुस्तकाच्या पुसट होत जाणाऱ्या पानांनीच तर आधार दिला होता, जेव्हा मृत्यू सोलार अंजुनाच्या दारात दोनदा त्याला भेटायला आला, ज्यात त्याचा मुलगा आणि सूनेचा जीव गेला होता आणि आता नील अजूनही हॉस्पिटलमध्ये जगण्याशी झुंज देत आहे. अंजुनामध्ये अजूनही उभ्या असलेल्या या शेवटच्या पारंपारिक घरावर अजूनही मृत्यूची छाया पसरली होती. पिंटोच्या बंडाचे नेतृत्व मुळ कॅथोलिक धर्मगुरूंनी केले होते, जे पोर्तुगीज वसाहत प्रशासनाच्या वांशिक भेदभाव आणि अतिरेकांमुळे संतप्त बनले होते. “तुम्ही आमची मस्करी करत आहात, माल्कम. हा अजिबात सभ्य मार्ग नाही...” माल्कमच्या सूचनेने धक्का बसलेला निहाल म्हणतो. “सभ्यता हा दुहेरी मार्ग रस्ता आहे, मित्रा. माझ्या मुलाची, माझ्या सुनहत्या करणे आणि माझ्या नातवाला जाळून टाकण्याचा प्रयत्न करणे हा सभ्यतेचा प्रकार आहे, असे का वाटते तुम्हाला? माल्कम उच्चारतो. “पण आपण नेमकं काय करू शकतो? आमच्याकडे संख्या किंवा संसाधने नाहीत आणि आमच्यापैकी कोणीही अशा प्रकारच्या गोष्टीसाठी प्रशिक्षित नाही,” कोंचिता तिच्या जुळ्या भावाच्या वतीने युक्तिवाद करण्याचा प्रयत्न करते. अत्यंत तणावपूर्व वातावरणातील या संभाषणाकडे तानाजी आणि कारवी शांतपणे पाहत असतात. फक्त छतावरील पावसाच्या धारांचा आवाज आणि अधुनमधुन होणाऱ्या गडगडाटांचा तेवढा व्यत्यय या संभाषणात होत असतो. कारवी पुढे येते. "माल्कम, तुमच्या मनात नक्की काय आहे?" "बदला. निव्वळ आणि शुद्ध बदला? पण मी डोळ्यासाठी डोळा देखील मागत नाही. मला फक्त एकच जीव हवा आहे. माझ्या मारल्या गेलेल्या दोन जीवांच्या बदल्यात आणि अजूनही मरणाच्या वाटेवर असलेल्या एकासाठी.” “माल्कम, तुम्ही कुठेतरी वाहत चालला आहात असे वाटते. तुम्ही म्हणता आहात तो खून ठरणार आहे,” निहाल म्हणतो, त्याचा चेहरा फिकट पडला आहे. “मी केवळ न्यायाबद्दल बोलतोय, निहाल. तसं असेल तर तुम्ही मला न्याय मिळवून देण्याचा मार्ग शोधा. मी तो स्वीकारीन. जर तुम्ही तो शोधू शकत नसाल तर मग मी माझा मार्ग टेबलावर ठेवला आहे," ते बसलेल्या ठिकाणी असलेल्या जेवणाच्या टेबलावर हात थोपटत माल्कम म्हणाला. तानाजी, ज्याने ते पुस्तक चाळळे होते, शेवटी या संभाषणात प्रवेश करतो. “पण, माल्कम, तुला माहित आहे की तो बंड अयशस्वी ठरला होता. साओ टोममध्ये या बंडखोरांचा शिरच्छेद करण्यात आला, त्यांची हत्या करून छाटण्यात आलेली मुंडके दांडीवर टांगण्यात आली होती. “तानाजी, तु दोन अंत्यसंस्कार करून दफनभूमीतून परत आलात. तू तुझ्या जिवलग मित्राला आणि त्याच्या बायकोचे दफन केले. नॅथनचा मुलगा पूर्ण जळलेल्या अवस्थेत हॉस्पिटलच्या बेडवर मृत्यूशी झुंज देत आहे. हे सगळं पाहुन तुला अर्धमेल्यासारखे वाटत नाही का ?" कारवी आपली खुर्ची ओढून टेवलाजवळ आणते. ती खुर्ची ओढताना दगडी फरशीवर खरवडण्याच्या आवाजाने संभाषणात खंड पडतो. ते अचानक माजी सैनिका असलेल्या कारवीकडे सामुहीक पद्धतीने टक लावून बघतात. “मी जरा खुर्ची जवळ हलवत होते,” त्यांच्या तिक्ष्ण नजरेने विचलीत झालेली कारवी स्पष्टीकरण देते. “तु नेहमीच एखाद्या गोष्टीवर शांतपणे तोडगा काढणाऱ्यापैकी आहेस, कारवी. तुला काय वाटतं?" माल्कम विचारतो. "दुसरं काय बोलणार ? मी तयार आहे.” कारवीच्या शांत पण तात्काळ प्रतिसादाने माल्कमसह सगळेच अचंबित होतात. "कशात तयार आहे? माझ्या मनात जे आहे ते जवळजवळ पार पडणार असे वाटते,” माल्कम विचारतो. “आपण जर हे पाऊल उचलणारच आहोत तर मी म्हणते, आपण सापाचे डोके ठेचूनच पुढे जावे लागेल. चांगल्यासाठी त्याला ठेचून काढा,” कारवी चिकीत्सक पद्धतीने सांगते. बाहेर, रात्रीच्या काळोखात विजेच्या कडकडाटासह मेघगर्जनेचा मोठा आवाज होते. सोलार अंजुनामधील वातावरणाचे जणू विद्युतीकरणच होते. "तीन शब्दात... आम्ही विक्रमादित्याला ठार मारतो!”

गुहेच्या पोकळीत दोन फ्लॅशलाइट बीम पसरतात. गुहेच्या भिंतींवर आणि कधीकधी जमिनीवर या दोन्ही फ्लॅशलाइट एखादे नृत्य करावे आणि हर्षोल्हासाने एकमेकांना बिलगावे अशा दिसतात. जसा जसा पावलांच्या आवाजाचा प्रतिध्वनी एकू येतो तशी ती लाइट अधिक प्रकाशमान होते. रंगा परब, शॉर्ट घातलेला, चेहऱ्यावर खरचटलेली दाढी असलेला, चार बलदंड एस्कॉर्टसह प्रवेश करतो. संदीप त्याच्याजवळ येतो, पण सुरक्षा रक्षक त्याचा मार्ग अडवतात. "ठीक आहे," रंगा त्याच्या रक्षकांना निर्देश करतो. "त्याच्या जोरकस भाषणांचीच तर आपल्याला काळजी करण्याची गरज आहे, अन्यथा तो निरुपद्रवी आहे”. रंगा संदीपकडे चालत जातो आणि हस्तादोलनासाठी हात पुढे करतो. त्याची नजर उबदार असली तरी त्याच्या चेहऱ्यावरील हास्य मात्र संकुचित दिसते. "आणि जेव्हा तो बोलतो तेव्हा तो तुमच्या कानात कष्टकरी वर्गाच्या सहानुभूतीचे मध ओततो, बरोबर, संदीप?" संदीप विचित्रपणे हसतो. हस्तांदोलन करत असताना रंगा त्याच्या माणसांकडे वळून बघतो. “पण सावध राहा. तो कानात मध ओतत असताना, तो चालाकी ने लाल मुंग्या तुमच्या चड्डीत सरकवतो.” रंगा संदीपला राखेच्या ढिगाऱ्याभोवती असलेल्या काही मोठ्या खडकांपैकी एका खडकाकडे निर्देशित करतो. तिथे काही अर्धवट जळालेल्या ओंडक्याला हे खडक चिकटले होते. त्यातले दोन खडक ते बसण्यासाठी उचलतात. "तु इथे कसा काय आला?" रंगा संदीपला विचारतो. त्याची माणसे तिथल्या कोरड्या लाकडांची शेकोटी पेटवतात. संदीप गुलाबी आणि पांढऱ्या मार्शमॅलोची पॅक बाहेर काढतो. "आठवतात तुला?" तो रंगाला देतो. रंगा ते एक शब्द न बोलता ती काढून बाजूला ठेवतो “रंगा, बराच काळ झाला आपण भेटलो पण तु अजूनही चांगली लढाई लढत आहे हे जाणून आनंद झाला.” “निरर्थक बकवास नको, तु इथे का आला आहेस ते सांग?" “माझ्यासोबत हे असे करणाऱ्या दोन माणसांचा शोध घेण्यासाठी मला तुझी मदत हवी आहे,” संदीप त्याच्या चेहऱ्यावरील जखमांकडे निर्देश करत रंगाला सांगतो. "का? तु त्यांची चहाटी वगैरे केली होती का?” "नाही... ते विक्रमादित्यची माणसे होती." संदीपने जाणीवपूर्वक विक्रमादित्यचा उल्लेख केला जेणेकरून रंगाच्या चेहऱ्यावर आपोआप उत्सुकता पसरल्याचे स्पष्टपणे दिसत होते. रंगा परबच्या भुयांरातले मनीस संघटनेने विक्रमादित्यच्या जंगलतोड योजनेला विरोध करण्याची शपथ घेतली होती. "तु या माणसांना ओळखतो?" “नाही. पण मला काही पुरावे सापडतील. क्लॉडने मला मदत केली. ” "ते कसे आहेत? त्यांची सदीच्छा भेट घेऊन बराच काळ उलटला.” "वृद्धत्व वाढतंय पण बुद्धी अजूनही तीक्ष्ण. ” रंगा विश्रांती घेत, मार्शमॅलो काठीच्या टोकाला चिकटवून शेकोटीवर धरतो. मार्शमॅलो टोकावर चिकटवलेली दुसरी काठी संदीपला देतो. “हे बघ, हे जुन्या आठवणींसारखे नाही का,” संदीप शेकोटीकडे बघत म्हणतो. “असं काही नाही, संदीप,” रंगा मार्शमॅलो शेकोटीवर भाजून टोस्ट झालेले सॅकरिन चघळत म्हणतो. “मला मार्शमॅलो आवडतात. तु. आता काही मला जास्त आवडत नाहीस. पण, मी त्यांना तुझ्यासाठी शोधून काढेन, कारण ते विक्रमादित्यची माणसे आहेत.” "तसे नाही, पण मला आधीच माफ कर, रंगा." “अजून तसे काही कारण नाही. जेव्हा तुझ्या उच्चवर्णिय ओव्हरवर्ल्ड साहेबांचा प्रश्न येतो तेव्हा तु तुझी विचारधारा बऱ्याचदा बसखाली घालायला कमी करत नाहीस.” रंगाच्या कच्च्या टोमण्यांचे डंख संदीपला बसत असतानाच, शेकोटीच्या भुकेल्या ज्वाळांनी त्याच्या मार्शमॅलोचे बेचव तपकिरी रंगात रूपांतर केले होते. “तुमच्या ट्रॅप (थिंकर्स रॅशनलिस्ट एनोनिमस फॉर प्रोग्रेसिव्हिझम) च्या लोकांमध्ये तोंडासमोर असलेल्या खऱ्या मुद्द्यांवर लढण्याचे धाडस नाही. आज ट्रॅप संघटना व्यवसायात असती तर तिथेही तुम्ही तपकिऱ्या लाल मेट्रो तिकिटांवर ५० टक्के सूट मिळवण्यासाठी लॉबिंगसारखा निरर्थक पर्याय निवडला असता." "ते खरे नाही." "तुमच्या उथळ वैचारिक थराखाली खोलवर, संदीप, ज्या हीतसंबंधीयांशी तुम्ही नेहमी जोडलेले आहात, तेच गो-आहचे शोषण करत आहेत आणि स्वार्थाने आसुसलेले आहेत”. रंगाच्या घणाघाती टोमणे एकून संदीपने उसासा टाकला. रंगाने त्याच्यातील विरोधाभासाचे अचुक निरिक्षण केल्याचे त्याच्या लक्षात आले. (संदर्भासाठी प्रकरण- २ भाग ४ वाचा) परंतु कोणत्याही गौड सारस्वत ब्राह्मणाप्रमाणेच आपला आब राखत संदीपने आपला चेहरा सरळच ठेवला होता. त्याच्या मांडीवर थाप टाकल्याची जाणीव त्याला होते. रंगा संदीपच्या काठीच्या टोकावर चिकटवलेल्या आणि शेकोटीवर भाजून जळून खाक झालेल्या मार्शमॅलोकडे निर्देश करतो.

"तुम्ही इस्तंबूलमध्ये आल्यावर आम्ही सगळं काय ते नीट जुळवून आणू परंतु मला आशा आहे की कलम ६९ (सी) बाबत तुमच्या मंडळात सर्वांचं एकमत असेल?" के बांदोडकर, स्क्रीनवर अगदीच बालिश दिसणारा हा माणूस, विक्रमादित्य यांना विचारतो. एमिराती डेव्हलपर्ससोबतच्या रिअल इस्टेट व्यवहारातील के बांदोडकर हा विक्रमादित्य यांचा मुख्य मध्यस्त. तो मूळं गोव्याचा असला तरी त्याचे संबंध मध्य-पूर्वासहित सगळीकडे विस्तारले होते. तो ज्या कलम ६९ (सी) चा संदर्भ देत आहे, तो राज्याच्या जमीन महसूल कायद्यातील दुरूस्ती विधेयक प्रस्ताव आहे. तो प्रस्ताव अमलात आला तर गो-आहच्या किनाऱ्यांवर तरंगते व्हिला बांधणे सुलभ होणार आहे. के बांदोडकर आणि विक्रमादित्य हे एकाच शाळेत वर्गमित्र होते. व्यवस्थापनाचा अभ्यास पूर्ण केल्यानंतर के याने आखाती देशांत स्थलांतर केले आणि तेव्हापासून त्यांचे नाते सहजीवनाचे बनले. तिथे त्याने अमिरातीमधील प्रमुख विकासकांचे प्रतिनिधीत्व केले आणि त्यांच्याशी संबंध जोडून भारतात प्रकल्प शोधण्याच्या सापळ्यात त्यांना सहाय्य केले. गो-आहच्या किनारपट्टीवर २०० तरंगते व्हिला बांधण्यासाठी अबूधाबीस्थित एमिनार डेव्हलपर्सकडून $५०० दशलक्षचा प्रस्ताव घेऊन त्याने विक्रमादित्य यांच्याशी संपर्क साधला होता. गो-आहच्या लोकशाही महामंडळाचे सध्याचे भूवापर नियम हे पूर्वीच्या गोव्याकडून वारशाने मिळालेले होते. नवीन गुंतवणूक सामावून घेण्यासाठी त्यात वारंवार समायोजित बदलही करण्यात आले. राज्यातील रिअल इस्टेटच्या वेगवान विकासामुळे गो-आहसारख्या छोट्या राज्यात जमीन संसाधने आधीच कमी होती. परंतु विक्रमादित्य यांच्याकडे नव्या जमिनीची दारे विकासासाठी खुली करण्याबाबत द्विपक्षीय धोरण तयार होते. पहिला मार्ग म्हणजे जंगलक्षेत्र नष्ट करणे आणि दुसरा मार्ग ज्यासाठी त्याची घालमेल सुरू होती ती म्हणजे किनाऱ्यांपासून दूर समुद्रात 'फ्लोटिला' अर्थात तरंगते व्हिला उभारणे. के याने आत्तापर्यंत विक्रमादित्यच्या मंजूरीने एमिनार आणि दुबईच्या इसफराह ग्रुपसाठी डझनभर रिअल इस्टेट प्रकल्पांची सोय केली होती, परंतु फ्लोटिला हा त्यातला सर्वात महत्वाकांक्षी प्रकल्प होता. विक्रमादित्य, जर जमीन महसूल संचालक या नात्याने हा प्रकल्प पुढे ढकलत असतील तर समुद्राच्या पाच नॉटिकल मैलांपर्यंत - गो-आहच्या सागरी अधिकारक्षेत्राची दारे रिअल इस्टेटच्या वापरासाठी खुली होतील. यासाठीच तर जमीन महसूल कायद्यातील ६९ (सी) दुरूस्तीला गो-आहच्या संचालक मंडळाची मान्यता मिळवणे हे आव्हानात्मक होते. आणि हो, त्यात अर्थातच ५०० दशलक्ष डॉलर्सवरील १५ टक्के कमिशन जे विक्रमादित्य या दुरूस्तीला मंजूरी मिळवल्यानंतर प्राप्त करणारच होते. "नक्कीच. ते झालेच म्हणून समज. तुझ्यावर विश्वास ठेवण्यात काही हरकत नाही. के आपण खूप मागे जातो. लक्षात ठेव, इस्तंबूलमध्ये सर्वकाही बदलण्याची क्षमता आहे, सर्व काही. तु लवकरच राजाशी बोलू शकणार आणि कायम राजा बनण्याची वाट पाहणाऱ्या राजकुमाराशी नाही,” विक्रमादित्य के याला व्हिडिओवरील संवादात सांगतात. “शेख यांचीही या करारावर फार मोठी मदार आहे. तुम्हाला मुख्य संचालकपदापर्यंत पोहचवण्याची वैयक्तिक हमी त्यांनी दिली आहे. शेख यांची टीम तुमच्यासाठी फोर सीझन इस्तंबूल सज्ज करण्यात मग्न आहे. तुम्हाला पुन्हा भेटण्याची उत्सुकता आहे. नंतर भेटू," के याने निरोप घेतला. विक्रमादित्य पर्वरी येथील त्यांच्या सरकारी चेंबरच्या एका टोकाला असलेल्या मोठ्या काचेच्या खिडकीकडे चालत जातात आणि समोरील मांडवी नदीकडे न्याहाळतात. गेल्या काही दिवसांपासून ते विचार करत होते की त्यांच्या अधिकाऱ्यांना सांगून त्यांच्या ६९ (सी) या कायदा दुरुस्तीमध्ये नदीच्या पृष्ठभागाच्या क्षेत्राचा समावेश करून तो फ्लोटिला प्रकल्पांसाठी खुला करता येऊ शकेल का? मांडवीत ३६ तरंगत्या कॅसिनोंची त्यांनी गणती केली. कॅसिनो ऑपरेशन्स आणि या उद्योगाकडून मिळणारा पैसा हे पर्यटन संचालक बाबुसो लवंदे नियंत्रित करत होते. फ्लोटिलासाठी नदीचा पृष्ठभाग खुला केल्यास त्यांचा थेट बाबुसो लवंदे यांच्याशी संघर्ष होणार होता. एवढ्यातच, मुख्य संचालक प्रमोदवर्धन राणे यांचा ताफा त्यांच्या खिडकीखालील विस्तारीत मार्गावर येऊन थांबतो. तो ताफा थांबताच पुढील मुख्य वाहनाचा दरवाजा उघडतो. विक्रमादित्य स्वतःला त्या वाहनातून बाहेर पडताना पाहतात. क्षणभर स्वतःशीच ते हसतात आणि म्हणतात, "सध्या, माझ्या प्रिय मांडवी, तू जरा थांब.”

संदीपला काही दिवसांपूर्वी क्लॉड द क्लेअरवॉयंटच्या गुहेत त्याला चैनिकाने सुपूर्द केलेल्या खड्यावरील ती माहिती (कृपया प्रकरण- २ भाग-९ वाचा) उलगडली. पणजीच्या चायनाटाऊनमधील गजबजलेल्या रस्त्यावरून जाताना तो त्यावर लिहिलेले शब्द मोठ्याने वाचायला लागतो. “उत्तर त्याच ठिकाणी आहे जिथे तो पडला होता,” अशोक रेस्टॉरंट आणि बार जिथे दोन गुंडांनी त्याच्यावर हल्ला केला होता तिथे जाताना तो पुन्हा पुन्हा स्वतःशीच हेच पुटपुटत होता. जेव्हापासून त्याने आपल्या हल्लेखोरांचा शोध घेण्यास सुरुवात केली होती, तेव्हापासून क्लॉडच्या ध्यानसाधनेतील सूचनेतून चैनिकाने जे गूढ शब्द उच्चारले होते ते संदीपला अजूनही पछाडत होते. त्याला माहीत नव्हते की, विक्रमादित्यच्या पेरोलवर असलेला गुंड रुडॉल्फ, ज्याने त्याच्यावर बारमध्ये वार केला होता, तो देखील अडखळून तिथे जमिनीवर पडला होता, तर चाकूच्या हल्ल्यात रक्तस्त्राव झालेल्या पत्रकाराला बारमध्ये त्याची सोबत करणाऱ्या मित्रांनी त्याला बाजूला केले होते. रुडॉल्फच्या ब्लेडने त्याचा गाल चिरल्यानंतर जिथे तो पडला होता त्याचा संदर्भ लावत संदीपने चैनिकाच्या "ज्या ठिकाणी तो पडला" या टिप्पणीचा अर्थ लावला होता. थोडा गांगरल्यासारख्या भितीनेच संदीपने बारमध्ये प्रवेश केला. भूतकाळातील घटनेची भूते कोपऱ्यात लपून तर बसलेली नसतील ना,असा आभास त्याला होत होता. बारमन, तोच मुलगा, जो त्याच्यावर हल्ला झाल्यावेळी तिथे हजर होता. त्याने नेभळटपणानेच त्याचे स्वागत केले. “ स्वागत आहे, संदीप भाई. मला माफ करा, त्या दिवशी आम्ही खरंच काहीही करू शकलो नाही,” संदीपला त्याच्या रोजच्या बसण्याच्या जागेची खूण करत तो म्हणाला. " मग काय नेहमीचेच घेणार ना ?" संदीप होकार देतो. बारमन किचनमध्ये जातो. रोजच्या प्रमाणे चिकन साकुतीची प्लेट आणि थंडगार गो-आह बिअर घेऊन परततो. तो जेव्हा चिकनचा पहिला घास घेतो तेव्हा संदीपच्या मनांत विचार येतो की आता याच्याकडे हल्लेखोरांच्या संभव्या माहितीची विचारणा कशी करावी, परंतु बारमन मात्र गल्ल्यामध्ये काहीतरी शोधण्यात व्यस्त असल्याचे त्याला जाणवते. संदीप चिकनसोबतच्या ब्रेडचा तुकडा काढणार इतक्यात तो बारमन त्याला हाक मारतो. "भाई, तसे, त्या रात्री बारमध्ये तुमचं काही चुकून काही राहीलं होतं का ?" रूडाल्फच्या शर्टच्या खिशाचा कपडा आणि त्यात एक कागदाचा तुकडा तो संदीपच्या हातात देतो. “ हा कपडा जमिनीवर पडला होता. त्या दिवशी गुंड निघून गेल्यावर आम्ही लगेच बार बंद केले. दुसऱ्या दिवशी सकाळी हा कपडा मला सापडला.” संदीप प्लेटमधील साकुती भूकेने गळ्याखाली घालतो आणि त्याचे आभार मानतो. कदाचित क्लॉड आणि चैनिकाने हल्लेखोरांचा शोध घेण्यासंबंधी त्याला सुचित केलेली ही खूण तर नसेल. तो खिशात डाव्या हाताच्या बोटांनी कागद काढतो. हे करत असतानाच त्याचा उजवा हात मात्र ब्रेडच्या तुकड्याने प्लेटमधील गरम मसाल्याच्या चिकन साकुतीत बुडविण्यात व्यस्त असतो. त्याच्या खिशातील तो कागद म्हणजे गो-आहमधील सर्वात मोठ्या अंमली पदार्थ आणि मनोविकारद्रव्य पदार्थ कंपनी कर्ली बाबा कॉर्पोरेशनने जारी केलेली पावती असते. त्या पावतीत २० ग्राम `व्हाईट विडो` अंमलीपदार्थ खरेदी केल्याची नोंद असते. जे जगातील सर्वात लोकप्रिय गांजाच्या जातींपैकी एक आहे. ते रूडोल्फ फेरेरा यांच्या नावे ए/२, व्हिकोरिया दी कुडका या पत्त्यावर आहे. पणजी जवळील सेटेलाईट टाऊनशीपमधील कुडका येथे हा व्हिला आहे. पावतीच्या मजकुरावर लक्ष देताच आपोआप ब्रेड आणि साकुतीचा घास चावण्याची संदीपची प्रक्रिया थांबते. पत्रकार म्हणून त्याला रुडॉल्फची एक खंडणीखोर आणि सुपारी घेणारा गुंड म्हणून ओळख होती. एकदा एक पोलिस अधिकारी त्याच्याकडे खाजगीत बोलताना त्याने रुडॉल्फचे `व्हिजिटिंग कार्ड` संदीपला दाखवले होते, या कार्डवर लिहीले होते. ``गुंडाचा मंत्र: जीवन एक फुगा आहे, पैसा फक्त कागद आहे``. तेवढ्यातच संदीपचा फोन वाजतो. तो पटकन खिशातून काढतो. स्क्रीनवर फक्त तीन अक्षरे चमकतात. ती असतात : ABA (आबा)

“स्वागत आहे, मुख्य माहिती आयुक्त संदीप आर्य,” हसत हसत प्रमोदवर्धन आश्चर्यचकित झालेल्या संदीपचे स्वागत करतो. आबा त्याला केबिनमध्ये घेऊन येतात. मुख्य संचालक आपल्या मागे कुणालातरी संबोधत आहे की काय असा विचार करत संदीप आजूबाजूला पाहतो. पण खोलीत त्यांच्याशिवाय, मुख्य संचालक आणि त्यांचे राजकीय सल्लागार सोडून दुसरे कोणीही नव्हते. "मुख्य माहिती आयुक्त... आता त्यात एक छान वलय आहे, नाही का?" प्रमोदवर्धन म्हणत पत्रकाराला खुर्चीवर बसण्याचे सुचित केले. आबाने तात्काळ खुर्ची मागे खेचून त्याला बसण्याची सोय केली. आबांच्या सौजन्याने संदीपला प्रमोदवर्धनच्या उत्तेजकते मुले संदीपला सुखद धक्का बसला. दोघांच्या या नम्र स्वभावाची त्याला सवय न्हवती. सुरुवातीच्या सौजन्याची देवाणघेवाण केल्यानंतर, हे त्रिकूट संभाषणात व्यस्थ झाले. "मी ऐकले की काही गुंडांनी तुमच्यावर हल्ला केला," प्रमोदवर्धन यांनी विचारले. विक्रमादित्य विरुद्धच्या कारवायांची जंत्रीच घेऊन आलेला संदीप संधी मिळताच पुढाकार घेतो. अशोक रेस्टॉरंट आणि बारमध्ये रुडॉल्फ आणि त्याच्या सहाय्यकाने केलेल्या हल्ल्यापासून आणि नशिबात झालेल्या मुलाखतीनंतर विक्रमादित्यने दिलेल्या धमकीपासून तो ही जंत्रीच त्यांच्यासमोर कथीत करतो. “मला ही पावती सापडली, जी हल्लेखोरांच्या खिशातून पडली होती, ज्यावरून हे सिद्ध होते की तो रुडॉल्फच आहे, जो तुमच्या संचालकांचा गुंड आहे,” संदीप खिशात चाचपडतो, त्याच्या लक्षात येते की तो कागदाचा तुकडा चुकून तो रुडॉल्फच्या व्हिलामध्ये विसरला आहे. “मला वाटतं मी कुठेतरी तो कागद हरवलोय,” तो प्रमोदवर्धनला सांगतो. टेबलावर त्याच्या शर्टच्या खिशातील सगळी सामग्री रिकामी करत तो ती पावती शोधत असतो. “असू दे. माझा तुझ्यावर विश्वास आहे,” मुख्य संचालक त्याला धीर देतात. "तरीही, मी ही मीटिंग बोलावण्याचे कारण म्हणजे आपण एकत्र काम करू शकतो का हे पाहण्यासाठी, आता तुझी नोकरी गेली आहे म्हणून." "माहिती आयुक्त पदाबद्दल तुम्ही म्हणता आहात काय, जे तुम्ही सुचित केले होते?" “होय, हे पद काही महिन्यांपासून रिक्त आहे. आम्हाला या पदावर कोणीतरी विश्वासार्ह हवा होता. तुला हे पद चालेल का?" संदीप थबकतो. प्रमोदवर्धन यांनी दिलेल्या ऑफरचा विचार करत असतानाच तो टेबलावर रिकामे केलेल्या शर्टच्या खिशातील सामग्री गोळा करण्यासाठी काही क्षण घेतो. नकळतपणे , त्याची द्वीधा मनस्थिती जागृत होते. (प्रकरण- 2 भाग ४ वाचा) त्याची चळवळीवर असलेली श्रद्धा विरूद्ध सहजपणे औद्योगिक मालकांच्या बाजूने भूमीका घेण्याची त्याची कला. एक विचारवंत म्हणून त्याची ती घणाघाती आणि त्यातूनच `थिंकर्स रॅशनलिस्ट एनोनिमस फॉर प्रोग्रेसिव्हिझम` (TRAP) ची स्थापना आणि विशेषत्वाने आपल्या जातीय वंशाचा त्याला असलेला अभिमान … त्याच क्षणी, रंगा परब याने अलीकडेच त्याने केलेल्या वैचारिक तडजोडींवर केलेली प्रखर टीका त्याच्या जणू मेंदूतील अमिगडाला चिकटलेली आहे. हा मेंदूचा एक असा भाग आहे जो भावनिक बुद्धीमत्तेला नियंत्रित करत असतो. "तुम्ही अजून याचाच विचार करत आहात का, संदीप?" प्रमोदवर्धन म्हणतात, संदीपचे लक्ष वेधून घेण्यासाठी टेबलवर हात ठेवत? “त्यात विचार करण्यासारखे काय आहे? उच्च पगाराच्या नोकरीशिवाय, तुला वर्षभरात परत भूगर्भातील गुहेत नेले जाईल. तुला असे जीवन हवे आहे का? मी इथे तुला एक सोपा मार्ग ऑफर करत आहे.” संदीपला माहित आहे की सौदा चांगला आहे. महामंडळातील हे उच्च पद त्याला ओव्हरवर्ल्डमध्ये राहण्याचा आजीवन परवाना देणारे ठरणार होते. तसेच इतर भत्ते जसे की गृहनिर्माण, कॉर्पोरेट पेन्शन इत्यादी. असे नाही की त्याने पहिल्यांदाच आपल्या तत्वांशी तडजोड केली नव्हती, फक्त हेच की आतापर्यंतची ही सर्वांत मोठी संधी होती. तो प्रमोदवर्धनकडे यांच्याकडे पाहतो आणि म्हणतो…

“आत ये, नील, बसा,” प्रमोदवर्धन राणे टेबलापलीकडील खुर्चीकडे इशारा करतात. "नमस्कार साहेब. मी आधी पाठवलेली याचिका वाचायची संधी आपल्याला मिळाली का?" तो विचारतो, एक शेवटचा दीर्घ श्वास घेत तो स्वतःला सांभाळत खुर्चिवर बसतो. प्रमोदवर्धन कागदपत्रांची ती फाईल उचलतात, जी त्यांनी पूर्वी आवडीने वाचली होती. "मी हे वाचले, अगदी शेवटच्या प्रत्येक शब्दापर्यंत." “माझ्या पालकांवर तुमचे संचालक विक्रमादित्य देसाई यांचा कायमचा दबाव होता. अंजुना येथील त्यांचे वडिलोपार्जित घर विकण्यासाठी ते त्यांना सतावत होते. आमची पूर्ण खात्री आहे की विक्रमादित्य यांनीच त्यांना ठार केले आहे.” “मी तुला खात्री देतो, नील. मी वैयक्तिकरित्या या प्रकरणाचा पाठपुरावा केला आहे. पोस्टमॉर्टमध्ये तुझ्या पालकांची अल्कोहोल चाचणी पॉझिटीव्ह आहे. कदाचित…" “नाही. ते दोघेही निर्व्यसनी होते. ” "हम्म. मग तुला नक्की काय हवंय?" "आम्हाला त्यांच्या मृत्यूची पुन्हा चौकशी करायची आहे." "आम्हाला, म्हणजे नेमके काय?" “मी आणि माझे आजोबा. आम्ही फक्त दोघेच त्यांचे जिवंत नातेवाईक आहोत. "मला याबाबत संबंधित अधिकाऱ्यांशी चर्चा करू द्या आणि मग तुमच्याशी मी संपर्क साधेन?" “माझ्या आई-वडिलांचे निधन झाले आहे, सर. मला माझ्या आजोबांची काळजी वाटते. आपण कृपया लवकरच निर्णय घेऊ शकाल का?" “बेटा, चौकशीची काही प्रक्रिया असते ज्याचं पालन करावं लागतं. पण तुम्हाला घाबरण्याची गरज नाही. तुम्ही ओव्हरवर्ल्डमध्ये राहता. ओव्हरवर्ल्डमध्ये गेल्या काही दिवसांमध्ये शेवटचा मोठा गुन्हा कधी नोंदवला गेला? हे देशातील सर्वात सुरक्षित ठिकाणांपैकी एक आहे. तिथे पर्यटक येतच असतात यात आश्चर्य नाही.” प्रमोदवर्धन यांनी त्याचा ‘बेटा’ म्हणून केलेला उल्लेख नीलला अजिबात रूचलेला नाही. तो मुख्य संचालकांच्या टेबलवरील कागदांची फाईल पाहतो. त्याच्यासाठी ही कागदपत्रे म्हणजे त्याच्या पालकांच्या मृत्यूची सदोष कारणे प्रमाणित करणारी एक असंवेदनशील नोकरशाही कृतीची बोधकथा आहे. नील हा काही प्रमाणात तरूण आणि भोळा आहे, पण त्याला माहित आहे की प्रमोदवर्धन यांची त्याच्याप्रतीची सहानुभूती ही केवळ वाचिक होती. विरोधकां अभावी आणि हुकुमांचे ताबेदार बनलेल्या माध्यमांमुळे गोव्याच्या लोकशाही महामंडळातील वास्तव सार्वजनिक जीवनात आभासी पद्धतीने पोहचवले जात होते. ह्यात वास्तव आणि तथ्याचा प्रचंड प्रमाणात अभाव होता. नील मुख्य संचालकांच्या चौकशीला योग्य प्रतिसाद तयार करण्याच्या प्रयत्नात असताना, प्रमोदवर्धन हे मात्र विचार करत आहेत की नीलच्या आगमनाच्या काही क्षणापूर्वी केबिनमधून बाहेर पडलेले आबा नेमकी काय योजना आखत असावेत. वर्षानुवर्षे, आबा आणि प्रमोदवर्धन यांनी एकत्रित काम केल्यामुळे त्यांनी एकमेकांत सांकेतिक भाषेचे कौशल्य बऱ्यापैकी आत्मसात केले होते. आजूबाजूच्या लोकांच्या नकळतपणे ते एकमेकांकडे खुणांनी संवाद साधू शकत होते. त्यांचे गूढ सांकेतिक संवाद कौशल्य एकमेकांकडे माहिती पोहोचवण्याचे एक गुप्त साधन बनले होते जेणेकरून त्यांच्यामधील संभाषण हे खाजगी आणि सुरक्षित राहत होते. ऑपरेशन कोमोडो खरोखर प्रभावी ठरण्यासाठी, विक्रमादित्य यांना प्रमोदवर्धनच्या केबिनमध्ये नीलला त्याच्या पालकांच्या मृत्यूची पुर्नतपासणी करण्यास भाग पाडताना पाहण्याची गरज होती. प्रमोदवर्धनच्या अपेक्षेप्रमाणे विक्रमादित्यचा याबाबतीतला राग हा बाकीच्यांची ओपोआप काळजी घेणार होता. तेवढ्यात तिथे मुख्य दरवाजा उघडतो. आबा विक्रमादित्य यांना घेऊन आत प्रवेश करतात. ते आत्मविश्वासाने आत प्रवेश करतात. आबा केबिनचा दरवाजा बंद करत असतानाच प्रमोदवर्धनकडे बघून हळूच डोळे मिचकावतात. प्रमोदवर्धन यांना औपचारिकपणे अभिवादन केल्यानंतर विक्रमादित्य नीलचा उजवा हात घट्ट पकडतात. या स्पर्शाने नीलला उजव्या हाताला जणू भूकंपाचा थरकापच जाणवतो. “नील, तू कसा आहेस? तू इथे काय करतोयस?" विक्रमादित्य नीलचा हात घट्ट पकडूनच आहे. नील बोलण्याआधीच प्रमोदवर्धन हस्तक्षेप करत सांगतात. “त्याच्या पालकांच्या मृत्यूबद्दलचे हे प्रकरण आहे. त्यांना या घटनेची फेरचौकशी हवी आहे,” प्रमोदवर्धन म्हणतात. नीलच्या हाताची विक्रमादित्यची पकड आणखी घट्ट होते. "हो, अरे ठीक. मला खात्री आहे की मुख्य संचालक योग्य निर्णय घेतील,” विक्रमादित्य नीलला त्याच्याकडे न पाहता सांगतो. आणि मग तो शांत, नजर रोखून नीलकडे वळत, “तुला काळजी करण्यासारखे काही नाही. भिवपाची गराज ना (भीती वाटण्याची गरज नाही)”.

प्रमोदवर्धन यांनी त्यांचे राजकीय सल्लागार आबा धोंडे यांच्याकडे त्यांच्या भेटीसाठी येणाऱ्या पाहुण्यांच्या वेळापत्रकाच्या यादीची प्रत दिली. यादीत नजर आकर्षित करणारे काहीतरी होते. आबांनी वेळापत्रकाची यादी तपासली. नील रॉड्रिग्जच्या संदर्भावर थांबण्यापूर्वी तर्जनीने यादीतील इतर सगळी नावे वाचून ती टिपून घेतली. “हा नील त्याच्या शिक्षिकेचाच नातू नाही का? नुकतेच त्याचे आई-वडिल वारले. विक्रमादित्यची त्यांच्या अंजुना योथील संपत्तीवर कायमची नजर लागून आहे.” “आता… हे वाचा.....” प्रमोदवर्धन यांनी आबा यांच्याकडे त्यांच्याकडील कागदपत्रांची फाईलच दिली. आबा ती फाईल वाचू लागले..... त्यांची बोटं त्यांच्या टक्कल पडलेल्या डोक्यावरून फिरत होती...... शेवटच्या पानापर्यंत पोहोचताच ते अचानक हर्षोल्लासाने उठले......यावेळी त्यांची खुर्ची जवळजवळ पडते की काय, अशी परिस्थिती बनली होती.... कागदपत्रांची फाईल टेबलावर टाकत ते उद्गारले....."हेच ते......! चला त्याला आता इथेच ठोकू. आपण जर हे कार्ड योग्य तऱ्हेने वापरले तर विक्रमादित्यची दिल्लीतील प्रतिष्ठा साफ धुळीस मिळेल आणि ती पूर्ववत करण्यासाठी त्याला बराच संघर्ष करावा लागेल,” कागदपत्रांवरील नजर न ढळू देता आबांनी टिप्पणी केली. प्रमोदवर्धनच्या चेहऱ्यावर प्रफुल्लता दिसत होती खरी, पण त्यांनी आबांच्या उत्साही टिप्पणीला प्रतिसाद दिला नाही. हळूवारपणे बसून त्यांनी कपातील चहाचा घोट घेतला आणि तेथील बशी दूर ढकलून शांतपणे मागे सरकत ते निवांतपणे बसले. "तुम्ही कोमोडो ड्रॅगनबद्दल ऐकलंय का आबा?" "काय? मला चायनीज फूड आवडत नाही हे तुला माहीत आहे!" आबा म्हणाले. त्यांनी संपत्ती आणि पद मिळवले असले तरी अजूनही अनेक अर्थांनी आपली अडाणी शैली मात्र कायम ठेवली होती. खनिज ट्रक वाहतूक हे त्यांचे विश्व बनण्यापूर्वी प्रमोदवर्धन यांनी महाविद्यालयात प्राणीशास्त्राचे शिक्षण घेतले होते. ते पुढे म्हणाले..... “ते आमच्याकडील घोरपडीसारखे असतात, जे आता नामशेष झाले आहेत. कोमोडो ड्रॅगन हे थोडे मोठे असतात आणि ते इंडोनेशियामध्ये आढळतात.” “होय… मोठ्या शेपटीचे....” काही वर्षांपूर्वी वाळवंटी नदीच्या काठी असलेल्या प्रोपर्टीत काही व्हिलांचे बांधकाम सुरू होते तेव्हा त्यांच्या दृष्टीस किंचित पडलेल्या घोरपडीची आठवण करत आबा म्हणालो. "हे ड्रॅगन मोठ्या भक्ष्याची शिकार कशी करतात हे ठाऊक आहे तुम्हांला?" आबांना साहजिकच हे माहित नाही, हे त्यांच्या निर्विकार चेहऱ्यावरून दिसून येत होते. प्रमोदवर्धन पुढे म्हणाले.... “त्यांचे सर्वात मोठे शस्त्र म्हणजे संयम आहे. ते एखाद्या मोठ्या भक्ष्याला पराजित करू शकत नाहीत अथवा धीटपणे सामनाही करू शकत नाहीत. मग ते वाट बघतात.... आणखी वाट बघतात… आणि शिकार जवळ येईपर्यंत थांबतात….. आणि मग…. भक्ष्यावर एकदम झडप घालून त्याचा चावा घेतात. ते ताबडतोब भक्ष्याला मारून टाकत नाहीत. कारण हे करण्यासाठी त्यांच्याकडे आवश्यक सामुग्री नसते.” हे सांगत असताना प्रमोदवर्धन यांनी पुन्हा एकदा चहाचा घोट घेतला. "आणि मग इथूनच खरी वाट पाहणे सुरू होते…… त्यांच्या धारदार दातांमध्ये सडलेले मांसाचे तुकडे असतात, जे त्यांच्या चाव्याला विषारी बनवतात. हे विष हळूहळू भक्ष्याच्या रक्तातून आत जाते. यादरम्यान, ड्रॅगन कधी कधी त्याच्या इतर सोबत्यांसोबत तासनतास आपल्या शिकारीचा पाठलाग करत राहतात. कधी कधी एखाद्या पूर्ण वाढलेल्या म्हशीच्या बाबतीत तर दोन दिवसापर्यंत हा पाठलाग सुरू असतो, जोपर्यंत विषबाधा झालेले भक्ष्य स्वतःहून जमिनीवर कोसळत नाही..... अखेर भक्ष्य जमिनीवर कोसळते आणि तेव्हाच ड्रॅगन त्याच्या मेजवानीवर ताव मारतो.....” "मला फारसा काही अर्थ कळू शकला नाही," आबा आपले डोके खाजवत म्हणाले. “माझं एवढंच म्हणणं आहे आबा, आपण थोडा धीर धरू.... तोपर्यंत या म्हशीचा चावा घेण्याकरिता आपण आपला कोमोडो ड्रॅगन तयार करू..... ती म्हैस खाली पडेपर्यंत त्यांचा पाठलाग करू आणि मग यथेच्छ मेजवानी करू.....” भेटीच्या वेळापत्रकातील नीलच्या नावाकडे बोट दाखवत प्रमोदवर्धन म्हणाले. मग त्यांनी आपल्या डेस्कवरील ती कागदपत्रांची फाईल उचलली. हीच ती फाईल, जी ते आणि आबा मोठ्या चवीने वाचत होते. नील याने विक्रमादित्यांवर त्याच्या आई-वडिलांच्या हत्येची योजना आखल्याचा आणि अंजूना येथील त्यांचे शेवटचे घर विकण्यासाठी त्यांच्यावर दबाव आणल्याचा आरोप करणारी सविस्तर तक्रार दाखल केल्याची कागदपत्रे असलेली..... “आबा, आता कळलं काय करायचंय ते? ड्रॅगन येथे आहे. आता आपण केवळ म्हशीला त्याच्याकडे आकर्षित करण्याची वेळ आली आहे.....” बॉसच्या केबिनमधून बाहेर पडत असताना आबांच्या चेहऱ्यावर स्मित उमटले होते. “या योजनेला एखादे नाव देऊया...... ‘ऑपरेशन कोमोडो’..... या बद्दल तुम्हाला काय वाटते ?”

सोलर अंजूना जवळ सावधपणे पार्क केलेल्या काळ्या टाटा अस्तरापेच्या टिंटेड खिडकीतून गांजाच्या धुराचा लोट बाहेर पडतो. रस्त्याच्या एका वळणाच्या पलिकडे अडगळीत गाडी पार्क केल्यामुळे या रस्त्यावरून येणाऱ्या वाहनांना जवळजवळ ती दिसतच नव्हती. "यावेळी कारमध्ये धुम्रपान करणे अयोग्य ठरेल बॉस," ड्रायव्हर म्हणतो, त्याच्या आडदांड खांद्यावर टी-शर्ट दाबलेले दिसत होते आणि टी-शर्टचा कपडा मर्यादेपर्यंत ताणलेला वाटत होता. "फक्त एक. बस्स,” त्याच्या जवळच बाजूच्या सीटवर बसलेला त्याचा ज्येष्ठ साथीदार रुडॉल्फ म्हणतो. विक्रमादित्य देसाई यांच्या वेतनपटावर असल्याने यांचे जीवन सध्या बरेच व्यग्र बनले आहे. अलिकडे, त्यांच्या बॉसला प्रश्न विचारण्यापासून परावृत्त करण्यासाठी संदीप आर्य या पत्रकारावर हल्ला करण्याचे काम याच गुंडांना देण्यात आले होते. तिथे केवळ धमकीवजा इशारा देण्याचाच विषय होता. आजचा संदेश अधिक भयंकर आहे. "रुडॉल्फ, आमचे मास्क कुठे आहेत?" “आज कोणत्याही मास्कची गरज नाही. विकी बाबाला हा मेलेला हवा आहे,” साथीदार म्हणतो. काळोखात, रुडॉल्फ सिगारेटचा शेवटचा दीर्घ झुरका घेतो. रुडॉल्फचा दाढी असलेला चेहरा तंबाखू, गांजा आणि कागदाने व्यापलेल्या त्या सिगरेटच्या लाल चकाकीने उजळला होता. तो जवळजवळ पोपाय मधला गुंड ब्लुटो सारखाच दिसत होता. दाढी असलेला चेहरा, छोटे डोके ते ही गोरिल्लासारख्या शरीरावर. गाडीच्या डॅशबोर्डवर इनकमिंग कॉल वाजतो. ते त्याचीच वाट पाहत होते. "तो दहा मिनिटांत तिथे पोहचणार आहे," कॉलर सांगतो. तो कॉलर म्हणजे विक्रांत शेट्टी. विक्रमादित्य यांच्या जमिन व्यवहारांतल्या अर्धा डझनभरापैकी तो एक आघाडीचा एजंट. "कंडोम?" खिडकीच्या बाहेर सिगारेटते फेकत, रुडॉल्फ आपल्या सहाय्यकाला विचारतो. ड्रायव्हर त्याला डॅशबोर्डमधील कप्प्यातून एक बॉक्स काढून देतो. रुडॉल्फ मागच्या सीटवर जॅकेटच्या खाली ठेवलेल्या तीन मोठ्या सिरिंज काढतो. चपखळपणे तो आपल्या हातांनी ते तिन्ही कंडोम सिरिंजने ते फुगून गोळे बनेपर्यंत भरतो आणि त्यांना गाठ मारतो. ती सिरिंज मग तो जॅकेटखाली लपवतो. आता गाडीत पेट्रोलचा घमघमाट पसरलेला आहे. "आता सिगारेट नको, रुडॉल्फ!" मुकाटपणे, रुडॉल्फचे डोळे समोर उजळणाऱ्या हेडलाइट बीमचा मागोवा घेतात. तो ओरडतो “आता”. ड्रायव्हर गाडी सुरू करतो, गाडी थेट नीलची कार येत असलेल्या मार्गाच्या मधोमध उभी करतो. अचानक समोर आलेल्या एसयूव्हीला टाळण्यासाठी नील धडपडतो, पण समोरील गाडीवर त्याची टक्कर होतेच. या टक्करीमुळे दोन्ही वाहने बाजूला लॉक होतात आणि दोनदा वर्तुळात फिरत मेटल घासण्यापूर्वी रस्त्याच्या कडेला उभी होतात. नील, गोंधळलेला, स्वतःला रुडॉल्फच्या शेजारीच पाहतो. दोघांत फक्त दोन दरवाजांचे अंतर होते. नील दुसऱ्या ड्रायव्हरला ओरडण्यासाठी आपल्या गाडीच्या खिडकीची काच खाली करतो तर रुडॉल्फही स्फोटक कंडोम नीलच्या गाडीत फेकण्यासाठी आपल्या गाडीची खिडकी खाली करतो. पण आत्ता एकच अडचण बनते. दोन्ही गाड्यांच्या टक्करीमुळे रूडॉल्फकडील कंडोम एसयूव्हीच्या सिटच्या खाली पडलेले असतात. रुडॉल्फ पटकन पेट्रोलने भरलेले ते कंडोम हळूवारपणे हातात उचलतो, तेव्हा त्याचा साथीदार ओरडतो. “त्या नालायकाकडे फेकून दे ते… आत्ताच्या… आत्ता…” नील, परिस्थिती समजून घेण्याचा प्रयत्न करतो, सहजतेने रुडॉल्फकडे झुकतो आणि त्याचा शर्ट पकडतो. रुडॉल्फ नीलच्या कारमध्ये दोन कंडोम फेकतो. नीलने पकडलेल्या शर्टाची पकड ढील होण्यापूर्वीच दोन्ही कंडोम गाडीत फुटतात. कारमध्ये ज्वलनशील पेट्रोलचा वर्षाव होतो. रुडॉल्फ नीलच्या चेहऱ्यावर दोन ठोसे लगावतो आणि कंडोममधून फेकलेल्या पेट्रोलचा पेट घेण्यासाठी कारमध्ये एक पेटलेला लायटर फेकतो. काही सेकंदातच नीलची कार ज्वालांनी वेढली जाते आणि नील आत अडकतो. तिथून टाटा अस्तरापेच्या कार निसटताना, रुडॉल्फ नीलच्या गाडीच्या दिशेने शेवटचा कंडोम उडवतो तेव्हा एकच भडका उडतो आणि एखाद्याचा चावा घेण्यासाठी भुकेलेल्या ज्वालाप्रमाणे ती आग पसरते. रुडॉल्फ सिगारेट शोधण्यासाठी आपल्या शर्टाचे खिसे चाचपडतो. हे एक चांगले काम झाल्यामुळे एक सिगारेट ओढावी असे त्याला वाटते. पण खिशाऐवजी त्याच्या हातांना त्याच्या छातीचे केस लागतात. त्याला नील आठवतो, आत्ताच झालेल्या लहानशा झटापटीत त्याने त्याचा शर्ट घट्ट पकडला होता. “अरे च्छा! गेल्या दोन महिन्यांपेक्षा कमी काळात मी गमावलेला हा दुसरा शर्टचा खिसा ठरला!”.

ते चार मित्र ज्या खोलीत बसले होते तिथे खोलीभोवती एक उबदार, कडू कॉफीचा सुगंध दरवळत होता. माल्कमचा मुलगा नॅथन आणि त्याच्या पत्नीचा अपघाती मृत्यू आणि आता नीलवर झालेला प्राणघातक हल्ला या सर्वांना सामाजिक एकीतून न्याय मिळवून देण्याची योजना कारवीने स्पष्ट करून दिल्यानंतर सर्वांच्याच डोक्यावर चिंतेचे ढग पसरू लागले होते. माल्कमला आशा होती की त्याने नुकतीच त्याच्या इलेक्ट्रिक स्टोव्हवर तयार केलेली ब्लॅक कॉफी तणाव कमी करण्यास मदत करेल. पण टेबलावरील कॉफीच्या पाचही कपांना मात्र काही मिनिटांसाठी अजूनही कुणीही स्पर्श केला नव्हता. तानाजीने तणावपूर्ण वातावरणाला छेद देण्यासाठी थोड्या विनोदाने मध्यस्ती केली. "चला मित्रांनो कप हातात घ्या आता. ही फक्त ब्लॅक कॉफी आहे, खून नाही." विक्रमादित्य देसाईची हत्या करण्याच्या माल्कम आणि कारवीच्या सूचनेवर सर्वप्रथम प्रश्न विचारणारा निहाल जणू कोलमडतोच. “तुम्हाला काय हा खुनाचा विषय विनोद वाटतो मग? जर आपण पकडले गेलो तर त्याचे परिणाम काय होतील याचा साधा विचार तरी केला आहात? आणि तुम्ही कुणाला असे कसे काय मारू शकता?” कारवी एक कप माल्कमला देत आपल्यासाठी दुसरा कप घेते. “मला वाटतं की ह्या टेबलवरील चर्चेत फक्त सादर झालेला एक प्रस्ताव आहे. अद्याप हा प्रस्ताव अमलात आणण्याची कबुली कुणीही दिलेली नाही. काय माल्कम बरोबर ना?” माल्कम आपल्या हाततल्या कपातील ब्लॅक कॉफीकडे एकटक पाहतो. अलिकडच्या काही महिन्यांत त्याच्या आयुष्यात अशाच अनेक छटा गडद बनल्या होत्या. तो कॉफीचा एक घोट घेत “सूड घेणे ही माझी गरज आहे. मला त्याची फक्त इच्छा नाही तर मला ते हवे आहे.” तो निहाल आणि कॉंचिताकडे वळत म्हणतो. “तुम्ही या कटाचे भागीदार होणार नसाल तर निसंकोचपणे सांगा, मला अजिबात राग येणार नाही.” माल्कम तानाजी आणि कारवीकडे बघतो. “तुमच्यापैकी कोणीही मला मदत जरी नाही करू शकला तरी, मी हे एकटाच करेन. माझ्या थडग्यापर्यंत काठीच्या आधाराने चालत जाण्यापेक्षा शेवटच्या क्षणापर्यंत झुंज देण्यात मला आनंद वाटेल. मी काहीतरी करू शकलो असतो पण करू शकलो नाही,अशी खंत राहता कामा नये.” कारवी आणि तानाजी एकमेकांकडे पाहतात. तानाजी पुढे सरसावतो. “तुमच्या थडग्याकडे जाण्यासाठी थोडी वाट पाहावी लागेल, माल्कम. मी एक अभिनेता आहे, जोपर्यंत कारवी या मृत्यूची संहिता लिहीत आहे, तोपर्यंत माझी या योजनेत गणना करून टाका.” कारवीच्या डोळ्यात समाधान दिसते. “मला वाटते की आपण क्रेस्पोलाही यात मोजू शकतो. तो त्या मुलाशी खूप जवळ आहे.” या एकंदरीत प्रकरणात आता ती जुळी एकाकी पडली आहेत. विशेषत: गेल्या तासाभरातील घडामोडी लक्षात न आलेल्या निहालला मात्र घाम फुटला आहे. “मित्रांनो, आम्हाला काही मिनिटे द्या,” कॉंचिता विनंती करते आणि आपल्या भावाला खुणावत खोलीबाहेर आपल्या मागे येण्याचे सुचित करते. कुंपणाबाहेर मुसळधार पाऊस सुरूच आहे. निहाल आणि कोंचिता तिथे शांत बसलेले आहेत. ही जुळी रात्रीच्या काळोखाकडे निखळपणे पाहत असतात. अधूनमधून, जोराच्या वाऱ्याने त्यांच्या चेहऱ्यावर आणि कपड्यांवर पावसाच्या थेंबाची फवारणी सुरू असते. “काय हा साला पाऊस,” निहाल पुटपुटतो, आपल्या केसांचा अंबाडा उघडतो आणि ओले केस खाली सोडतो. “ते जे बोलत आहेत ते म्हणजे अगदी जुनाट पद्धत आहे? सुडाच्या भावनेने एखाद्याला मारणे? आता यातनं नेमकं काय करणार?” कोंचिताने त्याला अजिबात प्रतिसाद दिला नाही. तिला निहालने स्वतःला यातून बाहेर काढावे असे वाटत होते. “तुला माहिती आहे, हे सगळे माझे प्रिय आहेत. आणि तुला माहितच आहे की मी आणि तु नॅथनच्या सर्वात जवळचे होतो. पण तरीही, जेव्हा मी निवृत्त होण्याचा निर्णय घेतला तेव्हा मला माहित नव्हते की मी हा असा थेट मधोमध येऊन पडणार. खरं म्हणजे मला माझे शेवटचे दिवस…” कोंचिता उठते आणि पावसाच्या थेंबाच्या फवारणीने ओला झालेला आपला चेहरा टिश्यू पेपरने पुसते किंबहुना डोळ्यात ओघळणारे दोन थेंब रोखून धरते. “मला वाटतं की तु काही काळासाठी पुन्हा युरोपला लवकरच जावं. हे बरोबर ठरेल असं नाही वाटत का तुला?" “मी जाणार नाही आणि मी तुला या वेडेपणाच्या योजनेत भागीदारही होऊ देणार नाही,” ताडकन उठलेल्या निहालचे हात कोंचिताच्या खांद्यावर घट्ट पकडलेले असतात. “मला वाटतं की माल्कम बरोबर आहे. तो जे करू पाहतोय तो वेडेपणा नाही तर विवेकी विचार आहे,” ती दार उघडते आणि एकटीच खोलीबाहेर चालत राहते.

विक्रमादित्यच्या ऑफिसपासून जाणाऱ्या वाटेवर संदीप मान खाली घालून चालत होता. गेल्या काही तासांत बरेच काही घडले होते. विक्रमादित्यने नव्याने धमकी दिली आहे आणि त्यात उघडपणे संदीपवरील शेवटचा हल्ला त्याच्याच गुंडानी केल्याचेही कबूल केले आहे. विक्रमादित्यने त्याचे संपादक जॉय दासगुप्तो यांच्यावर बराच दबाव टाकल्यामुळे कार्यालयातील ती संध्याकाळ त्याच्यासाठी बरीच कठीण असेल हे त्याला आता माहित झाले होते. पूर्वीच्या जनरल पोस्ट ऑफिसजवळच्या चौकात तो थांबला. ती इमारत आणि इतर अरुंद रस्ते यापासून पणजीचे जुने शहर ऐतिहासिक लॅटिन चौकापासून वेगळे पडले होते. गेल्या काही दशकांमध्ये लॅटिन क्वार्टरची आर्किटेक्चरल सुंदरता कॅन्टोनीज रचनात्मकतेला शरण गेली होती. मकाऊच्या सिओ चँग गॅम्बलिंग कॉर्पोरेशन (SCGC) ने मांडवी नदीत सहा समुद्री कॅसिनो चालवणारी हरियाणास्थित जुगार कंपनी विकत घेतल्यानंतर हे परिवर्तन घडले. खरेदी केल्यानंतर या कंपनीने गो-आह् च्या लोकशाही महामंडळाच्या सहकार्याने पणजीच्या लॅटिन क्वार्टरमध्ये राज्याचे पहिले चायनाटाउन उभारले. मळा, फोंतेनास, सेंट तोमे आणि इतर लगतच्या भागातील बहुतेक आर्थिकदृष्ट्या कमकुवत रहिवासी, आधीच ताळगावच्या भागात स्थलांतरित झाले होते. जुगार कॉर्पोरेशनने मकाऊ डाउनटाउनमधील चायनाटाउनच्या धर्तीवर शेजारील भागांचा पुनर्विकास केला. सध्याची वारसास्थळे पाडण्यात आली नसली तरी, अद्वितीय इंडो-पोर्तुगीज आर्किटेक्चरमध्ये चिनी आकृतिबंधांचा समावेश करण्यात आला होता. रस्त्याच्यानजीकची दुकाने आणि जुनी घरे लाल रंगात रंगवण्यात आली होती, काही उंच-दृश्यता लाभलेल्या छतांच्या पारंपारिक पागोळ्यांची पॅगोडासारखी शैली तयार करण्यात आली होती. कॅसिनो व्यापाराशी जोडलेल्या मोठ्या उद्योगांचे बहुतेक मालक आता मॅकानीज होते. काही श्रीमंत घराण्यांतील मूळ रहिवाशांनीही स्वतःचा व्यवसाय चांगल्यापैकी बसवला होता. वांशिक विविधता आणि सामाजिक वारसा यांना प्रोत्साहन देण्यासाठी काही प्रतिष्ठित भोजनालये आणि स्टोअरना त्यांचे पारंपारिक व्यावसाय चालू ठेवण्याची मोकळीक देण्यात आली होती. वर्षानुवर्षे, चायनाटाउनमधील मोक्याची ठिकाणे कॅसिनो कामगारांनी भरलेले होती, जे बहुतेक भारताच्या ईशान्येकडील राज्यांमधून स्वस्त-कामगार म्हणून आयात करण्यात आले होते आणि ज्यामुळे या परिसराच्या नवीन नावाच्या सौंदर्यशास्त्राशी त्यांचे वास्तव्य बऱ्याच प्रमाणात जुळणारे होते. हल्ला झाल्यापासून, संदीपने चायनाटाउनमधील ‘सुंदर गो-आह’ टीव्ही वृत्तवाहिनीच्या कार्यालयात जाण्याचा जवळचा मार्ग जाणीवपूर्वक टाळला होता. या आडवाटेत त्याला मिस्की बार, त्यानंतर पारंपारिक चिकन शागोतीच्या वासाने दरवळणारा तो अशोक रेस्टोरंट अँड बारचा परिसर. हे बार जे चारही बाजूंनी भिंतीनी वेढलेल्या चौकात उभारले होते. हे ठिकाण चायनाटाऊनच्या जुन्या वंशाच्या एका भागात होते. संदीपचा जवळचा मार्ग जो ह्याच ठिकाणावर त्याला घेऊन येणारा होता. त्या रात्री, जेव्हा संदीपवर विक्रमादित्यच्या गुंडांनी हल्ला केला, तेव्हा त्याने नुकतीच त्याची पहिली बिअर रिकामी केली होती आणि बारमध्ये चिकन शागोतीवर ताव मारणार होता. अशोक बारचा हा चौक शहरातील पत्रकारांच्या गप्पांचा आणि विश्रांतीसाठीचा एक अड्डा होता. या बारची वेगळी ओळख बनण्यासाठी दोन प्रमुख गोष्टी पात्र ठरल्या होत्या, ते म्हणजे ते ठिकाण आरामदायी होते आणि तिथे वाजवी दरात मद्यासह स्वस्त आणि चांगले जेवण मिळत होते. तिथे पत्रकारांचा अड्डा बनण्याचे कारण म्हणजे तिथे बातम्यांसाठीच्या माहितीची देवाणघेवाण तसेच चवदार बारीकसारीक गोष्टींवर बिनधास्तपणे चर्चा करता येत होती. या गोष्टी पत्रकारांसाठी जेवणासारख्याच चविष्ट ठरत होत्या. त्या रात्री साधारणतः ८ वाजले होते. विक्रमादित्यला आपण आपल्या प्रश्नांनी कसे फसवले होते याच्या फुशारक्या संदीप तिथे मारत होता. त्याने नुकत्याच काही बिअर रिचवल्या होत्या. अशोक बारचे वैशिष्ट ठरलेली गडद तपकिरी चिकन शागोतीची एक प्लेट, त्यात गरम मसाल्यात शिजवलेले चिकनचे तुकडे, अंड्यातील बलक आणि त्यासोबत भाजलेल्या नारळाचा चुरा पसरवला होता. त्याने नुकताच चमचा उचलून प्लेटमधील गरमागरम शागोतीवर ताव मारणार तोच कानटोप्या घातलेले दोन आडदांड मनुष्य आत घुसले. एकाच्या हातात गंजलेली तलवार तर दुसर्‍याकडे तुटलेली दातेरी बिअरची बाटली होती. पण, या दोघांही गुंडांमध्ये समन्वयाचा मात्र अभाव होता.

गो-आहमध्ये भूगर्भीय वसाहतीची पहिली ओळख म्हणजे तेथील दुर्गंधीयुक्त वास. येथील भूगर्भात हलाखीच्या, दाटीवाटीच्या आणि तिथे उभारलेल्या गटारांतून वाहणाऱ्या गलिच्छ सांडपाण्यामुळे हा परिसर दुर्गंधीयुक्त बनला होता. या बंदिस्त भागात दाटीवाटीने वास्तव्य करणाऱ्या लोकांच्या वर्षानुवर्षांच्या शिळ्या घामाचा वास तिथल्या भूमिगत भिंती आणि चिंचोळ्या वाटेत तिव्रतेने जाणवत होता. भूगर्भीय वसाहतीतील काही भाग अधिवास, जसा की खाण क्षेत्रातील वसाहतीतील घरे तेथील खाण खंदकांच्या सभोवताली उभारण्यात आली होती. इतर ठिकाणी म्हणजे पर्रा-गुहेतील घरे ही भूगर्भातील आत खोलात उभारण्यात आली होती. काही घरे तर जमिनीच्या खाली शेकडो मीटर खाली कितीतरी किलोमीटर क्षेत्रात विस्तारलेली होती. या विशिष्ट गुहेत म्हापसा आणि शेजारील गावांतील भूगर्भगीय लोकांची सोय करण्यात आली होती. संदीप मेट्रोमधून बाहेर पडल्यानंतर गुहेच्या प्रवेशद्वारावरील सुरक्षा रक्षकांनी त्याची चाचपणी केली. त्याने खिशातून सुगंधित जेलचा एक छोटासा गोळा बाहेर काढून तो हातांना चोळला आणि नाकाच्या पुड्यांनी तो वास शोसून घेतला जेणेकरून भूगर्भीय वसाहतीतील दुर्गंधीचा त्याला त्रास होणार नव्हता. सकाळचे नऊ वाजले होते. शेकडो केशवपन केलेले आणि थकलेल्या अवस्थेतील भूगर्भीय लोक त्यांच्या संबंधित ठिकाणी कामावर जाण्यासाठी तिथल्या लाल रेककडे धाव घेत होते. त्या गुहेत आत चालत जाणाऱ्या काही मोजक्याच लोकांपैकी संदीप हा एक होता ज्याच्या डोक्यावर केस खेळत होते. बॅरिकेडेड गेटवर पोहचताच त्याने आपले प्रेसकार्ड स्कॅनरमध्ये ठेवले. लगेच गेट उघडली. पत्रकारांना अजून तरी भूगर्भातील गुहेत प्रवेश मिळू शकत होता. तो तेथील एका भव्य लिफ्टमध्ये पोहचला. एका मोठ्या, खडबडीत धातूने हा प्लॅटफॉर्म बांधला होता. या लिफ्टमधील प्लॅटफॉर्मच्या साहाय्याने या गुहांतील लोकांना वर आणि खाली त्यांच्या कामाच्या ठिकाणी पोहोचवले जात असे. संदीप लिफ्टमधून सर्वात कमी वस्तीच्या आणि सर्वांत खालच्या पातळीवरील गुहेत उतरला. तिथे उतरणारा तो एकटाच होता. त्या गडद काळोखातील बोगद्यातून नागमोड्या वाटेने तो भूगर्भातील सर्वांत खोल भागात पोहचला. त्या अरुंद बोगद्यातून काही मिनिटे चालल्यानंतर काही अंतरावर त्याला हलकीशी उजेडाची झुळुक दिसली आणि तो स्थिरावला. बोगद्यातून वाट काढत तो एका छोट्या गुहेत पोहचला. या गुहेच्या मधोमध एक भलेमोठे वारूळ होते. या वारूळाच्या मध्यभागी एक जर्जर म्हातारा माणूस बसला होता. त्याच्या सभोवताली त्याच्या कंबरेपर्यंत वाळवीचा ढिगारा वाढलेला होता. पांढऱ्या मुंग्यांनी त्याची छाती, चेहरा आणि हातावरील अरुंद मार्गही बुजवले होते. त्याला पूर्णपणे या किटकांनी आणि वाळवीने वेढले होते. या वाळवीने त्याच्या विस्कटलेल्या कुरळ्या केसांतही प्रवेश मिळवला होता. क्लॉड द क्लेअरवॉयंट हे वर्षानुवर्षे इथून हललेले नाहीत हे आता उघड झाले होते. त्यांच्या शेजारी गुहेच्या खडकाळ जमिनीवर, काही फूट अंतरावर, एक लहान, दुबळी स्त्री होती. तिने काळ्या रंगाचा झगा परिधान केला होता. तिच्या सभोवताली नदीतील खड्यांचे ढिगारे होते. ती दारात उभ्या असलेल्या संदीपकडे पाहते आणि नंतर एका गुळगुळीत खडकावर चिरे खडक्याच्या मदतीने लिखाण सुरू करते. संदीप क्लॉड द क्लेअरवॉयंटना यापूर्वी अनेक वेळा भेटला होता. पण पत्रकार म्हणून तो अनेक वर्षांनंतर त्यांना भेटत होता. मागच्या वेळी जेव्हा तो क्लॉडला भेटला होता तेव्हा वाळवीचा ढिगारा त्याच्या मांड्यांपर्यंत पसरला होता. क्लॉडने संदीपकडे पाहिले.... त्याच्या त्या तेजस्वी डोळ्यांनी तो समोरच्या माणसाचे योग्य पद्धतीने निरीक्षण करत असे. त्याच्या त्या काळ्या त्वचेसह, वाळवीने तयार केलेल्या रांगा आणि त्याच्या कुरळ्या केसांची ती शेंडी पाहता क्लॉड हे बॉब मार्ले आणि शिवाचे एकत्रित रूप बनले होते, ज्यात थोडीशी निळू फुलेंची झलक आढळत होती.

कैदी ४२१४५ (कृपया कैदी ४२१४५ चे कथानक जाणून घेण्यासाठी प्रकरण-१, भाग- १ पहा) भाजीच्या मळ्यात वाकलेल्या स्थितीतून हळूहळू उभा राहतो. त्याच्या एका हातात मातीने माखलेली कोयती आणि दुसऱ्या हातात भाजीच्या मळ्यातून कापणी करून काढलेल्या चाऱ्याचा गुच्छ होता. मागे कुणातरी ओळखीच्या पावलांचा आवाज त्याला ऐकू आला. कैदी वळून पाहिले, तर तिथे वॉर्डनच्या गणवेशात आणि झुपकेदार मिशा असलेला एक ६० वर्षांचा जाडा माणूस, पुरेसे अंतर ठेवून उभा होता. तुरुंग अधिका-यांच्या वसाहतीमागे असलेल्या या लहानश्या मोकळ्या जागेत ते एकटेच आहेत का हे पाहण्यासाठी वॉर्डनने अवतीभोवती नजर टाकून खातरजमा करून घेतली. आपण आणि कैदी आजूबाजूच्या परिसरात एकटेच असल्याची खात्री झाल्यावर लगेच समोरील कैद्याला टाच उंचावून सलामी दिली. “कुडतरकर, तुमच्या अधिका-यांच्या मेससाठी माझ्याकडे काही ताजी बीन्स, टोमेटो आणि कारली आहेत,” कैदी क्रमांक- ४२१४५ समोरील वॉर्डनला म्हटले. “मला ओशाळं करू नका सर.... मला खरं तर तुम्ही काहीच केलेलं नको आहे. पण मला माफ करा; तुरुंगाच्या नियमांमुळे मला तुमची टांगत्या बिछान्याची विनंती मान्य करता येणार नाही,” वॉर्डन प्रशांत कुडतरकरने घाबऱ्या घुबऱ्या आवाजात त्याला सांगितले. यावेळी त्याची थरथरती बोटे त्याच्या पायजम्याच्या जाड शिवणीवर घासत होती. कुडतरकर हे एक माजी पोलिस होते जे निवृत्तीनंतर वॉर्डन म्हणून या खाजगीकरण केलेल्या कारागृहात रुजू झाले होते. समोरील कैद्याच्या तुलनेत ते तरूण होते. लगेच पाठीमागे जोरात अलार्मचा भोंगा वाजला. कैदी क्रमांक- ४२१४५ च्या डाव्या घोट्याला असलेले धातूचे ब्रेसलेट लाईटने उजळले आणि कंपन करू लागले. कैद्यांनी बाहेर असण्याची वेळ संपल्याचे सूचित करणारा तो भोंगा होता. कैद्याने पहिल्यांदा चिखलाने माखलेली कोयती धुवून घेतली. मग हात साफ केल्यावर मनगटापासून कोपऱ्यापर्यंतचे ते नीट साफ करून घेतले. "सर, तुम्ही पत्त्याच्या खेळासाठी माझ्यासोबत सामील होणार का?" “नाही कुडतरकर. आत्तापर्यंत नशिबाने माझी योग्य साथ दिली आहे. आता पत्त्यांच्या मोहात पडण्याची गरज नाही. शिवाय, आता लिहिण्याची वेळ झाली आहे.” “कुतूहलापोटी विचारतो सर. तुम्ही आत्मचरित्र लिहित आहात का? काही रहस्ये बाहेर पडण्याची शक्यता आहे?" "नाही... ही फक्त मित्रांच्या बाबतीत अलीकडच्या काळात घडलेली एक कथा आहे." कैदी क्रमांक- ४२१४५ त्याच्या सेलमधील मेटल डेस्कसमोर बसला आणि त्याच्या पुस्तकाचे प्रकरण- २ टाईप करायला सुरूवात केली. प्रकरण - २ ते पाच मित्र, माल्कम आणि नील त्या रात्री तसे निवांत झोपले. त्यांच्यापैकी कुणालाच तसे वाटले नव्हते. पण झोपेने त्यांना सामुहिकपणे आपल्या कवेत घेतले होते, जसे की हिवाळ्यातील धुके डोंगरकऱ्यातील दुर्गम खेडेगावात घरांवर पांघरूण घालून त्यांना मिठी मारते तसे. निवांत झोपेमुळे चांगली विश्रांती घेऊन ताजेतवाने झालेले मित्र दुसर्‍या दिवशी उठतील आणि नीलच्या पालकांच्या मृत्यूला कारणीभूत ठरलेल्या शक्याशक्यतांच्या साखळीत पुन्हा एकदा नव्या जोमाने आपल्या कल्पनांच्या सोंगाट्या मांडतील. तूर्त आपण पहिल्या प्रथम पत्रकार संदीप आर्य यांच्या कथेकडे वळू या. आत्तापर्यंत, तो आमच्या कथेच्या काठावर आहे, तसा तो पत्रकारितेच्याही काठावरच होता आणि तसे पाहिले गेल्यास २०७५ पर्यंत सत्य आणि त्यामागचा तपास या कुरणातच तो लटकत आहे. संदीपला नुकतेच कळले होते की त्याला विक्रमादित्यच्या टोळीतील गुंडांनी मारहाण केली, संचालकांनी पुन्हा एकदा त्याला धमकावले आणि संपादकाने त्याला खडसावले. हे सगळे काही एकाच संध्याकाळी कसे घडले? प्रकरण - २ ची सुरूवात संदीपच्या ऑफिसमध्ये परतण्यापासून होते. त्याच्या मानेवर विक्रमादित्यच्या धमकीची तलवार अजूनही लटकतच होती.

संदीपने आबांचा कॉल म्यूट केला. सध्या त्याच्यासमोर चघळण्यासाठी बरेच विषय होते. टेबलवरील थंडगार गो-आह बीअरचा घोट घेत असतानाच तो व्हाइट वीडो ची माहिती गुगलवर सर्च करू लागला. व्हाइट वीडो हे गांजाच्या प्रकारातील असामान्य वनस्पती समजली जाते. उच्च दर्जाचे THC रसायन हे याचे वेगळेपण ज्याला ज्याला मोठी मागणी आहे. व्हाइट वीडो हे नाव या वनस्पतीला वळसा घातलेल्या पांढऱ्या आणि जवळजवळ पारदर्शकसदृश्य कळ्यांना प्राप्त झालेल्या कवचामुळे प्राप्त झाले, जसे की ख्रिश्चन विधवेच्या बुरख्यावरून दृष्य गीतात्मक रचना रेखाटावी. ही डच स्ट्रेन वनस्पती १९९० च्या दशकातील आहे. ब्राझिलियन सॅटिवा आणि दक्षिण भारतीय इंडिका प्रकारांमधील हे संकरण आहे. गांजा स्ट्रेन या ऑलिपिंक दर्जाच्या स्पर्धेत कॅनेबिस कप जिंकल्यानंतर या वनस्पतीची लोकप्रियता प्रचंड वाढली. गो-आहमध्ये विक्री होणारा सर्वांत जास्त गांजा म्हणजे व्हाईट विडो होता. महामंडळाने अंमली पदार्थांची अधिकृत विक्री करण्यासाठी सर्वंत्र बुटी बुथ सुरू केले आहेत आणि तिथे याची विक्री केली जाते. बाबुसो लवंदो यांच्या नेतृत्वाखालील पर्यटन संचालनालयाकडून या बुथना परवानगी देण्यात येते. व्हाइट विडो गांज्यासंबंधी माहिती जाणून घेण्याची संदीपची उत्सुकता पूर्ण झाली होती. आता त्याच्या हातातील खरेदी केलेल्या पावतीवरील पत्त्याकडे आता त्याने आपले लक्ष वळवले होते. कदाचित रुडॉल्फच्या घरी लवकरच भेट दिल्यास, त्याला काही उत्तरे शोधण्यात मदत होईल, संदीप स्वतःलाच सांगतो. पण आधी त्याला आबांना परत फोन करावा लागेल. “हॅलो… आबा. तुम्ही काही बोलण्यापूर्वीच, मी एका गोष्टीचे स्पष्टीकरण देतो की मी सध्या सुंदर गो-आह टीव्हीशी संबंधित नाही. ” "मला माहित आहे. म्हणूनच मी तुमच्यापर्यंत पोहोचलो. आमचे आदरणीय मुख्य संचालक तुमच्याशी काही बोलू इच्छितात. कदाचित त्यांच्याकडे काही चांगली बातमी असू शकते.” संदीपने रिसीव्हर कानापासून दूर केला. आबांबाबत पत्रकारांच्या मनांत धाक आणि भीती वाटण्याचे हेच कारण होते. पत्रकारांचा एक प्रामाणिक विश्वास होता की मुख्य संचालकांचा राजकीय सल्लागार असलेल्या आबांकडे बोलताना एखाद्याने फोन डोक्याच्या अगदी जवळ ठेवला तर आबा कधी तुमच्या डोक्यात शिरून तुमच्या मनातील गुपिते शोधून काढतील हे सांगता येणार नाही. “मलाही मुख्य संचालकांकडे बोलायला आवडेल,” संदीप आबांना सांगतो. कदाचित विक्रमादित्यच्या कृत्यांची माहिती प्रमोदवर्धन यांच्या कानावर घालायची संधी मिळेल, असे त्याला वाटते. "उद्या सकाळी भेटणे शक्य होईल का?" संदीपने अखेर भेट निश्चित केली. आबांसोबतच्या संभाषणाने आनंदीत झालेल्या संदिपला विक्रमादित्यबद्दल त्याच्या उच्च अधिकाऱ्यांपर्यंत माहिती पोचवण्याची आणि त्याच्यासाठी `चांगली बातमी’ मिळवण्याची दुहेरी संधी प्राप्त झाली होती. रुडॉल्फचा कुर्का येथील अड्डा पाहण्याचा निर्णय अखेर संदिपने घेतला. संध्याकाळची वेळ होती. शहराच्या टोकाला व्हिलांची वसाहत असलेल्या व्हिक्टोरिया दी कुडका परिसराच्या थार रिंग्ज बागेच्या मार्गाभोवती रुडॉल्फने वेगाने एक फेरफटका मारला. त्याचा सहाय्यक मागे त्याचा पाठलाग करत होता. अशी अफवा पसरली होती की हे व्हिला विक्रमादित्यच्या शेल कंपनीच्या मालकीचे होते. याठिकाणी बहुतांश संचालकांच्या खास मर्जीतले आणि त्यांच्या मिळकतीवर अवलंबून असलेले लोक राहत होते. “मला वाटतं की व्हाइट विडो आता पुरे झाला. आता काही त्याची विशेष नशा होत नाही. मी आता पूर्णपणे सोडून देण्याचा विचार करत आहे,” रुडॉल्फ त्याच्या सहाय्यकाकडे त्याच्या खांद्यावर पाहत त्याला पकडण्यासाठी इशारा करत म्हणतो. “मी तुम्हाला यापूर्वीच सांगितलं साहेब. आमच्यासारख्या कामांना ही नशा योग्य नाही. तुमचा निर्णय शहाणपणाचा आहे,” रुडॉल्फच्या मागे चालत असताना त्याचा वेग कायम राखण्याच्या नादात तो दम लागून हे म्हणतो. "एकदम सोडून देऊ? हे अशक्य आहे. मी ब्लॅक विडोची गांजाची चव घेण्याच्या विचारात आहे. लोक म्हणतात की ही नशा अधिक स्वप्नवत प्रभाव टाकणारी आहे. ” “स्वप्नांबद्दल बोलणे, बॉस, काल रात्री मला एक स्वप्न पडले. स्वप्नात, आम्हा दोघांची नशा बरीच चढली होती. आम्ही शेवटी सॉरपोतेलच्या वाटीत पडलो. प्रथम, आम्ही वितळलेल्या चरबीतून निसरलो, नंतर मांस आणि हाडांमधून आणि शेवटी, मला वाटले की मी डुकराच्या शेपटीला लटकलो, परंतु आम्ही सतत पडत राहिलो..." "बंद कर आता, चला आधी चालणं पूर्ण करू आणि मग जॉर्ज बारकडे जाऊ.”

मुख्य संचालक प्रमोदवर्धन राणे त्यांच्यासमोरील डॉकेटमधील कागदपत्रे तपासत होते. एकामागोमाग एक पाने पालटून तपासताना एखाद्या कादंबरीपेक्षाही जास्त आवडीने ती ते वाचत असल्याचे त्यांच्या चेहऱ्यावरून दिसत होते. रोजच्या भेटीच्या वेळापत्रकासह टेबलवरील फाईल्सची शेवटची काही पाने तपासत असताना त्यांच्या उजव्या हाताच्या मनगटाभोवती बांधलेल्या पवित्र लाल धाग्यांना त्यांची बोटे नकळतपणे स्पर्ष करीत असल्याचेही जाणवत होते. प्रमोदवर्धन राणे यांच्या त्या प्रशस्त कॉर्पोरेट केबिनमध्येच त्यांचे राजकीय सल्लागार आबा धोंडे यांचेही केबिन होते जी सचिवालयातील सर्वात मोठी खोली होती. आबा अनेक दशके प्रमोदवर्धन यांचे सहकारी म्हणून काम पाहात होते. कॉलेजचे शिक्षण न पेलवल्याने कॉलेज सोडून केवळ १७ व्या वर्षी प्रमोदवर्धन यांनी मायनिंग ट्रक चालवायला सुरुवात केली होती. त्यावेळी आबा, जे त्यांच्यापेक्षा केवळ दोन वर्षांनी मोठे होते. ते त्यांचे क्लिनर म्हणून काम करत होते. संचालकमंडळाच्या राजकारणावर पकड मिळवण्याआधी, या दोघांनी लोहखनिज वाहतूकीच्या कारभारात फेरफार करण्यात हातोटी प्राप्त करून धोरणात्मक डावपेचात आपले प्रारंभिक कौशल्य प्रदर्शित केले होते. खनिज खंदकापासून ते खनिज टाकण्याच्या ठिकाणापर्यंतच्या वाहतुकीवेळी प्रत्येक फेरीत प्रमोदवर्धन खनिज ट्रकांतील काही खनिज माल छुप्या पद्धतीने खाली करत होते. नंतर, दर आठवड्याला आबा आपल्या विश्वासू कामगारांच्या मदतीने साठवून ठेवलेला चोरीचा खनिज माल पुनर्विक्रेत्यांना विकायचे. या व्यवहारातून मिळवलेल्या पैशांच्या नफ्याची गुंतवणूक करून त्यांनी आणखी काही खनिज वाहतूक ट्रक खरेदी केले होते आणि हळूहळू त्यांचा अधिकृत खाण कंत्राटदार बनण्याचा मार्ग मोकळा झाला होता. दोन दशकांच्या आत प्रमोदवर्धन आणि त्यांनी स्थापन केलेल्या समुह कंपन्यांनी गोव्यातील इतर कोणत्याही पारंपरिक खाण कंपन्यांपेक्षा जास्त खाणींची मालकी आणि त्यांची कामे पदरात पाडून घेतली होती आणि ते राज्यातील सर्वांत श्रीमंत असामी बनले होते. गोव्याचे गो-आहमध्ये झालेले रूपांतर, लोकशाही कॉर्पोरेशनची स्थापना आणि प्रमोदवर्धन यांच्या खाणकाम ऑपरेशन्सने मिळवलेले अभूतपूर्व यश असा एक योगायोगच जुळून आला होता. त्यांची संपत्ती आणि अस्वस्थ करणारा संयम याला आबांची आक्रमक व्युहरचना आणि वाटाघाटीच्या कौशल्यांची जोड मिळाल्याने ते मुख्य हुकुमशहापदाच्या शर्यतीत सर्वांत वरच्या स्थानावर पोहोचले होते. त्यांनी त्यांचे सर्वात जवळचे प्रतिस्पर्धी विक्रमादित्य देसाई यांना मागे टाकले होते. राणे आणि देसाई हे दोघेही शक्तिशाली मराठा होते. देसाई यांचे सत्तरी उपजिल्ह्यावर नियंत्रण होते तर राणेंचे लगतच्या पेडणे प्रदेशावर मोठे वर्चस्व निर्माण झाले होते. पण एक मराठा जात सोडली, तर दोघांमध्ये बाकी कोणतीही तुलना नव्हती. विक्रमादित्य हे चांदीचा चमचा तोंडात घेऊन जन्मले होते, तर प्रमोदवर्धन यांचा प्रारंभिक उत्कर्ष हा त्यांनी आपल्या हातांनी खनिज ट्रकांमधून ओरबडून काढलेल्या खनिजातून मिळवलेल्या संपत्तीशी जोडलेला होता. देसाई यांना गो-आहचे मुख्य संचालकपद हे त्यांचे वडील त्रिविक्रम, ज्यांची पहिल्यांदा मुख्य संचालक म्हणून नियुक्ती झाली होती त्यांच्या वारशातून प्राप्त झाले होते. पण राणेंनी आपल्या अमर्याद खनिज संपत्तीच्या साहाय्याने हे पद मिळवले होते आणि ज्यामुळे त्यांचे नवी दिल्लीत नवे संबंध प्रस्थापित होऊ शकले होते. मुख्य संचालकपदाच्या आपल्या संपूर्ण कार्यकाळात प्रमोदवर्धन यांनी विक्रमादित्यच्या कपट कारस्थानांना तोंड देण्याची सतर्कता बाळगली होती. विक्रमादित्यने किमान दोन वेळा संचालक मंडळाच्या गुप्त बैठकीत उलथापालथ करून प्रमोदवर्धन यांच्या हकालपट्टीचा प्रयत्न केला होता. परंतु, राणे आणि आबा यांनी तात्काळ हे डावपेच ओळखून ते निष्फळ करण्यात यश मिळवले होते. इस्तंबूलची पार्टी ही विक्रमादित्यच्या रणनीतीतील एक नवी खेळी होती. “आतापर्यंत, विक्रमादित्यने तीन चार्टर्ड निश्चित केली आहेत...... एक गो-आहमधून, इतर यूएस आणि युरोपमधून...” खोलीत कुणीही नसतानादेखील आबा प्रमोदवर्धन यांच्या कानात कुजबुजले. स्वामीनिष्ठ आबांचा कुणावरही विश्वास नव्हता.... त्या रिकाम्या खोलीवरही! “ तीन खाणमालक, दोन कॅसिनो मालक, एक संपादक, दोन केंद्रीय मंत्री आणि आमच्या मंडळाच्या चार सदस्यांनीही त्यांच्या व्हिसाची प्रक्रिया आधीच पार पाडली आहे. ते नेत असलेल्या त्यांच्या मित्रमंडळाव्यतिरीक्त ही नावे आहेत. मला वाटते, की आपण हीच संधी साधून एक महत्वाचा केंद्रीय कार्यक्रम आयोजित करावा आणि खुद्द पंतप्रधानांनाच त्यासाठी आमंत्रित करावे. विक्रमादित्यला त्याची इस्तंबूलची योजना रद्द करण्यास भाग पाडायलाच हवे,” आबा पुन्हा बोलले. यावेळी किंचित त्रासलेल्या स्वरात ते पुटपुटले. आबांच्या या शब्दांनी मुख्य संचालकांचे त्यांच्यासमोरील कागदपत्रांच्या तपासणीवरचे लक्ष विचलित झाले.

क्लॉड यांच्यासमोर संदीपने आपला माथा टेकवला. आपल्यावर झालेला जीवघेणा हल्ला आणि या एकूणच परिस्थितीत विक्रमादित्य आणि जॉय यांच्यामागे धावत राहण्याच्या गोष्टीचा त्याला आलेला उबग याविषयी तो आपल्या भावना तिथे हळूवारपणे व्यक्त करत होता. “नाही, तसं नाही..... प्रत्येक तपशीलासह… तुम्ही आता कसे जगत आहात यासंबंधीची तुमची कथा मला जाणून घ्यायची आहे.” क्लॉड यांनी संदीपला रोखत म्हटले. संदीपने आता नव्याने आपली व्यथा सविस्तरपणे घटनानिहाय मांडायला सुरूवात केली. क्लॉड शांत चित्ताने आपले डोळे मिटून संदीपची ही कथा एकत होते. पत्रकार संदीपने त्याच्याबाबतीत अलीकडे घडलेल्या धक्कादायक गोष्टींचा उलगडा क्लॉडसमोर केला. हे करत असताना त्याला आपण प्रचंड तणावातून मुक्त होत आहोत असे वाटू लागले होते. इतक्यात क्लॉडने त्याला पुन्हा रोखले. पण, यावेळी उघड्या डोळ्यांनी..... "झाडाच्या बिया त्याच्या मुळाशीच पडत असतात...! तुझ्या उत्तराचे बीजही जिथे तुझे रक्त सांडले तिथेच सापडणार आहे," क्लॉड पुटपुटले. क्लॉडरूपी ऋषी जसजसे बोलायला लागले तसतसे त्यांच्या धडावरील वाळवी वेगाने पुढे सरकू लागली. त्यांची पांढरी, गोळ्यासारखी दिसणारी शरीरे रांगेतून क्लॉडच्या शरीरावर धावताना दिसू लागली. अचानक क्लॉड चैनिकाकडे वळले. संदीपने आत प्रवेश करताना तिच्यासमोरील ढिगाऱ्यावर ठेवलेला तो खडा तिने उचलला. हातातील धारदार खडकयुक्त लेखणी पाण्याच्या भांड्यात बुडवत त्याच्या टोकदार टोकासह त्या खड्यावर ती लिहू लागली. लिहून पूर्ण झाल्यावर तो खडा तिने तोंडाजवळ आणला आणि त्या खड्यावरील ओली अक्षरे सुकवण्यासाठी त्यावर फुंकर मारून तो खडा पत्रकाराच्या दिशेने फेकला. संदीपने अलगदपणे तो खडा झेलला. “जिथे तो पडला होता तिथेच त्याच्या प्रश्नाचं उत्तर आहे.” त्या खड्यावर ही अक्षरं लिहिलेली होती. संदीपने तो खडा खिशात टाकला आणि चैनिकाला खड्यावरील संदेश कळाल्याचे सूचित केले. क्लॉड यांनी केलेल्या भविष्यवाण्या आणि विविध विषयांवरील त्यांचे गूढ प्रकटीकरररण यापूर्वीही संदीपसाठी फायदेशीर ठरले होते. इथिओपियामधून भूगर्भीय वसाहतीत वापरण्यासाठी कर्करोगाला आमंत्रण देऊ शकणाऱ्या दुधाची आयात केली जात असल्याबद्दलची ‘टिप’ त्यांनी दिली होती. “आफ्रिकेच्या स्तनातून आलेले दूध.... आपल्या जीवनात विरजण टाकेल....!” क्लॉड यांनी टिपेतून हा इशारा दिला होता. क्लॉड यांच्या या भविष्यवाणीचा अर्थ चैनिकाने खडकावर फक्त एका शब्दाने लिहीला होता - “इथिओपिया”. त्यानंतर संदीपने विक्रमादित्य याच्याकडून फॉर्मेलिनयुक्त दुधाची आयात केली जात असल्याचे प्रकरण उघडकीस आणण्यासाठी दोन महिन्यांचा काळ घेतला होता. "आणि आता, माझे बक्षीस कुठे आहे?" क्लॉड पुटपुटतात. संदीप मात्र ‘बीज आणि सांडलेले रक्त’ या त्यांच्याकडून मिळालेल्या नव्या संकेताने आश्चर्यचकित झाला होता. आपल्या गुहेत एकटेच राहणारे क्लॉड हे बाहेरील जगाच्या घडामोडी आणि तेथील घटनांच्या माहितीबाबत आपल्या भक्तांवरच अवलंबून होते. त्यांची भविष्यवाणी आणि विविध विषयांवरील प्रकटीकरणाच्या बदल्यात बक्षिसी म्हणून ते बाह्य जगाची माहिती भक्तांकडून घेत असत जिच्या आधारावरच ते आपली भविष्यवाणी करू शकत. क्लॉड यांना नेमके काय हवे आहे आणि त्यांना कुठल्या माहितीची उत्सुकता आहे, हे संदीपला नेमकेपणाने ठाऊक होते. “विक्रमादित्य लवकरच गो-आहच्या शेवटच्या वाघाला मारण्याची योजना आखत आहे. मला वाटले की तुम्हाला याबद्दलच ऐकावेसे वाटते...!” संदीपच्या या शब्दांनी क्लॉड यांच्या शरीरावरील वाळवी एकदम उधळली..... क्लॉड यांनी त्यांच्या वारूळाच्या साहाय्याने गो-आहमधील वाघांच्या अंदाधुंद शिकारीविरूद्ध भूगर्भातील लोकांना एकत्र आणण्याचा प्रयत्न केला होता. “वाघ हीच जंगलाची ओळख आहे....” ते लहान मुलांसह सर्वांना हेच सांगायचे. वाघ हा प्राणी निसर्गाचा समतोल राखणारा होता. रंगा राणेच्या ‘भुयांरातले मनीस’ यांनीही हाच मंत्र आपल्या काळजाशी जोपासला होता. विक्रमादित्यच्या वाघांच्या शिकारीच्या या कारनाम्यांमुळे भूगर्भातील लोकांमध्ये प्रचंड असंतोष पसरला होता. मनात धुमसत असलेला हा राग अद्याप जमिनीवर मात्र पोहोचला नव्हता इतकेच... क्लॉड यांनी संदीपने दिलेल्या माहितीवर खोल विचार केला आणि त्यांनी पुन्हा डोळे उघडले. "समुद्र त्याला परत आणेल... पण ती वाघीण त्याला परत येऊ देणार नाही!" चैनिका दुसरा खडा फुंकरते आणि संदीपच्या हाती देते. खड्यावरील मजकूर होता..... "काहीजण मृत्यूपूर्वी स्वर्ग पाहण्यासाठी इस्तंबूलला जाणार." “थांबा....! मला नीट समजले नाही... तो मरणार आहे?... कोणाच्या हाती?..... रंगा राणे?" गोंधळलेल्या संदीपने क्लॉडला विचारले आणि चैनिकाकडे पाहिले..... त्याला उत्तराची प्रतीक्षा होती. चैनिकाने त्या पत्रकाराला आणखी एक खडा दिला. त्याच्यावर केवळ एवढेच लिहिले होते - “नाही! चार्ल्स ब्रोन्सन!”

पणजीपासून लाडक्याचो वझरपर्यंतचे अंतर खूपच मोठे होते आणि त्यामुळे हा प्रवास बराच लांबला. इथेच संदीप रंगाला भेटणार होता. त्याला मिळालेल्या महत्वाच्या जबाबदारीमुळे आता विचार करण्यासाठी बरेच काही होते, पण कल्पनारम्यात गुंतण्यासाठी मात्र वेळ कमी होती. संदीपला सोमवारपासून तो सुरू करणार असलेल्या नव्या जबाबदारीबद्दल प्रचंड उत्कंठा वाटत होती. गो-आहच्या लोकशाही महामंडळाकडून माहिती आयोगाच्या मूलभूत हेतूची पुर्नरचना करण्यात आली होती. २००६ मध्ये सुरू झालेला आयोग हा प्रामुख्याने प्रशासनातील पारदर्शकता आणि माहितीला प्रोत्साहन आणि सुलभता देण्यासाठी स्थापन करण्यात आला होता. आता मात्र आयोगाला कॉर्पोरेट संवादाची जबाबदारी देण्यात आली आहे जेणेकरून महामंडळाच्या विविध शाखा आणि त्यांचे कर्मचारी यांच्यातील माहितीचा प्रवाह सुलभ होऊ शकेल. माहितीची गुप्तता उघड होण्यासंबंधीचा शोध घेण्याची जबाबदारीही आयोगाकडे सोपवली होती. हा प्रकार महामंडळाने खूप गांभीर्याने घेतला होता. मास मीडिया प्रोग्रामिंगद्वारे महामंडळाची प्रतिमा सुधारणे यासाठीच अनिवार्य केले होती आणि संदीपला इथेच आपण उत्कृष्ट कामगिरी करू शकणार असल्याचे वाटत होते. आमोणा पठारावरील नव्याने उभारलेल्या रेस कोर्सच्या जवळील मार्गावरून जाताना त्याच्या डोक्यात एका नव्या टेलिव्हिजन शोची कल्पना सूचली. ‘अजब गो-आह, पेझाद गो-आह’. या कार्यक्रमातून महामंडळाने अलिकडच्या काळात उभारलेल्या नवनव्या अजब गोष्टींची माहिती लोकांसमोर ठेवता येईल, जसे की रेस कार्स आणि हल्लीच्या काळातील गोष्टी तो आठवू लागला. महामंडळाने पूर्वीच्या राजकीय व्यवस्थेची अनेक धोरणे आणि उपक्रम गुंडळाळले आणि प्रकर्षाने त्यात बदल घडवून आणले. जुगार आणि गेमिंग क्षेत्रांमध्ये मोठ्या प्रमाणात त्यांनी गुंतवणूक केली होती, तिथून त्यांना संभाव्य परतावा मिळू शकत होता. रेस कोर्स हा ह्याच धोरणाचा एक भाग होता. राज्याच्या बहुसंख्य सामान्य लोकांवर अव्यवहार्यतेचा शिक्का मारून त्यांना भूमीगत करण्यात आले होते. जमीन आणि धोरणात्मक निर्णयांपासून न्यायालयांना वेगळे करण्यात आले आणि महामंडळाच्या कारभाराला गती प्राप्त होईल अशी व्यवस्था तयार करण्यात आली होती. विशेष म्हणजे हे सगळे अजिबात गडबड न करता शांत पद्धतीने करण्यात आले होते. रुडॉल्फच्या माणसाने संदीपच्या गाडीच्या मागे स्थिर अंतर ठेवत त्याचा पाठलाग सुरू ठेवला होता. “बॉस, मला पुढे जाऊन त्याची गाडी अडवू द्या. यावेळी आम्ही त्याला जीवनात अशी अद्दल घडवू की त्यातून बाहेर पडण्यासाठी त्याला कितीतरी महिने लागले पाहीजेत,” त्याचा साथीदार सांगतो, ज्याच्या पायाला गाडीची गती वाढवण्याची खाज सुटली होती. “त्याचा फक्त पाठलाग कर,” विचारात हरवलेला रुडॉल्फ जागा होऊन साथीदाराला सांगतो. रुडॉल्फला संदीप कुठे चालला आहे हे माहित नव्हते, पण त्याला यावेळी लोकांच्या नजरेपासून दूर पकडायचे होते. अशा ठिकाणी जिथे कॅमेरे असणार नाहीत आणि कुणीही या ठिकाणाचा पत्ता लावू शकणार नाही. रूडॉल्फने प्रॉक्सीद्वारे संचालकांच्या मालकीच्या व्हिलामध्ये आपला अड्डा थाटला होता ही गोष्ट संदीपने शोधून काढली या गोष्टीबद्दल विक्रमादित्य खूश होणार नव्हतेच. संदीपच्या शोधामुळे या दोघांमध्ये असलेल्या गुन्हेगारी संबंध प्रस्थापित होण्याचा धोका होता. "आमच्याकडे काही गोड खायला आहे का?" रुडॉल्फ त्याच्या साथीदाराला विचारतो, तोच मागची सीट तपासण्यासाठी तो वळतो तर तिथे काही खाद्यपदार्थांची पाकिटे आणि पाण्याच्या बाटल्यांचा ढीग पडलेला आहे. ते आता कित्येक तास संदीपचा पाठलाग करत होते आणि त्यामुळे त्यांनी दिवसभर पुरेल एवढ्या गोष्टींची तरतुदी करून ठेवली होती. गाडीच्या फरशीवर खाण्याची रिकामी पाकीटे आणि पाण्याच्या बाटल्या सांडलेल्या होत्या. "पांढऱ्या पिशवीत काही पेस्ट्री आहेत." रुडॉल्फ तिथपर्यंत पोहचतो आणि पुठ्ठ्याचा पेस्ट्री बॉक्स उचलतो. तो लेबल वाचतो, त्याला ते मनोरंजक वाटते म्हणून तो मोठ्याने वाचतो. "डेथ बाय चॉकलेट, हम्म!" रुडॉल्फ आणि त्याचा साथीदार दोघेही पेस्ट्री खात असता सुपारी किलर आणि त्यांच्यासारख्या आडदांड भाड्याने घेतलेल्या गुंडांच्या वास्तव परिस्थितीच्या विडंबनावर मोठ्याने हसतात. “खरंच, मरण एवढेच सोपे असते तर,” रुडॉल्फ मऊ आणि चिकट पेस्ट्रीचा तुकडा चावताना म्हणतो. “हे तर स्वादिष्ट वाटले,” त्याच्या साथीदाराकडे बघत रूडाॅल्फ आणखी एक घास घेतो. पुढे, संदीपची गाडी सुर्ला या सीमावर्ती गावाच्या दिशेने वळते. "तो सुर्लाकडे का वळतोय?" साथीदार मोठ्याने विचारतो.

प्रमोदवर्धन यांचा काफिला घराकडे जात असता गाडीत ते एका पुस्तकात दंग झाले आहेत. त्यांच्या शेजारी, आबा काहीतरी सांगत आहेत. त्यांना मंडळाच्या वेगवेगळ्या विषयांसंबंधी महत्वाच्या घडामोडींची माहिती देत आहेत. आबा बोलत असताना अखेर प्रमोदवर्धन हातातील पुस्तक बाजूला ठेवतात, अंगठ्याने आणि तर्जनीने आपले थकलेले डोळे चोळतात. “आबा, मला वाटतं तुम्ही कृतीच्या खूप जवळ आला आहात. मागे वळा आणि थोड्या व्यापक नजरेतून पाहायला शिका.” प्रमोदवर्धन त्यांच्या राजकीय सल्लागाराला सांगतात. आबांच्या लक्षात येते की प्रमोदवर्धन यांनी त्यांच्या अविरत भाष्याकडे लक्षच दिलेले नाही. "उदाहरणार्थ हे पुस्तक घ्या." प्रमोदवर्धन ‘गोमंत जन’ या आत्ता बंद पडलेल्या पण पूर्वी बऱ्याच चर्चेत असलेल्या मराठी दैनिकाचे माजी संपादक सूर्यकांत पै केणी यांच्या ‘सत्तेची बोधकथा’ या पुस्तकाकडे आबांचे लक्ष वेधतात. "गोव्यातील २०२९ च्या लोकसभा निवडणुकीतील सर्वात महत्त्वाची राजकीय घटना कोणती हे माहीत आहे का?" “हो. राजकारणात पूर्णपणे नवख्या असूनही उत्तर गोवा लोकसभा मतदारसंघातून शांबवी शेणवी हीने मिळवलेला विजय,” थोड्या विचाराअंती आबा उत्तर देतात. "हो, ती जिंकली, पण तो विजय महत्त्वाचा का होता हे तुम्हाला माहीत आहे का? आबा नकारार्थी उत्तर देतात. “आम्ही घरी पोहोचेपर्यंत तुम्ही पुस्तकातील हे प्रकरण वाचत का नाही?" प्रमोदवर्धन आबांकडे पुस्तक सुपूर्द करतात. सत्तेची बोधकथा लेखक- सूर्यकांत पै केणी मनोहर पर्रीकर यांच्या २०१९ मधील निधनानंतर राज्यातील आपल्या उच्चभ्रू समाजाची गळचेपी झाली. मुख्यमंत्री आणि नंतर देशाचे संरक्षणमंत्री म्हणून काम केलेले मनोहर पर्रीकर हे आपल्या समाजाचे दीपस्थंभ आणि आपल्या समाजातील राजकीय वर्तुळाची कोनशीला होते. मनोहर पर्रीकरांचे उत्तराधिकारी म्हणून आपल्या समाजातील दिगंबर कामत यांना बाजूला सारून प्रमोद सावंत या एका मराठ्याची निवड श्रेष्ठींनी केली आणि त्यामुळे सत्तेच्या दालनात आपल्या समाजाचा प्रभाव निष्प्रभ ठरला. २०२० च्या दशकाच्या उत्तरार्धात, भारतातील मोठ्या खाण कंपन्यांनी या व्यवसायावर आपला कब्जा मिळवून आमच्या पारंपारिक खाण व्यवसायिक कुटुंबांना जवळ जवळ बेदखल केले होते. त्या रात्री उशिरा, मी पहिल्या पानाची तयारी करत असतानाच माझा फोन वाजला. ते माझे मेहुणे अजय प्रभूदेसाई होते. अजय ते त्यावेळी म्हापसा विधानसभेचे आमदार होते. अजय माझ्यापेक्षा काही वर्षांनी लहान, वैचारिक दृष्ट्या अगदी चंचल पण आपल्या समाजाशी अत्यंत निष्ठावान. त्याचे शरीर जरी विरोधात असले तरी त्याचे ह्रदय सत्ताधाऱ्यांसोबत आहे पण त्याचा आत्मा, तो कधीच भरकटलेला नाही. तो कायम आपल्या समाजासोबतच राहीलेला आहे. मी त्याला वरती मजल्यावर बोलावले. तो उत्साही वाटत होता. "शांबवी शेणवी शिंक्रे हीच्याबद्दल काय वाटते तुम्हाला?” त्याने अचानकपणे मला विचारले. “मला वाटते ती सुंदर आहे. शांभवीमध्ये जवळजवळ देवीसारखी धीरगंभीरता आहे,” मी त्याला सांगितले. "तिने उत्तर गोव्याची जागा लढवली तर?" अजयने जणू बॉम्बगोळाच टाकला. मी त्यावेळी पहिल्या पानाच्या मथळ्यांचे प्रूफरीडिंग करत होतो. मी तोंड उघडून अचानक थांबलो. त्याच्या चेहऱ्यावरील उत्साहाचे कारण आता मला अवगत झाले होते. हा उत्साह सहजिकच बरोबर होता. "पण ती लढेल काय" मी अजयला विचारले. "हे बोलायलाच तर मी तुमच्याकडे आलो आहे. तीचे नाव विचाराधीन आहे, परंतू या नावाचा योग्य समतोल घडण्यासाठी आपल्याला जनमत तयार करावे लागणार आहे.`` मग आम्ही एक योजना तयार केली. माझे वृत्तपत्र शांबवीला पाठिंबा देईल, तिला उमेदवारी देण्यासाठी सत्ताधारी पक्षावर दबाव आणेल. विरोधी पक्षाला कमकुवत उमेदवार उभा करून शांभवीचा विजय सहजपणे मिळवून देण्याची जबाबदारी अजयने घेतली होती. “तुम्हाला काय वाटतं, शेखर मदत करेल? ती हरली तर?” मी अजयला विचारले. शेखर शिंक्रे, शांभवीचा मोठा भाऊ, गोव्यातील सर्वात श्रीमंत उद्योगपतींपैकी एक आणि एक सदगृहस्थ आहेत. त्याचे सत्ताधारी आणि सत्तेशी निगडीत लोकांकडे चांगले संबंध आहेत. “शेखरने शांभवीला निवडणूक रिंगणात उतरण्यासाठीची संमती दिली ती सुद्धा जेव्हा त्याला विरोधी काँग्रेसकडून तिच्या विरोधात कमकुवत उमेदवार उभे करण्याचे आश्वासन मिळाल्यानंतरच,” अजयने मला सांगितले.

“But Mata Hari wasn’t a dictator?” Vikramaditya asks her. “No. But she lived amongst them. Just like me, hanging around with you guys here,” she smiles in response. “You billionaires are the modern day dictators, no?” Ayesha knows she is flirting with danger by likening herself to one of the world’s most well known women spies and risking the exposure of her real identity. (Note for Readers: Have you guessed it yet?) But she is just beginning to love this game of cat and mouse with Vikramaditya. At the back of her mind, perhaps, she was aware that in the duel between a cat and a mouse, the consequences for the cat are invariably less catastrophic. Either the cat gets the mouse, or, rare though it is, comes away without the rodent. Under no circumstances, does the cat end up being killed. However, the options for the mouse are limited to just two factors. Mostly death, and seldom a chance at life, both of which are linked to his predator’s momentary whim. They choose a vacant couch, as the lights dim and toga-clad servers ferry trays of food and drink. Engraved silver trays heaped with fresh fruits, kraters – classical Greek liquor vats – topped with wines and ornate salvers with roasted meats and grilled vegetables find their way around the room. “Did they inform you yet? The bear you shot could not be located because of the snowstorm,” she tells Vikramaditya. If he is disappointed with the update shared by Ayesha, he does not reveal it. “Never mind. At least I nailed that bastard. And that wasn’t my last bear kill. Plenty more bears in the world,” he says, as he gently rests his palm on her thigh. “But the tiger’s next. I am planning the hunt later this month. You are up for it, right, Ayesha?,” Vikramaditya asks her. “But how will we get around the law? Aren’t tigers a protected species in India?” she asks him. “Not in Go-aah.” “How so?” Vikramaditya goes on to give her a quick explainer about how the process of corporatisation of the state, equipped the directors of the Democratic Corporation of Go-aah to annul and amend several state and central legislations, including those related to environment, land use, mining, administration, law and order, among policy spheres. “Sustaining one single adult tiger in the wild requires a habitat spread over 60 to 100 sq km. That is a lot of land, especially when it comes to small states like Go-aah. We have culled most of the tigers there. The hunt I am inviting you for, is to kill the last surviving tigress in the state,” he tells Ayesha. “If she is the last of her species, can’t you just capture her and put her up in a zoo or in a biological park. Why hunt her down?” she asks him. “It is important to wipe the tiger from Go-aah’s jungles and from popular memory. The tiger is a powerful symbol too. There are some militant groups in Go-aah, who are trying to use the tiger as a symbol of resistance. Wiping out the tiger’s physical trace from Goa, would help us psychologically rein in those resistance groups,” Vikramaditya replies. “But, what is a forest without its apex predator?” Ayesha interjects.

“Who… Claud? He is just a smoke-belching diesel engine in the age of machines that torque up on hydrogen combustion. He’s past his sellout date. No wonder the termites are devouring him (For more read Chapter 2 - Part 7),” Vikramaditya says, with contempt. In the course of their unusually intense to and fro, Vikramaditya and Ayesha have strolled out of the Chandelier room and across the lawn. They find themselves standing on the brink of a tall ledge flanking the courtyard, which overlooks the Kennedy Caddesi or Kennedy Avenue. Named after the 35th US president, John F. Kennedy, the coastal road leads to the city’s Atatürk airport. Hundreds of red tail lights pulse through the main arterial road that glow brighter every time the cars slowdown. Vikramaditya points toward a narrow finger of concrete that diverges from the bustling, water-fronted Kennedy Avenue, winding its way toward the edge of the Sea of Marmara, beyond the crumbling, weather-beaten walls that once secured the old city. Few vehicles appear to take the path, leading to a lonely ramp, its tongue dipped into the sea. But when they do something remarkable happens. Once driven down the ramp, the cars seamlessly transform into amphibious vehicles. They effortlessly glide off the road and onto the water, switching to their inbuilt alternate marine engines that propel them smoothly across the world's smallest sea, which splits the two continents of Asia and Europe. “After the last tiger is killed, the last vestige of the jungle is cleared and after the last of the Subterraneans are put in place, this is what I want Go-aah to look like. And I will do it by plucking out one hindrance at a time,” he says, his gaze almost lost over the hazy expanse of dark water. “Let’s schedule the tiger hunt next month. I promise to make up for the brown bear that you lost to the snow this time,” Ayesha assures him. Ayesha’s voice appears to bring Vikramaditya back to the present. “I was hoping we’d do it sooner.” “There’s another hunt I am in the process of planning. It’s a prior commitment,” she tells him. A cool draft of air sweeps the courtyard. Ayesha, still in her barely there Mata Hari costume, feels the chill. She rubs her bare arms with her palms, when suddenly they hear a thud and a woman scream from within the Chandelier room. Vikramaditya rushes inside to enquire. Four bare torsoed, muscled black men, wearing togas, stare at the woman on the floor. No surprises, it’s Prema. A toppled palanquin lay next to her. “Baba… it’s just nothingggg. I… challenged these boys to lift me and ferry me around the vrroom in this… this thing,” says Prema, pointing to the palanquin. She’s drunk out of her wits, unable to articulate. Vikramaditya raises his hand, urging her to stop. “What’s the matter?” he asks the palanquin bearers, who are essentially escorts hired for Vikramaditya’s Greek orgy-styled party. “She tried to reach out and grab his ass and…,” one of the four escort-palanquin bearers informs Vikramaditya, pointing to a fellow bearer, who sports a sheepish grin. “it tilted to one side without warning and she fell off.” “Damn, I have to deal with her on a night like this,” he mutters to himself. He beckons an attendant. “Get her a few more drinks, she will pass out after that.” He steps out into the courtyard again and walks to the ledge. There’s no sign of Ayesha. Then his phone beeps. It’s a message from Ayesha. “This was fun. More of it in Go-aah next month. Until then!”

By the bar, he spots Abhinandan Khandwalparkar, who runs a string of nightclubs and restaurants in coastal Go-aah. He’s dressed as the former Ugandan dictator, Idi Amin. Abhinandan was rumoured to be knocking on the doors of the Corporation’s Board, riding on the strength of his nightclubs, restaurant businesses and an almost invisible laundering empire. The rise of the Khandwalparkar family was linked to laundering money for several leading politicians and real estate companies in erstwhile Goa. After the state was handed over to the Corporation, the Khandwalparkars continued to maintain their grip over the region’s money laundering landscape. The rise of the sphere of influence of the Khandwalparkar clan began in the first quarter of the 2000s, spanning the multiple reigns of then Chief Minister Manohar Parrikar. Khandwalparkar senior, Abhinandan’s father, and Parrikar, bonded in the company of a top lawyer, Sadabahar Karnik, whose advice was sought after by every rich soul with dirty linen in Go-aah. A ruthless lawyer by training and a committed tantrik by inclination, Karnik was the embodiment of John Milton, the Satan-incarnate lawyer played by Al Pacino in The Devil’s Advocate. ‘Hitler’ smiles disapprovingly as he looks at ‘Idi Amin.’ Abhinandan had painted his face black, with exaggerated red lips and permed hair. But ‘Hitler’ is unimpressed with the lack of detail in ‘Idi Amin’s’ get-up, particularly the white shirt and trousers, which did not match the Ugandan dictator’s known sartorial style. ‘Hitler’ scans the room once more. His guests have started filtering into the Chandelier Room, after the toga-wearing cleaners had wiped the floor of the broken glass bits. But the one guest, who his eyes pined for, was still missing. Just then an old man dressed in a toga emerges in the spotlight, playing a faint tune from an aulas, an ancient Greek reed instrument. As the volume picks up, a woman’s sharp voice accompanies the aulas. The spotlight is trained on the aulas player and the rest of the Chandelier Room is cloaked in darkness. So when the heavily brocaded flaps covering the length and breadth of the ceiling pull back, no one really notices it. Until… a woman, also wearing a toga, holding an electric harp, joins the aulos player. As her long fingers strum the strings, sending soulful notes of the ‘Siren’s Song’ through the room, the spotlight dims and black UV lights embedded in the floor flick on. That’s when the real performance begins in the Chandelier Room. Two dozen men and women acrobats, dressed in figure-hugging suits outfitted with blue lights, descend gracefully from thin, stretchable cables suspended from the roof. They perform a mesmerising aerial dance, their bodies twisting and turning in perfect synchrony with the music. The blue lights on their costumes, accentuated by the black light, shimmer in their fluorescence and pulse in the darkness, creating a captivating, otherworldly visual extravaganza. After fifteen minutes of intense acrobatics, which draws a medley of “oohs” and “aahs” from the audience, the acrobats launch into their final act, as the electric harp picks up pace. The 24 acrobats whirl rapidly in a circle around the Chandelier Room, their blue lights creating a mesmerising spectacle. Their swirling lights transform the room into a scene from outer space, with a blue tornado streaking through the dark vacuum. Once they set their pace, the acrobats appear to stretch the wires they are suspended from to the limit, as some of them stoop perilously close to the guests, even picking up glasses of wine off tables shepherded to the room’s corners to accommodate the performance. This is when he lays his eyes on Ayesha.

“What? Forget about my hair, what do you think of my costume? Who am I wearing?” she asks playfully. Vikramaditya bites the bait of distraction. “I’ve been wondering. But it is so difficult to think about anything else, when one looks at you,” he orally rolls out the glib carpet. “Come on, give it a shot!” “Some Tsarina, maybe?” “Not even close!” Vikramaditya likes the banter, but is ticked off by the fact that he was coming off as an ignoramus in this flirtatious exchange. Used to men and women, who feared and revered his power in Go-aah, he is obsessed with the Ayesha’s nonchalance in his presence. “I am not one to give up. But because you are exceptional, I find value in surrendering this once. I lay my arms down. Tell me… just who are you.” Ayesha is taken aback, only for a moment, as she begins to wonder if Vikramaditya has begun to suspect her real identity. His next comment suggests otherwise, putting her at ease. “I give up. I was always pretty awful at history.” “Let me give you a clue. I was born in the Netherlands, but ended up pissing off a lot of people in France during the first World War,” Ayesha goads him on. Vikramaditya ignores her question as music springs into life from tiny ambient speakers embedded in grooves of the archaic stone floor. As Vikramaditya spins her around, she slips free of his grip, in mock defiance. “Here’s another clue,” Ayesha says playfully, as she moves away from him, kicks her shoes away and breaks into a dance, slithering in unconventional, incongruous body movements. After about half a minute of sashaying around with her strange dance moves, she ambles towards him. “Figured it out yet?” she asks, as she catches Vikramaditya open-mouthed again. Vikramaditya fancied himself the cat in their game of cat and mouse, stalking his prey, while Ayesha, he thought, was the daring mouse, who enjoyed toying with danger. But Ayesha knew better. To her, Vikramaditya was the oblivious mouse, unaware that she, the patient and calculating cat, had already playfully ensnared him in her trap. She had trapped him right from the moment he laid his eyes on her at the warehouse at Konak Pier. And the cat in her knew when to let the mouse run and when to step on this rodent’s tail. Right now, she sensed that Vikramaditya was feeling a bit off, given his inability to respond to her question about her attire. It was time to step on Vikramaditya’s tail to keep him in the game. “Heard of Mata Hari?” she finally asks, flipping her hair sideways, its ends brushing, very briefly, across Vikramaditya’s face. Born Margaretha Geertruida Zelle, in the Netherlands, Mata Hari, went down in history as one of the most popular spies in World War 1. She was shot dead by the French for spying on behalf of the Germans when she was originally recruited by Allied intelligence officers to spy on the Germans. But much before she died, Mata Hari was one of the most popular courtesans in Paris and later used by both the Allied and Axis forces, to spy on each other. Her style of seduction included muddling her origins, fuddling her dance techniques with unorthodox movements passed off as exotic Oriental styles and cuddling with royalty and officers with potential for possessing key information related to the great war, seducing them with erotic flair.

Du-Mon-Genta had already introduced a range of fruit-bearing trees in Go-aah, equipped with specially designed genes that altered the size, shape and durability of the genetically modified produce. Despite some niggling flaws, after the first round of research and development by their scientists, the conglomerate had succeeded in conducting preliminary field tests on these genetically modified species in Benaulim village in South Goa. One of the earliest varieties that were rolled out in mass plantation drives across Go-aah’s countryside was the Cashew de Alemao, a unique cashew strain that was developed for increased yield and resilience. The Cashew de Alemao was genetically designed to have the biggest cashew apple in the world. At six inches in diameter, four inches wide and about 200 gms in weight, its cashew apple was sunset red in colour, with an aroma of ripe peaches and pairi mango combined with the refreshing overtones of fresh cashew nectar, minus the tannic aftertaste. While Du-Mon-Genta had managed to genetically engineer nearly the perfect cashew apple, there was a glitch. The Cashew de Alemao variety suffered from a distended nut, which was an aesthetic scar in its genetic makeup. Genetic scientists at the Du-Mon-Genta wanted more time to work on the Cashew de Alemao’s distended nut conundrum, but the conglomerate decided to roll-out the variety in Benaulim anyway. Not only was its nut distended, the soft shell tissue surrounding the nut was coarse, often pockmarked. The pockmarks and the rough surface arrested drops of dew on the shell, causing discolouration and therefore a general loss of visual appeal. The second experiment involved a newly developed coconut species called the Bondo de Pacheco. While genetically designing the Bondo de Pacheco, Du-Mon-Genta’s scientists were even more radical in their approach. The brief given to them was to create a variety of coconuts that are easy to harvest but do not uproot easily like most traditional varieties. By the mid-2000s, the coconut palm had lost its reverence as the kalpataru, the mythical wish-fulfilling tree that finds mention in Indian mythology. Its timber had fallen out of favour in construction and reinforced silicone strands had replaced its husk in rope-making. Even thatch woven from its leaves was considered outdated. The coconut palm’s value had dwindled to just a few uses: distilling liquor from its sap and using the fruit’s fibre-heavy meat and electrolyte-shaming water for cooking and for packed beverages, respectively. Its former glory as a versatile resource was now a distant memory. Du-Mon-Genta’s scientists had really pushed the genetic envelope hard in order to engineer the Bondo de Pacheco strain of coconuts. The most radical innovation in the genetically modified variety was its transformation from a single-stemmed palm into a wall-climbing creeper. Bondo de Pacheco creepers were designed to optimise space, yield and ease of harvest, showcasing genetic engineering’s potential. But like the Cashew de Alemao, the Bondo de Pacheco too had a flaw in its genetic armour. While the coconuts were easy to harvest, the creeper could not bear the weight of its produce, causing the fruiting stalks to snap. The scientists found a temporary solution to the premature fruit drop, advocating wrapping the coconut in a bandana and tying the ends of its cloth to the stem in order to hold the nuts’ suspended weight. Thanks to this jugaad, the coconut variety was informally referred to as the ‘Bandana Bondo’ by some. The village of Benaulim sustained and suffered both the nuts – the Cashew de Alemao and the Bondo de Pacheco – for several years, as genetic scientists tried to cure them of their flaws.

Vikramaditya, wearing only a peshtemal, a traditional Turkish towel, peers through a gap in the door, which he holds slightly ajar. “Good going, guys? We are meeting in the Chandelier Room in an hour,” Vikramaditya announces, as his eyes scan the hamam. “Where’s Kay? I hope he’s taking good care of you,” he asks the Sheikh, who laughs as he points towards the water. “He’s in there. He likes another set of lips on him.” Vikramaditya and the Sheikh share a laugh, before the former shuts the door on the way out. Almost immediately, Kay’s soaking head bobs up. “Vikramaditya and I have a lot in common, then?” the Sheikh continues to probe Kay about his potential business partner, unmindful of the underwater fiesta the latter is being treated to. Right then, Kay, who’s trying to straighten his toes that are curled in passionate delight, thinks the Sheikh is being merely rhetorical. He only summons a “hmm,” in response. “Sheikh Abdullah was a good father, but he never understood the extent of my ambition. Nor did he support it in any way. In fact, he plotted to assassinate me to clear the path for my older brother. Imprisoning him was the only real option I had to make a mark for myself,” the Emirati billionaire goes on. “You both are not exactly alike then,” Kay tries to straighten up in the tub, but the underwater vortex stirred by the invisible, red haired woman, doesn’t allow him to. Kay continues to tell the Sheikh about how the roguishly ambitious Vikramaditya, tried to keep undermining his father’s clout in the Corporation’s Board of Directors, by muscling his unilateral decisions through and allotting tenders to his own brood of contractors and agents, often without even consulting Trivikram. “When Trivikram warned his son about the perils of creating two power centres in the Corporation’s administrative apparatus, Vikramaditya’s response was brutal. In a fit of anger, he forced his father to resign from the Board hoping for a brisk takeover. Little did he know that Pramodvardhan Rane would steal the march over him during the transition,” Kay said. Bitter over not being able to ascend to the position of Chief Director and having lost his father’s shield of clout and influence, Vikramaditya banished his father to a dungeon below his mansion. A few servants continued to be in attendance in the dungeon to serve Trivikram. But that was because Vikramaditya still had use for his father. So, while Trivikram spent most of the last decade in the dungeon, out of sight, Vikramaditya regularly used him as a prop in public events to showcase himself as a dutiful son. Sometime back, Vikramaditya commissioned a VR documentary film celebrating the achievements of his father’s career. That was when Trivikram first began to show signs of senility. Or perhaps he was just unable to face the thousands of people in the crowd, which his son had drummed up for the occasion. Or maybe he just had enough of the dungeon in particular and of his life in general. The documentary was directed by a well known Delhi-based filmmaker and former journalist, Kamalika Bose. “When he was asked to speak a few words, Trivikram walked up to the stage and fell on his knees, begging Vikramaditya for mercy. He was quickly hauled off the stage. No one has ever seen him since,” Kay said.

As Karvi slowly extricates herself from Vikramaditya’s grip, he continues to be perplexed by the unexplained fragrance clinging to Ayesha’s hair. He had smelled that scent somewhere, but could not exactly place it. Suddenly, it starts snowing. “Stay back. Take shelter under that tree and cover me. There might still be some life left in this one,” she warns Vikramaditya, as Karvi carefully walks over to inspect the bear. He lifts his rifle to his shoulder and walks towards a thick-stemmed pine tree. Watching Vikramaditya turn his back to her and walk towards the sheltering coniferous tree, she slips her hand deep into her jacket, fishing out a sealed, reinforced plastic bag. It is filled to the brim with a red liquid that resembles blood. As she walks closer to the bear, she carefully examines the fallen animal for any sign of consciousness. A bear felled by a bullet is any day safer than one put to sleep by a tranquiliser. Ayesha takes comfort in the fact that she was able to engineer the perfectly calculated tranquiliser dose for the brown bear, which lay unconscious before her. Before the hunt, she had inquired with an official from the Turkish government’s Wildlife Division, about the approximate age and weight of the bear. This male brown bear, in the prime of its adult life, had been earmarked as surplus to the species’ population in the region. The details had helped her arrive at the exact clinical dosage of the drugs that she had pumped into the dart. Still cautious, she prods the bear’s paws, one of the most sensitive parts of the animal, after its nose. But the bear is knocked out cold. The only sign of life in the bear was the gentle heaving of its chest. Fortunately, the gentle patter of the snow masked the subtle movement and the sound of its heavy breathing. Placing herself between the bear and Vikramaditya, she stealthily spills the red liquid over the snow, below the animal’s forelegs. She also pours a few splashes just above the forelegs on the fur, where the bullet ought to have pierced the skin, before tucking the bag back into her jacket. “He’s dead, alright. You can come and take a look,” she calls Vikramaditya, who walks to the spot to examine his ‘kill’. Vikramaditya fishes out his mobile phone, which is customised as a mini-drone, steered by a stylus. The device’s flat, wireless charging board served as a navigation pad. After flicking the drone mode on, the phone levitates from Vikramaditya’s palm, hovering just above it. Its rotors, engineered into the device’s four corners, power the elevation. Once safely launched in the air, Vikramaditya navigates the airborne device with the navigation pad, placing it right above the bear, hovering at a distance of about 10 feet from the ground. “Come, come, Ayesha. This is one hell of a trophy,” he calls the hunting guide to stand beside him. She obliges quickly in order to get it done fast. She wants to ensure that Vikramaditya believes that the bear is dead. “The snow’s coming down faster now. Why don’t you switch on the location beacon? The chopper may have trouble landing, if it keeps snowing at this rate,” she says. Her one eye keeps checking on the bear for any sign of it coming to life. Vikramaditya positions his phone to snapshot the two of them and the bear in the background. “Just get done with it,” she hastens him.

The full grown brown bear is just about 100 metres away from the cave where it hibernated last year. The cave’s opening is a crack in the cluster of rocks that widens inward. Its interior is warm, with last year’s memories of the bear’s snuggle clinging to its walls. The cave is like a familiar womb that has helped the bear live through at least one tough winter. The bear had first sensed the presence of the two hunters some minutes ago. Irritated that he was no longer alone in the uphill trek, the bear stood on its rear legs to scan its back-trail and locate the duo at a distance behind him. He ferociously mauled the bark of a nearby tree, to see a flock of birds erupt from its upper branches into an alarmist symphony. Hoping that the scars on the tree – which are indicative of the bear’s strength, height and girth – would deter its pursuers, the bear walked upwards along the trail. Confident that he has scared off the duo, the bear walks a few more paces and finally spots the cave he had hibernated in, last season. The cave’s mouth is partially covered by fresh snow. But suddenly, the animal senses another sound from the trail below. It is a metallic click, a sound that has no place in the mountain’s natural array of auditory patterns. The beast is angry now. In the upper reaches of Turkey’s rugged northern mountains, the apex predator is unaccustomed to his overt threats being ignored by lesser creatures. It turns around and stands on its hind legs to confront the trespassers. To the human eye, bears, when they rear on their hinds, tend to appear curiously cute. This particular half-a-ton heavy brown bear looked as if he were staring wistfully at the horizon until a departed friend crosses over into the unseen. But if you ask him, he’d say he’s standing tall to catch a stronger scent of his pursuers and to intimidate them with his formidable size. Unlike the bear, Vikramaditya’s ears aren't attuned to the sound of the hammer being pulled back on Ayesha’s tranquillizer pistol. The weapon is hidden in the left pocket of her thick overcoat. As her left hand cocks the pistol’s hammer, her right hand holds the rifle, its butt resting on the snow. “He’s waiting for us to make a move now,” she whispers to Vikramaditya. “Get your rifle ready.” Vikramaditya wipes traces of snow from his expensive shooter and the telescopic sight. Some days back, he wanted to switch his rifle for a new weapon, crafted by a maverick Texan engineer. The weapon’s marketing literature suggested that, like heat-seeking missiles, it could fire a bullet that can adapt its path to find a warm target, making it a perfect weapon for hunting in lonely spaces. That can wait, he tells himself, while scanning the trail ahead, looking for the bear. “Do you want me to call him? He’ll charge straight down towards us. Or should we go further up the trail?” she asks Vikramaditya, whose gaze is locked into the rifle’s sight. “Call him. I have the path right in my sights,” he whispers back. Ayesha grunts loudly, mimicking a male bear’s mating call. And in moments, the ground trembles under the weight of the onrushing animal.

As the 61 metre length – from bow to stern – of the Sunseeker-200 yacht slowly glides over the blue waters of the Bosporus and passes under the Fatih Sultan Mehmet Bridge, Vikramaditya’s party is only coming to life. The Sunseeker-200 is one of the biggest luxury yachts in the world. It has a range of 2000 nautical miles and its luxuriously slick bulk weighs 208 tonnes, including a helipad, with night-landing capability. Vikramaditya, wearing a partially unbuttoned white linen shirt, walks through the familiar crowd on The Chamomile’s sundeck, carrying two pomegranate mimosas. He has arranged a table away from the pool for his meeting with Pralaydev Todi. The casino king’s support would be critical to his coup. As they clink their frosted flutes, Vikramaditya quickly runs his power pitch through his head before starting his spiel. “How would you like to expand your offshore casino operations to the Zuari, Chapora and Sal rivers?” Todi is expecting this question. “Say, if I wanted to, wouldn’t Babuso Loundo be the guy I should be asking? After all, he is the Tourism Director?” In the humid air, the frost on the flute glass's outer wall condenses and a drop of water drips down to its foot. Vikramaditya quickly places a coaster under it. “You must have heard, he’s been flying to Macau a lot of late…” Just then, a shrill feminine note breaks his concentration. Prema, wearing a pearl necklace, leans over him. The largest pearls in the necklace have disappeared out of sight. Comfortably sunk in her ample cleavage, they are perhaps reminded of their calloused origins inside an oyster’s womb, shut out from the world. Prema’s singing the opening lines of her promised song dedicated to the sisterhood of the Mandovi and Bosporus rivers. Her gimme-attention eyes are latched onto Vikramaditya’s, breaking his concentration and throwing his business pitch in disarray. Oooooo…ooo aiiiii, Mandovi chi sobitkay, Bosporuschya kaathar, mhajya boglek zaay (Oooooo…ooo aiiiii, I want Mandovi’s beauty On the banks of the Bosporus Alongside me) Vikramaditya returns her gaze, his expression glazed with a mixture of a smile and irritation. The latter is more evident. He manages to break eye-contact with Prema, after a guest raises a glass at the singer and she responds with a flying kiss. The Director turns to face Todi, who appears amused at the dynamic between Vikramaditya and Prema. “I was saying… Babuso appears to be getting close to the Sio Chang Gambling Corporation (For more information check Chapter 2 - Part 2). The Macau Group is keen on expanding casino operations too. If they do, you may have a battle on your hands PT,” Vikaramditya lays it out for Go-aah’s biggest casino tycoon. Todi is aware of the ambitions of the Macau-based casino group and its proximity to Babuso, who is one of Vikramaditya’s arch rivals in the Corporation’s Board of Directors. He also knows about Vikramaditya’s ambition to oust Pramodvardhan Rane. He agreed to travel to Istanbul to hear Vikramaditya’s proposition and understand his role in the proposed coup. “Say, I come onboard in your plans. What is my risk and my reward?” “You will rule Goa’s rivers, PT. And I’ll throw in something else. I am working on creating floatillas off Goa with the Eminaar Group. In fact, Sheikh Hamad Al-Ameri is expected to land here any moment now. Imagine, an exclusive casino enclave in every floatilla,” Vikaramaditya assures him. PT licks his lips. He is sold.

The chopper drops Vikramaditya and Ayesha near the same treeline, where the former had spotted a brown bear’s silhouette against the vegetation, sometime before lunch. Ayesha, too, had seen its tracks in the snow. It was predictably heading higher in the mountains towards a familiar cave to hibernate. The chopper pilot says something in Turkish to Ayesha as he drops them off, but she does not understand his instructions. A hotel attendant translates for her convenience instead. “He’s saying, there’s only three hours of daylight. You need to hunt the bear soon and switch on the location beacon after you are done.” Ayesha nods in acknowledgement. The chopper heads back to base camp, leaving the hunter and his guide in the snow. “You do not know Turkish?” asks Vikramaditya curiously. “I moved here a year ago. I get by with a few words here and there.” As they climb higher, following the bear’s tracks, they spot a tree trunk mauled by the brown bear’s claws. Golden sap has spilled out of the fresh gashes in the red pine bark. Vikramaditya bends to pick up a large pine cone, as Ayesha gently presses the sap between her thumb and forefinger, before smelling it. “It’s fresh. The bear must have passed here barely a few minutes ago. We are in luck,” she tells Vikramaditya. It has begun to snow lightly again as they resume their trek up the hill, sticking to the bear’s trail, which is slowly being erased by the descending flakes. Ayesha’s focus is distracted by the sudden melee of sharp nasal squeals from a flock of alarmed Caucasian Grouse further uphill. She unpacks her binoculars from her rucksack. The black feathered birds are agitated and hovering around a tree, whose crown appears to shudder more than normal in the light wind. “It’s right there, come Vikramaditya,” she grips Vikramadity’s coat sleeve, tugging hard at it. “You can call me Vicky or just baba,” he tells her, as he struggles to keep pace with her in the snow. “Just focus on the hunt, okay,” she barks back. “Unsheath your rifle right, now,” she instructs. Ayesha doesn’t even choose to stoop and examine the still-steaming bear scat, which they pass up the incline. She knows the bear is very, very close. They pass the very tree over which they saw the grouse screech a couple of minutes ago. Its bark bears signs left behind by the beast’s claws. Underfoot, in the fattening bed of snow, the bear’s paw prints sink deep. “This bear is a really big one. All fat and ready to hibernate,” she whispers to Vikramaditya. They find themselves at the edge of a small clearing in the forest, where the bear has crossed. “Let’s stick to the tree cover,” she warns, changing her route, following the tree and vegetation cover, which skirts the clear patch. Ayesha pauses and raises her hand, indicating Vikramaditya to stop. “Get me this bear and I promise you a tiger hunt in Go-aah!” Vikramaditya says, as he catches his breath. “Shh… We’ll see about that later,” she chastises Vikramaditya, something he is not used to. “Look… no one speaks to me like…” Vikramditya’s mild retort is interrupted by a loud guttural roar. “He knows we are near,” Ayesha whispers.

“You will witness Go-aah’s green miracles for yourself when you join me on our hunt for the last tigress,” Vikramaditya tells her, summing up his narrative on the wonders of genetically modified vegetation practices in Go-aah. He plucks a ripe, black grape from a fruit platter and pops it in his mouth, letting the spherical fruit roll around the cavity, before grinding it between his molars. “How old is she?” asks Ayesha, drawing the conversation back to Go-aah’s last tigress. “Old enough to be shot,” he replies, popping in another grape, biting into it immediately this time, letting the juice rinse the walls of his mouth. “I read somewhere that you have one of the biggest wildlife photography collections in India? How do you decide which wild animal to hunt and which one to photograph?” “That’s the strange relationship I share with wildlife, you know. I love to ‘shoot’ it, either way.” “You are so very fucked up,” Ayesha laughs. “So are you. You have too much of a soft corner for tigers and their conservation for a professional hunter,” he laughs back. Ayesha wants to tell Vikramaditya that the destruction of wildlife habitats and apex predators could spell the end of the age of game hunters. But she does not want the point of focus of the conversation to be directed towards her. After all, she is not a wild game hunter, she is just posing as one. But Ayesha is also mindful of the fact that in the case of Vikramaditya, she is indeed the hunter and he, the prey. “Tell me more about this tigress? I have never hunted one before,” she asks him. “She’s been a nervous wreck after I shot her two cubs a year ago. They were both males, about a year old. They were feeding off a young deer killed by their mother. She wasn’t around when I found them. I shot the runt first. The second cub, I chased with my jeep, before he trapped himself below a cliff with nowhere to go, until I nailed him,” he tells her. “I shot the tigress’ mate a few months before I got the cubs. It was one of my cleanest shots, right into the heart. The tiger barely even convulsed after the bullet went in.” As Vikramaditya boasted about his kills, the casual ease with which he gloated about his tiger-killing spree bothered Ayesha. Vikramaditya doesn’t stop. “I can tell you one thing. If she only knew and could understand that I am the reason why she is prowling the jungle alone…” “What’s the jungle like? Could you explain the layout of the forest to me so that I can prepare better?” she asks. “Ask me what the Corporation hasn’t done to wipe out the Mhalshe forest? Forest fires, poisoning water sources… I even got Du-Mon-Genta to engineer genetically modified weeds and creepers to suffocate the native vegetation, but nothing has worked so far.” He then leans closer to Ayesha. “They say the tigress is blessed by forest spirits, which is why she won’t die easily, just like the cursed forest.”

The snow-clad mountains echoed with the muffled thunder of the approaching chopper. As the sound grew louder, Vikramaditya asked Ayesha to join him for another photograph. “It’s the classic hunter pose with my trophy. Come on. Let’s do this before they land and scatter the snow,” he urges, adjusting his phone lower with the help of the navigation pad. “Let me lift the bear’s face,” she suggests, knowing that if the hunter touches the animal, he will realise that it is alive. Ayesha approaches the bear with apprehension, frustrated by Vikramaditya’s vanity and his obsession to pose with the animal he believed he had shot. Meanwhile, as Vikramaditya adjusts his drone-phone for the ideal trophy shot, Ayesha cautiously lifts the bear’s head. It’s still completely knocked out, but the animal’s steaming breath blows puffs of warm air at her. If Vikramaditya gets closer, he’ll see the bear is alive, she cautions herself. Ayesha taps her jacket pocket, to reassure herself with the tranquilliser antidote she has carried along. She planned to inject the bear with it, just before they are airlifted. Luckily, at that very moment, she spots the hazy visage of the chopper cutting through the falling snow, its blinking anti-collision light peppering the soft flakes in their shade of crimson. The chopper lands on the snow nearby. As its door slides open, the crew inside, urges them to board quickly amidst warnings about an incoming blizzard. Ayesha grabs the opportunity. “Vikramaditya, time to leave. You already have one picture, don’t you! They’ll send another chopper for your prize, once it stops snowing.” The hunter reluctantly agrees, heading towards the chopper, bending his head to dodge the swirling downwash from the rotors. With his back turned towards her, Ayesha hastily injects the antidote into the bear’s hind and dashes for the chopper. Inside the warmer confines of the cabin and wrapped in a thermal blanket, Ayesha savours a mug of coffee, cupping and comforting her hands against the warm ceramic walls. “So, I'm throwing a party tonight. You must come,” Vikramaditya tells Ayesha over the chopper’s intercom, cozying up beside her. With the jacket’s hood pulled back, her long hair, tousled by the day’s hectic, outdoor adventures, rested serenely on her jacket, with the same dignity of a waterfall frozen over, its icy blades calmly clinging to the exposed, dark shale. In the warmth of the cabin and the close quarters, the same familiar, yet mysterious fragrance emanating from her hair, bites into Vikramaditya’s senses like pheromones on a rampage. But Ayesha continues to look through the window by her side. Her attention is fixated on a familiar, dark object lying below in the snow, next to a reddish patch. Lying there, alone, motionless in the falling snow, the bear paints a lonely picture. As lonely as a lighthouse that ships pass by on a foggy morning. As the aircraft lifts higher, the bear appears to shrink in size. So does the patch of red next to it. “Ayesha…” Vikramaditya says, louder this time to get her attention. “Yes… yes,” she says, without turning around. “You’ll be there tonight, right?” Vikramaditya asks her again. The black object, now at a farther distance, moves slightly at first and then, in seconds, bounds away towards the treeline. The traces of its existence and the fake blood that had been spilled next to it, are slowly devoured by the falling snow.

The chopper drops Vikramaditya and Ayesha near the same treeline, where the former had spotted a brown bear’s silhouette against the vegetation, sometime before lunch. Ayesha, too, had seen its tracks in the snow. It was predictably heading higher in the mountains towards a familiar cave to hibernate. The chopper pilot says something in Turkish to Ayesha as he drops them off, but she does not understand his instructions. A hotel attendant translates for her convenience instead. “He’s saying, there’s only three hours of daylight. You need to hunt the bear soon and switch on the location beacon after you are done.” Ayesha nods in acknowledgement. The chopper heads back to base camp, leaving the hunter and his guide in the snow. “You do not know Turkish?” asks Vikramaditya curiously. “I moved here a year ago. I get by with a few words here and there.” As they climb higher, following the bear’s tracks, they spot a tree trunk mauled by the brown bear’s claws. Golden sap has spilled out of the fresh gashes in the red pine bark. Vikramaditya bends to pick up a large pine cone, as Ayesha gently presses the sap between her thumb and forefinger, before smelling it. “It’s fresh. The bear must have passed here barely a few minutes ago. We are in luck,” she tells Vikramaditya. It has begun to snow lightly again as they resume their trek up the hill, sticking to the bear’s trail, which is slowly being erased by the descending flakes. Ayesha’s focus is distracted by the sudden melee of sharp nasal squeals from a flock of alarmed Caucasian Grouse further uphill. She unpacks her binoculars from her rucksack. The black feathered birds are agitated and hovering around a tree, whose crown appears to shudder more than normal in the light wind. “It’s right there, come Vikramaditya,” she grips Vikramaditya’s coat sleeve, tugging hard at it. “You can call me Vicky or just baba,” he tells her, as he struggles to keep pace with her in the snow. “Just focus on the hunt, okay,” she barks back. “Unsheathe your rifle right, now,” she instructs. Ayesha doesn’t even choose to stoop and examine the still-steaming bear scat, which they pass up the incline. She knows the bear is very, very close. They pass the very tree over which they saw the grouse screech a couple of minutes ago. Its bark bears signs left behind by the beast’s claws. Underfoot, in the fattening bed of snow, the bear’s paw prints sink deep. “This bear is a really big one. All fat and ready to hibernate,” she whispers to Vikramaditya. They find themselves at the edge of a small clearing in the forest, where the bear has crossed. “Let’s stick to the tree cover,” she warns, changing her route, following the tree and vegetation cover, which skirts the clear patch. Ayesha pauses and raises her hand, indicating Vikramaditya to stop. “Get me this bear and I promise you a tiger hunt in Go-aah!” Vikramaditya says, as he catches his breath. “Shh… We’ll see about that later,” she chastises Vikramaditya, something he is not used to. “Look… no one speaks to me like…” Vikramaditya’s mild retort is interrupted by a loud guttural roar. “He knows we are near,” Ayesha whispers.

Just then, the yacht buckles as the wheels of the armour-plated corporate chopper crunch down on the helipad. Taking advantage of the wobble, Vikramaditya gently nudges Prema over the edge, camouflaging his push with the yacht’s sudden jerk. Prema topples into the cold waters of the Bosporus, the river she had just sung an ode to. Her screams are drowned by the raucous rotors and momentary chaos caused by the landing chopper. “Woman overboard,” Vikramditya yells as he presses an emergency buzzer. His face is turned away from Prema to hide his vengeful smile, even as the singer bobs and wails inconsolably in the river, gulping her share of the Bosporus’ brackish water. Vikramaditya puts on a concerned face as he turns around to look at Prema. He flings a ring buoy towards her. She holds on to it with her life. “Just don’t let the buoy go. I’ll fetch help,” he tells her. As he walks back the stairs to the upper deck, Vikramaditya passes a couple of scampering sailors, who have responded to the buzzer. A guest stops Vikramaditya to enquire about the fuss onboard. “It’s Prema. She went overboard…” he tells the shocked enquirer, before muttering “with her singing” under his breath. The sun isn’t up yet at the iconic 19th century Konak pier in western Turkey. Rumoured to be designed by Gustave Eiffel, the architect behind Paris’ iconic tower, the pier was originally built as a customs station. It is in one of its large, bare warehouses on the pier, where a select group from Vikramaditya’s holiday mates have assembled to gear up for the hunting expedition. Among those present are Vikramaditya, Todi and Sheikh Hamad Al-Ameri and their respective attendants. The Four Seasons Sultanahmet general manager Hakan Tayyip is busy coordinating other logistics involved in organising the hunting expedition. As Vikramaditya hunches over to tie his shoelaces, he hears his phone ring. It’s a familiar number. He lets it ring till the tone dies. Left boot done, he switches his attention to his right, when the phone rings again. He mutters a curse, waiting for the ring to fade. It does, but not before the phone starts ringing once again. Vikramaditya picks it up this time and verbally launches into the familiar caller. “Chimulkar, how many times have I told you, never call more than once. And it’s 4:30 am here! Could this not wait until tomorrow?” Chimulkar was a familiar face at the Dessai mahal in Sattari. For decades he managed appointments, meetings, public engagements and business networking for Trivikram Dessai. He also chauffeured a young Vikramaditya to and from school. Now, he wanted an urgent audience with the prince of the Dessai clan. In his trademark soft, polite tone, he explains to Vikramaditya the predicament, which forced him to call. After listening to Chimulkar for a few seconds, Vikramaditya barks in response. “Let him go hungry. He needs to learn not to be stubborn. If you have to, call me again, only if he is dead before I return home.” Still agitated by the call, he snaps his fingers to catch Tayyip’s attention. “I think we are ready. Where’s the hunting guide?” “She will be here any second. The chopper is already,” Tayyip updates him.

Maulana tells Vikramaditya about how he laboured for months tinkering with the chemical properties of formalin at his laboratory in Oromia, the dairy capital of Ethiopia. This advanced chemical manipulation, Maulana reveals, had led him to alter the chemical signature of formaldehyde to suit his end. “That’s too much jargon, Maulana. What does that have to do with me? Look, there are some critical plans afoot and I really cannot afford another formalin fiasco. You must do a better job of convincing me. You told me something about ‘miracle milk’ over the phone?” the Director asks his former business associate in irritation. “In the laboratory, I managed to mask formalin’s chemical signature to make it mimic a major milk protein called casein,” Maulana tries to convince Vikramaditya. “So?” “That makes any trace of formalin in milk undetectable. We call it ‘miracle milk’ in Ethiopia these days. It’s milk that does not go sour for months and no one knows why!” Vikramaditya listens with more intent and less irritation now. He summons a passing waiter to refresh Maulana’s drink. “And baba, that means we can still make a few more million dollars between us. I can have two consignments of ‘miracle milk’ ready to be shipped by the end of the month. This time, I will rebrand the packaging and ship my dairy products from Eritrea instead of Ethiopia. No one will ever know. We can easily bypass the ban on my products that way,” says an enthusiastic Maulana. Vikramaditya leans back in his chair as he mulls Maulana’s offer. Coups cost money. And for Vikramaditya, who is about to pull off the biggest coup of his life, a few additional millions would not hurt at all. “As long as the formalin is adequately camouflaged and within reasonable quantities…” “My word on that! Nothing will go wrong this time. I have learned my lesson from what happened last time,” Maulana reassures, referring to the spate of deaths in Go-aah caused by his adulterated milk. Vikaramaditya plucks out his phone and punches a message. Within seconds, Joy Dasgupto (Check Chapter 2 - Part 5), appears before him, panting and out of breath. The editor of Sundar Go-aah TV had flown to the Istanbul do, as part of Vikramaditya’s entourage, for a reason. Vikaramditya beckons him with his forefinger. Joy bends, lending his ear to Vikramaditya. He nods and leaves after the Director whispers a few words. Seeing they are alone again, Maulana asks Vikramaditya. “That Health Department official, who wrote the report on the presence of formalin in my milk consignment…” “You mean Ivana Ferrao? Don’t worry, she has been transferred to such a position where she’s buried under so much paper, she will not have the time in the world to sniff and savour a cup of tea, let alone formalin,” Vikramaditya assures Maulana. Just then the waiter comes by with another round of Vat 69 and milk, which he offers Maulana. Vikramaditya raises a toast. “To… miracle milk!” They clink their glasses as Joy walks over to the duo again, this time in the company of a woman with brightly painted lips. “Forget that dancer. Take her instead,” Vikramditya tells his business partner with a wry smile. “And Maulana,” the Director says, waving his hand towards the woman. “This one doesn’t just dance!”

On the pergola floor, the sandy-haired woman, shimmering under the spotlight is Derya Demir, a spirited Oryantal dancer. Known for her signature hip shimmies and strong floor movements, Derya is a student of the Sema Yildiz philosophy of Oryantal dans. The legendary Sema had the distinction of being the first Oryantal dancer to perform at Istanbul’s Topkapı palace, when it still served as the administrative nerve centre of the Ottoman Empire. As a sweaty Derya, wearing the traditional bedlah, slithered in the throes of her craft under the spotlight’s bright beam, which moved and swayed with her every gesture, a tall African man with pronounced cheekbones and almond-shaped eyes watched on. His black pupils were dilated with copious doses of excitement fuelled by Derya’s moves and alcohol, beaming in dark, erotic delight. The glass he held was topped with Scotch milk punch, a measure of VAT 69 poured into a glass of cold milk. “Maulana!” The African hears someone call out his name. It’s Vikramaditya. Haji Maulana’s father, Brahim, had worked as a supervisor at Vikramaditya’s father, Trivikram’s, dairy factory in Montevideo. After putting in years in his service, Brahim had sought Trivikram’s assistance to set up a similar factory in Ethiopia, one of Africa’s biggest milk producing regions. When Maulana, a chemist by training, took over the dairy business from his father, he conducted an audit, which revealed that for every litre of milk produced, 300 ml was wasted. Nearly half the waste was on account of expiration due to inadequate refrigeration and poor inventory management, leading to spoilage. And Maulana’s dairy, one of the biggest in East Africa, processed about 40 million litres of milk annually. That’s when his training in chemistry and his association with Vikramaditya paid off. Instead of fixing the frailties in his processing chain, Maulana opted for a cheaper option. He began spiking his surplus milk with formalin to increase its shelf life. The first contaminated consignment of this formalin-laced milk was exported to Go-aah – via Vikramaditya’s network of Exim companies – targeting the state’s subterranean population. More than 100 subterraneans, including children, had died of food poisoning, while hundreds of others were diagnosed with stomach ulcers, after consuming formalin-laced milk from one such consignment from Ethiopia. The spate of deaths generated a savage wave of anger in the subterranean world. Ranga’s Bhuierantle Munis planned a retaliatory move. Like Boston’s Sons of Liberty, who, in 1773, poured chests of tea into the city harbour to protest arbitrary taxation, the Bhuierantle Munis raided a container ship off Go-aah, carrying another consignment of spurious milk from Ethiopia and dumped the liquid cargo into the sea. Pramodvardhan Rane was only too pleased with the flak attracted by Vikramaditya in the course of the controversy. But with discontent growing against the Corporation’s decision to import contaminated milk, he blacklisted Maulana’s firm. This time and on that night in Istanbul, Maulana has another racket woven in the sleeves of his gabi. As Vikramaditya drags the boisterous, almost drooling Ethiopian away from Derya, Maulana complains. “Now, that is a woman right there! You are such a spoilsport, baba.” Dragged away from the spotlight, Maulana now shares his latest business proposition with Vikramaditya.

The slanting rays of the evening sun illuminate the mounted trophy of a sambar head on the dungeon’s laterite wall. The sambar, Dhavro, was Trivikram’s pet and had a free run of the Dessai mansion for years. Trivikram once had wrestled the same sambar when he was a young buck, to the ground, when it refused to stop mounting Arti, the Great Dane, during mating season. However, unlike Dhavro, Trivikram, in his heyday as Chief Director, did not need a mating season to get going. He once sent Go-aah’s security apparatus in a spin during the 109th edition of the International Film Festival of India. Trivikram had a crush on an Iranian actress, invited to the Festival by chief curator, Manish Saxena. Trivikram had instructed his personal staff to shadow the actress and keep him informed about her whereabouts. Late one evening, his spies informed Trivikram that Saxena and the actress were tossing drinks in her room at a five star property near Panaji. Trivikram, like his son Vikramaditya, had a quick temper. Already a few drinks down, he was furious that the festival’s director, an employee of the Corporation, was nursing his crush. Trivikram was scheduled to meet the actress at the screening of an Iranian film the following day. He had an idea. It was one of those brain waves that one often comes up with when drunk, but which eventually don’t get actioned out, when the high wears off, and rationale and logic reclaim control. He reached out for his desktop phone, a calling device integrated into a work desk and dialled the police control room. He informed them about a tip-off he had received about a bomb placed by unknown persons in the very same hotel room occupied by the actress. It is a part of a plot, he told them, to disrupt the film festival and to cause disrepute to Go-aah and India. Within minutes, police personnel accompanied by members of a bomb disposal squad, raided the room, which the actress and Saxena quickly vacated. Trivikram visually monitored the raid through a bodycam attached to the raid’s team leader, smiling at the duo scampering out, leaving their still-half empty cocktail glasses on a side-table by the bed. He smiles to himself, recalling the incident that occurred ages ago. But the smile does not wear off, even after about an hour when the rays of the sun completely withdraw from the dungeon’s cold interiors. His spells of senility had grown prolonged during his last few years in domestic incarceration. Finally, the sound of a spoon politely rapping against the iron bars, puts an end to his smile. An attendant has arrived with dinner. “What is being served today?” Trivikram asks him. “Sambar steak and mashed potatoes, khaas saheb,” the attendant bows with respect and responds, after he flicks on a light switch and places the laden tray on a table. Trivikram is still addressed by his faithful as khaas saheb, or ‘Special Master’. Trivikram, who was smiling a minute ago, turns more crimson than the seared venison, laid before him. Perhaps the steak reminded him of his pet sambar, whose taxidermied bust stared down at him every day in the dungeon. He screams in frustration, calling out his aide at the top of his voice. “Chimulkar… Chimulkar,” as he flings the plate, smashing it against the iron bars and liberating chunks of the steak and blobs of cooked potato from the incarcerated space.

Walking into the Fragrant Courtyard at the Four Seasons Sultanahmet is like virtually strolling through an aromatic Mediterranean salad. Ringed by carefully manicured rosemary, peppermint and basil shrubs, the square courtyard surrounds an old world pergola, towards which Tayyip escorts Vikramditya. During their walk from his suite, Tayyip familiarises Vikramaditya with the music that accompanies traditional Oryantal dans performances. “There is the Dere, which means river in Turkish. It is an old, local folk song. Then we have the Bir Demet Yasemen or Bunch of Jasmine. We have customised a mix of old Turkish and modern songs for tonight’s performances,” Tayyip tells Vikramaditya, as he walks purposefully towards the venue for tonight’s party. Vikramaditya is least interested in the finer nuances of Oryantal dance, which is how belly dancing is referred to in Turkey. The Director’s focus is on the series of informal meetings he has planned for tonight and over the next three days in Turkey; meetings, which, if manoeuvred right, could catapult him to the summit of the Democratic Corporation of Go-aah. As Vikramaditya walks into the courtyard, his aura of greed forms a thick, all-enveloping shield, insulating the Director from the aromatic haze of herbs, the Courtyard is famed for. Tayyip politely fades into the background, as Vikramaditya spots and greets Haridoot Tembloskar, the patriarch of Go-aah’s biggest mining clan. He’s dressed in his trademark grey shirt and dark trousers, with black suspenders holding the outfit in place. Tembloskar rarely shook hands. His thumbs, tucked into the two elastic bands, the mining magnate merely wiggled his fingers, returning Vikramaditya’s enthusiastic greeting. Very few businessmen in Go-aah could pull off the casual ease with which Tembloskar dealt with Vikramaditya, considering the power the latter wielded. But Tembloskar, who was well in his 70s, was in business, way before Vikramaditya had even learned to mouth his first syllable. Tembloskar also golfed with Vikaramaditya’s father, Trivikram, the state’s first Chief Director. Tembloskar was aware of Vikramaditya’s ambition, but had never fully committed to putting his weight behind the Director’s efforts to pull the cushioned rug from under Pramodvardhan Rane’s feet. Vikramaditya had invited Tembloskar and his family to Istanbul to make one last ditch effort to secure his backing for the coup. “It’s quite the lively party you have put together, baba,” he tells Vikramaditya, finally letting go of one suspender band and sweeping his hand across the courtyard. “So glad you could make it, Haridoot bab. I’ve only invited a close set of my friends, well-wishers and family.” “In that particular order?” says Tembloskar, plucking hard at his suspenders before letting the elastic bands snap back with a sharp twang. He was known to make his point bluntly. Vikramaditya manages to retain his composure, quickly switching subjects by subtly alluding to the coup he’s plotting. “Well, that depends on if you are pleased or unhappy about the current order of things in Go-aah,” Vikramditya responds. Tembloskar is enjoying the sparring bout with the much younger man. “Family always comes first. I can do anything for family. The rest can wait,” Tembloskar says, calling out to his daughter, Ambreen, who’s sipping on a glass of raki, topped with ice and water, watching the Oryantal dancers perform in the pergola. Vikramaditya quietly sighs as he catches the drift of the conversation that is about to happen.

Suddenly, an acrobat hooked to a wire, swings past him in a blur. And in the very next moment, Ayesha’s out of sight. After a couple of minutes, the artists wrap up their spine-tingling performance and the floor is cleared for the party’s next act, a masquerade ball. Confused, Vikramditya scans his guests, many of whom already wear masks. Some have donned elaborate Venetian masks to go with formal outfits, while others have combined them with their dictator costumes, creating a bizarre fashion mishmash. The only exception to the mask-wearing norm was ‘Idi Amin’, who chose not to wear a mask, perhaps in the belief that he was camouflaged enough. “She is somewhere here,” Vikramaditya reassures himself. Although he had met Ayesha only a couple of days ago, he had seen enough of her to identify her, mask or no mask. Someone behind, taps him on the shoulder. He quickly turns around. His face beams when he does. “There you are!” Ayesha stands before him. She wears a Guy Fawkes mask and is dressed in a loosely held ensemble of red scarves of assorted sizes and a bronze breastplate, encrusted with colourful gems. Vikramaditya, on the contrary, who is dressed in his comparatively drab, but historically terrifying feldgrau (field grey) ‘Hitler’ outfit, cannot decipher her costume. In order to mask his ignorance, Vikramaditya tries to smooth talk his way out of the awkward reunion. “That mask does a grave injustice to your chin,” he tells her, running his forefinger over the mask’s exaggerated jaw line, leading to a tapering chin. Guy Fawkes was arrested for his role in a conspiracy to blow up Britain’s House of Lords in 1605, in what was infamously known as the Gunpowder Plot. Fawkes was the man literally tasked with guarding explosives in a secret cache at the Westminster Palace. Ordered to be hanged, drawn and quartered, Fawkes jumped from the gallows, opting to break his neck and die of his own will, instead. The mask, which first made its appearance in a late 20th century graphic novel 'V for Vendetta', was styled after an almost chilling, but comical representation of Fawkes' face, with a fine, but long jawline, a moustache and a slim, pencil-stub sized goatee. Vikramaditya’s gaze drops further. The further it drops, the more his mouth opens in anticipation. “And that breastplate too is an injustice,” he musters a few more words. But this time, however, he keeps his finger off her. “Thank you for coming,” he hugs Ayesha, eager to slake his senses again with the mysterious scent of her hair. During and after the hunt, he had meant to casually probe her about it, but the eagerness to fly back to Istanbul due to the heavy snow, did not allow him the liberty. He found an occasion to address his burning curiosity now. “I just can’t place the scent of your hair. It’s… what can I say, vividly dramatic,” he asks her, after inhaling a lungful. Ayesha almost bites her lip at his question. But she holds her composure. She knows exactly what he is talking about. THAT SCENT! “How could I have not anticipated this?” she asks herself. Preparation and strategy were always at the core of her life’s dictum, ‘Amat Victoria Curam’ (Victory Loves Preparation). She tries to deflect Vikramaditya’s probe.

For decades, it wasn’t just coarse ore that cemented erstwhile Goa’s traditional mining families at the apex of the socio-political paradigm. Blood, through strategic matrimonial alliances, played a big part in solidifying their stature and retaining power and control. The pattern repeated in Go-aah too. The Cinkros had once controlled one of the most significant iron ore leases in Goa. This clout enabled Shekhar Cinkro to assert subtle sway over the rest of the mining families. The other clans too were almost or equally rich, but Cinkro wielded the moral authority to occupy the seat at the head of the table of Goa’s mineral spoils. To understand this social construct, imagine Mario Puzo’s fictional don, Vito Corleone, who exerted the same moral authority and respect over the rest of New York’s mafia clans, the Barzinis, Tattaglias, Cuneos and Straccis. Just before the corporatisation of the state, the Cinkros sold all their mineral-related businesses. But the clan continued to be reckoned as the state’s most powerful and wealthy families. And this fact rankled Tembloskar, who harboured Barzini-like camouflaged expansionist ambitions. Tembloskar saw his daughter, Ambreen, as a ticket to the head of Go-aah’s table of corporate royalty and the infectiously ambitious Vikramaditya was ‘Sollozzo - The Turk’ who could make it happen. Tembloskar had sussed out Vikramaditya’s ambition and his sense of urgency to oust Pramodvardhan and had dangled before the Director, the prospect of Ambreen’s hand in marriage, in quid pro quo for his support of the coup. With Vikramaditya’s business assets and with him firmly in the saddle as Chief Director, Tembloskar would be in a position to plot a coup of his own against the Cinkro clan. But just as Tembloskar was privy to Vikramaditya’s desires, the reverse was true too. The catch was that Vikramaditya did not want to settle down with Ambreen, who now hugs him. “I wish I could stay here some more. I have to fly to Lisbon tomorrow,” she tells Vikramaditya. They had known each other since childhood and while they weren’t thick friends, they had remained pleasantly acquainted. Vikramaditya is pleased. He is glad to know that Ambreen isn’t as keen on the matrimonial-cum-business alliance, as her father is. “We gotta do what we gotta do. But it’s wonderful to see you. Let me catch up with your father. I’ll see you soon, in a few minutes,” Vikramaditya tells Ambreen, offering her another glass of raki, plucked off a tray being ferried by a waiter. After Ambreen heads back towards the pergola, Vikramaditya turns towards Tembloskar, who appears sullen at the obvious lack of chemistry between his daughter and the man before him. “Is there no other way?” Vikramaditya pointedly asks him, as he watches Ambreen walk away. “There is always a way, baba. But sometimes, you just don’t find it. Let me know if you do… By the way, I leave for Lisbon tomorrow too.” As Tembloskar walks out of the hotel’s Fragrant Courtyard, he turns to look at Vikramaditya one last time, inhaling deeply while shaking his head in distaste. “Something smells off here. There’s just so much spice in the air. And yet the food here, in Istanbul, is so bland!”

“They?” asks Ayesha. “The fucking subterraneans. They are poor, regressive and against the very idea of Go-aah. They have been trying to cultivate this superstitious belief that the last tigress is blessed by some invisible forest guardians and that those who try to hunt her will be cursed forever,” he explains, his face lathered crimson with grimace. “But who really are these subterraneans?” Ayesha feigns ignorance. “Let me find a way to answer this. The foundation of any great city or even a civilisation for that matter, rests on the sewers on which they stand. The Subterraneans are our sewer rats, who are gnawing away at the peace, harmony and the very foundations of Go-aah,” Vikramaditya tells her. “Which part of Go-aah do they live in?” “We had to ban them from living on the surface because they do not have the social capital to keep up with the aesthetic values curated by the Democratic Corporation of Go-aah. See, every society works within a framework of acceptable values. The subterraneans just do not fit into ours. Also, they simply cannot financially afford to live on the surface. So, we have created habitation spaces for them under the land surface where the Corporation provides them with free food, shelter, education and healthcare. We have even purchased large tracts of land in Karnataka, hoping they would migrate there eventually. But the subterraneans simply refuse to budge. Instead, they support this militant group, which is disrupting our development initiatives with threats of violence,” he added. Ayesha feels a warm swill of disgust rise up her gullet, like effluence floating up in a clogged sewer. But she chooses not to counter him like she just did a few minutes ago, when Vikramaditya went on a diatribe against the last tigress of Go-aah. Instead, she lets him vent. “Before we drove them underground, this militant group, which calls itself the ‘Bhuierantle Munis,’ used Go-aah’s forests to hideout and plot their attacks on the Corporation and its assets from cover. But after we cleared the forests and replaced them with luxury residential enclaves with genetically modified vegetation for green cover, they changed tack. To avoid being exposed, members of this militant group dug deeper. They created a network of hidden caves and tunnels connecting these subterranean habitats, making it even more difficult for us to get to them,” Vikramaditya explained. “Looks like you are on the hunt for something more than just the tigress,” she pitches in. “What makes the hunt for this last tigress all the more critical, Ayesha, is the psychological edge her death would provide the Corporation in our war against the Bhuierantle Munis and to better control the subterraneans. Their belief that the last tigress is protected by these mambo-jumbo forest gods needs to be extinguished by any and all means. If necessary, with extreme prejudice. It is only when they believe that they are spiritually and emotionally orphaned that the subterraneans will come to heel,” Vikramaditya explains. “And what’s the deal with that sage who lives underground, who is believed to be their spiritual leader? I think I read about him somewhere?” asks Ayesha.

Vikramaditya knows he has almost snagged Todi’s interest and backing, by throwing floatillas into his proposition. With Todi’s support, he would have billions of rupees at his disposal to influence and win over a majority of the Directors in the Board, in order to oust Chief Director Pramodvardhan Rane. Just when Todi, after a prolonged contemplative pause, is about to articulate his response, Vikramaditya feels a strong tug on his upper arm. It’s Prema again. This time, she pulls him towards the pool, around which most of the guests have gathered. As she drags the extremely reluctant and agitated Vikramaditya towards the crowd, the Director tries to disengage from her grip. But Prema is so zoned into the next stanza of her song, dedicated to the two rivers – Mandovi and Bosporus – that she does not even remotely sense his agitation. “Join in, baba. Come sing along,” she goads Vikramaditya, as she launches into the second verse of the song she has personally penned. दोनूय न्हयच्या काठार कितले हे खुशालकाय वाठार पुण इस्तंबूलाच्या भव्य क्षितिजाचेर पोणजेच्या परशुरामाची कुराड दिसूंक जाय (On the banks of both of these rivers Their landscapes gives me gleeful shivers But on Istanbul’s vast horizon I wish to see Parshuram’s axe swing in full glory) Vikramaditya’s face turns redder than the pomegranate mimosa he has been forced to abandon on the table. He turns to look at Todi, who is already milling with other guests. Vikramaditya had only sensed that Todi had bitten the bait he had thrown the casino promoter’s way. But they still hadn’t signed off on the deal just yet. His irritation and embarrassment at being forcibly ushered away from the meeting by Prema transform his visage from a shade of pomegranate red to a fiery dragon-fruit crimson. Suddenly, Vikramaditya hears the faint buzz of helicopter rotors. And with Prema’s rendition of her new song done and dusted, Vikramaditya now ushers the singer away from the crowd to the yacht’s swim platform. As he drags her by the arm, Vikramaditya squeezes her gently sagging flesh hard, leaving behind an angry welt below his fingers clenching her skin. But Prema, who is still heady with the applause she received for her performance, does not feel the pain. By the time they reach the platform on the yacht’s lower level in the stern, the surrounding waters churn vigorously as the chopper, an AgustaWestland AW223, hovers just above the boat’s helipad. Vikramaditya’s most illustrious guest, Sheikh Hamad Al-Ameri, head of the Abu Dhabi-based Eminaar Developers, is onboard. “Why have you brought me here, baba? I am not in the mood to swim. I want to sing more,” Prema tells Vikramaditya as he guides her to the edge of the polished wooden surface of the barricade-less swim platform, that juts over the water. “I saw some bottlenose dolphins swimming in the river a few minutes ago. I thought we should take a closer look,” Vikramaditya yells at her, over the almost deafening noise of the chopper just about to make contact with the reinforced aluminium helipad. “Dolphins? Where?” she asks the host, as she walks perilously towards the platform’s edge.

Vikramaditya had put in a lot of thought before adding Prema to his guest list. The sheer labour of enduring her grating presence and her on-the-spur crooning was compensated by her services to him as an off-and-on troubleshooter, especially when it came to quelling dissent among the subterraneans. A decade or so ago, when the subterranean world erupted in protest following the mysterious death of a controversially defrocked Roman Catholic priest, Prema was tasked by Vikramaditya to soothe the frayed subterranean nerves. The priest in question, Fr. Samaritao D’Sa, was found drowned in a lake near Panaji, weeks after he had opposed the rampant clearing of forest land to make way for another villa housing project. Owing to the mystery surrounding his death, Samaritao’s band of followers had refused to bury his mortal remains in protest. Thousands of subterraneans streamed to the Taleigao cavern to pay homage to the priest’s remains, defying the Corporation’s Bratva guards. The simmering tension was on its way to exploding out of hand, when Vikramaditya played his trump card. He roped in Prema to play the pied piper in order to quell the rebellion. Prema was never a Bollywood A-lister. Some of her songs had caught the popular imagination and earned her a following among the subterraneans. Prema was more competent at conjuring distractions, than conquering the Billboard charts. She single-handedly stormed the cavern with a singular plan; to divert the growing discontent against the Corporation by levelling the blame for Samaritao’s death on some of the dead priest’s aides. The plan worked. Weighed down by the suspicion levelled by Prema, the dead priest’s close supporters lost public sympathy in the underground universe. Samaritao’s remains were peacefully interred days later at Joida, with Prema herself leading the funeral cortege. But not before the singer used the shiny wooden coffin lid to drum up percussion beats to accompany a patriotic song, which she felt fit to sing on the solemn occasion. No one even objected to the travesty. As Vikramaditya breathes a sigh of relief with Prema’s departure, he feels a tap on his shoulder. It’s Pralaydev Todi, Goa’s biggest casino tycoon. Dressed in dark cotton slacks and a bespoke, beige summer jacket, Todi was the man to look up in Goa, when the chips were down for the Corporation’s Directors. Todi’s fingers were dipped in more than half the casino operations in Go-aah. And those were just the digits on his right hand. His left hand was often busy dropping loose change into the pockets of Board members like Vikramaditya, whenever Todi needed the Corporation’s rules to be tweaked a bit more for further expansion of his casino empire. The jet haul from Go-aah to Istanbul and the ride from the airport to the Four Seasons had not creased the fabric of his clothes styled at Kachin’s Clothing, an elite master tailoring outfit in Mumbai’s Tardeo region, known for its effortless blend of Savile Row and Neapolitan tailoring standards. “PT, you won’t regret this trip. Believe me, I have the offer of a lifetime on the table for you,” Vikramaditya told him. “We’ll see about that. It’s been a long time since I hunted for an ibex. Looking forward to it here,” Todi said. “Hunt all the ibex you want, I am here to bring down a Brown Bear,” Vikramaditya said, offering him a handshake. “To our bullets, then,” the Director says. “Our bullets,” Todi shakes on it, before heading towards the foyer.

As the screaming four-year-old boy stumbles down the dungeon’s steep stairway, Trivikram leaps and in full flight, stretches his arms out to grab his falling son. That’s when the septuagenarian wakes up from his sleep. It was a nightmare. Not too different from the life he is leading now. From being a lord and master of the state of Go-aah, Trivikram has been banished to being the sole occupant of a dungeon below the Dessai mansion in Sattari. He looks around the dungeon, which is as dark and gloomy as his present. It wasn’t the case once upon a time. Decades ago, he would hold young Vikramaditya’s hand, leading him down the same set of stairs to the dungeon, which then served as a stable for Trivikram’s favourite fleet of horses. Most of the horses were Bhimthadis, a breed favoured by the hardy Maratha cavalry, because the short-statured horses were ideal for navigating the complex hilly terrain in the Sahyadri mountains. Trivikram loved riding horses. His favourite was a black gelding, ‘Jeet’, on which he taught Vikramaditya the basics of riding. The dungeon he is in, is self-contained, well lit-up and ventilated. There is a treadmill in a corner, near a spartan bed, located next to the steel bars that separate the staircase landing from the dungeon. On the other end is another metal barricade barricading a doorway, which separates the horse stable from the adjoining cow shed. Despite his ancestral wealth and more recent trappings accrued from his proximity to erstwhile Goa’s powerful mining lobby, Trivikram fancied and projected himself as a farmer. Of course, no other farmer in Goa rode a horse to inspect their fields wearing crisp polo tees, with a riding crop in hand. No farmer also had the privilege of diverting water from a canal of the Anjunem dam, especially to irrigate their farm lands, like he had. As a dairy farmer, Trivikram had literally ‘milked’ his position as the Chief Director of the Democratic Corporation Go-aah. While the average dairy farmer would fetch, say, a measly, say ‘X’ sum per litre for the sale of milk, hotels and resorts in the state would be forced to source milk from Trivikram’s dairy farm, at three times, ‘XXX’ the market price. Being a farmer in the erstwhile state of Goa was profitable, but only if you were a Trivikram. In any case, once the Corporation took over the reins of Go-aah, farming as an occupation was banned because of the inferior rate of return on land surfaces compared to building and selling luxury housing projects on them. The decision to ban all forms of farming was instigated by Vikramaditya, before he joined the Board of Directors, when he was already making his moves to oust his father and replace him on the Board. The farming ban led to a redundancy of cattle on Trivikram’s dairy farm. His son was not interested in farming. Riding horses was not Vikramaditya’s passion, either. The stable and the shed were cleared out and the dungeon was converted into a dumping ground for the mansion’s furniture and other junk. The eventual banishment of Trivikram, once the master of the mansion, to the dungeon appeared to complete the transformation of the confined space into a repository for everything deemed useless and discarded in the Dessai mansion.

In the age of machines, a top speed of 45 kmph doesn’t appear very awe inspiring or even exceptionally exhilarating or scary. But when an angry predator, weighing half a ton of bristling mass, charges towards you with its rippling flesh and fat, bounding forward at that speed, there’s only one way to stop it. Unlike his folly on that night in Uruguay (refer Chapter 1, Part - 12 for more), when he lost his nerve against a charging jaguar, Vikramaditya, stood his ground this time, when the angry brown bear rushed him and Ayesha. The hunter estimated it would take the bear four seconds to reach the spot where his bullet could inflict maximum damage. Here’s what transpired within those four seconds. Point Of View (POV) Vikramaditya First Second: Vikramaditya darts one last look at Ayesha, who’s standing with her rifle in her right hand. Her other hand is in her jacket pocket. Strange, he thinks, for a seasoned hunting guide, to behave this casually, especially with a bear bearing down their path with obvious hostility and single-minded purpose. As the first second slips into the second, he doesn’t notice Ayesha’s left hand, tucked in the pocket, moving in an unusual fashion. Second Second: For most of the second second, Vikramaditya lets out half a lungful of air to stabilise his breath. His gloved forefinger caresses the trigger, as if stoking an invocation for it to come alive. Third Second: In the third moment, the bear is close enough for the hunter to stare at the fury in its eyes, as the beast gears up momentum for his final lunge. In the final fraction of the third second, Vikramaditya tenses up, gearing for the fourth, when he would pull the trigger. Of course, the bear did not have the benefit or the ability to count moments. But let’s try and break down what it could have witnessed in those three seconds. POV The Brown Bear First Second: In the many years of its being, the full grown bear’s first charge was enough for most adversaries to scamper and run. But even as the region’s apex predator bounds further towards the duo, they neither move, nor panic. Second Second: The bear puts more menace in its run and its growls, hoping that at least the added aggression would scare them off. Third Second: In the heat of its charge, the bear is almost distracted by the woman’s smallest of odd movements. And then, just as the third second fades into the fourth, something sharp hits its mass of muscle over its hind legs. The lunge it had planned never really takes off, with his hind legs all sleepy in an instant. POV Ayesha First Second: The charging bear wasn’t really Ayesha’s main worry. She was more anxious about hitting her tranquiliser dart on target, right in the bear’s rear muscle mass, for quicker impact. And she would have to manoeuvre the shot in hiding, from the inconvenient depth of her pocket. Second Second: She had practiced firing the dart on moving targets over the last couple of days, when she had begun formulating her plan. But the bear was moving fast. She had to time her shot right and bring the bear down with her dart, just before Vikramaditya shoots him. She moves the dart gun in place. Third Second: Ayesha uses most of the third second at her disposal to focus on her shot. When she is ready, she shoots the dart, which lands straight into the bear’s hind quarters. Just like she planned.

Prisons and hotels have one thing in common. You tend to count your days, when you check into either. The Four Seasons Hotel Sultanahmet in Istanbul has served as both. Built in the early 1900s as an Ottoman prison, the facility’s inmate roster over the years included writers, poets and journalists, who were arrested for dissidence. On this day in 2075, this Four Seasons hotel, located in the vicinity of the Hagia Sophia, the city’s grand mosque, and another adjoining Four Seasons property overlooking the Bosphorus, awaits VIP guests from Go-aah. The hotel’s general manager, Hakan Tayyip, snaps his fingers to summon six porters to the bottom of the stairs leading to the foyer. Beside him, Kay Bandodkar (check Chapter 2 - Part 17) hurriedly ticks tasks off his checklist. “Yacht ride on the Bosphorus… Oryantal dancers… Drugs… Kilim rugs… Tayyip, what about the hunting safari? Did that guide turn up finally?” “No, he didn’t. But we got a replacement from your end of the world… a Pathan. It’s all sorted,” the hotel boss placates Kay. In seconds, six hydrogen-powered Bentley convertibles, their tops rolled down, stream into the hotel’s driveway and roll to a halt near the stairs. Vikramaditya alights from the first car. “Trust you’ve had a nice trip,” Kay greets him. Hakan also introduces himself, before supervising the unloading of luggage and ushering in the rest of the guests ferried by the entourage. Go-aah’s fading singing sensation Prema Prabhudesai, wearing a stylish Chapeau du Matin, is among the first to deboard from the elaborate cavalcade. Her hat is wide enough to accommodate her large head, the accompanying mesh of curly hair and her elephantine ego. As she approaches Vikramaditya, holding on to her hat with one hand as she slowly climbs the stairs, the Director cusses under his breath. “Vicki baba, what a gorgeous day! I can almost feel the cool air of the Bosphorus against my skin. It reminds me of my Mandovi. I want to sing a song as my tribute to the two rivers…” Even before Vikramaditya could respond, Prema pinches the much younger Vikramaditya’s cheeks and launches her trademark high-pitched whine. “Something like ‘Mhadei chi sobitkay, Bosporuschya kaathar, mhajya boglek zaay’ (I want the splendour of the Mhadei; right beside me along Bosporus’ banks).” Vikramaditya barely manages to turn away for a moment to hide his wince. His irritated expression catches the attention of the general manager, who has turned around to investigate the source of the assault on his eardrums. Tayyip senses that the VIP guest needs his attention and walks towards him. “How wonderful, Prema. I would love to hear the song later,” Vikramaditya interrupts her. “For now, let the manager sort out your suite. Tayyip, could you escort the lady to her room, please!” The manager obliges with a smile. As she walks off, one hand on Tayyip’s shoulder, Prema turns around to tell the Director. “Baba, you and your guests will be fortunate to get an exclusive preview of the song on the banks of the Bosporus in a couple of days. Don’t you worry, darling,” she says, blowing an air kiss at him, before Tayyip, accompanied by a porter, leads her away from the Director and up the stairs with her luggage.

Straddled on a rock somewhere along the treeline just below Mount Bozdağ, Vikramaditya literally feels his balls shrink first, then grate and finally freeze into one testicular mass. He curses himself once for underestimating the cold. And then he curses himself over and over again for not wearing thermal underwear that day. He adjusts the lower fringe of his parka, placing it between his nether region and the volcanic rock’s near-chilling surface in order to insulate himself from the cold. But it is not the freezing temperature and the discomfort to his genitals alone that bothered him that crisp morning. He moves his rifle’s scope from a spot behind the cluster of red pine trees. Vikramaditya thinks he saw the shadow of a brown bear there, lurking behind the foliage. He is wrong. The panning telescopic sight settles on the two figures in close proximity to one another, at a further distance towards his right. Their gaze is focussed on two Bezoar ibex, casually scratching the snow, looking for a bite of last season’s grass. Todi, like Vikramaditya, is sprawled on the ground, indiscriminately sprayed by the season’s first snowfall. Standing next to the casino tycoon was the hunting guide, Ayesha Pathan. Right from the moment he laid his eyes on her at the Konak pier that morning, Vikramaditya could not think beyond Ayesha. The Pathan’s lean, lithe physique, her confident bearing and her effortless dismissal of him only made him more besotted. Earlier that morning, when Ayesha walked into the warehouse at the pier, the staging area for the hunting party, she was introduced to Vikramaditya, Todi and Sheikh Hamad Al-Ameri, as a more than able replacement for the hotel’s in-house hunting guide. “She is a hunter par excellence. Her references are impeccable. Ayesha has hunted man-eating lions and rogue elephants in Africa, culled wolves and kangaroos. She even has a Great White kill off Tasmania to her credit…” Tayyip had waxed eloquent, as he introduced the guide to the rich hunters. “That’s enough, Tayyip. All said, the only hunter I haven’t hunted yet is the tiger. I will. Soon,” Ayesha confessed to the guests she was about to lead on a hunting expedition. “But this is about hunting in Turkey. There are a few things that you need to remember… First…” “Renting rifles is banned in Turkey. Considering all of you are rich enough to buy small nuclear arsenals, I am presuming you can prove ownership of the rifles you have brought along.” The first caution drew smiles from the hunter trio. “Based on your requests, we have applied for permits for hunting three species, ibex, brown bear and chamois. No other animal is to be scoped and shot during the hunt,” Ayesha carried on. “And finally, only authorised ammunition is allowed on the hunt. No poison-laced bullets or stun or poison darts.” As the chopper fires up at the first crack of dawn, illuminating the water around the pier, Ayesha ushers the hunting party towards it. As each of the hunters and their aides troop inside, Ayesha waits outside until they file in. Vikramaditya is the last to get in. “You are from India, aren’t you? How come you haven’t shot a tiger yet?” he asks Ayesha, before boarding the flying machine. “I have been away from India for too long. When I return, it will be for the head of a tiger,” she tells him.

“Forest? There will be no damned forest left after we nail the last tigress… The jungle will be cleared. I am in talks with…” Vikramaditya pauses. He realises that Ayesha’s momentary proximity and his overt interest in her, have lulled him into revealing far more information than he usually would divulge. He tries to rein himself in, in order to not appear personally invested in the rampant deforestation of Go-aah. “The Democratic Corporation in Go-aah believes in maximising land utilisation. Geographically, we are a small state. Why preserve a forest for a few tigers, when we can utilise the same landmass to generate revenue by allowing human habitation on it? One wild species cannot be allowed to hold a people and their needs to ransom,” Vikramaditya continues to argue. Ayesha, who had consciously restrained her emotions in previous conversations and encounters with Vikramaditya, now feels a surge of repulsion at his remarks. Even before she met him in Istanbul, Ayesha was convinced about her visceral hatred towards Vikramaditya. There was good reason for it. However, meeting him in disguise in order to ensnare him was one thing, but to listen to his adolescent drivel about wiping out Go-aah’s tigers and the region’s forests, appeared to have cost her a few pounds of her patience. Driven by emotion, she continues to badger him with more questions. “But we need forests and green belts to soak up carbon dioxide, generate oxygen and even counter climate change. Your position on wiping out jungles is untenable, considering that Go-aah has already lost so many beaches to erosion due to rising water levels,” she retorts, agitated. “But then, global warming has impacted every coastal region across the globe. What is clear is that you do not know much about the ecology management practices in place in Go-aah. We have successfully created genetically modified green clusters for every single square inch of jungle that the Corporation has cleared. All the new vegetation in these clusters is customised, bio-evaluated and maintained by Du-Mon-Genta to facilitate optimum greenery and yield, with minimal water and fertiliser input. As a result, we now rank as the state with the most greenery in the country, even without any notified forest areas,” he tries to convince her. What Vikramaditya does not reveal to Ayesha is that Du-Mon-Genta, an amalgamation of three erstwhile international GM agriculture and forestry conglomerates, specialises in creating comprehensive, genetically modified ecosystems with assured end-to-end environmental solutions. It had signed a memorandum of understanding with Vikramaditya’s Corporation to transform Go-aah into India’s first state with a 100 percent genetically modified verdant countryside. The memorandum advocated aggressive culling of traditional and native species of plants, trees and wildlife for better control of the ecosystem. This controversial pact also outlined a plan to suppress any resistance from local communities, ensuring that the transition to a fully modified GM-enabled environment would proceed without disruption, no matter what the ecological or cultural costs. The conglomerate was eyeing a broader South Asia expansion, with Go-aah at the heart of its strategy. Leveraging Go-aah's reputation as one of India's most Instagrammable states, Du-Mon-Genta planned to transform it into a showcase for the world—a model of how a fully genetically modified ecosystem could be both visually stunning and functionally superior. This carefully controlled environment would serve as a case study to promote the aesthetic appeal and practical benefits of Du-Mon-Genta’s GM-enabled ecosystems across India and beyond.

The naked, red-haired woman seductively takes her own time to stand erect in front of the two men in the tub. She slowly raises her right arm and bends it over her head, delicately tilting it slightly towards the left, under the arm’s weight. Then, she slowly turns around twice, guided by her innate sexual instinct and swivels around the axis of her curvaceous buttocks, which are warmed pink in the steaming hamam. As the men savour the sight, she spins her head vigorously, unleashing a spray of water on the two occupants of the tub. The vigour of her movement, also dislodges some rose petals, which appear reluctant to leap off her creamy skin. One petal lands in Kay’s hair. As if in a trance, he plucks it out and slips it into his gaping mouth. “It’s your turn now,” says the Sheikh. The woman steps out of the tub and walks towards a ledge along the wall before picking up a silver spittoon. In it, she spits out the used condom, specially designed for underwater fellation. The state-of-the-art condoms are part of a newly introduced range of oral contraceptives for women, which are armed with artificial gills and a biocompatible nano membrane. The membrane blocked the passage of water into the throat. The artificial gills located along the business end of the condom facilitated twin purposes. The first purpose was revolutionary. It enabled the person performing oral to breathe simultaneously, eliminating the nightmarish likelihood of a gag reflex. This was thanks to the gills’ ability to block water and simultaneously, release bursts of compressed oxygen, from miniature pockets embedded in the nanomembrane. The second purpose of the gills was to impart enhanced pleasure to the recipient of the blowjob. The woman walks over to the basin, which is curtained off from the rest of the room. There, she pops a Listerine gel pod to cleanse and disinfect her mouth, before walking over to the tub again. Her gaze is focused on Kay now. As the woman submerges herself into the water again, the ripples in the tub hurl themselves over the water’s surface with the same abandon of Kay’s moans, as she goes to work on him. “Just make sure you don’t forget to breathe in,” the Sheikh quips, looking at Kay, who appears to have forgotten his Vikramaditya spiel. “You didn’t have to hardsell Vikramaditya to me. My mind is made up about the floatilla project. As long as the Democratic Corporation of Go-aah offers us all the required licences and environmental clearances in time, money is not a consideration,” the Sheikh tells Kay, who tries hard to focus. “I just wanted to convey that Vikramaditya is a boy in a real hurry. Paid right, he gets things done,” Kay says, as he twists his legs in pleasurable discomfort. “But his father… What’s his name… Trivikram, up to now? Does he guide his son in matters of statecraft?” the Sheikh persists with his line of questioning. Kay measures his response. “Pardon me for saying this. His fate is like that of your father, Sheikh Abdullah Al-Ameri,” says Kay, dodging eye contact with the man lounging next to him. “Aah…” “Trivikram now lives in a dungeon below Vikramaditya’s ancestral mansion in Sattari. He is well looked after. But there were differences between father and son, which Vikramaditya did not take too kindly,” Kay says, as there is a knock on the door.

Like a flying saucer spinning through space, a glass plate travels through the length of the hamam’s Chandelier Room, before smashing itself into shards on a wall. The lead flying saucer is followed by a series of other flying plates that similarly commit harakiri on the same wall, as Vikramaditya and his masked guests cheer the spectacle with a chorus of “opas” in Greek tradition. His grand party in the Chandelier Room is fashioned after a Greek orgy, complete with masks and exotic costumes. The night’s theme is ‘20th Century Dictators’. Vikramaditya’s stubby height makes him the ideal candidate to masquerade as Adolf Hitler. When the Sheikh, dressed as Ayatollah Khomeini, asks Vikramaditya about his choice of character, the Hitler impersonator replies, “Show me a better dictator,” and snaps his boot heels in a Wehrmacht salute. That’s when an even shorter man with a florid-faced mask complete with a walrus moustache, walks by. “I say… that man,” the Sheikh excitedly points out towards the portly man wearing a grey coloured military tunic. “Hey Stalin. Come here right away,” Vikramaditya calls out. ‘Stalin’ abruptly stops midstep, turns and walks towards ‘Hitler’ and the ‘Ayatollah’. “There’s some dirt on my shoes, Joseph. Here, clean them,” Vikramaditya tells the Russian dictator, putting his right shoe forward. ‘Stalin’ immediately crouches on his knees, wiping ‘Hitler’s’ boots with his tunic’s sleeve. ‘Stalin’ stands up when he is done. “Now, Sheikh, do you still think he is the better dictator?” ‘Hitler’ asks the ‘Ayatollah’. Confused, ‘Stalin’ pulls the mask over his head. It’s Joy Dasgupto, the editor of Sundar Go-aah TV and one of Vikramaditya’s lead fixers. “Where are the others? Where’s Kay?” ‘Hitler’ asks ‘Stalin’. “He mistakenly thought the party theme was ‘21st Century Dictators,’ so he wore a white wig, beard and paired brown shorts with black boots and a white shirt,” ‘Stalin’ briefs ‘Hitler’. “When he realised his folly, he worked on another avatar. You’ll see him soon now, dressed as Salazar or someone,” he adds. ‘Hitler’ scans the room that is being cleared of the broken glass litter by hamam workers, dressed in white togas. He spots a familiar woman sporting a saree and a blunt hairdo, hair streaked white over her left eye. “That’s Prema in case you haven’t spotted her beneath all that makeup,” ‘Stalin’ updates ‘Hitler. “Fuck. I think Prema’s pissed with me. She probably blames me for her fall from the yacht into the Bosporus (Refer to Chapter 3 - Part 9 for more details),” ‘Hitler’ mutters. “I just hope she does not insist on singing another song in revenge now.” “Indira Gandhi, my respects. I hope you are well. Heard you caught a cold after that fall,” ‘Hitler’ tries to lighten the moment. But ‘Indira’ is used to being snubbed by her benefactors. “Much better now. I was worried about my voice, but I am glad that the ‘state of emergency’ is behind me now,” ‘Indira’ tells ‘Hitler’, while fighting off the urge to sneeze. “Even in my illness, I managed to write a song for this wonderfully decadent party. Let me know when you are ready,” the stubborn ‘Indira’ insists. ‘Hitler’ tries to distract himself and avoid committing to her offer by scanning the room for other familiar faces.

The hunting party breaks early for lunch inside a small mountain cave that has been upholstered by a Four Seasons’ forward party. The cave walls are outfitted with a string of dim, warm lights and in a corner, aromatic eucalyptus logs burn with a crackle in a makeshift fireplace. A haunting Turkish classical melody echoes gently across the cave’s walls in concert with the aroma of the burning logs. Shielded from the cave’s mouth by a low, natural, snow-topped ledge, a butcher skins the ibex that Todi had shot about an hour earlier. The animal’s blood stains the snow on the ground, like a bloody rash on an infant’s unblemished skin. After he pulls out the animal’s steaming guts and organs, the butcher chops off the slain beast’s trotters for a çorba (soup). Near the cave’s partially snow covered opening, his assistant labours in the frozen earth to bury wooden stakes to erect a spit on which the ibex’s carcass would roast soon. Sitting on two camping stools near the cave’s mouth, relishing the light snowfall, Vikramaditya and Todi sip on a glass of neat raki. At a distance, they see the Sheikh with his rifle slung across his shoulders, walking alongside Ayesha. Two attendants hauling a freshly shot chamois antelope tail them. “It looks like you are the only one without a kill so far,” Todi pokes Vikramaditya. “Soon. We saw some fresh brown bear tracks in the snow by the treeline there,” Vikramaditya points towards a thicket a couple of miles away. “We have till evening. I never return empty handed from a hunt.” He signals an attendant, who arrives with a platter of beyaz peynir, a salty crumbly cheese that complements raki, sunflower seeds, white roasted chickpeas and grilled sea bass. Both the hunters partake in the snacks. “We never really finished that conversation on the yacht. What did you think of my proposal?” Vikramaditya asks Todi, while refilling his glass. “The business end of your proposal sounds very attractive. That, I concede. But what if you can’t pull off the coup, baba? The men from Macau will go for my throat if you fail. And…” Todi pauses as Vikramaditya pours the liquor from a crystal carafe into the former’s glass. “Pramodvardhan won’t spare you either,” Todi wonders aloud. Vikramaditya pauses momentarily as he tries to think of a way to convince the casino tycoon and keep him welded to his planned coup. Vikramaditya needed a really juicy incentive to keep Todi hooked to the plot. “How about a seat on the Board of Directors as a deputy chief director? There has never been such a designation before, but that doesn’t mean it cannot be done!” Vikramaditya hitches the new, more attractive bait to his pitch-line. “That may work. That may just work,” Todi tells him. Being on the Board of Directors of the Democratic Corporation of Go-aah would enable him to manoeuvre and nurture his casino business better. It would also mean he would be in a position to out-navigate, out-think and out-muscle the Macau casino lobby, which was looking to spread its footprint in Go-aah. “There’s one last condition. Babuso Loundo’s head should roll along with that of Pramodvardhan,” Todi asks. “Done,” assures Vikramaditya. The Tourism Director was one of his arch foes on the Board anyway. Sheikh Hamad Al-Ameri and Ayesha approach the two, even as their attendants walk further to the ledge to dump the chamois in the snow for the butcher to skin. Ayesha turns towards Vikramaditya, who is refreshing drinks, picking up an empty glass from a silver salver placed on a wooden stump. As she hands Vikramaditya her glass, she whispers loud enough so that only he can hear her. “How about it? A brown bear now, for a Royal Bengal Tiger later?” Vikramaditya winks at her as he pours her the largest measure of raki among the three.

The Hamam-ı Gizemli Gece or the ‘Hamam of Mysterious Nights’, located in the Galatasaray quarter towards the European end of Istanbul, is just a 20 minute car drive from the Four Seasons Hotel Sultanahmet. Built in the early 1400s, the hamam is one of Istanbul’s oldest public baths. The heritage hamam is the venue for Vikramaditya's decadent party on the evening after the hunt. The public bath is closed for walk-in patrons that evening. And for good reason. Kay Bandodkar lay submerged neck deep in one of four common baths in the hamam’s men’s section. His head rests on a folded towel placed on the octagonal rim of a large, steaming marble tub, where red rose petals swirl in the hot water. Next to him is Sheikh Hamad Al-Ameri, relaxing in the medicated water without his ghutra. A tendril of smoke from the Sheikh’s cigar camouflages itself with the vapour that lazily rises off the water’s surface. “So, what's the deal with this party? Some sort of celebration?” the Sheikh asks Kay. “Vikramaditya throws such parties for his close friends and business associates every time his personal net worth increases by Rs. 1,000 crore,” Kay discloses. “By that logic, I should be hosting such soirées every month then,” the Sheikh says, after effortlessly running the currency conversion through his head. A natır, a female hamam attendant, walks in with a carafe of şerbet and a jug topped with beer. “Baba has been setting himself such ambitious financial targets since he was a teenager, before he joined the Corporation’s Board,” Kay tells the Sheikh after the natır bows and leaves. “Just a little lower,” the Sheikh seems to tell no one in particular, as a fresh batch of bubbles rises to the tub’s surface. “Baba started off his entrepreneurship career on a high note. The first deal he struck was the sale of a 10 acre plot on a hillock near Verem, a Panaji suburb, to SATA, one of India’s biggest real estate developers, at the time. As a land broker, he made around Rs. 300 crore on that deal alone,” Kay resumes his narration. “That’s pretty steep brokerage,” says the Sheikh, as he blows a smoke ring in acknowledgement, while slightly adjusting his submerged butt. “No. The fee included processing clearances from the Corporation and conversion of forest land for real estate development,” Kay said. The little detail that Kay skipped from the narration was how a young Vikramaditya created a web of more than 50 shell companies to cover his commission trail and mask his real estate dealings. “After this first deal, there was simply no stopping baba. Soon, other directors in the Corporation used his good offices with his father, to clear their pending proposals. Each proposal earned him a hefty commission and a reputation as a young gun who could get any project cleared in double quick time for a fee,” Kay went on. “His fame for obliging such requests, however awkward, for a price, spread throughout the Corporation, whose officials now sought him out for cushy transfers to cash-rich postings…” “Wait. Just a minute, Kay,” the Sheikh raises his hand, as a woman with drenched red hair, breaks to the water’s surface. Some rose petals embellish her wet hair as she rises up naked.

"जंगल? शेवटची वाघीण पकडल्यानंतर इथे कोणतंही जंगल राहणार नाही... जंगल साफ होऊन जाईल. माझी बोलणी सुरू आहे..." विक्रमादित्य थांबतो. त्याला जाणवतं की, आयेशा जवळ असल्यामुळे आणि त्याचं तिच्याबद्दलचं उघडपणे आकर्षण हे त्याला त्याच्या अपेक्षेपेक्षा जास्त माहिती उघड करायला भाग पाडत आहे. तो स्वतःवर नियंत्रण आणण्याचा प्रयत्न करतो, गो-आहमधील प्रचंड वृक्षसंहारात त्याचा वैयक्तिक रस आहे हे दिसू नये म्हणून. "गो-आहमधील डेमोक्रॅटिक कॉर्पोरेशन ने भू-वापराचा जास्तीत जास्त फायदा घेण्यावर भर दिला आहे. भौगोलिकदृष्ट्या, आपण लहान राज्य आहोत. काही मोजक्याच वाघांसाठी जंगल जपणं का, जेव्हा आपण त्याच जमिनीचा वापर मानवी वसाहतीसाठी करुन महसूल निर्माण करू शकतो? एक वन्य प्राणी लोकांच्या गरजांना गहाण ठेऊ शकत नाही," विक्रमादित्य वाद घालत राहतो. आयेशा, जिनं विक्रमादित्यसोबतच्या आधीच्या संभाषणांमध्ये आणि भेटींमध्ये तिच्या भावना आवरण्याचं ठरवलं होतं, आता त्याच्या वक्तव्यांनी घृणेसारखा एक आवेग अनुभवते. इस्तंबूलमध्ये त्याला भेटण्यापूर्वीच, आयेशाला विक्रमादित्यबद्दल खोलवर तिरस्कार होता, आणि त्याला पकडण्यासाठी भेस बदलून त्याच्यासोबत संभाषण करणं एक गोष्ट होती, पण गो-आहचे वाघ आणि त्या प्रदेशातील जंगलं नष्ट करण्याबद्दलचं त्याचं पोरकट बडबडणं तिचा संयम हरवत होतं. भावनेच्या भरात ती त्याच्यावर अधिक प्रश्नांचा भडिमार करत राहते. "पण आपल्याला कार्बन डायऑक्साईड शोषण्यासाठी, ऑक्सिजन निर्माण करण्यासाठी आणि हवामान बदलाला तोंड देण्यासाठी जंगलं आणि हिरवे पट्टे हवे आहेत. तुमचं जंगलं नष्ट करण्याचं धोरण चुकीचं आहे, कारण गो-आहमध्ये आधीच वाढत्या पाण्याच्या पातळीमुळे अनेक ठिकाणी समुद्र किनाऱ्यांची धुप सुरू आहे," ती उद्वेगाने प्रत्युत्तर देते. "जागतिक तापमानवाढीचा परिणाम संपूर्ण जगभरातील किनारी प्रदेशांवर झाला आहे. हे स्पष्ट आहे की, तुम्हाला गो-आहमधील पर्यावरण व्यवस्थापनाच्या पद्धतींबद्दल फारसं माहीत नाही. आम्ही कॉर्पोरेशनने साफ केलेल्या प्रत्येक चौरस इंच जंगलासाठी यशस्वीरित्या जनुकदृष्ट्या सुधारित हरित समूह तयार केले आहेत. या समूहातील सर्व नवीन वनस्पती कमी पाणी आणि खते वापरूनही हिरवाई आणि उत्पादन वाढवण्यासाठी सानुकूलित, बायो-मूल्यांकन आणि देखरेखीत आहेत. परिणामी, आम्ही कोणत्याही अधिसूचित वनक्षेत्रांशिवाय देशातील सर्वाधिक हिरवळ असलेलं राज्य म्हणून नावारूपास आलो आहोत," तो तिला पटवण्याचा प्रयत्न करतो. विक्रमादित्य आयेशाला सांगत नाही की, ड्यू-मोन-जेन्टा, हे पूर्वीच्या तीन आंतरराष्ट्रीय जीएम शेती आणि वनीकरण समूहांचे एकत्रीकरण आहे, जे संपूर्ण जनुकदृष्ट्या सुधारित परिसंस्था तयार करण्यात विशेष तज्ञ आहेत. त्यांनी गो-आहला १०० टक्के जनुकदृष्ट्या सुधारित हिरव्या प्रदेशात रुपांतर करण्यासाठी विक्रमादित्यच्या कॉर्पोरेशनसोबत सामंजस्य करार केला आहे. या करारात स्थानिक वनस्पती, झाडं आणि वन्यजीवांचे आक्रमक निर्मूलन सुचवले होते, ज्यामुळे परिसंस्थेवर अधिक नियंत्रण मिळवता येईल. या वादग्रस्त करारात स्थानिक समुदायांमधील कोणत्याही विरोधाला दडपण्याचा आराखडाही होता, ज्यामुळे जनुकदृष्ट्या सुधारित पर्यावरणीय बदल कोणत्याही अडथळ्याशिवाय पुढे जाईल, हे सुनिश्चित केलं गेलं होतं, मग पर्यावरणीय किंवा सांस्कृतिक परिणाम काहीही असो. ही कंपनी दक्षिण आशियामध्ये मोठ्या प्रमाणात विस्तार करण्याचा विचार करत होती, ज्यामध्ये गो-आह त्यांच्या धोरणाच्या केंद्रस्थानी होते. गो-आहची भारतातील इन्स्टाग्रामवरील सर्वांत सुंदर राज्य म्हणून असलेली ख्याती वापरून, ड्यू-मोन-जेन्टाने त्याला जगासमोर एक प्रदर्शनीय राज्य म्हणून रूपांतरित करण्याची योजना आखली होती—एक असा नमुना जो दाखवेल की संपूर्ण जनुकीय सुधारित परिसंस्था कशी दृश्यदृष्ट्या मनोहारी आणि कार्यक्षम असू शकते. हे काळजीपूर्वक नियंत्रित केलेले वातावरण ड्यू-मोन-जेन्टाच्या जीएम-सक्षम परिसंस्था संपूर्ण भारत आणि त्यापलीकडे प्रसारित करण्यासाठी एक केस स्टडी म्हणून काम करेल, ज्यात सौंदर्य आणि व्यावहारिक फायद्यांचा समावेश आहे.

“काय? माझ्या केसांचे विसरून जा. तुम्हाला माझ्या पोशाखाबद्दल काय वाटते? मी कुणाचा पेहराव केला आहे?" ती खेळकरपणे विचारते. विक्रमादित्य विचलित होऊन सावरतो. "मला आश्चर्य वाटते. पण जेव्हा एखादी व्यक्ती तुमच्याकडे पाहते तेव्हा इतर सगळे काही विसरून जाते,” तो शाब्दीक भलावण करून तीचे लक्ष वेधण्याचा प्रयत्न करतो. "चला, थोडक्यात माझ्या पेहरावाची माहिती द्या बघू !" "काही त्सारिना, कदाचित?" "जवळही नाही!" विक्रमादित्यला ही तीची धमाल भारीच आवडते, पण या नखरेबाज वातारवणात तो स्वतःला दुर्लक्षित म्हणून समजून किंचित खचला. गो-आहमध्ये त्याच्या सामर्थ्याची भीती बाळगणाऱ्या आणि त्याचा आदर करणाऱ्या महिला-पुरूषांशी अंगवळणी पडलेल्या, त्याला त्याच्या उपस्थितीत आयेशाच्या या बेफिकीर वागणुकीमुळे तो दुखावला होता. “मी हार मानणारा नाही. पण तुम्ही अपवादात्मक असल्यामुळे मला शरणागती पत्करण्यात मोलाचे वाटते. मी अखेर हात टेकले, मला सांगा तू कोण आहेस.” आयेशा क्षणभर अवाक होते. विक्रमादित्यला तिच्या खऱ्या ओळखीबद्दल शंका वाटू लागली आहे का, असे तिला वाटू लागते. त्याची पुढील टिप्पणी तिला याची खात्री करून देणार होती आणि ती बिनधास्त बनणार होती. “मी हार मानतो. मी इतिहासात नेहमीच कच्चा राहीलो आहे.” “मी तुला एक संकेत देते. माझा जन्म नेदरलँड्समध्ये झाला होता, पण पहिल्या महायुद्धात फ्रान्समधील बऱ्याच लोकांना माझा राग आला होता,” आयेशा त्याला कोड्यात टाकत होती. विक्रमादित्य तिच्या प्रश्नाकडे दुर्लक्ष करतो. तोच नवा ताजेपणा आणणारे संगीत त्या पुरातन दगडी मजल्याच्या खोलीत बसवलेल्या छोट्या स्पीकर्समधून कानावर पडते. विक्रमादित्य तिला आपल्याभोवती फिरवत असताना, नृत्याच्या नकाराने ती त्याच्या पकडीतून सुटते. “हा आणखी एक सुगावा आहे,” आयेशा पुन्हा खेळकरपणे त्याला डिवचते. ती त्याच्यापासून दूर जात असताना, आपले शूज भिरकावते आणि अपारंपरिक, विसंगत शरीराच्या हालचालींचे नृत्य सुरू करते. सुमारे अर्धा मिनिट तिच्या विचित्र डान्स हालचालींनी सळसळत राहिल्यानंतर ती त्याच्याकडे वळते. "अजून कळलं नाही?" विक्रमादित्यला पुन्हा उघड्या तोंडाने पकडतानाच ती विचारते. विक्रमादित्यने मांजर आणि उंदराच्या खेळात स्वतःला मांजर बनवले आहे आणि तो त्याच्या शिकाराचा पाठलाग करत आहे तर आयेशा त्याला त्या धाडसी उंदीरासारखी वाटते जो धोका पत्करून आपल्या शिकाऱ्याला झुंजवर असतो. पण आयेशाला चांगलं माहीत होतं की तिच्यासाठी विक्रमादित्य हा एक विस्मरणीय उंदीर होता, ज्याला हे माहित नव्हते की तीने शांत, संयमी आणि योग्य वेळेची संधी शोधणाऱ्या मांजरीप्रमाणे त्याला जाळ्यात अडकवले आहे. कोनाक पिअर येथील गोदामात त्याने तिच्यावर नजर टाकली तेव्हापासून तिने त्याला फासात अडकवले होते. तिच्यातील मांजरीला चांगला ठाऊक आहे की या उंदराला कधी पळू द्यायचे आणि कधी त्याच्या शेपटीवर पाऊल ठेवायचे. आत्ता, तिला जाणवले की विक्रमादित्य तिच्या पेहरावाबद्दलच्या प्रश्नाला उत्तर देण्यास असमर्थता दर्शवत आहे. त्याला या खेळात ठेवण्यासाठी विक्रमादित्यच्या शेपटीवर पाऊल ठेवण्याची वेळ आली होती. "माता हरी बद्दल ऐकले आहे?" ती आपले केस कडेला पलटवत विक्रमादित्यला विचारते ज्या केसांचे टोक विक्रमादित्यच्या चेहऱ्यावर घासतात. नेदरलँड्समध्ये जन्मलेल्या मार्गारेथा गीर्त्रुइडा झेले, माता हरी, पहिल्या महायुद्धातील सर्वात लोकप्रिय हेरांपैकी एक म्हणून इतिहासात ओळखली जाते. जर्मनच्या वतीने हेरगिरी केल्याबद्दल फ्रेंचांनी तिला गोळ्या घालून ठार मारले, जेव्हा तिला मित्र राष्ट्रांच्या गुप्तचर अधिकाऱ्यांनी जर्मनवर हेरगिरी करण्यासाठी नेमले होते. परंतु तिचा मृत्यू होण्यापूर्वी, माता हरी पॅरिसमधील सर्वात लोकप्रिय वेश्यांपैकी एक होती. नंतर मित्र आणि इतर सैन्यांनी तिला एकमेकांची हेरगिरी करण्यासाठी वापरली.

"कोण क्लॉड? हायड्रोजन ज्वलनावर चालणाऱ्या मशीन युगात तो धुराने भरलेला डिझेल इंजिन आहे. त्याचा काळ आता संपला आहे. ती वाळवी एक दिवस त्याला खाऊन टाकेल. यात अजिबात नवल असणार नाही." विक्रमादित्य तुच्छतेने बोलतो. (अधिक माहितीसाठी वाचा प्रकरण- २ भाग ७). विक्रमादित्य आणि आयेशा एकमेकांशी जोरदार संवाद करत असता ते दोघे झुंबराच्या खोलीतून बाहेर पडून लॉन ओलांडतात. ते नकळतपणे एका उंच कठड्याच्या काठावर पोहचतात जिथून केनेडी कॅडेडसी किंवा केनेडी अ‍ॅव्हेन्यूचे दृश्य दिसते. ३५ वे अमेरिकन राष्ट्राध्यक्ष जॉन एफ. केनेडी यांच्या नावे असलेला हा किनारी रस्ता शहराच्या अतातुर्क विमानतळाकडे जातो. शेकडो लाल टेल लाईट्स मुख्य मार्गावर चमकताना दिसतात. जेव्हा गाड्यांचा वेग मंदावतो तेव्हा त्या अधिक प्रखरतेने चमकतात. विक्रमादित्य एका अरुंद काँक्रीटच्या रस्त्याकडे बोट दाखवतो, जो गजबजलेल्या, पाण्याच्या काठाने असलेल्या केनेडी अ‍ॅव्हेन्यूपासून वेगळा होतो आणि मारमारा समुद्राच्या काठापर्यंत जातो. जुन्या शहराचे पूर्वीचे सुरक्षाकवच असलेल्या पण आता मोडकळीस आलेल्या भिंतींना ते पार करतात. काही मोजकीच वाहने त्या रस्त्यावर जाताना दिसतात जी त्या एकाकी रॅम्पकडे जातात ज्याचे टोक समुद्रात बुडालेला असते. पण ती वाहने जेव्हा तिथे जातात तेव्हा आश्चर्यकारक असे काहीतरी घडते. एकदा रॅम्पवर गेल्यावर, गाड्या सहजपणे उभयचर वाहनांमध्ये परिवर्तित होतात. त्या सहजपणे रस्त्यावरून पाण्यावर फिरू शकत होत्या. त्यांच्या अंगभूत सागरी इंजिन्सवर स्विच करून, जे त्यांना आशिया आणि युरोप या दोन खंडांना विभागणाऱ्या जगातील सर्वात लहान समुद्रावरून सहजपणे परिवहन करू शकत होत्या. "शेवटचा वाघ मारल्यानंतर, जंगलाचा शेवटचा अवशेष साफ होईल आणि भूगर्भातील लोकांचा निकाल लावला की त्यांचाही तो ही विषय निपटेल. मला गो-आह असाच दिसायला हवा आहे. मी मार्गातील सगळे अडथळे दूर करून तो गोवा प्राप्त करणार आहेच," तो म्हणतो. हे बोलत असताना त्याची नजर मात्र धुसर गडद पाण्याच्या विस्तीर्ण प्रदेशावर हरवलेली दिसते. "चला, पुढच्या महिन्यात वाघाच्या शिकारीचे वेळापत्रक ठरवूया. मी या वेळेस बर्फामुळे तू गमावलेल्या ब्राऊन अस्वलाचे नुकसान निश्चितच भरून देईन," आयेशा त्याला आश्वासन देते. आयेशाचा आवाजामुळे हरवलेला विक्रमादित्य भानावर येतो. "मला वाटत होते की आपण ते लवकर करू, कारण आणखी एका शिकारीची योजना मी आखत आहे. ती पूर्वनियोजित आहे," ती त्याला सांगते. लॉनमध्ये गार वाऱ्याची लहर वाहते. ऐशा, तिच्या अगदी कमी कपड्यांच्या माता हरीच्या वेशात, तिला गारठा जाणवतो. ती हाताचे तळवे घासून तिच्या उघड्या बाहूंना उब देण्याचा प्रयत्न करते, तोच एवढ्यात अचानक झुंबराच्या खोलीतून एक मोठा आवाज येतो आणि एका स्त्रीच्या ओरडण्याचा आवाज कानावर पडतो. विक्रमादित्य लगेच खोलीमध्ये धाव घेतो. वरून उघडे आणि पिळदार स्नायू असलेले चार टॊगा धारी काळ्या रंगाचे पुरुष, त्यांच्यासमोर जमिनीवर पडलेल्या त्या स्त्रीकडे पाहत होते. नवल काहीच नाही, ती प्रेमाच होती. तिच्या बाजूला उलटलेली पालखी दिसत होती. "बाबा... तसे काहीच नाही. मी... या लोकांना मला उचलून या पालखीतून फिरवण्याचे आव्हान दिले आणि यातून...," प्रेमा पालखीची दिशा दाखवत बोलण्याचा प्रयत्न करते. ती पूर्णतः मद्याच्या नशेत असल्यामुळे तिच्या तोंडून शब्दच फुटत नव्हते. विक्रमादित्य तिला हात उंचावून गप्प राहण्याचे सुचवतो. "काय झाले?" तो पालखी वाहकांना विचारतो, जे खरे तर विक्रमादित्यच्या ग्रीक उत्सवाच्या पार्टीसाठी नेमलेले एस्कॉर्ट होते. "तिने अचानक त्याच्या गुप्तांगाला हात घालण्याचा प्रयत्न केला आणि...," चौघांपैकी एका एस्कॉर्ट- पालखी वाहकाने दुसऱ्या शरमेने मान खाली घालून असलेल्या वाहकाच्या दिशेने बोट दाखवत विक्रमादित्यला सांगितले. "त्यामुळे तो अचानक एका बाजूला झुकला आणि ती खाली पडली." "अरे देवा, अशा रात्रीला मला हीची कटकट सहन करावी लागते आहे," तो स्वतःशी पुटपुटतो. तो एका सेवकाला बोलावतो. "तिला अजून दारू पाजा, ती त्यानंतर बेशुद्ध होईल." तो पुन्हा लॉनमध्ये बाहेर पडतो आणि कठड्याजवळ जातो. तिथे आयेशा कुठेच दिसत नव्हती. तेव्हा त्याचा फोन बीप होतो. आयेशाकडून एक संदेश आलेला आहे. "हे खूपच मजेशीर होते. पुढच्या महिन्यात गो-आहमध्ये आणखीनच मजा करू, तो पर्यंत!”

संध्याकाळच्या सूर्याची तिरपी किरणे अंधारकोठडीच्या लॅटराइट भिंतीवर सांबराच्या डोक्याच्या मुखवट्यावर प्रकाशित होतात. हा सांबर, धवरो, त्रिविक्रमचा पाळीव प्राणी होता आणि त्याने अनेक वर्षांपासून देसाई वाड्यात मुक्तपणे संचार केला होता. त्रिविक्रमने एकदा तोच सांबर प्रोढ होता तेव्हा त्याला जमिनीवर लोळवले होते, जेव्हा त्याने वीणीच्या हंगामात आरती, ग्रेट डेन (उंच जातीचा खास पाळला जाणारा कुत्रा), हीच्याशी समागम करण्यास नकार दिला होता. कधीकाळी त्रिविक्रमने त्या हट्टी सांबरला जमिनीवर पाडले होते, जेव्हा त्याने वीणीच्या हंगामात ग्रेट डेन आरतीवर चढणे थांबवण्यास नकार दिला होता. तथापि, धवरो प्रमाणे, त्रिविक्रमला, मुख्य संचालक म्हणून त्याच्या यौवन काळात, एखाद्याशी शरीरसुख घेण्यासाठी वीणीच्या हंगामाची आवश्यकता नव्हती. त्यांनी एकदा १०९ व्या भारतीय आंतरराष्ट्रीय चित्रपट महोत्सवावेळी गो-आहचे सुरक्षा उपकरणांनाही चकवले होते. मुख्य क्युरेटर मनीष सक्सेना यांनी फेस्टिव्हलमध्ये आमंत्रित केलेल्या एका इराणी अभिनेत्रीवर त्रिविक्रम यांचे प्रेम जडले. त्रिविक्रमने आपल्या खाजगी कर्मचाऱ्यांना या अभिनेत्रीवर नजर ठेवण्यास सांगितले होते आणि तिच्या ठावठिकाणाबद्दल माहिती देण्याची सूचना केली होती. एका संध्याकाळी उशिरा त्यांच्या हेरांनी त्रिविक्रमला माहिती दिली की सक्सेना आणि अभिनेत्री पणजीजवळील एका पंचतारांकित हॉटेलात ड्रींक्सची सोबत करत आहेत. त्रिविक्रम हे त्यांचा मुलगा विक्रमादित्यासारखेच शीघ्रकोपी स्वभावाचे स्वभावाचे होते. आधीच काही रिचवलेले, महोत्सवाचा संचालक, जो कॉर्पोरेशनचा एक कर्मचारी, त्यांच्या प्रियसेशी लगट करत होता याचा त्यांना राग आला. दुसऱ्या दिवशी एका इराणी चित्रपटाच्या स्क्रिनिंगमध्ये त्रिविक्रम या अभिनेत्रीला भेटणार होते. त्यांना एक कल्पना सूचली. वास्तविक अशा कल्पना या केवळ एखाद्याला नशेत असताना सूचतात, परंतु त्या सहजा कृतीत उतरत नाहीत. जेव्हा नशा उतरते तेव्हा वास्तवाचे भान येते आणि तर्क आपल्या मनाचे नियंत्रण मिळवतो. त्यांनी लगेच डेस्कटॉप फोन उचलला. हे कॉलिंग डिव्हाइस वर्क डेस्कमध्ये एकत्रित केले होते. त्यांनी पोलिस नियंत्रण कक्षाला डायल केले. अभिनेत्री राहत असलेल्या हॉटेलच्या खोलीतच अज्ञात व्यक्तींनी बॉम्ब ठेवल्याची माहिती त्यांना मिळाल्याचे त्यांनी सांगितले. चित्रपट महोत्सवात व्यत्यय आणण्यासाठी आणि गो-आह आणि भारताची बदनामी करण्यासाठीच्या कटाचा हा भाग असल्याचे त्यांनी सांगितले. काही मिनिटांतच, बॉम्ब निकामी पथकासह पोलीस कर्मचाऱ्यांनी खोलीवर छापा टाकला, ती अभिनेत्री आणि सक्सेना यांनी पटकन ती खोली रिकामी केली. त्रिविक्रमने छाप्याच्या टीम लीडरशी जोडलेल्या बॉडीकॅमद्वारे छाप्याचे दृश्याचे निरीक्षण केले. ती दोघेही घाबरलेल्या अवस्थेत बाहेर पडली. त्यांचे अर्धे रिकामे कॉकटेल ग्लास बेडच्या बाजूला असलेल्या टेबलवरच होते. काही वर्षांपूर्वी घडलेला प्रसंग आठवून ते स्वतःशीच हसले. परंतु अंधारकोठडीच्या थंड वातावरणातील सूर्याची किरणे पूर्णपणे अदृश्य होऊन सुमारे एक तासानंतरही त्यांचे हसू बंद होत नाही. गेल्या काही वर्षांच्या घरगुती तुरुंगवासात त्यांच्या वृद्धत्वाची प्रदीर्घता वाढली होती. अखेर, लोखंडी सळ्यांवर शांतपणे एकू आलेल्या चमच्याचा आवाजाने त्यांचे हसू संपले. जेवण घेऊन एक अटेंडंट तिथे आला. "आज काय आहे? " त्रिविक्रम त्याला विचारतात. “सांबार स्टेक आणि मॅश केलेले बटाटे, खास साहेब,” अटेंडंट आदराने वाकतो आणि प्रतिसाद देतो. तो लाइट स्विचवर फ्लिक केल्यावर टेबलावर भरलेली ट्रे ठेवतो. त्रिविक्रम यांना आजही त्यांचे विश्वासू खास साहेब असे म्हणून संबोधतात. एका मिनिटापूर्वी हसत असलेले त्रिविक्रम त्यांच्यासमोर ठेवलेल्या हरणाच्या मासांपेक्षा जास्त किरमिजी रंग धारण करतात. कदाचित ताटातील स्टेकने त्यांना त्यांच्या पाळीव सांबराची आठवण करून दिली, ज्याचा भूशाने भरलेला आणि भिंतीवर लटकलेला मुखवटा दररोज अंधारकोठडीत त्यांच्याकडे पाहत होता. ते निराशेने ओरडतात. ते जोराने सहाय्यकाला हाक मारतात. “चिमूलकर… चिमूलकर,” त्यात ते आपले ताट जोराने लोखंडी सळ्यांवर भिरकावतात जेणेकरून ताटातील स्टेकचे आणि शिजवलेल्या बटाट्याचे तुकडे अंधारकोठडीतून मुक्त होतात.

विक्रमादित्यला पूर्ण माहित झाले होते की त्याने त्याच्या प्रस्तावात फ्लोटिलाचा पर्याय टाकून तोडीचे हीत आणि पाठींबा हिरावून घेतला होता. तोडी यांच्या पाठिंब्याने त्यांच्याकडे कोट्यवधींची संपत्ती येईल आणि त्या बळावर महामंडळाच्या संचालक मंडळाला प्रभावीत करून मुख्य संचालक प्रमोदवर्धन राणे यांची हकालपट्टी करणे सोपे होईल. प्रदीर्घ चिंतनात स्तब्ध झालेले तोडी या प्रस्तावाबाबत आपली प्रतिक्रिया देणार तोच विक्रमादित्यला त्याच्या हाताचा वरचा भाग ओढल्याची जाणीव झाली. ती प्रेमा होती. तीने त्याला तलावाकडे खेचले, जिथे बहुतेक पाहुणे एकत्रित जमले होते. अजिबात इच्छा नसलेल्या आणि चिडलेल्या विक्रमादित्यला ती त्या गर्दीकडे ओढत होती. विक्रमादित्य मात्र तिच्या पकडीतून सुटण्याचा आटोकाट प्रयत्न करताना दिसत होते. पण प्रेमा तिने रचलेल्या गाण्याचा पुढचा भाग गाण्यासाठी गुंगच झाली होती. हे गाणे तिने दोन नद्यांना, म्हणजे मांडवी आणि बोस्पोरसला, समर्पित केले होते. हे घडत असताना विक्रमादित्यच्या चेहऱ्यावरील संतापाचे साधे भानही तिला राहीलेले नव्हते. “बाबा, चला, सामील व्हा. सोबत गा,” ती विक्रमादित्यला विनंती करते. तिने स्वतः रचलेल्या गाण्याचा दुसरा भाग गायला ती सुरूवात करते. दोनूय न्हयांच्या काठार कितले हे खुशालकाय वाठार पुण इस्तंबूलाच्या भव्य क्षितिजाचेर पणजेच्या परशुरामाची कुराड दिसूंक जाय विक्रमादित्यचा चेहरा त्याने टेबलावर सोडलेल्या डाळिंबाच्या मिमोसापेक्षा अधिक लाल होतो. तो तोडीकडे पाहतो, जो आधीच इतर पाहुण्यांमध्ये मिसळलेला असतो. विक्रमादित्यला एवढ जाणवलं होतं की त्यांनी तोडी यांना दाखवलेल्या आमिषाला ते भूलले आहेत खरे परंतु या प्रस्तावाचे अद्याप रितसर करारात रूपांतरण झालेले नाही. प्रेमाने त्यांना बळजबरीने या चर्चेतून ओढून नेल्यामुळे राग आणि अपमानास्पद वागणूकीच्या भावनेतून त्यांच्या चेहऱ्याची छटा डाळींबाच्या लाल रंगातून भडक ड्रॅगन-फ्रूटच्या किरमिजी रंगात बदलली होती. अचानक, विक्रमादित्यला हेलिकॉप्टरच्या रोटर्सचा मंद आवाज ऐकू येतो. प्रेमाने तिचे नवीन गाणे सादर करून झाल्यानंतर तो माहोलही संपला होता. विक्रमादित्य प्रेमाला त्या गर्दीपासून दूर यॉटच्या तरण तलावापर्यंत आणतो. तिला खेचून आणत असताना विक्रमादित्य तिच्या मांसाळ त्वचेला रागाने पिळतो. या पिळल्यामुळे तिच्या त्वचेवर बोटांचे ठसे उमटले होते. प्रेमा मात्र तिच्या गाण्याला मिळालेल्या उत्स्फूर्त प्रतिसादामुळे ती इतकी गुंग झाली होती की त्यांच्या चिमट्याची वेदना देखील तिला जाणवली नाही. जेव्हा ते यॉटच्या स्टर्नमधील खालच्या प्लॅटफॉर्मवर पोहोचतात, तेव्हा आजूबाजूचे पाणी हेलिकॉप्टर, ऑगस्टालॅण्ड एडब्लू-२२३ च्या हॅलिपडच्या फिरत्या पंख्यांमुळे पाणी खळाळू लागले. विक्रमादित्यचे सर्वात प्रतिष्ठित पाहुणे, अबू धाबीस्थित एमिनार डेव्हलपर्सचे प्रमुख शेख हमद अल-अमेरी हे जहाजावर उतरले. “बाबा, मला इथे का आणले आहेस? मी पोहण्याच्या मनस्थितीत नाही. मला आणखी गाण्याची इच्छा आहे,” प्रेमा विक्रमादित्यला सांगते, जेव्हा तो तिला विना बॅरिकेडसच्या जलतरण तलावा जवळील पाॅलिश केलेल्या लाकडी कठड्यावर नेतो जो पाण्याच्या थोडा वर होता. “काही मिनिटांपूर्वी मी काही बोटलनोज डॉल्फिन पोहताना पाहीले होते. मला वाटले आपण जरा त्यांना जवळून पाहावे,” जहाजावरील एल्यूमिनियमच्या हेलिपॅडशी संपर्क साधण्याच्या तयारीत असलेल्या चॉपरच्या पंख्यांच्या गजबजाटात विक्रमादित्य तिला ओरडून सांगतो. "डॉल्फिन? कुठे?” ती विक्रमादित्यला विचारत नकळतपणे प्लॅटफॉर्मच्या अगदी धोकादायक कठड्याकडे पोहचते.

बर्फाच्छादित पर्वतांतून जवळ येत असलेल्या हेलिकॉप्टरच्या आवाजाने प्रतिध्वनी उमटले. जसजसा आवाज मोठा होत गेला तसे विक्रमादित्यने आयेशाला आणखी एका फोटोसाठी सोबत येण्यास सांगितले. “माझ्या ट्रॉफीसोबत ही क्लासिक शिकारी पोझ आहे. या. हेलिकॉप्टर खाली उतरून बर्फ विखुरण्यापूर्वी हा फोटो घेऊ या,” तो नेव्हिगेशन पॅडच्या मदतीने त्याचा फोन खाली एडजस्ट करतो. "मला अस्वलाचा चेहरा उचलू द्या," ती सुचवते, कारण त्याने अस्वलाला स्पर्श केल्यास तो जिवंत आहे हे त्याच्या लक्षात येईल. आयेशा अस्वलाकडे थोडी भीतीनेच जाते. विक्रमादित्यचा व्यर्थ उत्साहीपणा आणि अस्वलासोबत पोझ देऊन फोटो घेण्याच्या इच्छेमुळे आयेशा बरीच निराश झाली आहे. दरम्यान, विक्रमादित्य अनोख्या ट्रॉफी शॉटसाठी त्याचा ड्रोन-फोन एडजस्ट करत असताना, आयेशा सावधपणे अस्वलाचे डोके वर उचलते. अस्वल पूर्णपणे बेशुद्ध पडला आहे, परंतु, ते जिवंत असल्यामुळे त्याच्या नाकातून श्वासाचे उबदार फुंकर मात्र बाहेर पडत होते. विक्रमादित्य जवळ आला तर त्याला ते जिवंत असल्याचे समजणार म्हणून ती स्वतःला सावध करते. आयेशाने जॅकेटच्या खिशातील तिने सोबत घेतलेल्या ट्रँक्विलायझर अँटीडोटची खात्री करून स्वतःला धीर दिला. अस्वलाला एअरलिफ्ट करण्याआधीच तिने ते इंजेक्शन देण्याची योजना आखली. सुदैवाने, त्याच क्षणी, तिला हेलिकॉप्टरचे धूसर रूप दिसले जे वर्षाव करत असलेला बर्फ कापत येत होते. त्याच्या टक्करविरोधी यंत्रणेचा झगमगणारा प्रकाश किरमिजी रंगाच्या सावलीत मऊ फ्लेक्सवर झिरपतो. हेलिकॉप्टर जवळच्या बर्फावर उतरले. जसजसे त्याचे दार उघडले, तसतसे आतमधील कर्मचारी त्यांना येणाऱ्या हिमवादळाच्या इशाऱ्यांदरम्यान त्वरीत चढण्यास उद्युक्त करतात. आयेशा हीच संधी साधली. “विक्रमादित्य, निघायची वेळ झाली आहे. आपल्याकडे आधीपासूनच एक फोटो आहे, नाही का! बर्फ पडणे थांबले की ते तुमच्या बक्षीसासाठी दुसरे हेलिकॉप्टर पाठवतील.” विक्रमादित्य अनिच्छेने सहमती दर्शवत हेलिकॉप्टरच्या दिशेने गेला. डोके वाकवून फिरणाऱ्या रोटर्समधून येणाऱ्या वाऱ्याला टाळण्याचा तो प्रयत्न करतो. त्याची पाठ होताच, आयेशाने घाईघाईने अस्वलाच्या मागच्या बाजूला इंजेक्शन टोचले आणि तीने लगेच हेलिकॉप्टरकडे धाव घेतली. केबिनच्या उबदार कॅबिनात थर्मल ब्लँकेट परिधान केलेली आयेशा कॉफीचा मग हातात घेत त्याचा आस्वाद घेते, उबदार सिरॅमिक भिंतींवर हात टेकून ती हातांना उब देते. “तर, मी आज रात्री पार्टी देत ​​आहे. तू यायलाच पाहिजे," विक्रमादित्य हेलिकॉप्टरच्या इंटरकॉमवर आयेशाला सांगत, तिच्या शेजारी शांत बसतो. जॅकेटचा हुड तीने मागे खेचल्याने, तिचे लांब केस, दिवसभराच्या धकाधकीच्या, पर्वतावरील साहसांनी अस्तव्यस्त झाले होते, तिच्या जाकीटवर ते शांतपणे विसावले होते, गोठलेल्या धबधब्या प्रमाणे तिचे बर्फाळ ब्लेड शांतपणे उघड्या, गडद केसांना चिकटलेले होते. केबिनच्या त्या उबदार खोलीत आणि जवळील वातावरणात, तिच्या केसांतून निघणारा तोच परिचित, तरीही गूढ सुगंध विक्रमादित्यच्या संवेदनांना फेरमोनप्रमाणे उद्धीपीत करतो. पण आयेशा तिच्या बाजूच्या खिडकीतून बघत राहते. तिचे लक्ष लालसर पॅचच्या शेजारी बर्फात खाली पडलेल्या एका परिचित, गडद वस्तूवर केंद्रित आहे. तिथे पडलेले, एकटे, पडत्या बर्फात गतिहीन, अस्वल एकाकी चित्र बनले होते. एकाकी जसे धुक्याच्या पहाटे दीपगृहाच्या जवळून जाणाऱ्या लुप्त होत जाणाऱ्या छायचित्राप्रमाणे. जसजसे हेलिकॉप्टर उंचावर जाते तसतसे अस्वल आकाराने लहान होत असल्याचे दिसते. त्याच्या शेजारी लाल रंगाचा पॅच देखील अदृष्य होतो. “आयेशा...” तिचे लक्ष वेधण्यासाठी विक्रमादित्य जोरातच हाक मारतो. “हो… हो,” ती मागे न वळताच उच्चारते. "तु आज रात्री तिथे असणार आहेस ना?" विक्रमादित्य तिला पुन्हा विचारतो. काळी वस्तू, आता जास्त अंतरावर, प्रथम थोडीशी सरकते आणि नंतर, काही सेकंदात, झाडाच्या रेषेच्या दिशेने दूर जाते. त्याच्या अस्तित्वाच्या खुणा आणि त्याच्या शेजारी सांडलेले बनावट रक्त हळूहळू वर्षाव होणाऱ्या बर्फात विरगळून जाते.

पेर्गोलाच्या प्लॅटफॉर्म वर समुद्री वाळूसदृष्य केस धारण केलेली तसेच प्रकाशझोतात चमकणारी ती स्त्री म्हणजे डेरिया डेमिर, एक उत्साही ओरिएंटल नृत्यांगना. तिच्या सिग्नेचर हिप शिमी आणि प्लॅटफॉर्मवरील मजबूत हालचालींसाठी ती विशेष ओळखली जाते. डेरिया ओरियंटल डान्सच्या एक्स्पर्ट सेमा यिल्डीझची विद्यार्थिनी आहे. दिग्गज सेमाला इस्तंबूलच्या टोपकापी राजवाड्यात नृत्य सादर करणारी पहिली ओरिएंटल नृत्यांगना होण्याचा मान मिळाला होता, जेव्हा हा राजवाडा अद्याप ऑट्टोमन साम्राज्याचे प्रशासकीय महत्वाचे केंद्र म्हणून कार्यरत होते. घामाने डबडबलेली डेरिया, पारंपारिक बेडला परिधान करून, स्पॉटलाइटच्या तेजस्वी उजेडाखाली आपल्या कलेचा प्रचंड मेहतनीने अविष्कार दाखवत असता ती जशी हावभावाने हलत आणि डोलत होती, तेव्हा तेथील उच्च गालाची हाडे आणि बदामाच्या आकाराचे डोळे असलेला एक उंच आफ्रिकन माणूस ते पाहत होता. त्याच्या डोळ्यांच्या काळ्या बाहुल्यांमध्ये डेरियाच्या हालचाली आणि मद्याचे घोट त्याला उत्तेजित करून त्या गडद प्रकाशात ​​कामुक आनंदात चमकत होत्या. त्याच्या हातातील ग्लासास स्कॉच मिल्क पंच होते, व्हॅट -६९ चा पेग थंड दुधाच्या ग्लासमध्ये ओतून ते तयार केले जाते. "मौलाना!" आफ्रिकनला कोणीतरी त्याचे नाव पुकारल्याचे ऐकू येते. तो विक्रमादित्य आहे. हाजी मौलानाचे वडील ब्राहिम हे विक्रमादित्यचे वडील त्रिविक्रम यांच्या मॉन्टेव्हिडिओ येथील डेअरी कारखान्यात पर्यवेक्षक म्हणून कामाला होते. आपल्या सेवेत अनेक वर्षे घालवल्यानंतर, आफ्रिकेतील सर्वात मोठ्या दूध उत्पादक प्रदेशांपैकी एक असलेल्या इथिओपियामध्ये असाच एक कारखाना सुरू करण्यासाठी ब्राहिमने त्रिविक्रमची मदत मागितली होती. प्रशिक्षणांती केमिस्ट असलेल्या मौलानाने आपल्या वडिलांकडून दुग्धव्यवसाय हाती घेतला तेव्हा त्यांनी ऑडिट केले, ज्यामध्ये प्रत्येक लिटर दुधामागे ३०० मि.ली वाया गेल्याचे उघड झाले. अपर्याप्त रेफ्रिजरेशन आणि खराब इन्व्हेंटरी व्यवस्थापनामुळे जवळपास अर्ध्या दुधाची नासाडी होत होती. आणि मौलानाची डेअरी, जी पूर्व आफ्रिकेतील सर्वात मोठी, जिथे दरवर्षी सुमारे ४० दशलक्ष लिटर दुधावर प्रक्रिया केली जात होती. जेव्हा त्याने रसायनशास्त्राचे प्रशिक्षण घेतले आणि विक्रमादित्य याचा सहवास प्राप्त झाला तेव्हाच त्याला फळ मिळाले. त्याच्या प्रक्रिया साखळीतील कमतरता दूर करण्याऐवजी मौलानाने स्वस्त पर्याय निवडला. त्याने त्याच्या अतिरिक्त दुधाचे मुळ जीवनमान वाढवण्यासाठी फॉर्मेलिन मिसळण्यास सुरुवात केली. या फॉर्मेलिनयुक्त भेसळ दुधाची पहिली निर्यात गो-आह येथे करण्यात आली होती जिथे विक्रमादित्यच्या एक्झिम कंपन्यांच्या नेटवर्कद्वारे राज्याच्या भूगर्भीय लोकांना ग्राहक म्हणून लक्ष्य करण्यात आले होते. इथिओपियामधून आलेल्या अशाच एका भेसळ फॉर्मेलिनयुक्त दूध पिल्यानंतर अन्नातून विषबाधा होऊन १०० हून अधिक भूगर्भातील लोकांचा मृत्यू झाला होता, तर इतर शेकडो लोकांना पोटात अल्सर झाल्याचे निदान झाले होते. मृत्यूच्या झपाट्याने भूगर्भीय जगात संतापाची लाट निर्माण झाली. रंगाच्या भुयांरातले मनीस संघटनेने याच्या सुडाची योजना आखली. बोस्टनच्या सन्स ऑफ लिबर्टीप्रमाणे, ज्यांनी, १७७३ मध्ये, जाचक कर आकारणीचा निषेध करण्यासाठी शहर बंदरात चहाचे खोके ओतले होते, भूयांरातलो मनीस यांनी इथिओपियाहून भेसळ दुधाचा दुसरा साठा घेऊन गो-आहमध्ये येणाऱ्या कंटेनर जहाजावर छापा टाकला आणि दुधाचा कंटेनर समुद्रात टाकला. वादाच्या काळात विक्रमादित्यवर होत असलेल्या टीकेमुळे प्रमोदवर्धन राणे बरेच खूश झाले. परंतु भेसळ दूध आयात करण्याच्या महामंडळाच्या निर्णयाविरोधात असंतोष वाढत असल्याचे लक्षात येताच त्यांनी मौलाना यांच्या कंपनीला काळ्या यादीत टाकले. यावेळी आणि त्या रात्री इस्तंबूलमध्ये मौलानाने त्याच्या गैबीच्या बाहीमध्ये आणखी एक योजना म्हणजेच रॅकेट विणून ठेवले होते. विक्रमादित्य त्या उग्र,लाळघोट्या इथिओपियनला डेरियापासून दूर खेचत असताना, मौलाना तक्रार करतो. “आता, ती तिथे एक रूपवती आहे! बाबा, तु असा हा खेळ का उधळू पाहतोस.” स्पॉटलाइटपासून दूर खेचून आणल्यानंतर, मौलाना आता विक्रमादित्यसोबत आपला नवा उद्योग प्रस्ताव विक्रमादित्यसोबत शेअर करतो.

किंचाळणारा चार वर्षांचा मुलगा अंधारकोठडीच्या उंच पायऱ्यावरून खाली अडखळत असताना, त्रिविक्रम वाकतात आणि आपले शरीर पूर्णपणे विस्तारून झेप घेत, आपल्या मुलाला पकडण्यासाठी आपले हात पुढे करतात. तोच क्षण सत्तरी ओलांडलेले त्रिविक्रम त्यांच्या झोपेतून जागे होतात. ते एक भयानक स्वप्न होते. आता ते जगत असलेल्या जीवनापेक्षा खूप वेगळे न्हवते. गो-आह राज्याचे स्वामी आणि सर्वस्वी असलेले त्रिविक्रम सध्या सत्तरी येथील देसाई हवेलीच्या खाली असलेल्या अंधारकोठडीत वास्तव करणारे एकमेव रहिवासी होते. ते अंधारकोठडीत नजर फिरवतात. तिथे गडद अंधार पसरलेला आहे, त्यांच्या वर्तमान परिस्थितीपेक्षा वेगळा नव्हता. एकेकाळी असे नव्हते. अनेक दशकांपूर्वी, ते तरुण विक्रमादित्यचा हात धरून त्याला त्याच पायऱ्यांवरून खाली अंधारकोठडीत घेऊन जात असे, जिथे नंतर त्रिविक्रम यांच्या आवडत्या घोड्यांचा ताफा ठेवण्याची जागा बनली होती. बहुतेक घोडे भीमथडीचे होते, ही एक पराक्रमी मराठ्यांच्या घोडदळाची जात होती, कारण लहान आकाराचे घोडे सह्याद्रीच्या पर्वतरांगांतील जटिल डोंगराळ प्रदेशात रपेट करण्यासाठी आदर्श होते. त्रिविक्रम यांना घोडेस्वारीची भारी आवड होती. त्यांचा आवडता चपळ घोडा, 'जीत होता', ज्यावर त्यांनी विक्रमादित्यला घोडेस्वारीचे प्राथमिक प्रशिक्षण दिले होते. ते ज्या अंधारकोठडीत आहेत, ती स्वयंपूर्ण आणि हवेशीर अशी आहे. एका कोपऱ्यात एक ट्रेडमिल आहे, स्पार्टन पलंगाच्या जवळ स्टीलच्या बार्सच्या आहे, जे अंधारकोठडीतून येणाऱ्या पायऱ्या उतरल्यानंतर विभाजन करतात. दुस-या टोकाला आणखी एक धातूचे बॅरिकेड आहे जे दरवाजाच्या आड आहे. हे बॅरिकेड घोड्याच्या तळाला शेजारील गोठ्यापासून वेगळे करते. त्याची वडिलोपार्जित संपत्ती आणि अलिकडच्या काळात पूर्वीच्या गोव्याच्या शक्तिशाली खाण लॉबीचे कमी होत असलेले सानिध्य असूनही, त्रिविक्रमने स्वत:ची जाणीवपूर्वक शेतकरी अशी प्रतिमा तयार केली होती. अर्थात, गोव्यातील इतर कोणत्याही शेतकऱ्याने कुरकुरीत पोलो टीशर्ट घालून, घोडेस्वारीतून आपल्या शेताची पाहणी केलेली नसेल. हणजुणे धरणाच्या कालव्यातून पाणी वळवण्याचा विशेषाधिकार कोणत्याही शेतकऱ्याला मिळाला नाही, विशेषत: त्यांच्या शेतजमिनींना सिंचन करण्यासाठी, जसे त्यांनी केले होते. दुग्धोत्पादक शेतकरी अर्थात डेअरी फार्मर म्हणून त्रिविक्रम यांनी डेमोक्रॅटिक कॉर्पोरेशन गो-आहच्या मुख्य संचालकपदाला अक्षरशः ‘दूध’ पाजले होते. सरासरी एक सामान्य दुग्धव्यवसाय करणारा शेतकरी दूध विक्रीसाठी अगदी 'X' रक्कम मिळवेल, पण राज्यातील हॉटेल्स आणि रिसॉर्ट्सना तिव्रिक्रमच्या डेअरी फार्ममधून दूध विकत घ्यायला भाग पाडलं जाईल, तेही बाजारभावाच्या तीन पट 'XXX' किंमतीत. पूर्वी गोव्याच्या राज्यात शेतकरी होणं फायदेशीर होतं, पण फक्त जर तुम्ही त्रिविक्रम असाल तरच. बरे ते सोडून द्या. महामंडळाने गो-आहचा ताबा घेतल्यानंतर, जमिनीच्या पृष्ठभागावर आलिशान गृहनिर्माण प्रकल्प बांधणे आणि विक्री करण्याच्या तुलनेत निकृष्ट दराने परतावा मिळत असल्याने शेती व्यवसायावर बंदी लागू करण्यात आली. सर्व प्रकारच्या शेतीवर बंदी घालण्याचा निर्णय विक्रमादित्यने संचालक मंडळात सामील होण्यापूर्वीच घेण्यासाठी इतरांना प्रवृत्त केले होते. जेव्हा तो आधीच आपल्या वडिलांना काढून टाकण्यासाठी आणि बोर्डावर त्याची जागा निश्चित करण्याच्या हालचाली करत होता. शेतीवरील बंदीमुळे त्रिविक्रम यांच्या डेअरी फार्मवर गुरांचे प्रमाण अति झाले. त्यांच्या मुलाला शेतीत रस नव्हता. घोडेस्वारी ही देखील विक्रमादित्याची आवड नव्हती. तबेले आणि शेड साफ केले गेले आणि अंधारकोठडीचे रूपांतर हवेलीतील फर्निचर आणि इतर अनावश्यक वस्तू टाकण्यासाठी डंपिंग ग्राउंडमध्ये केले गेले. त्रिविक्रम, एकेकाळी हवेलीचा स्वामी यांनाही अंधारकोठडीत निर्वासित केल्यानंतर देसाई हवेलीतील ही जागा खऱ्या अर्थाने निरुपयोगी आणि टाकून दिलेल्या सर्व गोष्टींच्या भांडारात रूपांतरित झाली,असेच म्हणावे लागेल.

"तू स्वतः गो-आहच्या हरित चमत्कारांची साक्षीदार होशील जेव्हा तू माझ्याबरोबर शेवटच्या वाघिणीच्या शिकारीसाठी येशील," गो-आहमधील अनुवंशिक बदल केलेल्या वनस्पतींच्या अद्भुत गोष्टींचा वृत्तांत कथीत केल्यानंतर तो तिला सांगतो. तो फळांच्या ताटलीतून एक पिकलेले काळे द्राक्ष तोडतो आणि ते आपल्या तोंडात टाकतो, गोल द्राक्ष त्याच्या तोंडात फिरवतो आणि नंतर त्याच्या दाढांमध्ये त्याला चावतो. "ती किती वर्षांची आहे?" आयेशा विचारते, पुन्हा गो-आहच्या शेवटच्या वाघिणीवर चर्चा सुरू होते. "शिकार करण्यायोग्य आहे," तो पुन्हा एक द्राक्ष तोंडात टाकत म्हणतो, यावेळी मात्र तो द्राक्ष लगेच चावतो आणि त्याचा रस तोंडात घोळवत त्याची मजा घेतो. "मी कुठेतरी वाचलंय की तुझ्याकडे भारतातील सर्वात मोठा वन्यजीव फोटोग्राफीचा संग्रह आहे? तू कसे ठरवतोस की कोणत्या वन्य प्राण्याची शिकार करायची आणि कोणत्या प्राण्यांचा फोटो घ्यायचा?" "तेच माझं आणि वन्यजीवांचं विचित्र नातं आहे. मला दोन्ही प्रकारे 'शूट' करायला आवडतं." "तू फारच विचित्र आहेस," आयेशा हसते. "तू देखील तशीच आहेस. व्यावसायिक शिकारी असून सुद्धा तुझं वाघांच्या संवर्धनाबाबत खूपच नरमपणा आहे," तो परत हसत म्हणतो. आयेशा विक्रमादित्यला सांगू इच्छिते की वन्यजीवांच्या अधिवासांचा आणि शिल्लक राहीलेल्या प्राण्यांचा नाश हा या शिकारीच्या खेळाच्या शेवट ठरू शकतो. परंतु ती संवादाचे केंद्र स्वतःकडे आणू इच्छित नाही. कारण, ती खरी शिकारी नाही, ती फक्त तसा आभास तयार करत आहे. परंतु आयेशा हे देखील लक्षात ठेवते की विक्रमादित्यच्या बाबतीत, ती खरं तर शिकारी आहे आणि तो शिकार. "मला त्या वाघिणीबद्दल अधिक सांग. मी कधीही वाघिणीची शिकार केली नाही," ती त्याला विचारते. "मी तिच्या दोन पिल्लांना वर्षभरापूर्वी मारल्यापासून ती थोडी घाबरलेली आहे. ते दोघे नर होते, सुमारे वर्षाचे होते. ते त्यांच्या आईने मारलेल्या हरणावर ताव मारत होते. ती तेव्हा तिथे नव्हती. मी आधी कमजोर पिल्लाला मारले. दुसरे पिल्लू, मी जीपने त्याचा पाठलाग केला, ते एका कड्याखाली अडकल्यामुळे कुठेच जाऊ शकत नव्हते, तोपर्यंत मी त्याला टीपले," तो तिला सांगतो. "मी तिच्या साथीदाराला पिल्ले टीपण्याच्या काही महिन्यांपूर्वी मारले. हा माझा सर्वात स्वच्छ शॉट्सपैकी एक होता, थेट हृदयात. वाघाला गोळ्या लागल्यानंतर तो अगदीच किंचितही हलला नाही." विक्रमादित्य त्याच्या शिकारीच्या कथा सांगत होता खरा, परंतु त्याचे ते सहजपणे सांगणे आयेशाला मात्र खूप अस्वस्थ करत होते. विक्रमादित्य आपली कथा पुढे सांगताना, "मी तुम्हाला एक गोष्ट सांगू शकतो. जर तिला फक्त हे समजले असते की मीच तिच्या एकटा जंगलात भटकण्याचा कारण आहे..." "जंगल कसे आहे? तू मला जंगलाचा आराखडा सांगू शकतोस का, जेणेकरून मी चांगली तयारी करू शकेन?" ती विचारते. "कॉर्पोरेशनने म्हाळशेच्या जंगलाचा नाश करण्यासाठी काय केले नाही? वनातील आग, जलस्रोतांना विषबाधा... मी ड्यू-मोन-जेन्टाला देखील आणून जनुकीय बदल केलेल्या तणांना आणि वेलींना देशी वनस्पतींना गुदमरवण्याचा प्रयत्न केला, परंतु अजूनपर्यंत काहीही यशस्वी झाले नाही." तो मग आयेशाच्या जवळ झुकतो. "ते म्हणतात की बाघिणीवर जंगलातील आत्म्यांचा आशीर्वाद आहे, त्यामुळे ती सहजतेने मरत नाही, अगदी शापित जंगलासारखी.”

फोर सीझन्स सुलतानअहमत च्या कोर्टयार्डमध्ये मस्त सुगंध दरवळत होता, अक्षरशः सुगंधी मेडिटरेरियन सॅलडमधून हळूवारपणे चालण्यासारखे आहे. अत्यंत काळजीपूर्वक सुशोभीत रोझमेरीची तयार केलेली वर्तुळाकार कडा, पेपरमिंट आणि तुळशीच्या झुडुपांनी नटलेले, चौकोनी अंगण जुन्या शैलीच्या पेर्गोलाच्या भोवती आहे, ज्याच्या दिशेने तैयप विक्रमादित्यला घेऊन जात होता. त्यांच्या सूटमधून चालत येत असताना, तय्यप विक्रमादित्यला पारंपारिक ओरिएंटल नृत्य सादरीकरणासोबत संगीताची ओळख करून देत होता. "त्या मध्ये डेरे आहे, ज्याचा अर्थ तुर्कीमध्ये नदी असा आहे. हे एक जुने, पारंपारिक लोकगीत आहे. मग आपल्याकडे बीर डेमेट यासेमेन किंवा चमेलीचा गुच्छ आहे. आज रात्रीच्या कार्यक्रमासाठी आम्ही जुन्या तुर्की आणि आधुनिक गाण्यांच्या मिश्रणाचा कार्यक्रम आयोजित केला आहे,” तैयप विक्रमादित्यला सांगतो, कारण तो आजच्या रात्री आयोजित केलेल्या पार्टीच्या ठिकाणी हेतुपुरस्सर चालत होता. विक्रमादित्य ओरिएंटल नृत्याच्या सूक्ष्म बारकाव्यांमध्ये अजिबात रुची घेत नाही, ज्याला तुर्कीमध्ये बेली डान्सिंग म्हणतात. संचालकांचे लक्ष हे त्यांनी आज रात्री आणि पुढील तीन दिवस तुर्कीमधील आयोजित केलेल्या अनौपचारिक बैठकांच्या मालिकेवर केंद्रीत होते; बैठका, जर यांतून योग्य ती फलप्राप्ती झाली तर तो गो-आहच्या लोकशाही महामंडळाच्या शिखरापर्यंत पोहचू शकणार होता. जसजसा विक्रमादित्य कोर्टयार्डमध्ये चालत होता, तसतसे त्याच्या लोभाची व्याप्ती वाढत होती, जणू त्या लोभाला सुरक्षा कवचच प्राप्त होत होते. त्या कोर्टयार्डमध्ये असलेल्या औषधी वनस्पतींच्या सुगंधी वाफेपासून संचालकांना संरक्षण देत होते, ज्यासाठी हे कोर्टयार्ड प्रसिद्ध आहे. गो-आहच्या सर्वात मोठ्या खाण उद्योगाचे सम्राट, हरिदूत तेंबलोस्कर, यांना पाहील्यानंतर विक्रमादित्य लगेच त्यांना अभिवादन करतो. हे घडत असताना तैयप विनम्रपणे मागाहून गायब होतो. हरिदूत तेंबलोस्करने त्याचा ट्रेडमार्क राखाडी शर्ट आणि गडद पायघोळ घातला होता, जो काळ्या सस्पेंडर (पट्ट्यांनी) नीट बसवला होता. तेंबलोस्कर हे क्वचितच हस्तांदोलन करतात. त्यांचे अंगठे, शर्टाच्या दोन लवचिक पट्ट्यांमध्ये गुंतलेले असतात. विक्रमादित्यच्या उत्साही अभिवादनानंतर हे खाण सम्राट आपली फक्त बोटे हलवत प्रतिसाद देतात. विक्रमादित्यांचे गो-आहमधील वजन आणि सामर्थ्य पाहता त्यांच्याकडे अशा पद्दतीने सहजतेने दुर्लक्ष करण्याचे धाडस केवळ तेंबलोस्करच करू शकतात. पण तेंबलोस्कर, जे ७० च्या दशकापासून खाण व्यवसायात आहेत, फार पूर्वीपासून जेव्हा विक्रमादित्य आपल्या तोंडातून पहिले अक्षर उच्चारण्यासही शिकलेला नसेल. तेंबलोस्कर हे विक्रमादित्यचे वडिल त्रिविक्रम, जे राज्याचे पहिले मु्ख्य संचालक होते, त्यांच्यासोबत गोल्फ खेळले आहेत. तेंबलोस्करांना विक्रमादित्यच्या महत्त्वाकांक्षेची कल्पना आहे, परंतु प्रमोदवर्धन राणेंच्या पायाखालचा गलीचा ओढून काढण्याच्या त्यांच्या प्रयत्नांच्या मागे आपले वजन टाकण्यास त्यांनी कधीच आपली मान्यता दिलेली नव्हती. विक्रमादित्य यांनी तेंबलोस्कर आणि त्यांच्या कुटुंबाला खास इस्तंबूलला आमंत्रित केले होते ते केवळ सत्तापालटाच्या शेवटच्या एका डावाला त्यांचा पाठींबा मिळवण्याठी. “तुम्ही सर्वांना एकत्रित आणून खूप उत्साही पार्टी आयोजित केली, बाबा,” ते विक्रमादित्यला म्हणाले. हे म्हणत असताना शेवटी शर्टाच्या एका सस्पेंडर बँडचा हात सोडून त्यांनी आपला हात अखेर अंगणात झाडला. “तुम्ही सहभागी होऊ शकलात याचा खूप आनंद झाला, हरिदूत बाबा. मी फक्त माझ्या जवळचे मित्र, हीतचिंतक आणि कुटुंबीयांना आमंत्रित केले आहे.” "त्या विशिष्ट क्रमाने?" तेंबलोस्कर म्हणतात आणि शर्टावरील लवचिक बँड ताणून धरत ते अचानक सोडतात आणि पुन्हा शर्टाला चिकटतात. ते आपले म्हणणे स्पष्टपणे मांडण्यासाठी ओळखले जातात. विक्रमादित्य लगेच आपला पावित्रा सांभाळत, त्वरीत विषय बदलतो आणि हळूच त्याने आखलेल्या राजकीय बंडाच्या कटाविषयी त्यांना सूचित करतो. "बरं, गो-आह मधील सध्याच्या गोष्टींबद्दल तुम्ही खूश आहात की नाखूश आहात यावर ते अवलंबून आहे," विक्रमादित्य प्रतिसाद देतो. तेंबलोस्कर आपल्यापेक्षा तरुण माणसासोबत वादविवाद करण्यात नेहमीच आनंद मानतात. "कुटुंब नेहमीच प्रथम येते. मी कुटुंबासाठी काहीही करू शकतो. बाकीचे लोक थांबू शकतात,” आपली भाची अंबरीनला हाक मारत तेंबलोस्कर म्हणतात. अंबरीन, जी राकीचा ग्लास, ज्याच्यात पाण्यावर बर्फ तरंगत असता त्याचा आस्वाद घेत ओरिएंटल नर्तकांना पेर्गोलामध्ये परफॉर्म करताना मजा घेत असते. विक्रमादित्य शांतपणे उसासा टाकतो, कारण त्याला संभाषणाच्या पुढील प्रवाहाचा बऱ्यापैकी अंदाज येतो.

शिकारीसाठी गेलेला गट एका लहान डोंगराच्या गुहेत दुपारच्या जेवणासाठी विश्रांती घेतो. ही गुहा फोर सीझनच्या फॉरवर्ड पार्टीने सजवलेली आहे. गुहेच्या भिंतीवर मंद, उबदार दिव्यांची रोषणाई करून त्या आकर्षित बनवण्यात आल्या आहेत. एका कोपऱ्यात, तात्पुरत्या फायरप्लेसमध्ये (शेकोटीची जागा) सुगंधी निलगिरीच्या सुक्या काठ्या करकरून जळतात. शिकारीच्या वातावरणाला पोषक अशा पद्धतीची तुर्की शास्त्रीय संगीताची धुन जळत्या काठ्या आणि सुगंधासह मैफिलीत गुहेच्या भिंतींवर हळूवारपणे प्रतिध्वनीत होतात. गुहेच्या तोंडापासून थोड्या खालच्या, नैसर्गिक, बर्फाच्छादित कड्याने संरक्षित अशा ठिकाणी एक कसाई तोडीने एक तासांपूर्वी शूट केलेल्या आयबेक्सची कातडी काढतो. प्राण्याचे रक्त जमिनीवर पडल्याने तिथे बर्फाचे डाग पडतात, जसे की लहान बाळाच्या लवचीक त्वचेवर रक्तरंजित पुरळ फुटावा. त्याने प्राण्याचे उबदार आतड्या आणि अवयव बाहेर काढल्यानंतर, कसाई मारल्या गेलेल्या श्वापदाच्या ट्रॉटरला कोर्बा (सूप) साठी तोडतो. गुहेच्या अर्धवट बर्फाच्छादित प्रवेशाजवळ, त्याचा सहाय्यक गोठलेल्या जमिनीवर खोदून लाकडाची एक शेकोटी उभारतो जिथे आयबेक्सचे मांस भाजले जाणार आहे. गुहेच्या तोंडाजवळील दोन कॅम्पिंग स्टूलवर बसून, हलक्या हिमवर्षावाचा आनंद घेत, विक्रमादित्य आणि तोडी मस्त राकीच्या ग्लासचे सीप घेतात. काही अंतरावर, त्यांना शेख त्याच्या खांद्यावर रायफल घेऊन आयेशाच्या बाजूने चालताना दिसतो. तोच दोन सेवक ताज्या गोळी झाडून शिकार केलेल्या कॅमोईस मृगाच्या मागे चालत आहेत. “असे दिसते की तू एकटाच राहीला आहेस ज्याने अद्याप एकही शिकार केलेली नाही,” तोडी विक्रमादित्यला खिजवून विचारतो. “लवकरच. आम्ही तिथल्या झाडांच्या कडेला बर्फात काही तपकिरी अस्वल हिंडताना पाहिले,” विक्रमादित्य काही मैल दूर असलेल्या झाडीकडे निर्देश करतो. “आमच्याकडे संध्याकाळपर्यंत वेळ आहे. मी कधीच शिकारीहून रिकाम्या हाताने परतत नाही.” तो एका अटेंडंटला सूचित करतो, जो बेयाझ पेनीरची थाळी, खारट चुरमुरे चीज घेऊन येतो जो राकीसोबत चवदार लागतो. त्याचबरोबर सूर्यफुलाच्या बिया, पांढरे भाजलेले चणे आणि ग्रील्ड सी बास या क्षणाला पूरक आहेत. दोन्ही शिकारी स्नॅक्सची चव घेण्यात गुंतुन जातात. “आम्ही यॉटवरील आमचे संभाषण खरोखरच पूर्ण करू शकलो नाही. माझ्या प्रस्तावाबद्दल तुम्हाला काय वाटले?” विक्रमादित्य त्याचा ग्लास भरत असताना तोडीला विचारतो. “तुमच्या प्रस्तावाचा व्यावसायिक शेवट खूप आकर्षक वाटतो. ते, मी कबूल करतो. पण बाबा, तुम्ही सत्तापालट करू शकला नाहीत तर काय? जर तुम्ही अयशस्वी झालात तर मकाऊचे लोक माझ्या गळ्याला पकडतील आणि…” विक्रमादित्य क्रिस्टल कॅरेफेमधून दारू त्याच्या ग्लासात ओतताना तोडी थांबतो. “प्रमोदवर्धन तुलाही सोडणार नाही,” तोडी थोड्या मोठ्यानेच म्हणतो. विक्रमादित्य क्षणभर थांबतो, कारण त्याला कॅसिनो सम्राटाला पटवण्याचा आणि त्याला त्याच्या नियोजित सत्तांतराच्या योजनेत सामावून घेणे गरजेचे आहे आणि त्यासाठीच त्याला गुंतवून ठेवण्याचा वेगळा मार्ग तो शोधतो. तोडीला या डावात जोडून ठेवण्यासाठी विक्रमादित्यला एक आकर्षक प्रस्तावाची गरज होती. “तुम्हाला संचालक मंडळावर उप प्रमुख पदाबाबत नेमके काय वाटते? यापूर्वी असे पद कधीच नव्हते, परंतु याचा अर्थ असा नाही की ते निर्माण केले जाऊ शकत नाही!” विक्रमादित्य तोडीसमोर एक नवा आकर्षक आमिषाचा प्रस्ताव पुढे करतो. “ते चालू शकेल, ते निश्चितच चालू शकते,” तोडी त्याला सांगतो. डेमोक्रॅटिक कॉर्पोरेशन ऑफ गो-आहच्या संचालक मंडळावर राहील्यास तो त्याचा कॅसिनो व्यवसाय अधिक चांगला चालवण्यास आणि संवर्धन करण्यास सक्षम होईल. याचा अर्थ असाही होईल की तो गो-आहमध्ये आपला पाय रोवू पाहणाऱ्या मकाऊ कॅसिनो लॉबीला नकारात्मकतेने, विचाराधीनतेतून आणि बळानेही बाहेरचा रस्ता दाखवू शकेल. “एक शेवटची अट आहे. बाबुसो लवदेंचे डोके प्रमोदवर्धनच्या डोक्याबरोबर तोडले पाहिजे,” तोडी विचारतो. “झाले,” विक्रमादित्य आश्वासन देतो. पर्यटन संचालक बाबुसो हे मंडळावरील त्याचे कट्टर शत्रू होतेच. शेख हमद अल-अमेरी आणि आयशा या दोघांकडे येतात. त्यांचे सेवक चामोईस (जंगली बोकड) कसाईला त्याची कातडी साफ करण्यासाठी बर्फात टाकण्यासाठी पुढे जातात. आयशा विक्रमादित्यकडे वळते, जो पेय पुन्हा भरत असतो, लाकडी स्टंपवर ठेवलेल्या चांदीच्या साल्व्हरमधून रिकामा ग्लास उचलतो. ती आपला ग्लास विक्रमादित्यापुढे नेते आणि नेमकी फक्त त्यालाच एकू येईल एवढ्या जोरात कुजबुजते. “कसं? आता तपकिरी अस्वलासाठी, नंतर रॉयल बंगाल टायगरसाठी?" विक्रमादित्य तिच्याकडे डोळे मिचकावतो, कारण त्याने तिघांपैकी सर्वात जास्त राकी तीच्या ग्लासमध्ये ओतली होती.

61 मीटर लांबीच्या सनसीकर-200 नौकेचा निळ्या बोस्पोरसच्या पाण्यावरून हळूहळू प्रवास चालू असताना आणि फातिह सुलतान मेहमेट पुलाखालून जात असताना, आत्ता कुठे विक्रमादित्यचा पार्टी आता जोरात सुरु होऊ लागली आहे. सनसीकर-२०० हे जगातील सर्वांत मोठे लक्झरी यॉर्ट आहे. त्याची क्षमता २००० नॉटिकल मैल असून रात्रीच्या-लँडिंगची क्षमता असलेल्या हेलिपॅडसह त्याच्या विलासी स्लिक बल्कचे वजन २०८ टन आहे.सनडेकवर ओळखीच्या गर्दीतून चालत जातो. त्याने प्रलयदेव टोडीबरोबरच्या बैठकीसाठी पूलपासून दूर एक टेबल सजवले आहे. त्यांनी रचलेल्या राजकीय सत्तापालट कटात त्याला या कॅसिनो सम्राटाच्या मदतीची गरज लागणार होती. जेव्हा ते त्यांचे उंच बर्फाच्छीत ग्लास उभारून चीअर्स करतात, तेव्हा विक्रमादित्य लगेच त्याच्या डोक्यातील कल्पना जोरकसपणे पुढे ठेवताना पहिले फासे टाकतो. “तुम्ही तुमचे (समुद्री) ऑफशोअर कॅसिनो ऑपरेशन्स जुवारी, शापोरा आणि साळ नद्यांपर्यंत वाढवू इच्छिता का?” तोडी यांना हा प्रश्न अपेक्षितच होता. “समजा मला तसं हवं असेल तर मग बाबुसो लवंदे यांच्याकडेच मला विचारावे लागेल, बरोबर. शेवटी ते पर्यंटन संचालक आहेत?” त्या दमट हवेत, हातातील बर्फाच्छीद ग्लासच्या बाहेरील पाण्याचे थेंब टेबल वर तापकतात. विक्रमादित्यने पटकन तिथे एक कोस्टर ठेवतो. “तुम्ही ऐकलं असेल, तो हल्ली बर्‍याचदा मकाऊला जात आहे…” तेवढ्यात, एक तीव्र स्वरातील गायीकेच्या तानेचा आवाज त्याची एकाग्रता भंग करते. मोत्यांचा नेकलेस घातलेली प्रेमा त्याच्यावर झुकलीच. नेकलेसमधील सर्वात मोठे मोती दृष्टीआड झालेले. ते मोती तिच्या दोन्ही स्तनांमधील खोलीत आरामात विसावले होते. त्यांना कदाचित आपल्या ऑयस्टरच्या गर्भाशयातील घट्ट त्वचेच्या आत आणि जगापासून दूर राहीलेले आपले मुळ आठवले असेल. प्रेमाने दिलेल्या वचनाप्रमाणे तीने मांडवी आणि बॉस्पोरस नद्यांच्या भगिनीरूपी संबंधांवर रचलेल्या गाण्याच्या सुरूवातीच्या ओळी गायला सुरूवात केली. तिची ती लक्ष वेधून घेणारी नजर विक्रमादित्यकडे वळली असता त्याची एकाग्रता भंग पावलीच पण त्याचबरोबर त्याने प्रभावीपणे टाकलेला व्यवसायिक डाव भरकटला. ओssss,ईsssss मांडोवीची सोबितकाय, बॉस्पोरुशाच्या काठार, म्हज्या बगलेक जाय. विक्रमादित्य तिची नजर परतवतो, त्याच्या नजरेत किंचित हास्य आणि चिडचिडेपणा मिश्रीत भाव दिसत होता. चिडचिडेपणाच अधिक स्पष्ट जाणवत होता. एका अतिथीने आपला ग्लास उंचावून तीला चिअर्स करण्याचा प्रकार घडताच आणि प्रेमाने त्याला फ्लाइंग किस देऊन प्रतिसाद दिल्यानंतर विक्रमादित्य तिच्या डोळ्यांतील नजर लगेच हटवण्यात यश मिळवले. संचालक तोडीकडे वळतो. विक्रमादित्य आणि प्रेमा यांच्यातील नजरा नजरांचा अंदाज पाहून ते देखील अचंबित झाले होते. “मी म्हणत होतो... बाबुसो सिओ चँग गॅम्बलिंग कॉर्पोरेशनला जवळ करताना दिसत आहेत. (अधिक माहितीसाठी प्रकरण-२, भाग-२ पाहा) मकाऊ ग्रुप कॅसिनो ऑपरेशन्सचा विस्तार करण्यास देखील उत्सुक आहे. जर त्यांनी तसे केले तर, तुमच्या हातावर लढण्याची वेळ येऊ शकते पीटी,” विक्रमादित्यने गो-आहच्या सर्वांत बड्या कॅसिनो सम्राटापुढे हा प्रश्न मांडला. तोडीला मकाऊ-आधारित कॅसिनो गटाच्या महत्त्वाकांक्षा आणि बाबुसो यांच्याशी त्यांची जमलेली जवळीक लक्षात आली होती. संचालक मंडळात विक्रमादित्यचा कट्टर प्रतिस्पर्ध्यांपैकी बाबुसो हा एक होता. प्रमोदवर्धन राणे यांची पदावरून हकालपट्टी करण्याचा देखील डाव विक्रमादित्यने आखला आहे हे देखील तोडी जाणून आहेत. या एकंदरीत प्रकरणांत विक्रमादित्याची नेमकी योजना काय आहे आणि या कटात त्यांची नेमकी भूमिका काय असणार आहे हे समजून घेण्यासाठीच त्यांनी इस्तंबूलला जाण्याचे मान्य केले. “समजा, मी तुमच्या योजनेमध्ये सामील झालो तर माझी जोखीम आणि बक्षिसी काय असणार आहे?” “तुम्ही गोव्याच्या नद्यांवर राज्य कराल, पीटी. आणि मी आणखीनही तुमच्यासाठी काहीतरी पदरात टाकेन. मी एमिनार ग्रुपसोबत गोव्यात फ्लोटिला तयार करण्याच्या तयारीत आहे. खरं तर, शेख हमद अल-अमेरी आता कोणत्याही क्षणी येथे उतरतील अशी अपेक्षा आहे. कल्पना करा, प्रत्येक फ्लोटिलामध्ये एक खास कॅसिनो एन्क्लेव्ह,” विकरामादित्य त्यांना आश्वस्थ करतो. पीटीच्या तोंडाला पाणी सुटते. तो विकला जातो.

बोझदाग पर्वताच्या अगदी खाली झाडाच्या रेषेवर कुठेतरी एका खडकावर अडकलेल्या विक्रमादित्यची घाबरगुंडीने अक्षरशः चाळण उडाली होती. भितीने त्याचे गोळे आकुंचित होऊन जणू ते गोठून त्याचे एकाच मासाच्या गोळ्यात रूपांतर झाल्यासारखा तो अनुभव घेत होता. येथील थंड वातावरणाला कमी लेखल्याबद्दल तो स्वतःला शाप देत होता, आणि मग त्या दिवशी थर्मल अंडरवेअर न घातल्याबद्दल तो स्वतःला पुन्हा पुन्हा दोष देत राहीला. तो त्याच्या पार्का (जॅकेट) चा खालचा भाग जुळवून घेतो. ते जॅकट आपल्या खालच्या भागाकडे ओढतो आणि ज्वालामुखीच्या खडका जवळील थंडगार पृष्ठभागावर ठेवत स्वतःला थंडीपासून सुरक्षित ठेवण्याचा प्रयत्न करतो. पण इथे केवळ त्याला गोठवणारे तापमान आणि त्याच्या गुप्तांगांना जाणवणारी अस्वस्थता या एकाच कारणामुळे त्याला या कोरड्या सकाळचा त्रास होत नव्हता. तो त्याच्या रायफलची दिशा लाल पाइन झाडांच्या झुडुपांमागे मागे असलेल्या ठिकाणावरून बदलतो. विक्रमादित्याला वाटतं की त्याने तिथे एका तपकिरी अस्वलाची हाल चाल पाहीली आहे, ती पर्णांच्या मागे लपलेली होती. त्याचा अंदाज चुकीचा आहे. रोखलेली टेलिस्कोपिकची नजर आता त्याच्या उजवीकडे काही अंतरावर, एकमेकांच्या अगदी जवळ असलेल्या दोन आकृत्यांवर स्थिर होते. त्यांची नजर दोन बेझोअर आयबेक्स (जंगली बोकड) वर केंद्रित आहे. ते आयबेक्स आपल्या पायांनी बर्फ दूर करत आहेत, मागील हंगामातील गवत मिळते तर शोधत आहेत. तोडी, विक्रमादित्याप्रमाणे, जमिनीवर पहुडलेले आहेत, जिथे ऋतूच्या पहिल्या हिमवर्षावामुळे सर्वंत्र बर्फ पसरलेला आहे. कॅसिनो सम्राटाच्या शेजारीच शिकार गाईड आयशा पठाण उभी होती. त्या दिवशी सकाळी कोनाक घाटावर त्याची नजर तिच्यावर पडली काय आणि तेव्हापासूनच विक्रमादित्य आयशाच्या पलिकडे विचारच करू शकत नव्हता. पठाणची ती दुबळी, हलकी शरीरयष्टी, तिची आत्मविश्वासपूर्ण सहनशक्ती आणि त्याला तीने सहजगत्या हाताळल्यानंतर तो आणखीनच हतबल झाला. आदल्या दिवशी सकाळी, आयशा जेव्हा शिकार पार्टीसाठी स्टेजिंग क्षेत्र असलेल्या घाटावरील गोदामात गेली तेव्हा तिची ओळख विक्रमादित्य, तोडी आणि शेख हमद अल-अमेरी यांच्याशी झाली, ती हॉटेलच्या इन-हाऊस शिकार गाईडच्या बदलीत तिथे आली होती. “ती एक उत्कृष्ट शिकारी आहे. तिची कामगिरी उल्लेखनीय आहे. आयशाने आफ्रिकेत मानव खाणारे सिंह आणि बदमाश हत्तींची शिकार केली आहे, लांडगे आणि कांगारूंना मारले आहे. तस्मानियाला एक ग्रेट व्हाईट शार्क मारल्याची नोंदही तिच्या नावे आहे...” तैयपने तिच्या कौतुकाची जंत्रीच सुरू केली होती. “हे एवढे बस्स झाले, तय्यप. मी अद्याप शिकार न केलेली शिकार म्हणजे एकमेव वाघ आहे. मी लवकरच करीन,” आयशाने पाहुण्यांना कबूल केले की ती एका शिकार मोहिमेचे नेतृत्व करणार होती. “पण हे तुर्कीमध्ये शिकार करण्याबद्दल आहे. तुम्हाला काही गोष्टी समजून घ्याव्या लागतील... प्रथम...” “तुर्कीमध्ये रायफल भाड्याने देण्यावर बंदी आहे. तुम्ही लहान अण्वस्त्रे विकत घेण्याइतपत श्रीमंत आहात असे गृहीत धरून, तुम्ही आणलेल्या रायफल्सची मालकी तुम्ही सिद्ध करू शकता असे मी मानते.” पहिल्याच सावधगिरीच्या इशाऱ्याने शिकारी त्रिकुटाच्या चेहऱ्यावर हास्य उमटले. “तुमच्या विनंतीच्या आधारित, आम्ही आयबेक्स, तपकिरी अस्वल आणि कॅमोइस या तीन प्रजातींच्या शिकारीसाठी परवानग्यांसाठी अर्ज केला आहे. शिकार करताना इतर कोणत्याही प्राण्याला लक्ष्य आणि गोळ्या घालू नयेत,” आयशा पुढे म्हणाली. “आणि शेवटी, शिकारीसाठी केवळ अधिकृत दारूगोळा नेण्याची परवानगी आहे. विषाचा लेप लावलेल्या गोळ्या किंवा स्टन किंवा विषारी बाण (पॉयझन डार्ट्स) वापरता येणार नाहीत.” पहाटेच्या पहिल्या सुर्य किरणांच्या उजेडात हेलिकॉप्टर सुरू होते आणि घाटाभोवतीचे पाणी प्रकाशित करते, आयशा शिकार पक्षाला त्या दिशेने घेऊन जाते. प्रत्येक शिकारी आणि त्यांचे सहाय्यक आतमध्ये बसतात. ते सगळेजण आत जाईपर्यंत आयशा बाहेर थांबते. शेवटी आत जाणाऱ्यात विक्रमादित्य असतो. “तु भारतीय आहेस, नाही का? तू अजून वाघाला शिकार कशी नाही केली?” उडत्या हॅलिकॉप्टरमध्ये बसण्यापूर्वी विक्रमादित्य आयशाला विचारतो. “मी खूप दिवसांपासून भारतापासून दूर आहे. मी परत येईन तेव्हा वाघाची शिकार नक्कीच करीन,” ती त्याला सांगते.

"ते?" आयेशा विचारते. "ते साले भूमिगत लोक. ते गरीब आहेत, प्रतिगामी आहेत आणि गो-आहच्या संकल्पनेविरुद्ध आहेत. या शेवटच्या वाघिणीबद्दल त्यांनी एक अशी भावना तयार करून ठेवली आहे की या वाघिणीला जंगलातील अदृश्य राखणदाराचे अभय आहे आणि जो कुणी तिची शिकार करण्याचा प्रयत्न करेल त्याला कायमस्वरूपी शापीत बनावे लागेल," चेहरा क्रोधाने लाल भडक होऊन तो हे सांगतो. "पण हे भूमिगत लोक नेमके आहेत कोण?" आयेशा अज्ञानपणाचा आव आणून विचारते. "मला हे उत्तर व्यवस्थितपणे सांगू दे. कोणत्याही मोठ्या शहराचा किंवा अगदी कोणत्याही वसाहतीचा पाया हा त्याच्या खालच्या भक्कम गटार व्यवस्थेवर अवलंबून असतो. भूमिगत लोक हे ह्याच गटार व्यवस्थेतील उंदीर आहेत, जे गो-आहच्या शांतता, समरसता आणि मुलभूत ढाचाच पोखरत चालले आहेत," विक्रमादित्य तिला सांगतो. "गो-आहच्या कोणत्या भागात ते राहतात?" "आम्हाला त्यांना गो-आहच्या जमीनीवर राहण्याबाबत बंदी घालावी लागली कारण त्यांच्याकडे गो-आहच्या डेमोक्रॅटिक कॉर्पोरेशनने तयार केलेल्या नव्या राहणीमानाला जुळवून घेण्याइतके सामाजिक भान नाही. हे बघ, प्रत्येक समाज काही प्रमाणात स्वीकारण्यायोग्य मूल्यांच्या चौकटीत काम करत असतो. भूमिगत लोक हे या चौकटीत बसत नाहीत. त्याशिवाय, त्यांची गो-आहच्या भूमीवर राहण्याची आर्थिक कुवतही नाही. त्यामुळे आम्ही त्यांच्यासाठी जमिनीच्या खाली राहण्याची व्यवस्था तयार केली आहे. तिथे कॉर्पोरेशन त्यांना मोफत अन्न, निवारा, शिक्षण आणि आरोग्य सेवा पुरवते. आम्ही कर्नाटकमध्ये मोठ्या प्रमाणात जमीन देखील खरेदी केली आहे. आशा आहे की ते तिथे स्थलांतर करतील, पण भूमिगत लोक हलण्यास तयार नाहीत. उलट ते एका नक्षलवादी गटाला समर्थन देत आहेत, जो गट आमच्या विकास प्रकल्पांना हिंसाचाराच्या धमक्या देऊन अडथळे निर्माण करत आहे," तो पुढे सांगतो. आयेशाला त्याच्या सांगण्यातून किळसवाणी ओकारी यावी अशी भावना जाणवते, जणू तुंबलेल्या गटारातून जोरात सांडपाणी बाहेर पडावे. पण ती विक्रमादित्यला काहीही विरोध करण्याचे टाळते, जसे तिने काही मिनिटांपूर्वी केले होते, जेव्हा विक्रमादित्य शेवटच्या वाघिणीविरोधात तिरस्कार व्यक्त करत होता. ती त्याला मोकळेपणाने व्यक्त व्हायला देते. "आपण त्यांना भूगर्भात पाठवण्याआधी, या नक्षलवादी गटाने, जे स्वतःला `भूयांरातले मनीस' म्हणून संबोधतात, त्यांनी गो-आहच्या जंगलांचा वापर करून लपण्याची आणि कॉर्पोरेशनवर आणि त्याच्या मालमत्तांवर हल्ल्यांची योजना आखली. पण आपण जंगलं साफ करून त्यांच्या जागी जनुकदृष्ट्या सुधारित वनस्पतींनी युक्त आलिशान निवासी प्रकल्प तयार केल्यानंतर त्यांनी आपली दिशा बदलली. ते सापडणार या भीतीने या नक्षलवादी गटाच्या सदस्यांनी भूगर्भातच आणखी खोल भूयार खोदून तिथे बोगद्यांचे जाळे निर्माण केले. हे बोगदे भूमिगत वसाहतींना जोडले गेले आहेत. या बोगद्यांमुळेच आता त्यांना पकडणं आणखी कठीण झाले आहे," विक्रमादित्य समजावतो. "तुम्ही फक्त वाघिणीचीच नव्हे तर इतरांचीही शिकार करायला बघताय, असे दिसते," ती उच्चारते. "या शेवटच्या वाघिणीची शिकार इतकी महत्त्वाची का बनते, तर आयेशा, ती म्हणजे या वाघिणीच्या मृत्यूमुळे आमच्या कॉर्पोरेशनला 'भुयांरातले मनीस' या नक्षलवादी गटाला चाप लावण्याबरोबरच भूमिगत लोकांवर अधिक चांगल्या पद्धतीने नियंत्रण मिळवून एक मानसिक समाधान मिळवता येईल. या शेवटच्या वाघिणीला जंगलांतील राखणदारांचे अभय आहे ही भावना काहीही करून संपवली पाहीजे. खरीच गरज पडली तर तीव्र प्रतिशोधाने ते करावे लागेल. केवळ तेव्हाच त्यांची श्रद्धा आणि भावना लुळी पडून ते आपोआप शरणागती पत्करतील आणि हे लोक पूर्णतः आपल्या नियंत्रणाखाली येतील," विक्रमादित्य स्पष्ट करतो. "आणि त्या भूमिगत राहणाऱ्या स्वामीचं काय, ज्याला ते त्यांचा आध्यात्मिक गुरू मानतात? मी त्यांच्याबद्दल कुठेतरी वाचल आहे असे मला वाटते?” आयेशा विचारते.

या यंत्रांच्या युगात, ताशी ४५ किमी वेग हा काही फार विस्मयकारक किंवा अपवादात्मकरीत्या उत्साहवर्धक किंवा भीतीदायक वाटत नाही. पण जेव्हा एखादे हिंसक जनावर आपले अर्धा टन वजन, लबलबीत मांस आणि चरबीनेयुक्त शरिरासह तुमच्यावर त्याच गतीने अचानक हल्ला करते तेव्हा त्याला रोखण्याचा एकच मार्ग असतो. उरुग्वेमध्ये त्या रात्री त्याच्या मूर्खपणाच्या विपरीत (अधिक माहितीसाठी प्रकरण १ , भाग - १२ पहा), जेव्हा हल्लेखोर जॅग्वारचा प्रतिकार करताना त्याची शुद्धी हरवली, विक्रमादित्य, यावेळी मात्र तिथेच ठामपणे उभा राहिला जेव्हा चिडलेल्या तपकिरी अस्वलाने त्याच्यासहित आयेशावर हल्ला केला. शिकारीच्या अंदाजानुसार अस्वलाला त्याच्या गोळीने लक्ष्यभेद केल्यानंतर ते घायाळ होईपर्यंत त्याला चार सेकंद लागतील. त्या चार सेकंदात काय घडले ते येथे आहे. विक्रमादित्यचा दृष्टीकोन पहिला सेकंद: उजव्या हातात रायफल घेऊन उभ्या असलेल्या आयेशाकडे विक्रमादित्यने शेवटची नजर टाकली. तिचा दुसरा हात तिच्या जॅकेटच्या खिशात आहे. विचित्र आहे, तो विचार करतो, एका अनुभवी शिकारी मार्गदर्शकासाठी, इतक्या आरामशीरपणे वागणे, विशेषतः एका अस्वलाने त्यांच्या मार्गावर स्पष्ट शत्रुत्वाने आणि एकाग्रतेने धावत येताना. पहिला सेकंद उलटून दुसऱ्या सेकंदाकडे सरकत असताना, त्याला आयेशाचा डावा हात जो खिशात अडकला होता तो तात्काळ प्रतिसाद देताना दिसला नाही. दुसरा सेकंद: दुसऱ्या सेकंदाचा बहुतेक क्षण, विक्रमादित्य श्वास स्थिर करण्यासाठी हळूवारपणे निश्वास टाकतो. त्याची हातमोजा घातलेली तर्जनी ट्रिगरला स्पर्श करते जणू तिथून गोळी झाडण्यासाठी ते सज्ज आहे. तिसरा सेकंद: तिसऱ्या क्षणी, अस्वल शिकाऱ्याला त्याच्या डोळ्यातील रागाकडे टक लावून पाहण्याइतपत जवळ आहे, कारण श्वापद शेवटच्या झुंजीसाठी गतीमान झाले होते. तिसऱ्या सेकंदाच्या शेवटी विक्रमादित्यवर तणाव वाढतो आणि चौथ्या सेकंदात प्रवेश करत असताना ट्रिगर खेचण्यासाठी सज्ज होतो. अर्थात, अस्वलाला हे क्षण मोजण्याची सोय किंवा क्षमता नव्हती. पण त्या तीन सेकंदात अस्वलाने काय अनुभव घेतला असेल ते पाहुया. अस्वलाचा दृष्टीकोन पहिला सेकंद: अस्वलाच्या अस्तित्वाच्या बऱ्याच वर्षांमध्ये, पूर्ण वाढ झाल्यानंतर त्याचा पहिला हल्ला बहुतेक शत्रूंना फसवायला आणि पळण्यासाठी भाग पाडायला पुरेसा होता. परंतु या प्रदेशाचा प्रमुख शिकारी या दोघांच्या दिशेने झेपावत असतानाही ते हलत नाहीत किंवा घाबरतही नाहीत. दुसरा सेकंद: अस्वल त्याच्या चपळायीत आणि गुरगुरण्यात अधिक भर घालून भिती निर्माण करते, या आशेने की कमीत कमी ही अतिरिक्त आक्रमकता त्यांना घाबरवेल. तिसरा सेकंद: त्याच्या हल्ल्याच्या जोशात, अस्वल आयेशाच्या एका लहानशा विचित्र हालचालींमुळे जवळजवळ विचलित होते. आणि मग, तिसरा सेकंद संपून चौथ्या सेकंदमध्ये प्रवेश करते, तसतसे काहीतरी तीक्ष्ण वस्तू त्याच्या मागच्या पायांवरील मासांवर आदळते. त्याचा प्रहार घडतच नाही कारण त्याच्या मागच्या पायांसह भाग अचानक क्षणात स्तब्ध होतो. आयेशाचा दृष्टीकोन पहिला सेकंद: हल्लेखोर अस्वल ही आयेशाची मुख्य चिंता नव्हती. तीला उत्सुकता होती ती तीचे ट्रँक्विलायझर डार्ट अचूक अस्वलाच्या मागील स्नायूंच्या निश्चित जागेवर परिणामकारक भेद करणार, जेणेकरून त्याचा योग्य परिणाम होऊ शकेल. आणि तिला त्यासाठी तिच्या खिशातील गैरसोयीच्या खोलीतून लपून शॉट चालवावा लागेल. दुसरा सेकंद: तिने गेल्या काही दिवसांत हलत्या लक्ष्यांवर डार्ट शुट करण्याचा सराव केला होता, जेव्हा तिने तिची योजना तयार करण्यास सुरुवात केली होती. पण अस्वल चपळतेने पुढे सरसावत होते. विक्रमादित्यने त्याच्यावर गोळी झाडण्याआधी तिला योग्य वेळी डार्ट शुट करून अस्वलाला खाली आणावे लागणार होते. तीने डार्ट गन योग्य जागी सज्ज केली. तिसरा सेकंद: आयेशा तिच्या शॉटवर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी तिसऱ्या सेकंदाचा बहुतेक वापर करते. ती तयार झाल्यावर, ती डार्ट शूट करते, जी थेट अस्वलाच्या मागच्या भागात तिच्या योजनेप्रमाणे लक्ष्यभेद करते.

"पण माता हरी एक हुकूमशहा नव्हती, नाही का?" विक्रमादित्य तिला विचारतो. "नाही. पण ती हुकुमशहां सोबतच राहत होती. जशी मी तुम्हा सगळ्यांसोबत इथे फिरतेय," ती हसून उत्तर देते. "तुम्ही अब्जाधीश लोक आधुनिक काळातील हुकूमशहा तर आहात, नाही का?" आयेशाला जाणीव होती की ती धोका पत्करत होती, स्वतःला जगातील सर्वात प्रसिद्ध महिला गुप्तहेरांपैकी एका बरोबर स्वतःची तुलना करून, आपली खरी ओळख उघड होण्याचा धोका ती पत्करत होती. (वाचकांसाठी टीप: तुम्ही ओळखलं का अजून?) पण तिला विक्रमादित्यसोबतचं हा मांजर आणि उंदराचा खेळ आता आवडायला लागला होता. तिच्या खोल मनात कदाचित तिला हे माहीत होतं की मांजर आणि उंदीर यांच्यातल्या द्वंद्वात, मांजरीसाठी परिणाम फारशे गंभीर नसतात. कधी मांजर उंदीर पकडतं, नाहीतर, क्वचितच असलं तरी, उंदीर वाचतो. कुठल्याही परिस्थितीत मांजर मरत नाही. मात्र, उंदरासाठी पर्याय दोनच असतात. बहुतेक वेळा मृत्यू, आणि कधी तरी जगण्याची संधी, जे दोन्ही त्याच्या शिकारीच्या क्षणिक इच्छेवर अवलंबून असतात. ते एक रिकामा सोफा निवडतात, जेव्हा दिवे मंद होतात आणि टोग्यातील सेवक खाद्यपदार्थ आणि पेयाचे ट्रे घेऊन फिरू लागतात. कोरलेले चांदीचे ट्रे ज्यात ताजी फळं, क्रेटर्स – क्लासिकल ग्रीक दारूच्या भांडी – मध्ये भरलेले मद्यं आणि सॅल्व्हर्स मध्ये भाजलेले मांस आणि भाजलेल्या भाज्या दिल्या जातात. "तुला माहिती मिळाली का? तू ज्या अस्वलावर गोळी झाडलीस ते बर्फाच्या वादळामुळे सापडू शकले नाही," ती विक्रमादित्यला सांगते. विक्रमादित्यला आयेशाने दिलेल्या अपडेटमुळे निराशा झाली असेलही, पण तो ते उघडपणे दाखवणार नव्हताच. "काही हरकत नाही. कमीतकमी त्या हरामखोराला मारलं. आणि ती माझी शेवटची अस्वलाची शिकार नव्हती. जगात अजूनही बरीच अस्वलं आहेत," तो हळूच तिच्या मांडीवर हात ठेवत म्हणतो. "पण पुढचा वाघ आहे. मी या महिन्याच्या शेवटी शिकारीची योजना आखतोय. तू तयार आहेस ना, आयेशा?" विक्रमादित्य तिला विचारतो. "पण आपण कायद्याच्या कचाट्यातून कशी वाट काढणार? भारतात वाघ संरक्षित प्रजाती नाहीत का?" ती त्याला विचारते. "गो-आ मध्ये नाही." "ते कसं काय?" विक्रमादित्य तिला सांगतो की राज्याच्या कॉर्पोरेटायझेशनच्या प्रक्रियेने गो-आच्या डेमोक्रॅटिक कॉर्पोरेशनच्या संचालकांना अनेक राज्य आणि केंद्रीय कायद्यांना, पर्यावरण, भूमी वापर, खाणकाम, प्रशासन, कायदा आणि सुव्यवस्था यासारख्या धोरणांमध्ये बदल करण्याचे अधिकार आहेत. "वन्यप्राण्यात एका प्रौढ वाघाला टिकवण्यासाठी ६० ते १०० चौरस किलोमीटर इतक्या क्षेत्राची आवश्यकता असते. ते खूपच क्षेत्र ठरते, विशेषतः गो-आह सारख्या छोट्या राज्यांसाठी. आम्ही तिथले बहुतेक वाघ मारले आहेत. ज्यासाठी मी तुला बोलवत आहे ती शिकार ही गो-आह राज्यातील शेवटच्या वाघिणीला मारण्यासाठी आहे," तो आयेशाला सांगतो. "जर ती तिच्या प्रजातीतील शेवटची असेल, तर तिला पकडून प्राणीसंग्रहालयात किंवा जैविक उद्यानात ठेवता येणार नाही का? तिला का मारायचं?" ती त्याला विचारते. "गो-आहच्या जंगलांतून आणि लोकांच्या स्मृतीतून वाघांना नामशेष करणे महत्वाचे आहे. वाघ एक शक्तिशाली प्रतीक आहे. गो-आहमधील काही लढाऊ गट वाघाचा वापर प्रतिकाराचे प्रतीक म्हणून करण्याचा प्रयत्न करत आहेत. गोव्यातून वाघाचा शारीरिक ठसा मिटवल्यास, त्या प्रतिकार गटांवर मानसिक नियंत्रण ठेवण्यास मदत होईल," विक्रमादित्य उत्तर देतो. "पण, कोणतंही जंगल त्याच्या सर्वोच्च शिकारीशिवाय काय असतं?" आयेशा मध्येच म्हणते.

अंतराळातून फिरणाऱ्या उडत्या तबकडीप्रमाणे, हामामच्या झुंबराच्या खोलीतून एक काचची प्लेट उडत जाते आणि भिंतीवर आदळून तुकडे तुकडे होते. या तबकडीरूपी उडत्या पहिल्या प्लेटनंतर इतर उडत्या प्लेट्सची मालिकाच तयार होऊन त्याही भिंतीवर आपटण्याची हाराकिरी करतात. विक्रमादित्य आणि त्याचे मुखवटा घातलेले पाहुणे ग्रीक परंपरेतील “ओपस” च्या सुरात या तमाशाचा आनंद घेतात. झुंबर रूममधील त्याची भव्य पार्टी ही ग्रीक ओर्गी अर्थात नंगा नृत्याप्रमाणेच आयोजित केली जाते आणि मुखवटे आणि विदेशी पोशाखांनी पूर्ण होते. या रात्रीच्या पार्टीची थीम 'विसाव्या शतकातील हुकूमशहा' अशी आहे. विक्रमादित्यची बुटकी उंची त्याच्या छबीला ॲडॉल्फ हिटलरच्या भूमिकेशी साजेशी उठून दिसते. अयातुल्ला खोमेनीच्या वेषात असलेला शेख जेव्हा विक्रमादित्यला त्याच्या भूमिका निवडीबद्दल विचारतो तेव्हा हिटलरचा आभास निर्माण करणारा उत्तरतो, “मला त्याच्यापेक्षा चांगला हुकूमशहा दाखवा,” आणि बुटाच्या टाचा आपटत वेहरमॅच सॅल्युट (नाझी सलाम) ठोकतो. तेव्हा तिथे वॉलरस मिशा फुलवलेल्या चेहऱ्याचा मुखवटा असलेला एक अगदी जाडा माणूस चालत येतो. “मला वाटते, तो माणूस,” शेख उत्साहाने राखाडी रंगाचा लष्करी अंगरखा घातलेल्या त्या जाड्या माणसाकडे बोट दाखवतो. "अरे स्टॅलिन. लगेच इकडे ये,” विक्रमादित्य हाक मारतो. 'स्टालिन' अचानक मधोमध थांबतो, वळतो आणि 'हिटलर' आणि 'आयतुल्ला'कडे चालत येतो. “माझ्या बुटावर थोडी घाण आहे, जोसेफ. हे बघ, जरा स्वच्छ कर,” विक्रमादित्य आपला उजवा बूट पुढे करत रशियन हुकूमशहाला सांगतो. ‘स्टालिन’ लगेच गुडघ्यावर बसतो, ‘हिटलर’चे बूट त्याच्या अंगरखाच्या बाहीने पुसतो. त्याचे काम झाल्यावर ‘स्टालिन’ उभा राहतो. "आता, शेख, तुला अजूनही तो चांगला हुकूमशहा वाटतो का?" ‘हिटलर’ ‘आयतुल्ला’ला विचारतो. गोंधळून, ‘स्टालिन’ डोक्यावरचे मास्क काढतो. तो जॉय दासगुप्तो, सुंदर गो-आह टीव्हीचा संपादक आणि विक्रमादित्यच्या मुख्य फिक्सर्सपैकी एक आहे. “बाकीचे कुठे आहेत? के कुठे आहे?" 'हिटलर' 'स्टालिन'ला विचारतो. "त्याला चुकून पार्टीची थीम 'एकविसाव्या शतकातील हुकूमशहा' वाटली, म्हणून त्याने पांढरा विग, दाढी आणि काळ्या बूटांसह तपकिरी शॉर्ट्स आणि पांढरा शर्ट घातला होता," 'स्टालिन' 'हिटलर'ला संक्षिप्तपणे सांगतो. “जेव्हा त्याला त्याची चूक कळली, तेव्हा त्याने दुसऱ्या रूपावर काम केले. आता तो लवकरच दिसेल, सलाझार किंवा कोणीतरी बनून,” तो पुढे म्हणतो. 'हिटलर' पांढरा टोगा घातलेल्या हमाम कामगारांकडून तुटलेल्या काचेचा कचरा साफ करत असलेली खोली न्याहाळतो. त्याला साडी नेसलेली आणि ब्लंट हेअर कट असलेली एक परिचित स्त्री दिसते जिच्या डाव्या डोळ्यावर पांढरे केस पसरलेले होते. “तुम्ही तिला त्या सर्व मेकअपमध्ये ओळखले नसाल तर ती प्रेमा आहे,” ‘स्टालिन’ ‘हिटलर’ला परिचय करून देतो. “च्या... मला वाटतं प्रेमा माझ्यावर रागावली आहे. यॉटमधून बॉस्पोरसमध्ये पडल्याबद्दल ती कदाचित मला दोषी ठरवेल (अधिक तपशीलांसाठी प्रकरण- ३ - भाग -९ पहा),” 'हिटलर' पुटपुटतो. “मला आशा आहे की ती आता बदला म्हणून दुसरे गाणे गाण्याचा आग्रह धरणार नाही.” “इंदिरा जी, माझा प्रणाम. मला आशा आहे की तु बरी आहेस. त्या दिवशी पाण्यात पडल्यानंतर तुला सर्दी झाली असे ऐकले,” 'हिटलर' तो क्षण हलका करण्याचा प्रयत्न करतो. पण ‘इंदिराजी’ला तिने उपकार केलेल्यांकडून दुर्लक्ष करणाऱ्यांची सवय आहे. “आता बरी आहे. मला माझ्या आवाजाची काळजी वाटत होती, पण मला आनंद आहे की आता ‘आणीबाणी’ची स्थिती माझ्या मागे आहे,” शिंकण्याची तीव्र इच्छा दूर करून इंदिरा ‘हिटलर’ ला सांगते. “माझ्या आजारपणातही, मी या अतिशय विलासी पार्टीसाठी एक गाणे लिहू शकली. तुम्ही तयार असाल तेव्हा मला कळवा,” हट्टी ‘इंदिरा’ आग्रहाने सांगते. 'हिटलर' इतर परिचित चेहऱ्यांचा शोध घेण्याच्या बहाण्याने पुन्हा खोली न्याहाळत तिला वचन देण्याचे टाळण्याचा प्रयत्न करतो.

विक्रमादित्य, फक्त पेश्तेमल, पारंपारिक तुर्की टॉवेल लपेटलेला, आपल्या खोलीच्या दरवाजातून एका फटीतून डोकावतो, जी फट त्याने किंचित खुली ठेवली होती. "काय चांगले चालले आहे ना, दोस्तांनो? आम्ही एका तासात शॅंडेलिर रूममध्ये भेटत आहोत,” विक्रमादित्यने घोषणा केली. हे करत असताना त्याने आपली नजर हमामवर फिरवली. "के कुठे आहे ? मला आशा आहे की तो तुमची चांगली काळजी घेत असेल,” तो शेखला विचारतो जो पाण्याकडे बोट दाखवत हसतो. "तो तिथे आहे. त्याला चवदार ओठांचा दुसरा लेप हवा आहे.” खोलीतून बाहेर पडून दरवाजा बंद करण्यापूर्वी विक्रमादित्य आणि शेख एकमेकांकडून बघून बरेच हसतात. जवळजवळ लगेच, के चे सुकत असलेले डोके पुन्हा पाण्यात डुबकी घेऊन बाहेर येते. "मग विक्रमादित्य आणि माझ्यात बरेच काही साम्य आहे तर?" शेख त्याच्या संभाव्य व्यावसायिक भागीदाराविषयी के कडे पुन्हा चौकशी सुरू करतात, पण पाण्याखाली के नेमका कसल्या परिस्थितीचा सामना करत होता याबाबत त्यांना काहीच पडून गेलेले नव्हते. त्याच वेळी, के, जो उत्कट आनंदात वळलेल्या पायाची बोटे सरळ करण्याचा प्रयत्न करीत आहे, त्याला वाटते की शेख निव्वळ अलंकारिक बडबड्या आहे, जो प्रतिसादात केवळ "हम्म" असाच म्हणतो. “शेख अब्दुल्ला हे चांगले वडील होते, पण माझी महत्त्वाकांक्षा त्यांना कधीच समजली नाही. तसेच त्यांनी त्याचे कधीच समर्थन केले नाही. किंबहूना त्यांनी माझ्या मोठ्या भावाचा मार्ग सुकर करण्यासाठी माझ्या हत्येचा कट रचला. त्यांना तुरुंगात टाकून माझा ठसा उमटवणे हा एकमेव पर्याय माझ्याकडे होता,” एमिरातचे अब्जाधीश पुढे सांगतच होते. "म्हणजे तुम्ही दोघेही एकसारखे नाही तर," के टबमध्ये सरळ होण्याचा प्रयत्न करतो, पण पाण्याखाली असलेल्या अदृश्य, लाल केसांच्या बाईमुळे निर्माण झालेला भोवरा त्याला तसं करू देत नाही. के ने शेखला विक्रमादित्याबद्दल सांगणे सुरूच ठेवले आहे. दुष्ट महत्वाकांक्षेने प्रेरीत विक्रमादित्यने, महामंडळाच्या संचालक मंडळावर आपल्या वडिलांचे वर्चस्व कमी करताना आपले एकतर्फी निर्णय त्यांच्यावर लादले. त्रिविक्रम यांच्याशी सल्लामसलत न करताच आपल्या मर्जीतील कंत्राटदारांना आणि एजंटांना निविदांचेही वाटप केले. “जेव्हा त्रिविक्रमने आपल्या मुलाला कॉर्पोरेशनच्या प्रशासकीय यंत्रणेत दोन शक्ती केंद्रे निर्माण केल्यावरून चेतावणी दिली, तेव्हा विक्रमादित्यची प्रतिक्रिया क्रूर होती. रागाच्या भरात, त्याने बोर्डाचा ताबा घेण्याच्या लालसेने आपल्या वडिलांना बोर्डाचा राजीनामा देण्यास भाग पाडले. राजकीय उलथापालथीच्या या काळात प्रमोदवर्धन राणे त्यांच्यावर मात करतील याची जरा देखील कल्पना त्याला नव्हती,” के म्हणाला. बोर्डाच्या मुख्य संचालकपदाची संधी हुकल्यामुळे आणि त्यात वडिलांचे वलय आणि त्यांच्या प्रभावाची ढाल निष्प्रभ झाल्यामुळे विक्रमादित्य वैफल्य बनला आणि त्याने आपल्या वडिलांना त्याच्या हवेलीच्या खाली असलेल्या अंधारकोठडीत टाकले. त्रिविक्रम यांची सेवा करण्यासाठी काही सेवक अंधारकोठडीत तैनात आहेत. पण हे कशासाठी तर विक्रमादित्यला अजूनही त्याच्या वडिलांचा उपयोग होत आहे. त्रिविक्रम यांनी शेवटच्या दशकाचा बहुतांश काळ अंधारकोठडीत घालवला, तरिही विक्रमादित्य एक कर्तव्यदक्ष पुत्र म्हणून स्वत:ला दाखवण्यासाठी सार्वजनिक कार्यक्रमांमध्ये त्यांचा नियमितपणे उपयोग करतात. काही काळापूर्वी, विक्रमादित्यने त्याच्या वडिलांच्या कारकिर्दीतील यश साजरे करणारा व्हीआर माहितीपट तयार केला. तेव्हा त्रिविक्रमला त्यांच्या वृद्धत्वाची पहिल्यांदा जाणीव झाली, किंवा कदाचित विक्रमादित्यने या कार्यक्रमासाठी जमवलेल्या एवढ्या मोठ्या जनसमुदायाचा सामना करणे त्यांना शक्य झाले नाही. कदाचित त्यांच्यासाठी ती अंधारकोठडी आणि ते सर्वसाधारण जगणे आता पुरेसे ठरले असावे. या माहितीपटाचे दिग्दर्शन दिल्लीस्थित प्रसिद्ध चित्रपट निर्माते आणि माजी पत्रकार कमलिका बोस यांनी केले होते. "जेव्हा त्याला काही शब्द बोलण्याची विनंती करण्यात आली, तेव्हा त्रिविक्रम मंचावर गेले आणि गुडघ्यावर कोसळले. यावेळी त्यांनी विक्रमादित्याकडे दयेची याचना केली. त्यांना त्वरीत स्टेजवरून हलविण्यात आले. तेव्हापासून आजतागायत त्यांना कुणीच पाहीले नाही,” के म्हणाला.

हेलिकॉप्टरने विक्रमादित्य आणि आयशा यांना त्याच झाडाच्या रेषेजवळ उतरवले, जिथे त्याने दुपारच्या जेवणाच्या काही वेळापूर्वी, झाडीच्या विरूद्ध बाजूला तपकिरी अस्वलाची सावली पाहीली होती. आयशानेही अस्वलाच्या पावलांचे ठसे बर्फात उमटलेले पाहिले होते. ते हायबरनेट करण्यासाठी गुहेकडे पर्वतांमध्ये चालत गेल्याचा अंदाज त्यांनी काढला होता. त्या दोघांना तिथे उतरवल्यानंतर हेलिकॉप्टर पायलट आयशाला तुर्की भाषेत काहीतरी सांगू लागला, परंतु तिला त्याच्या सूचना समजल्या नाहीत. तेथील एका हॉटेल सहयोगीने तिच्या सोयीसाठी त्याच्या संभाषणाचे भाषांतर करून तिला सांगितले. “तो म्हणतोय दिवस संपायला फक्त तीन तासांचा अवधी आहे. तुम्हाला लवकरच अस्वलाची शिकार करावी लागेल आणि तुम्ही कुठे असाल तिथे लोकेशन बीकन चालू करा.” आयशाने भाषांतरीत संभाषण एकल्यानंतर हेलिकॉप्टर चालकाला त्याचा संदेश पोहल्याचे खूणावले. शिकारी आणि त्याच्या मार्गदर्शकाला तिथेच बर्फात सोडून हेलिकॉप्टर बेस कॅम्पकडे परतले. “तुला तुर्की भाषा येत नाही?” विक्रमादित्य कुतूहलाने तिला विचारतो. “मी एका वर्षापूर्वी इथे आले. इकडे तिकडे काही शब्दच बोलू शकते.” अस्वलाच्या पावलांचा मागोवा घेत ते वर चढत असताना, त्यांना तपकिरी अस्वलाच्या पंजाने चिरडलेले झाडाचे खोड दिसले. लाल पाइनच्या सालातील ताज्या गाशांमधून सोनेरी रस तिथे सांडला होता. विक्रमादित्य एक मोठा पाइन शंकू उचलण्यासाठी वाकतो. आयशा तिचा अंगठा आणि तर्जनी यांच्यामध्ये वास घेण्यापूर्वी हळुवारपणे रस दाबते. “ते ताजे आहे. अस्वल काही मिनिटांपूर्वीच येथून गेले असावे. आम्ही नशीबवान आहोत,” ती विक्रमादित्यला सांगते. अस्वलाच्या पाऊलखूणांचा पाठलाग करत ते टेकडीवरचा ट्रेक चालत असता पुन्हा हलकासा बर्फ वर्षाव सुरू होतो ज्याने अस्वलाच्या पावलांच्या खूणा पुसुन जाऊ लागल्या होत्या. आणखी चढावावर घाबरलेल्या कॉकेशियन ग्रुसच्या कळपातून अचानक झालेल्या तीक्ष्ण वासाच्या आवाजामुळे आयशाचे लक्ष विचलित होते. ती तिच्या रकसॅकमधून तिची दुर्बीण काढते. काळ्या पंखांचे पक्षी अस्वस्थ आहेत आणि एका झाडाभोवती घिरट्या घालत आहेत, ज्याचे शेंडे हलक्या वाऱ्यात सामान्यपेक्षा अधिक थरथरते दिसत आहे. “तिथेच आहे, ये विक्रमादित्य,” ती विक्रमादितीच्या कोटची बाही पकडते आणि त्याला जोरात खेचते. “तु मला विकी किंवा फक्त बाबा म्हणू शकते,” तो तिला सांगतो, जेव्हा तो बर्फात स्वतःला सावरण्यासाठी धडपडतो. “फक्त शिकारीवर लक्ष केंद्रित करा, ठीक आहे,” ती परत जोराने सांगते. “आत्ताच तुमची रायफल सज्ज ठेवा,” ती सूचना देते. आयशा अस्वलाच्या ताज्या विष्ठेचे वाकून परीक्षण देखील करत नाही. तिला कळते की अस्वल आता खूप जवळ आहे. ते त्याच झाडाच्या पुढे जातात ज्यावर त्यांनी काही मिनिटांपूर्वी ओरडण्याचा आवाज एकला होता. त्याची साल श्वापदाच्या पंजांनी मागे सोडलेली सूचना देते. पायाखालच्या बर्फावर अस्वलाच्या पंजाचे ठसे खोलवर उमटलेले आहेत. “हे अस्वल खरोखरच मोठे आहे. चरबी वाढलेली आणि आता ते आराम करण्यासाठी तयार आहे,” ती विक्रमादित्यला हळुच सांगते. ते स्वतःला जंगलातील एका छोट्याशा मोकळ्या जागेच्या काठावर सापडतात, जिथे अस्वलाने मार्ग पार केला आहे. “झाडांच्या आच्छादनाखालीच राहूया,” ती इशारा देते, आपला मार्ग बदलून, झाडे आणि वनस्पतींच्या आच्छादनाखाली चालू लागते, जे मोकळ्या जागेच्या कडेला आहे. आयशा थांबते आणि विक्रमादित्यला थांबण्याचे संकेत देत हात वर करते. “मला हे अस्वल मिळवून दे आणि मी तुला गो-आहमध्ये वाघाची शिकार करण्याचे वचन देतो!” श्वास रोखत विक्रमादित्य म्हणतो. “श्श… आपण त्याबद्दल नंतर पाहू,” ती विक्रमादित्यला अशी फटकारते, ज्याची त्याला सवय नाही. “पहा… कोणीही माझ्याशी असे बोलत नाही…” विक्रमादित्यच्या सौम्य उत्तराला अचानक जोरात गर्जना करणारा आवाज अडथळा आणतो. “त्याला माहित आहे की आपण जवळ आहोत,” आयशा हळूच कुजबुजते

इस्तंबूलच्या युरोपियन टोकाकडे गॅलातासारे क्वार्टरमध्ये स्थित हमाम गिझेमली गेचे किंवा ‘हमाम ऑफ मिस्टीरियस नाईट्स’ हे फोर सीझन्स हॉटेल सुल्तानहमेटपासून फक्त २० मिनिटांच्या अंतरावर आहे. १४०० च्या सुरुवातीस बांधलेले हमाम, हे इस्तंबूलच्या सर्वात जुन्या सार्वजनिक स्नानगृहांपैकी एक आहे. हेरिटेज हमाम हे शिकारीनंतर संध्याकाळी विक्रमादित्यच्या विलासी पार्टीचे ठिकाण आहे. त्या संध्याकाळी वॉक-इन अतिथीं साठी सार्वजनिक स्नानगृह बंद आहे. आणि ते चांगल्या कारणासाठी. के बांदोडकर हामामच्या पुरुषांच्या विभागातल्या चार सार्वजनिक स्नानगृहांपैकी एका स्नानगृहात मानेपर्यंत बुडले होते. त्याचे डोके एका मोठ्या, वाफाळत्या संगमरवरी टबच्या अष्टकोनी कड्यावर ठेवलेल्या दुमडलेल्या टॉवेलवर टेकलेले आहे. लाल गुलाबाच्या पाकळ्या त्या गरम पाण्यात फिरतात. त्याच्या शेजारी शेख हमद अल-अमेरी आहे, जो त्याच्या घुत्राशिवाय औषधी पाण्यात आराम करत आहे. शेखच्या सिगारमधून निघणाऱ्या धुराचा रेषा पाण्याच्या पृष्ठभागावरून हळुवारपणे पाण्यावर तरंगत होत्या. “मग, या पार्टीचे नेमके प्रयोजन काय? काही सेलेब्रेशन वगैरे आहे का?” शेखने के ला विचारले. “विक्रमादित्य त्याच्या जवळच्या मित्रांसाठी आणि व्यावसायिक सहकाऱ्यांसाठी अशा पार्ट्या आयोजित करत असतो. प्रत्येक वेळी जेव्हा त्याची वैयक्तिक संपत्ती १ हजार कोटींनी वाढते,” के ने खुलासा केला. “तसं असेल तर मग मी दर महिन्याला अशा पार्टीचे आयोजन करायला हवे,” शेख सहजतेने चलनाच्या मुल्याचे डोक्यातून हिशेब मांडत सांगतो. नाटीर, हमामची महिला अटेंडट, सरबताचे पात्र आणि बिअरने भरलेला जग घेऊन आत येते. “बाबा महामंडळाच्या संचालक मंडळावर येण्यापूर्वीपासून किशोरवयीन असतानाच आर्थिक लक्ष्ये निश्चित करण्याची महत्वकांक्षा बाळगतात,” नाटीर नतमस्तक करून गेल्यानंतर के ने शेखला सांगितले. “थोडेसे खाली,” शेख विशेषत: कोणालाच सांगत नाही असे असताना, तिथून टबच्या पृष्ठभागावर ताजे बुडबुडे उमटतात. “बाबांनी आपल्या उद्योजकतेच्या कारकिर्दीची सुरुवात मोठ्या डीलने केली. त्याने पहिली डील केली ती म्हणजे पणजी उपनगरातील वेरे जवळील एका टेकडीवरील १० एकर भूखंडाची. त्यावेळच्या भारतातील सर्वात मोठ्या रिअल इस्टेट डेव्हलपरपैकी एक असलेल्या साटा (SATA) ला त्यांनी विक्री केली. या एकाच जमीनीच्या दलालीतून त्याने या एकाच डीलवर ३०० कोटी मिळवले,” के त्याचे कथन पुन्हा सुरू करतो. “ती खूप मोठी दलाली आहे,” धुराची रेषा उडवत शेख म्हणतो आणि हळुच पाण्यात बुडालेली आपली कुस बसलतो. “नाही. फीमध्ये मंहामंडळाचे सगळे परवाने आणि वनक्षेत्राचे रिअल इस्टेटमध्ये रूपांतर करण्याच्या रकमेचा समावेश होता,” के म्हणाला. एका तरुण विक्रमादित्यने त्याचे कमिशन ट्रेल कव्हर करण्यासाठी आणि त्याच्या रिअल इस्टेट व्यवहारांचा मुखवटा लपविण्यासाठी ५० हून अधिक शेल कंपन्यांचे जाळे कसे तयार केले, ही गोष्ट मात्र के ने आपल्या कथानकातून वगळली होती. “या पहिल्या डीलनंतर बाबा आणि थांबले नाहीतच. लवकरच, महामंडळातील इतर संचालकांनी त्यांचे प्रलंबित प्रस्ताव निकाली काढण्यासाठी त्यांच्या वडिलांकडून परवाने मिळवण्यासाठी त्यांचा वापर केला. प्रत्येक प्रस्तावाने त्याला एक भरघोस कमिशन मिळवून दिला आणि एका तरुण शूरवीराची प्रतिमा मिळवून दिली, जो शुल्क घेऊन कोणताही प्रकल्प दुप्पट वेगाने मंजूर करून घेऊ शकतो,” के पुढे म्हणाला. “प्रस्ताव कितीही कटकटीचे आणि कठीण असोत, अशा विनंत्या पूर्ण करण्यासाठी पैशांसाठी त्याची ख्याती कॉर्पोरेशनमध्ये पसरली. त्याचे अधिकारी आता रोख-समृद्ध पोस्टिंगसाठी आरामदायी बदलीसाठी त्याला शोधत होते…” “थांब. फक्त एक मिनिट, के,” शेखने हात वर केला, तिथे भिजलेल्या लाल केसांची एक स्त्री स्त्री पाण्याच्या पृष्ठभागावर येते. टबमधून डोके वर काढताच काही गुलाबाच्या पाकळ्या तिच्या ओल्या केसांची शोभा वाढवतात.

तुरुंग आणि हॉटेलमध्ये एक गोष्ट समान असते. तुम्ही आत प्रवेश करत असताना तुम्ही बाहेर कधी निघणार याची गणना करावी लागते. इस्तंबूलमधील फोर सीझन्स हॉटेल सुल्तानहमेट या दोन्ही गोष्टींची सोय करते. १९०० च्या दशकाच्या सुरुवातीस ऑट्टोमन तुरुंग म्हणून बांधले गेले, या सुविधेच्या कैद्यांच्या यादीमध्ये अनेक वर्षांमध्ये लेखक, कवी आणि पत्रकारांचा समावेश होता, ज्यांना सरकारी धोरणांना विरोध करत असल्याबद्दल अटक करण्यात आली होती. २०७५ च्या या दिवशी, हागिया सोफिया, या शहराच्या भव्य मशिदीच्या परिसरात असलेले हे फोर सीझन्स हॉटेल आणि बॉस्फोरसच्या जवळील आणखी एक फोर सीझन्स प्रॉपर्टी, गो-आहच्या अतिमहनीय पाहुण्यांची वाट पाहत होते. हॉटेलचे सरव्यवस्थापक, हकन तय्यिप, सहा पोर्टर्सना पायऱ्यांच्या तळाशी बोलावण्यासाठी आपली बोटे खूणावतात. त्याच्या शेजारी, के बांदोडकर (प्रकरण-२ - भाग-१७ तपासा) घाईघाईने त्याच्या चेकलिस्टमधील नावे टीपतात. “बोस्फोरसवर यॉट राईड… ओरिएंटल डान्सर्स… ड्रग्ज… किलीम रग्ज… तय्यिप, शिकार सफारीचं काय? तो गाईड शेवटी आला का? "नाही, त्याने नकार दिला. पण तुमच्या देशातून एका पठाणांची सोय केली आहे," हॉटेलचा बॉस केयला सांगतो. काही सेकंदात, सहा हायड्रोजन-चालित, ओपन-टॉप बेंटले कन्व्हर्टिबल्स, हॉटेलच्या ड्राइव्हवेमध्ये ते प्रवाहित होऊन हॉटेलच्या पायऱ्यांजवळ थांबतात. विक्रमादित्य पहिल्या गाडी मधून खाली उतरतात. "विश्वास ठेवतो तुमची सफर छान झाली असेलच," के त्यांचे स्वागत करतो. सामान उतरवण्यावर देखरेख ठेवण्याआधी आणि इतर पाहुण्यांनी सोय करण्याआधी हकन स्वतःची ओळख करून देतो. गो-आहची लुप्त होत चाललेली गानकोकीळा, डोक्यावर स्टायलिश चापेउ डु मतीन टोपी घालून प्रेमा प्रभुदेसाई, घोडदळातील घोळक्यातून उतरणाऱ्या पहिल्या व्यक्तींपैकी एक होत्या. तिच्या टोपीनं तिचं मोठं डोकं सामावून घेतलं होतं. तिच्या कुरळ्या केसांची जाळी आणि तिचा हत्तीसारखा अहंकार सामावून घेण्याइतकी रुंद होती. ती शिडी चढताना एका हाताने टोपी धरून विक्रमादित्यच्या जवळ येते, तेव्हा दिग्दर्शक आपल्या श्वासाखाली शिव्या देतो. “विकी बाबा, किती छान दिवस गेला! मला माझ्या त्वचेला बोस्फोरसची थंड हवा किती जवळची वाटली. मला चक्क माझ्या मांडवीची आठवण झाली. या दोन नद्यांना माझा प्रणाम म्हणून मला एक गाणे म्हणायचे आहे...” विक्रमादित्य प्रतिसाद देण्याआधीच, प्रेमाने अगदी तरुण विक्रमादित्यच्या गालावर चिमटा काढते आणि तिचा ट्रेडमार्क उच्चस्वरातील गाणे सुरू करते. "म्हादयची सोबीतकाय, बोस्पोरच्या काठार, म्हज्या बोगळेक जाय' (मला म्हादईचे वैभव हवे आहे, बोस्पोरसच्या काठावर माझ्या जवळ) असे काहीतरी.” विक्रमादित्य या धिंगाण्यापासून त्रास लपवण्यासाठी क्षणभर बाजूला वळणे अवघड जाते. त्याचा चिडलेला चेहरा पाहून जनरल मॅनेजर त्याच्या कर्णपटलावर झालेल्या हल्ल्याचा स्त्रोत शोधण्यासाठी वळतो. “किती छान, प्रेमा. मला हे गाणे नंतर ऐकायला आवडेल,” विक्रमादित्य तिला मध्येच अडवतो. “आत्ता, व्यवस्थापकाला तुझा सूट निश्चित करू द्या. तय्यप, तुम्ही या महिलेला तिच्या खोलीत घेऊन जाऊ शकता का!” मॅनेजर हसतमुखाने होकार देतो. ती निघत असताना, तय्यपच्या खांद्यावर एक हात ठेवत प्रेमा संचालकांना काहीतरी सांगण्यासाठी मागे वळते. “बाबा, तुम्हाला आणि तुमच्या पाहुण्यांना काही दिवसांत बॉस्पोरसच्या किनाऱ्यावर हे गाणे पुन्हा एकण्याचे भाग्य नक्कीच लाभेल. तू काळजी करू नकोस, डार्लींग," ती म्हणते, त्याला एक हवाई चुंबन देते. तय्यप, एका पोर्टरसह, तिला संचालकांपासून दूर नेतो आणि तिच्या सामानासह पायऱ्या चढतो.

आयेशाने स्वतःला हळूच विक्रमादित्यच्या मिठीतून सोडवून घेतले. तिच्या केसांना चिकटलेल्या त्या सुगंधाने तो मात्र गोंधळून गेला. हा सुगंध त्याला परिचित होता, पण नेमका त्या सुगंधाचा ठाव मात्र त्याला लागत नव्हता. अचानक हिमवर्षाव सुरू होतो. "मागे फिरा. त्या झाडाखाली आश्रय घ्या आणि माझ्यावर लक्ष्य ठेवा. या जनावरात अजून काही प्रमाणात जीव असू शकतो,” ती विक्रमादित्यला सतर्क करत सावधगिरीने अस्वलाच्याची पाहणी करण्यासाठी पुढे जाते. तो आपली रायफल खांद्यावर उचलतो आणि एका जाड खोडाच्या झाडाकडे चालत जातो. विक्रमादित्य तिच्याकडे पाठ फिरवून जाड खोडाच्या झाडाकडे आश्रय घेण्यासाठी वळतो तोच ती त्याच्या नकळत आपला हात जॅकेटच्या खिशात घालते आणि एक सीलबंद, प्लास्टिक पिशवी बाहेर काढते. ती पिशवी रक्तासारख्या दिसणाऱ्या लाल द्रव्याने काठोकाठ भरलेली आहे. ती अस्वलाच्या जवळ जात असताना, ते शुद्धीत तर नाही ना याची काळजीपूर्वक खात्री करून घेते. गोळीने मारलेले अस्वल हे कधीही ट्रँक्विलायझर डोसने बेशुद्ध झालेल्या अस्वलापेक्षा सुरक्षित असते. आयेशा एका बाबतीत बरीच समाधानी होती ते म्हणजे तिने योग्य पद्धतीने ट्रँक्विलायझर डोसची मांडणी केली होती, ज्यामुळे ते अस्वल बेशुद्ध होऊन तिच्यापुढे पडले होते. शिकार करण्यापूर्वी, तिने तुर्की सरकारच्या वन्यजीव विभागातील एका अधिकाऱ्याकडे अस्वलाचे अंदाजे वय आणि वजन याबद्दल माहिती जाणून घेतली होती. हे नर तपकिरी अस्वल, त्याच्या प्रारंभीच्या वाढीच्या काळात या प्रदेशातील प्रजातींच्या लोकसंख्येत ते अतिरीक्त ठरवण्यात आले होते. या तपशीलवार आधारावरच तिला डार्टमध्ये योग्य पद्धतीने बेशुद्धीसाठीच्या डोसची मांडणी करणे सोपे झाले. तरीही सावधगिरीने ती अस्वलाच्या नाकानंतर सर्वात संवेदनशील भागांपैकी एक असलेल्या अस्वलाच्या पंजांना हाताच्या बोटांनी स्पर्श करते. पण अस्वल खरोखर बेशुद्ध पडलेले होते. अस्वल जीवंत असल्याचे एकमेव चिन्ह म्हणजे त्याच्या छातीची हलकीफुलकी होणारी धडपड. सुदैवाने, बर्फाच्या हळुवारपणे होणाऱ्या वर्षावामुळे त्याची सुक्ष्म हालचाल आणि त्याच्या घोर श्वासोच्छवासावर पडदा पडला होता. अस्वल आणि विक्रमादित्य यांच्यामध्ये स्वतःला उभे करून, ती लपत छपत त्या पिशवीतील लाल द्रव्य बर्फावर, प्राण्याच्या पायाच्या खाली पसरते. पिशवी तिच्या जॅकेटमध्ये परत ठेवण्यापूर्वी गोळीने त्याचा नेम धरला आहे असे भासवण्यासाठी तिथेही ते लाल द्रव्य शिंपडते. "ते मेले आहे, ठीक आहे. तुम्ही येऊन बघू शकता,” ती विक्रमादित्यला बोलावते, जो त्याचे सावज पाहण्यासाठी उत्सुकतेने घटनास्थळी चालत येतो. विक्रमादित्य त्याचा मोबाइल फोन बाहेर काढतो, ज्याचा मिनी-ड्रोन म्हणूनही वापर होतो. तो स्टाईलसने वापरला जातो. या यंत्राचा सपाट, वायरलेस चार्जिंग बोर्डचा वापर नेव्हिगेशन पॅड म्हणूनही करता येतो. ड्रोन मोड ऑन केल्यानंतर, फोन विक्रमादित्यच्या तळहातातून हळूहळू वर सरकतो. त्याच्या अगदी वरती घिरट्या घालतो. त्याचे रोटर्स, यंत्राच्या चारही कोपऱ्यांमध्ये जोडलेले आहेत ते त्या यंत्राला उडण्याची शक्ती तयार करतात. हवेत सुरक्षितपणे उड्डाण केल्यावर विक्रमादित्य नेव्हिगेशन पॅडसह यंत्राचे नियंत्रण करतो. शिकार केलेल्या अस्वलाच्या अगदी वर हे यंत्र नियंत्रित करून जमिनीपासून सुमारे १० फूट उंचीवर ते घिरट्या घालते. “ये, ये, आयेशा. हे एक विजयाचे चषकच आहे,” तो शिकार मार्गदर्शकाला त्याच्या बाजूला उभे राहण्यासाठी बोलावतो. त्याची इच्छा पूर्ण करण्यासाठी ती त्वरीत तीथे दाखल होते. ते अस्वल मेले आहे याची खात्री विक्रमादित्यला व्हावी या हेतूने ती पटकन प्रतिसाद देते. “बर्फ आता वेगाने खाली कोसळत आहे. तुम्ही लोकेशन बीकन का चालू करत नाही? या वेगाने बर्फ पडत राहिल्यास हेलिकॉप्टरला उतरण्यास त्रास होऊ शकतो,” ती म्हणते. हे सांगत असताना तिचा एक डोळा मात्र अस्वलावर खिळलेला असतो आणि तो जिवंत होणार नाही याची काळजी तिला असते. शिकार केलेल्या अस्वलाच्या पार्श्वभूमीवर दोघांचाही अस्वलासह स्नॅपशॉट घेण्यासाठी विक्रमादित्य त्याचा फोन रोखून धरतो. " जरा लवकर स्नॅपशॉट घे," ती त्याला घाई करते.

मौलाना विक्रमादित्यला ओरोमिया येथील प्रयोगशाळेत, जी इथिओपियाची दुग्धशाळा म्हणून ओळखली जाते, तिथे फॉर्मेलिनच्या रासायनिक गुणधर्मांसोबत अनेक महिने कसे काम केले याबद्दल सांगत होता. या प्रगत रासायनिक फेरफारामुळे, मौलानाने खुलासा केला होता की, त्याला फॉर्मल्डिहाइडच्या रासायनिक स्वाक्षरीत बदल घडवून आणून त्याला हवा तसा बदल घडवून आणला होता. “हे जरा खूपच झाले, मौलाना. त्याचा माझ्याशी काय संबंध? बघा, माझ्या आता काही गंभीर योजना सुरू आहेत आणि मला आणखी एक फॉर्मेलिन फियास्को परवडणारा नाही. तु मला पटवून देण्यासाठी आणखी चांगले काम केले पाहिजे. तू मला फोनवर काही ‘चमत्कारीक दुध’ असं काहीतरी सांगितलं होतंस?” संचालकाने त्याच्या माजी व्यावसायिक सहकाऱ्याला जरा चिडूनच विचारले. “प्रयोगशाळेत, मी फॉर्मेलिनच्या रासायनिक ढाच्यावर मुखवटा घालण्यात यशस्वी झालो जेणेकरून ते केसीन नावाच्या मुख्य दुधाच्या प्रथिनाची नक्कल करू शकेल,” मौलाना विक्रमादित्यला पटवून देण्याचा प्रयत्न करतो. “तर?” “त्यामुळे दुधात फॉर्मेलिनचा कोणताही अंश सापडू शकणार नाही. आजकाल इथिओपियामध्ये आम्ही त्याला ‘चमत्कारीक दूध’ म्हणतो. हे असे दूध आहे जे महिनोंमहिने आंबट जात नाही आणि ते कसं काय हे कोणालाच कळत नाही!” विक्रमादित्य आता अधिक उत्सुकतेने आणि राग आवरून ते ऐकतो. तो वेटरला बोलावून मौलानाचे पेय नव्याने भरण्याचे आदेश देतो. “आणि बाबा, याचा अर्थ आपण अजून काही दशलक्ष डॉलर्स कमवू शकतो. माझ्याकडे ‘चमत्कारीक दुधाच्या’ दोन साठ्यांचे प्रमाण आहे जे या महिन्याच्या अखेरीस आपण पाठवू शकतो. यावेळी, मी पॅकेजिंगचे रीब्रँड करीन आणि इथिओपियाऐवजी एरिट्रियामधून माझी दुग्धजन्य उत्पादने पाठवीन. कोणालाच कळणार नाही. अशा प्रकारे आम्ही माझ्या उत्पादनांवरील बंदी सहज टाळू शकतो,” मौलाना अधिक उत्साहाने सांगतो. मौलानाच्या ऑफरवर विचार करत असताना विक्रमादित्य त्याच्या खुर्चीत मागे झुकतो. कुठलाही डाव आखायचा झाला तर त्याला पैसा लागतो. विक्रमादित्यसाठी, जो त्याच्या आयुष्यातील सर्वात मोठा सत्तापालटाचा डाव आखण्याच्या तयारीत होता त्याला काही अतिरिक्त लाखो रूपये टाकण्यात अजिबात कमी नव्हती. "जोपर्यंत फॉर्मेलिन पुरेशा प्रमाणात आणि वाजवी प्रमाणात असेल तोपर्यंत..." "हा माझा शब्द आहे! यावेळी काहीही चूक होणार नाही. मागच्या घटनेवरून मी चांगला धडा शिकलो आहे,” मौलाना त्याच्या भेसळयुक्त दुधामुळे गो-आहमध्ये झालेल्या मृत्यूचा संदर्भ देत त्याला आश्वासन देतो. विक्रमादित्य त्याचा फोन बाहेर काढतो आणि मेसेज करतो. काही सेकंदात, जॉय दासगुप्तो (प्रकरण - २ - भाग-५ तपासा), त्याच्यासमोर धापा टाकत येतो. सुंदर गो-आह टीव्हीचे संपादक विक्रमादित्यच्या टीमचा एक भाग म्हणून इस्तंबूलला आले होते ते एका विशिष्ट कारणासाठी. विक्रमदित्य त्याला त्याच्या तर्जनीने इशारा करतो. विक्रमादित्याला कान देऊन तो वाकतो. संचालक त्याच्या कानात काहीतरी सांगतात ते एकूण तो होकार देतो आणि निघून जातो. ते पुन्हा एकटे असल्याचे पाहून मौलाना विक्रमादित्याला विचारतात. “ते आरोग्य विभागाचे अधिकारी, ज्याने माझ्या दुधाच्या मालामध्ये फॉर्मेलिन असल्याचा अहवाल दिला होता...” “तुला इव्हाना फेर्राव म्हणायचे आहे का? काळजी करू नका, तिची अशा ठिकाणी बदली करण्यात आली आहे जिथे ती इतक्या कागदाखाली दबली गेली आहे की तिला तिथल्या जगात चहाचा कप प्यायला आणि फॉर्मेलिनचा वास घ्यायलाही वेळ मिळणार नाही," विक्रमादित्य मौलानाला आश्वास करतो. तेवढ्यात वेटर वॅट - ६९ आणि दूध घेऊन येतो, जो तो मौलानाला देतो. विक्रमादित्य टोस्ट करतो. "टु ... चमत्कारिक दूध!" ते एकमेकांचे ग्सास उंचावतानाच जॉय पुन्हा तिथे पोहचतो, यावेळी त्याच्यासोबत आपले ओठ रंगवलेली एक महिला असते. “त्या नर्तिकेला विसरा. त्याऐवजी हीला घेऊन जा,” विक्रमादित्य त्याच्या बिझनेस पार्टनरला हसत हसत सांगतो. “आणि मौलाना,” संचालक त्या महिलेकडे अंगुलीनिर्देश करत. "ही फक्त नाचत नाही बरं का!”

विक्रमादित्यने प्रेमाला त्याच्या पाहुण्यांच्या यादीत समाविष्ट करण्यापूर्वी खूप विचार केला होता. तिची त्रासदायक उपस्थिती आणि कुठेही स्वर पकडून गाण्याची सवय फक्त त्याने सहन केली ती तिच्यातील संकटकाळात तीचा होणारा उपयोग लक्षात घेऊन, विशेषत: भूगर्भीय लोकांमधील असंतोष शांत करण्यासाठी तीने दिलेले योगदान महत्वाचे होते. एक दशक किंवा त्याहून अधिक वर्षांपूर्वी, जेव्हा एका वादग्रस्त रोमन कॅथलिक धर्मगुरूच्या गूढ मृत्यूनंतर भूगर्भातील लोक पेटून उठले होते. तेव्हा विक्रमादित्यने प्रेमाला भूगर्भीय लोकांचा राग शांत करण्याचे काम सोपवले होते. ते धर्मगुरू म्हणजे फादर सामारितांव डिसा, जे पणजी जवळील एका तळ्यात बुडलेल्या अवस्थेत सापडले. काही आठवड्यापूर्वीच त्यांनी दुसऱ्या एका व्हिला हाऊसिंग प्रकल्पासाठी वनजमिनी सर्रासपणे साफ करण्याच्या कामाला विरोध केला होता. त्यांच्या मृत्यूच्या गूढतेमुळे, सामारितांवच्या अनुयायी गटाने या निषेधार्थ त्यांचे पार्थिव दफन करण्यास नकार दर्शवला. महामंडळाच्या ब्रत्वा रक्षकांना झुगारून हजारो भूगर्भीय लोकांनी धर्मगुरूंच्या पार्थिवाचे दर्शन घेण्यासाठी ताळगांव गुहेकडे रांगा लावल्या होत्या. लोकांच्या असंतोषाचा स्फोट होतो की काय, अशी परिस्थिती निर्माण झाली असता विक्रमादित्यने आपले हुकमी कार्ड वापरले. बंडखोरांना शांत करण्यासाठी त्यांनी प्रेमाला पुढे करून पाईड पायपर सारखे वापरले. प्रेमा हे कधीच बॉलिवूडच्या प्रमुख यादीतील नव्हते. तिच्या काही गाण्यांनी लोकप्रियता प्राप्त केल्यानंतर तिचा भूगर्भातील लोकांत चाहता वर्ग तयार झाला होता. आपल्या गाण्यांनी बिलबोर्ड चार्ट जिंकण्यापेक्षा लक्ष विचलित करण्यात प्रेमा अधिक सक्षम होती. तिने एकहाती भूगर्भातील लोकांना भडकवण्यात यश मिळवले. सामरितांवच्या गुढ मृत्यूचे बालंट महामंडळावर आले होते ते फिरवून प्रेमाने धर्मगुरूच्याच काही सहकाऱ्यांवर संशयाची सुई तयार करून उलटवून टाकले. ही योजना कामी आली. प्रेमाने तयार केलेल्या संशयाच्या दबावापुढे धर्मगुरूच्या साथीदारांची भूगर्भ विश्वातील लोकांत असलेली सहानुभूती कमी झाली. अखेर सामरितांवच्या पार्थिवावर काही दिवसांनंतर जोईडा येथे शांततेत दफनसंस्कार करण्यात आले, जिथे प्रेमाने स्वतःहून अंतयात्रेचे नेतृत्व केले. पण गायिकेने चमकदार लाकडी शवपेटीचे झाकण वापरून देशभक्तीपर गाणे गाण्यासाठी परकशन बीट्स वाजवण्यासाठी ड्रम म्हणून वापर केला, जे तिला या पवित्र प्रसंगी गाणे योग्य वाटले. या विचित्र प्रकाराला कुणी आक्षेपही घेतला नाही. प्रेमाच्या रूममध्ये जाण्याने विक्रमादित्यने सुटकेचा नि:श्वास टाकला. इतक्यात कुणीतरी त्याच्या खांद्यावर हात ठेवल्याचे त्याला जाणवते. हे प्रलयदेव तोडी, गोव्यातील सर्वात मोठे कॅसिनो टायकून होते. गडद कॉटन स्लॅक्स आणि एक बेज समर जॅकेट घातलेले, तोडी यांची गोव्यावर विशेष नजर होती जेव्हा कॉर्पोरेशनच्या संचालकांचे महत्व कमी होते. गो-आहमधील अर्ध्याहून अधिक कॅसिनो ऑपरेशनमध्ये तोडीच्या हातांची बोटे बुडाली आहेत आणि ते फक्त त्याच्या उजव्या हातावरचे आकडे होते. त्याचा डावा हात अनेकदा विक्रमादित्य सारख्या महामंडळ सदस्यांच्या खिशात काहीतरी सतत टाकण्यासाठी व्यस्त होता, जेव्हा तोडीला त्याच्या कॅसिनो साम्राज्याच्या पुढील विस्तारासाठी कॉर्पोरेशनच्या नियमांमध्ये थोडा अधिक बदल करण्याची आवश्यकता असते. गो-आह ते इस्तंबूल आणि विमानतळ ते फोर सीझनपर्यंतच्या प्रवासात कुठेच त्यांच्या कपड्यांवर सुरकुतीसुद्धा पडली नाही. मुंबईतील तारदेव विभागात काचिन क्लोदिंग नामक श्रीमंतवर्गासाठी एक खास मास्टर टेलरिंग दुकान आहे. तिथेच हे कपडे शिवले होते. सॅव्हिल रो चा ब्लेंड आणि नेपोलिटन टेलरिंग मानकांसाठी हे दुकान ओळखले जाते. “पीटी, तुम्हाला या सहलीचा पश्चाताप होणार नाही. माझ्यावर विश्वास ठेवा, माझ्याकडे तुमच्यासाठी टेबलवर आयुष्यभराची ऑफर आहे,” विक्रमादित्य त्याला म्हणाला. "आम्ही त्याबद्दल नंतर पाहू. मला आयबेक्सची शिकार करून खूप दिवस झाले आहेत. येथे त्याची वाट पाहत आहे,” तोडी म्हणाले. “तुम्हाला हव्या असलेल्या सर्व आयबेक्सची शिकार करा, मी तपकिरी अस्वलाला खाली पाडण्यासाठी आलो आहे,” विक्रमादित्य त्याला हस्तांदोलन करत म्हणाला. “आमच्या गोळ्यांसाठी तर मग,” संचालक म्हणतात. “आमच्या गोळ्यांसाठी,” हॉलच्या दिशेने जाण्यापूर्वी तोडी त्याच्याशी हस्तांदोलन करतो.

अचानक, एका तारेला जोडलेला एक कलाकार धूसरपणे त्याच्या समोरून झुलत जातो आणि पुढच्याच क्षणी आयशा नजरेआड होते. काही मिनिटांनंतर, कलाकार त्यांचे थरारक सादरीकरण आटोपते घेतात आणि पार्टीच्या पुढील टप्प्यातील मास्करेड बॉलसाठी मजला मोकळा केला जातो. गोंधळलेला, विक्रमादित्य त्याच्या पाहुण्यांवर नजर टाकतो, ज्यापैकी बऱ्याच जणांनी मुखवटे घातलेले आहेत. काहींनी औपचारिक पोशाखांना साजेसे व्हेनेशियन मुखवटे घातले आहेत, तर काहींनी त्यांच्या हुकूमशहा पोशाखांसह हे मुखवटे जुळवले आहेत, ज्यामुळे एक विचित्र फॅशन मिश्मॅश तयार झाला आहे. मुखवटा परिधान करण्याच्या नियमाला अपवाद फक्त 'इदी अमीन' होता, ज्याने मुखवटा न घालण्याचे निवडले, कदाचित आपल्याला कुणीही ओळखणार नाही असा त्याचा आत्मविश्वास असावा. "ती इथेच कुठेतरी आहे," विक्रमादित्य स्वतःला धीर देतो. जरी तो आयेशाला काही दिवसांपूर्वीच भेटला होता, तरीही तिला तो मुखवट्यात किंवा विना मुखवट्यात सहजपणे ओळखू शकत होता. मागून कोणीतरी त्याच्या खांद्यावर हात ठेवतो. तो पटकन मागे फिरतो. त्याचा चेहऱ्यावर लगेच तेज उजळते. "तर तुम्ही इथे आहात!" आयेशा त्याच्यासमोर उभी आहे. तिने गाय फॉक्सचा मुखवटा जो प्रतिशोध किंवा बदल्यासाठी परिचित आहे तो घातला आहे आणि वेगवेगळ्या आकाराचे लाल स्कार्फ तथा रंगीबेरंगी रत्नांनी जडवलेले ब्रॉन्झ ब्रेस्टप्लेट घातलेली आहे. याउलट, विक्रमादित्य, जो त्याच्या तुलनेने चपखल, पण ऐतिहासिकदृष्ट्या भयानक फेल्डग्राऊ (फील्ड ग्रे) ‘हिटलर’ पोशाख घातला आहे, त्याला तिच्या पोशाखाचे रहस्य उलगडत नाही. आपले अज्ञान झाकण्यासाठी, विक्रमादित्य काही काळानंतर झालेल्या पुर्नभेटीचे निमित्त पुढे करून बोलायला सुरूवात करतो. “तो मुखवटा तुझ्या हनुवटीवर घोर अन्याय करतो,” तो तिला सांगतो, मास्कच्या ताणलेल्या जबडयाच्या रेषेवर आपली तर्जनी चालवत तो हनुवटीपर्यंत नेतो. गाय फॉक्सला १६०५ मध्ये ब्रिटनचे हाऊस ऑफ लॉर्ड्सला उडवण्याच्या कटातील सहभागासाठी अटक करण्यात आला होती, जो गनपाऊडर कट म्हणून कुप्रसिद्ध आहे. वेस्टमिन्स्टर पॅलेसमधील गुप्त स्फोटकांच्या साठ्याच्या रक्षणाची जबाबदारी फॉक्स या माणसाकडे दिली होती. त्यानंतर त्याला फाशी आणि त्यासोबतच शिरच्छेद करून त्याचे तुकडे तुकडे करण्याचे फर्मान जारी करण्यात आले. फॉक्सने फाशीच्या चौथऱ्यावरून उडी मारली, तिथे त्याची मान मोडली आणि त्याने स्वेच्छेने मरण पत्करले. त्यानंतर २० व्या शतकाच्या उत्तरार्धात 'व्ही फॉर व्हेंडेटा' या ग्राफिक कादंबरीत प्रथम त्याचा फॉक्सचा काल्पनीक मुखवटा तयार करण्यात आला. त्याच्या चेहऱ्याचे शांत, पण तितकेच गमतीशीर असे चित्र तयार केले गेले. त्यात लांब जबडा, मिशा आणि पेन्सिल-स्टब आकाराची सडपातळ अशी दाढी. विक्रमादित्याची नजर आणखी खाली गेली. ती जितकी खाली घसरते तितके त्याचे तोंड अपेक्षेने उघडते. “आणि तो छातीचा पटही अन्यायकारक आहे,” त्याने आणखी काही शब्द जोडले. पण यावेळी मात्र तो तिच्यावर बोट ठेवत नाही. “आल्याबद्दल धन्यवाद,” तो आयेशाला मिठी मारतो, तिच्या केसांच्या गूढ सुगंधाने पुन्हा त्याच्या संवेदना जागृत होतात. शिकारी दरम्यान आणि नंतर, तो तिच्याबद्दल उत्सुकतेने चौकशी करू इच्छित होता, परंतु जोरदार बर्फवर्षावामुळे इस्तंबूलला परत जाण्याच्या घाईने ती मोकळीक त्याला मिळू शकली नाही. त्याच्या उत्कंठ्याचे गुपीत आता जाणून घेण्याची संधी आहे, असे त्याला वाटले. "मी तुझ्या केसांचा सुगंध ओळखू शकत नाही. हे… मी काय नेमके म्हणू… स्पष्टपणे अदभूत,” केसांचा खोल सुगंध घेतल्यानंतर तो तिला विचारतो. त्याच्या प्रश्नावर आयेशा जवळजवळ आपले ओठ चावते. तो काय बोलतोय हे तिला नक्की माहीत आहे. तो सुगंध! "मला याचा अंदाज कसा आला नाही?" ती स्वतःला विचारते. सज्जता आणि रणनीती हा तिच्या आयुष्यातला अग्रक्रम. ‘अमत व्हिक्टोरिया क्यूरम’ (विजयाला सज्जता आवडते). ती विक्रमादित्यच्या चौकशीकडे दुर्लक्ष करण्याचा प्रयत्न करते.

चौथा सेकंद हा विक्रमादित्य आणि अस्वल या दोघांसाठीही अत्यंत आश्चर्यकारक आहे. तपकिरी अस्वलाच्या नजरेतून चौथा सेकंद: घायाळ अस्वल, ज्याचे शरीर, हाडे आणि मेंदू त्याच्या हल्लेखोरांवर तुटून पडण्यासाठी सज्ज असतात, त्याचा मागचा भाग अचानक लुळा पडतो आणि या भागावर त्याचे नियंत्रण राहत नाही. सात मि.ग्रॅ मेडेटोमिडीन, ७०० मि.ग्रॅ केटामाइन आणि ९०० मि. ग्रॅ टेलाझोलने भरलेल्या ट्रँक्विलायझर डार्टने अस्वलाच्या मागील स्नायूंचा हळूवारपणे लक्ष्यभेद केल्यामुळे ते त्याच्या मागील भागात घुसले आणि तो भाग लुळा पडला आहे. या डार्टसाठी ड्रग्सचे कॉकटेल, जे आयेशाने परिणामकारकरित्या तयार केले होते, त्याचा परिणाम त्वरित झाला. अस्वल अस्ताव्यस्तपणे मध्यभागी कोसळते, त्याचे पुढचे पाय त्याच्या मागील भागाचे वजन झेलण्यात कमी पडते आणि डार्टच्या ड्रग्सचा परिणाम हळूहळू त्याच्या सर्वांगावर होऊ लागतो. धडपडणारे, पण भोवळ आलेले तपकिरी अस्वल, अखेरचा आक्रोश करत तोंड उघडून श्वास घेण्याचा प्रयत्न करते. शिकारी आणि त्याच्या गाइडपासून काही अंतरावर अखेर अस्वल दाट केसाळ ढिगाऱ्यात कोसळते. विक्रमादित्यच्या नजरेतून चौथा सेकंद: विक्रमादित्यने अचूक शॉट मारण्यासाठी त्याचा श्वास स्थिर ठेवण्यासाठी पुरेसा निश्वास सोडला आहे. ट्रिगर मागे खेचण्यासाठी त्याने आपली मानसिकता बनवली. अस्वलाच्या उजव्या पायाच्या मागे हृदय आणि फुफ्फुसाचे एकत्रीकरण झालेला भाग त्याच्या रायफलच्या निशाणावर आधीच कोरलेला आहे. पण तो ट्रिगर खेचणार इतक्यात त्याच्या उजव्या हातावर काहीतरी कडक आणि थंड वस्तू पडून त्याची एकाग्रता भंग पावते. तो ट्रिगर दाबतो तोच अचानकपणे घडलेल्या या प्रकाराने वेदनेची प्रतिक्रिया त्याच्या तोंडुन उमटते. त्याच्या हातावर पडलेली ती वस्तू म्हणजे आयेशाची रायफल. या धक्क्यातून पटकन सावरत विक्रमादित्य त्याच्यासमोर कोसळलेल्या अस्वलाकडे पाहतो. विचलित होऊनही त्याच्या हातून सुटलेली गोळी अचूक लक्ष्याला भेद करणारी ठरली या भावनेतून त्याला सुखद दिलासा मिळाला आहे. तो आयेशाकडे वळून पाहतो, जिच्या चेहऱ्यावर विचित्र हसू उमटलेले त्याला दिसते. ती तिची पडलेली रिफ्ले उचलते. “आयेशा! हा म्हणजे निव्वळ आत्मघातच होता. तुझी रायफल कशी काय हातातून निसटू शकते?” तो तिला स्पष्टपणे चिडून विचारतो. तो शॉट चुकणे म्हणजे अस्वलाकडून मारला जाणे. एक चुकीचा शॉट, ज्याने अस्वलाला जखमी केले, त्याचे नशिब आणखी वाईट झाले असते. जर्मन लोकांचा एक मुहावरा आहे, ‘Einen wunden Bären reizen’, जो जखमी अस्वलाचा सामना करणाऱ्यांना सावध करतो. शब्दशः अनुवादित, मुहावरेचा अर्थ आहे 'जखमी अस्वलाला भडकावणे', त्याचा रूपक सार म्हणजे ‘चा आयला’ असे कधीच करू नका. आयेशाकडे उत्तर तयारच आहे "अपघात होतातच. पण मला खात्री होती की हे अस्वल तुला मिळणार,” ती तिच्या रायफलच्या बटमधून बर्फ पुसत असताना त्याला प्रतिक्रिया देते. विक्रमादित्य आणखी चिडून व्यक्त होणार आहे तोच ती शिकारीकडे जाते आणि त्याला घट्ट मिठी मारते. “चला, सकारात्मक गोष्टीकडे बघा,” ती त्याच्या कानात कुजबुजते. "तुम्ही ज्यासाठी तुर्कीला आला होतात ते अखेर तुम्हाला मिळाले," ती पडलेल्या अस्वलाकडे बोट दाखवत म्हणते. आयेशाच्या घट्ट पकडण्याने विक्रमादित्यच्या मनातील राग ओघळला, कारण तो एखाद्या स्त्रीच्या नेहमीच्या अपेक्षेपेक्षा थोडा जास्तच वेळ तिला धरून आहे. “हो. मी ज्यासाठी आलो होतो ते मला मिळाले आणि मला खात्री आहे की तु ज्यासाठी आली आहेस ते देखील मिळाले असेल,” तो आयेशाला सांगतो, तिच्या केसांचा वास घेतो, ज्याने त्याला ओळखीचा गोड, पण उग्र सुगंध आठवतो.

ड्यू-मोन-जेन्टा यांनी गो-आहमध्ये फळझाडांच्या विविध प्रजातींची ओळख करून दिली, ज्यामध्ये विशेषतः तयार केलेले जीन होते, जे फळांच्या आकार, स्वरूप आणि टिकाऊपणात बदल घडवत होते. त्यांच्या वैज्ञानिकांनी संशोधन आणि विकासाच्या पहिल्या फेरीनंतर, दक्षिण गो-आहमधील बाणावली गावात या जनुकदृष्ट्या सुधारित प्रजातींची प्राथमिक फील्ड चाचणी यशस्वीरित्या पूर्ण केली होती. गो-आहच्या ग्रामीण भागात मोठ्या प्रमाणात लावलेल्या प्रजातींपैकी एक होती काजू दे आलेमांओ, ही एक अद्वितीय काजूची जात होती जी जास्त उत्पन्न आणि टिकाऊपणासाठी विकसित करण्यात आली होती. काजू दे आलेमाओची जनुकदृष्ट्या सर्वात मोठी काजूचे बोंड (कॅश्यू अ‍ॅपल) तयार करण्यासाठी रचना करण्यात आली होती. सहा इंच व्यास, चार इंच रुंद आणि सुमारे २०० ग्रॅम वजनाचं हे काजूबोंड, सूर्यास्ताच्या लाल रंगाचं होतं, ज्यामध्ये पिकलेल्या आंब्याचा आणि पेरांचा सुगंध, ताज्या काजूच्या मुळांचा गंध मिसळलेला होता, आणि त्यात पारंपारिक कडूपणा नव्हता. जरी ड्यू-मोन-जेन्टा यांनी जवळजवळ परिपूर्ण काजू बोंड विकसित करण्याचं जनुकदृष्ट्या तंत्रज्ञान साध्य केलं होतं, तरी काजू दे आलेमाओ प्रकारात एक दोष होता. याच्या काजूचा गर विकृत झाला होता, जो त्याच्या जनुकदृष्ट्या रचनेत एक सौंदर्यदृष्ट्या अपूर्णता होती. ड्यू-मोन-जेन्टा चे जनुकीय वैज्ञानिक या विकृत काजूच्या समस्येवर काम करत होते, पण समूहाने बाणावलीमध्ये हा प्रकार राबवण्याचा निर्णय घेतला. फक्त त्याचा काजूगर विकृतच नव्हता, तर त्याच्या सोललेल्या शेंगाचं बाह्य आवरण खडबडीत होतं, ज्यामुळे त्यावर दवबिंदू अडकत होते आणि रंग बदलत होते, परिणामी, त्याच्या दृश्यात्मक आकर्षणात घट होत होती. दुसऱ्या प्रयोगामध्ये, नव्याने विकसित केलेली नारळाची प्रजाती होती ज्याचं नाव बोन्डो दे पाचेको होतं. बोन्डो दे पाचेको तयार करताना, ड्यू-मोन-जेन्टाच्या वैज्ञानिकांनी आणखी एक क्रांतिकारी दृष्टिकोन अवलंबला. त्यांना एक अशी नारळ प्रजाती निर्माण करायची होती जी सोपेपणी काढता येईल, पण पारंपारिक जातींसारखी सहज उखडणार नाही. २००० च्या दशकाच्या मध्यापर्यंत माडाची प्रतिष्ठा कल्पतरू वृक्ष म्हणून कमी झाली होती. बांधकामात माडाचा वापर कमी झाला होता. त्याच्या तंतूंऐवजी सिलिकॉनचे धागे वापरले जात होते. नारळाच्या चुडतांपासून विणलेली छप्पर देखील आता अप्रचलित मानली जात होती. माडाचा उपयोग केवळ काही गोष्टींपूर्तीच उरला होता. माडापासून दारू तयार करणे आणि शहाळ्याच्या फायबरयुक्त गुद्द्याचा वापर स्वयंपाक आणि पॅकेज्ड पेयांमध्ये करणे. त्याच्या पूर्वीच्या वैविध्यपूर्ण उपयोगाची महती आता केवळ एक आठवण बनली होती. बोन्डो दे पाचेकोच्या प्रजातीचं सर्वात क्रांतिकारी नवप्रवर्तन म्हणजे या झाडाचं एकल खोड असणं, ते भिंतीवर चढणाऱ्या वेलीमध्ये रूपांतरित करण्यात आलं होतं. या वेलीमुळे कमी जागेत अधिकाधिक उत्पन्न आणि सोप्या पध्दतीने नारळ काढणे शक्य झाले होते. हा प्रयोग जनुकदृष्ट्या अभियांत्रिकीच्या क्षमतेचं प्रदर्शन ठरलं होतं. पण काजू दे आलेमाओप्रमाणे, बोन्डो दे पाचेकोलाही त्याच्या जनुकदृष्ट्या संरचनेत एक दोष होता. जरी नारळ सोप्या पद्धतीने काढता येत होते, तरी वेली त्याच्या फळांचं वजन सहन करू शकत नव्हत्या, ज्यामुळे फळांची शेंडं तुटत होती. वैज्ञानिकांनी फळ पडलं जाण्यापासून रोखण्यासाठी तात्पुरता उपाय शोधला होता, ज्यात नारळाला बॅन्डाना बांधून त्याचे टोकं वेलीला बांधण्यात आली होती. या 'जुगाड'मुळे, काही लोकांनी या नारळाच्या प्रकाराला 'बॅन्डाना बोन्डो' म्हणून अनौपचारिक नाव दिलं. बाणावली गावाने अनेक वर्षं काजू दे आलेमाओ आणि बोन्डो दे पाचेको या दोन्ही प्रजातींना सहन केलं, कारण जनुक वैज्ञानिक त्यांच्यातील दोष दूर करण्याचा प्रयत्न करत होते.

तेवढ्यात, चिलखत-प्लेटेट कॉर्पोरेट हेलिकॉप्टरची चाके यॉटच्या हेलिपॅडला स्पर्श करताच त्याच्या वजनाने नौका वाकली. नौकेच्या हेलकाव्यांमुळे तिथे निर्माण झालेल्या गोंधळाचा फायदा घेत, विक्रमादित्य प्रेमाला हळुवारपणे काठावर ढकलतो. नौकेच्या अचानक हेलकाव्यांमुळे हे घडले, असे तो भासवण्याचा प्रयत्न करतो. प्रेमा बोस्पोरसच्या थंड पाण्यात पडली, ज्या नदीसाठी तिने नुकतेच एक गोड गाणे वाहिले होते. हेलिकॉप्टर लँडिंगमुळे झालेला गोंधळ आणि त्यात रोटर्सच्या कर्णकर्कश आवाजात प्रेमाच्या किंकाळ्या जणू पाण्यातच बुडाल्यात. “बाई, पाण्यात पडली,” विक्रमदित्य आपत्कालीन बजर दाबताना ओरडतो. विक्रमादित्य प्रेमावरील आपली नजर फिरवत आपल्या चेहऱ्यावरील सूड भावनेचे क्रूर हास्य लपवतो. बॉस्पोरसच्या खाऱ्या पाण्यात गायिका गटांगळ्या खात असह्यपणे हातपाय मारत रडते. विक्रमादित्य चेहऱ्यावर चिंताग्रस्त हावभाव आणून प्रेमाकडे वळून पाहतो. तो तिच्या दिशेने एक रिंग बोय फेकतो. ती त्या रिंग बोयचा आधार घेऊन आपला जीव वाचवत तिथे राहते. “फक्त बोयला जाऊ देऊ नको, मी मदत घेतो,” तो तिला सांगतो. तो पायऱ्यांवरून वरच्या डेकवर परत जात असताना, बजरला प्रतिसाद देऊन घाईत पुढे सरकणाऱ्या खलाशांजवळून तो जातो. एक पाहुणे विक्रमादित्यला थांबवून जहाजावरील गोंधळाची चौकशी करतो. “प्रेमा पाण्यात पडली आहे...” या घटनेमुळे धक्का बसलेल्या पाहुण्याला सांगतानाच “तिच्या गाण्सोबतच” असे आपला श्वास रोखत विक्रमादित्य स्वतःच हळूवारपणे बडबडतो. पश्चिम तुर्कीमधील आयकॉनिक १९ व्या शतकातील कोनाक धक्क्यावर सूर्य अजून उगवलेला नाही. पॅरिसच्या प्रतिष्ठित टॉवरचे वास्तुविशारद गुस्ताव्ह आयफेल यांनी हे डिझाइन केल्याची अफवा असली तरी हा घाट वस्तूतः कस्टम स्टेशन म्हणून बांधला गेला होता. याच धक्क्यावर त्याचा एक मोठा, खुला गोदाम आहे, जिथे विक्रमादित्यचे निवडक सोबती सुट्टीवर शिकार मोहिमेसाठी एकत्र आले आहेत. तिथे उपस्थितांत विक्रमादित्य, तोडी आणि शेख हमद अल-अमेरी आणि त्यांचे सेवक आहेत. फोर सीझन सुलतानाहमेटचे सरव्यवस्थापक हकन तय्यिप शिकार मोहिमेसाठी आवश्यक इतर गोष्टींचे व्यवस्थापन करण्यात व्यस्त आहेत. विक्रमादित्य त्याच्या बुटाची फीत बांधण्यासाठी वाकला असता त्याला त्याच्या फोनची रिंग ऐकू येते. तो नंबर परिचित होता, पण ती रिंग संपेपर्यंत तो फोन उचलत नाही. डावा बूट बांधून झाल्यानंतर तो उजव्या बुटाकडे वळतो तोच पुन्हा त्याचा फोन रिंग होतो. तो रागाने बडबडतो, रिंग थांबेपर्यंत वाट पाहतो. ती थांबते पण लगेच पुन्हा त्याचा फोन रिंग होतो. यावेळी विक्रमादित्य फोन उचलतो आणि परिचित समोरील व्यक्तीला सुनावतो. “चिमुलकर, मी तुला किती वेळा सांगितले आहे, एकापेक्षा जास्त वेळा फोन करू नका, आणि इथे पहाटेचे साडेचार वाजले आहेत! तु उद्यापर्यंत थांबू शकत नाही का?” सत्तरीच्या देसाई महालात चिमुलकर हा परिचित चेहरा होता. अनेक दशकांपासून त्यांनी त्रिविक्रम देसाई यांच्यासाठी भेटी, बैठका, सार्वजनिक कार्यक्रम आणि बिझनेस नेटवर्किंगचे व्यवस्थापन केले होते. तरूणपणी विक्रमादित्यला शाळेत नेण्या- आणण्याची जबाबदारीही त्याच्याकडेच होती. आता त्याला देसाई वंशाच्या राजपुत्राकडे तातडीने बोलायचे होते. त्याचा ट्रेडमार्क बनलेल्या अत्यंत मृदू, विनम्र स्वरात, त्याने विक्रमादित्यला परिस्थिती समजावून सांगितली, जेणेकरून त्याला तातडीने कॉल करणे भाग पडले. काही सेकंद चिमुलकरांचे म्हणणे ऐकून घेतल्यानंतर विक्रमादित्य भडकले. “त्यांना उपाशी राहू दे. त्यांना हट्टीपणा सोडायला लावण्याची शिकवण द्यायला हवी. जर तुला फोन करायचाच असेल तर मग मला पुन्हा कॉल कर, पण मी घरी परतण्यापूर्वी ते मेले तरच.” विक्रमादित्य कॉलमुळे चिडलेला होताच, पण तो आता आपल्या बोटांनी तय्यपचे लक्ष वेधतो. “मला वाटते आम्ही तयार आहोत. शिकारीसाठीचा गाईड कुठे आहे?” “ती कोणत्याही क्षणी येथे असेल. हेलिकॉप्टर आधीच तयार आहे,” तय्यप त्याला अपडेट करतो.

अनेक दशकांपासून, सामाजिक-राजकीय क्षितीजावर नेहमीच शिखरावर असलेल्या गोव्यातील पारंपारिक खाण कुटुंबांना केवळ कच्च्या खनिजाने एकत्र बांधून इथपर्यंत पोहचवलेले नाही. रक्त, नियोजनबद्ध रक्ताची नाती प्रस्थापीत करूनच त्यांनी आपली ताकद, प्रतिष्ठा आणि सत्ता शाबूत ठेवण्यात आणि मजबूत करण्यात यश मिळवले होते. गो-आहमध्येही याच प्रयोगाची पुनरावृत्ती सुरू आहे. एकेकाळी गोव्यातील सर्वात लक्षणीय लोहखनिज लीजांवर शिंक्रे यांचे नियंत्रण होते. या दबदब्याने शेखर शिंक्रे यांनी उर्वरित खाण कुटुंबांवर आपले प्रभूत्व प्रस्थापीत केले. इतर खाण कुटुंबे देखील जवळजवळ किंवा तितकीच श्रीमंत होती, पण गोव्याच्या खनिज उद्योजकांच्या क्रमवारीत अग्रस्थानी बसण्याचा नैतिक अधिकार शिंक्रे यांनी मिळवला होता. ही सामाजिक रचना समजून घेण्यासाठी, मारियो पुझोचा काल्पनिक डॉन, व्हिटो कॉर्लिऑनची कल्पना करा, ज्याने न्यूयॉर्कच्या उर्वरित माफिया साम्राज्यांवर, बारझिनी, टाटाग्लियास, क्युनिओस आणि स्ट्रॅसिस यांच्यावर समान नैतिक अधिकार आणि आदर प्राप्त केला होता. राज्याचे महामंडळात रूपांतर होण्यापूर्वी शिंक्रे यांनी आपला सगळा खनिज उद्योग विकून टाकला. एवढे करूनही ही कुटुंबे राज्यातील सर्वात शक्तिशाली आणि श्रीमंत कुटुंबे म्हणून गणली जातात. या वस्तुस्थितीने तेंबलोस्कर अस्वस्थ झाले होते, ज्यांनी बारझिनी सारखी छद्म विस्तारवादी महत्त्वाकांक्षा बाळगली होती. तेंबलोस्कर यांनी आपली मुलगी अंबरीन हिला गो-आहच्या कॉर्पोरेट रॉयल्टी टेबलच्या प्रमुख पदापर्यंत पोहचण्याची तिकीट म्हणून पाहीले होते आणि निसर्गतःच महत्वाकांक्षी असलेला विक्रमादित्य हा ‘सोलोझो - द तुर्क’ होता जो ते घडवून आणू शकत होता. तेंबलोस्करने विक्रमादित्यची महत्त्वाकांक्षा आणि प्रमोदवर्धनला पदच्युत करण्याची त्याची निकडीची भावना बऱ्यापैकी ओळखली होती.या सत्तापालटाला जर पाठींबा द्यायचा असेल तर संचालकांनी अंबरीनचा हात पकडावा लागेल, अशी अट घालण्याचा विचार त्यांनी केला होता. विक्रमादित्चे व्यवसायिक साम्राज्य आणि मुख्य संचालक म्हणून त्याच्या बरोबरीने राहूनच तेंबलोस्कर यांनी शिंक्रेंच्या वर्चस्वाला छेद देण्याचा कट रचला होता. पण तेंबलोस्कर जसे विक्रमादित्यच्या इच्छा जाणत होते, तसे त्याची उलटबाजूही त्यांना ठाऊक होती. प्रश्न असा होता की विक्रमादित्यला अंबरीन – जीने त्याला आता मिठी मारली होती – सोबत सेटल व्हायचं नव्हतं. “मी इथे आणखी काही काळ थांबू शकली असती तर बरं झालं असतं, पण मला उद्या लिस्बनला जायचे आहे,” ती विक्रमादित्यला सांगते. ते एकमेकांना लहानपणापासून ओळखत होते. त्यांची घनिष्ट मैत्री जरी नसली तरी ते एकमेकांना चांगले जाणत होते. विक्रमादित्य आनंदित आहे की अंबरीन लिस्बनला जात आहे. अंबरीन तिच्या वडिलांच्या इच्छेप्रमाणे लग्न आणि व्यावसायिक युतीसाठी उत्सुक नव्हती हे जाणून त्याला अधिक आनंद वाटत होता. “जर तुला निघायचं असेल, तर तुला निघावंच लागेल. पण तुला पाहून खूप आनंद झाला. मला तुझ्या वडिलांना भेटू दे. मी काही मिनिटांतच तुला भेटतो,” विक्रमादित्य अंबरीनला सांगतो आणि तिथूनच वेटरच्या हातातील ट्रे मधून काढून राकीचा दुसरा ग्लास अंबरीनला देतो. अंबरीन पेर्गोलाच्या दिशेने गेल्यानंतर , विक्रमादित्य तेंबलोस्कर यांच्याकडे जाण्यासाठी वळतो, जे त्यांची मुलगी आणि विक्रमादित्य यांच्या तारा योग्य पद्धतीने जुळत नसल्यामुळे थोडे उदास बनले होते. “ह्यात दुसरा काही मार्ग नाही का?” अंबरीनला चालत जाताना पाहील्यानंतर विक्रमादित्य त्यांना खूणावत विचारतो. “एक मार्ग नेहमीच असतो बाबा. परंतु कधीकधी, सामोरे असूनही, तो आपल्याला सापडत नाही. तुला तो मार्ग सापडला तर मला नक्कीच सांग. बरं, तर मी देखील उद्याच लिस्बनला निघणार आहे.” तेंबलोस्कर जस जसे हॉटेलच्या सुहासित प्रांगणातून बाहेर पडत असताना, ते शेवटची नजर विक्रमादित्यवर मारतात आणि खोल श्वास घेत तिरस्काराने आपले डोके हलवतात. “इथे काहीतरी चुकीचं वाटतंय. इथल्या हवेत कितीतरी मसालेदार वास आहे आणि तरीही इस्तंबूलमधलं इथलं जेवण खूपच बेचव आहे!”

पूर्ण वाढ झालेले तपकिरी अस्वल गेल्या वर्षी ज्या गुहेत हायबरनेट (एका ठिकाणी निष्क्रीय बनून काही काळ विश्रांती घेण्याची नैसर्गिक प्रक्रिया) झाले होते त्या गुहेपासून फक्त १०० मीटर अंतरावर आहे. दोन खडकांच्या घर्षणाने तयार झालेली भेग हे या गुहेचे प्रवेशदार बनले होते जे आतमध्ये रूंदावले होते. गुहेतील आतील भाग भाग उबदार आहे, गेल्या वर्षी अस्वलाच्या या उबदार वातावरणातील भिंतीना बिलगण्याच्या आठवणी ताज्या आहेत. ही गुहा जणू एखाद्या परिचित गर्भासारखीच आहे ज्याने अस्वलाला किमान एका कठीण हिवाळ्यात जगण्यास मदत केली आहे. काही मिनिटांपूर्वी अस्वलाला दोन शिकारींच्या उपस्थितीचा प्रथमच सुगावा लागला होता. उंच टेकडीवरील ट्रेकमध्ये ते एकटेच नसल्याच्या जाणीवेने ते चिडते. अस्वल त्याच्या मागच्या पायांवर उभे राहून मागील परिस्थितीचा मागोवा घेण्यासाठी आणि ते दोघे त्याच्या मागे किती अंतरावर आहेत याचा अंदाज घेते. ते उग्रपणे जवळच्या झाडाची साल आपल्या नखांनी ओरबाडते, जेणेकरून झाडाच्या फांद्यावरील पक्ष्यांचा कळप सतर्कतेचा गजर करत तिथून उडून जावा. झाडावरील नखांचे चट्टे, जे अस्वलाची ताकद, उंची आणि परिघ दर्शवतात, ते त्याचा पाठलाग करणाऱ्यांना परावृत्त करेल या आशेने, अस्वल पायवाटेने वरच्या दिशेने चालू लागते. दोघाही शिकाऱ्यांना आपण घाबरवले आहे, या आत्मविश्वासाने अस्वल थोडा वेग वाढवत पुढे चालते आणि शेवटी गेल्या हंगामात जिथे त्याने विश्रांती (हायबरनेट) प्रक्रिया पार पाडली होती ती गुहा ते पाहते. गुहेचे प्रवेशव्दार अर्धवट ताज्या बर्फाने झाकलेले आहे. पण अचानक, त्या प्राण्याला खालच्या दिशेतून दुसरा आवाज जाणवतो. हा एका धातूचा आवाज आहे. असा आवाज जो या पर्वताच्या नैसर्गिक वातावरणात कुठेच यापूर्वी कुणी ऐकला नव्हता. अस्वल आता खूपच रागावले आहे. टर्कीच्या खडबडीत अशा उत्तरेकडील पर्वतांच्या वरच्या भागात, मुख्य शिकारी असलेल्या अस्वलाच्या ताकदीकडे त्याच्यापेक्षा कमी दर्जाच्या प्राण्यांनी दुर्लक्ष करण्याचा हा त्याचा अनुभव नवाच होता. ते मागे वळते आणि त्याच्या या क्षेत्रात अतिक्रमण केलेल्यांचा सामना करण्यासाठी मागच्या पायांवर उभे राहते. मानवी डोळ्यांना, अस्वल, जेव्हा त्याच्या मागच्या पायांवर उभे राहते तेव्हा खूपच गोंडस दिसते. हे अर्धा टन वजनाचे तपकिरी अस्वल असे दिसत होते की जणू ते क्षितिजाकडे टक लावून पाहत आहे. जोपर्यंत एखादा निघून गेलेला मित्र अदृश्य होईपर्यंत. पण जर तुम्ही त्याला विचाराल, तर ते असे म्हणेल की ते त्याचा पाठलाग करणाऱ्यांचा मजबूत अंदाज घेत आहे आणि त्याच्या जबरदस्त आकाराने त्यांना घाबरवण्यासाठी उभे आहे. अस्वलाच्या विपरीत, विक्रमादित्यचे कान आयेशाच्या ट्रँक्विलायझर पिस्तुलाचे हॅमर मागे खेचण्याच्या आवाजाला अनोळखीच होते. तिचा डावा हात पिस्तुलच्या हॅमरला ताणत असताना, तिचा उजवा हात रायफल धरून होता, ज्याचा बट बर्फावर विसावला होता. "आम्ही काय करतो याची वाट पाहत आता ते उभे आहे," ती विक्रमादित्यला कुजबुजते. "तुमची रायफल तयार ठेवा." विक्रमादित्य त्याचे महागडे शूटर आणि दुर्बिणीच्या लेन्समधील बर्फाच्या खुणा पुसतो. काही दिवसांपूर्वी, तो आपल्या रायफलच्या बदल्यात नवे शस्त्र घेणार होता, जे टेक्सन अभियंत्याने बनवलेले होते. शस्त्रास्त्रांची माहिती देणाऱ्या एका मार्केटिंग साहित्यात असे म्हटले होते की उष्णतेचा वेध घेणाऱ्या क्षेपणास्त्रांप्रमाणे, ते एक बुलेट सोडू शकते जे उबदार लक्ष्य शोधण्यासाठी त्याचा मार्ग अनुकूल करते, ज्यामुळे अशा एकाकी जागेत शिकार करण्यासाठी एक ते चांगलेच उपयुक्त ठरू शकते. ते मग घेता येईल, तो स्वत: ला म्हणत आपले लक्ष्य वेधत अस्वलाचा शोध घेतो. “मी त्याला बोलवावे असे वाटते का? तो थेट आमच्या दिशेने झेप घेईल की आपण पायवाटेने आणखी वर जावे?" तिने विक्रमादित्यला विचारले, ज्याची नजर रायफलच्या दुर्बीणीत व्यस्त आहे. "बोलवा त्याला. माझे लक्ष्य मी साधून आहे,” तो परत कुजबुजतो. एखादे नर अस्वल प्रणयी इच्छेने मादी अस्वलाला आपल्या आवाजाने सूचित करते त्याच आवाजाची नक्कल करत आयेशा जोरजोराने आवाज काढते. काही क्षणात, धावत येणाऱ्या प्राण्याच्या कंपनाने जमीन हादरते.

विवस्त्र, लाल केसांची स्त्री मोहकपणे टबमधील दोन पुरुषांसमोर ताठ उभे राहण्यासाठी स्वतःचा वेळ घेते. ती हळू हळू तिचा उजवा हात वर करते आणि डोक्यावर वाकते, नाजूकपणे हाताच्या वजनाखाली डावीकडे किंचित झुकते. मग, ती हळूहळू दोनदा वळते, तिच्या नैसर्गिक लैंगिक आसक्तीने आणि तिच्या वक्र नितंबांच्या अक्षाभोवती फिरते, जे वाफाळलेल्या हमाममध्ये गुलाबी रंग धारण करते. टबमधील पुरूष या दृश्याचा आस्वाद घेत असताना, ती आपले डोके जोमाने फिरवते, टबमधील दोन्ही पुरूषांवर पाण्याचा फवारा सोडते. तिच्या हालचालीतील कामांध जोमाने काही गुलाबाच्या पाकळ्या देखील तिथून विस्कळीत होतात पण तिच्या मलईदार चिकटलेल्या त्वचेला ते सोडायला बघत नाही. एक पाकळी के च्या केसांना चिकटते. जणू तो समाधीस्त झाल्याप्रमाणे तो ती पाकळी केसांतून काढतो आणि त्याच्या तोंडात टाकतो. “आता तुझी पाळी आहे,” शेख म्हणतो. स्त्री टबमधून बाहेर पडते आणि चांदीचे थुंकण्यासाठीचे तस्त उचलण्यापूर्वी भिंतीच्या बाजूने एका कड्याकडे जाते. त्यात तिने वापरलेला कंडोम थुंकते. हा कंडोम खास पाण्याखाली मुख मैथुनासाठी डिझाइन केलेला आहे. अत्याधुनिक कंडोम हे स्त्रियांसाठी मुख गर्भनिरोधक म्हणून तयार केले आहेत. ज्यात कृत्रिम गिल्स आणि बायोकॉम्पॅटिबल नॅनो मेम्ब्रेन आहेत. मेम्ब्रेनने पाणी घशात जाणे बंद करते. कृत्रिम गिल्स अशा व्यवसायिकतेत तयार केले आहे की त्यातून दुहेरी हेतू साध्य होतात. पहिला हेतू क्रांतिकारी होता. यामुळे मुख मैथुन करत असताना सदर व्यक्तीला एकाच वेळी श्वास घेता येतो. यामुळे गॅग रिफ्लेक्सचा भय शक्यतो दूर होतो. नॅनोमेम्ब्रेनमध्ये एम्बेड केलेल्या सूक्ष्म जागेतून पाणी अडवण्याच्या आणि त्याच वेळी काँम्प्रेसड ऑक्सिजनचे बुडबुडे सोडण्याची क्षमता गिल्समुळे शक्य झाली होती. गिल्सचा दुसरा उद्देश हा मुख मैथुनची मजा घेणाऱ्याला लैंगिक आनंद देणे हा होता. ती स्त्री बेसिनकडे जाते, ज्याला बाकीच्या खोलीतून पडदा लावलेला असतो. तेथे, ती पुन्हा टबवर जाण्यापूर्वी तिचे तोंड स्वच्छ आणि निर्जंतुक करण्यासाठी लिस्टरिन जेल पॉड पॉप करते. तिची नजर आता के वर केंद्रित आहे. ती स्त्री पुन्हा पाण्यात उतरते. तिच्या पाण्यात उतरल्यानंतर टबमधील पाण्यावर तरंग उमटतात. के ची लैंगिक आसक्ती ओळखून ती त्याच्यावर काम करायला जाते. “तुम्ही श्वास घ्यायला विसरणार नाही याची खात्री करा,” शेख के कडे बघत हसतो, जो विक्रमादित्यची स्तूती भाषणे विसरला आहे असे दिसते. “तुला विक्रमादित्यची जाहीरातबाजी माझ्याकडे करण्याची गरज नाही. मला फक्त फ्लोटिला प्रकल्पाचे पडून गेले आहे. जोपर्यंत डेमोक्रॅटिक कॉर्पोरेशन ऑफ गो-आह आम्हाला सर्व आवश्यक परवाने आणि पर्यावरणविषयक दाखले वेळेत मिळत असतील तर पैशांचा प्रश्नच येणार नाही,” शेख के ला सांगतो, जो लक्ष केंद्रित करण्याचा खूप प्रयत्न करतो. “मला एवढंच सांगायचं होतं की विक्रमादित्य हा खरा घाईत असलेला मुलगा आहे. योग्य पैसे दिले, तो कामे पूर्ण करतो,” के म्हणतो. तो आल्हादायक अस्वस्थतेत त्याचे पाय पसरवतो. “पण त्याचे वडील… त्यांचे नाव काय… त्रिविक्रम, ते काय करतात? ते आपल्या मुलाला राज्य कारभाराच्या बाबतीत मार्गदर्शन करतात काय?" शेख त्याच्या प्रश्नांची सरबत्ती सुरूच ठेवतो. के आपल्या प्रतिसादाचे मापन करतो. “हे बोलल्याबद्दल मला माफ करा. त्यांचे नशीब तुमच्या वडिलां, शेख अब्दुल्ला अल-अमेरी सारखे आहे," त्याच्या शेजारी बसलेल्या माणसाशी नजर चुकवत के म्हणतो. “आह…” “त्रिविक्रम हे सध्या सत्तरी येथील वडिलोपार्जित वाड्याच्या खाली एका अंधारकोठडीत राहतात. त्याची चांगली काळजी घेतली जाते. पण वडील आणि मुलामध्ये मतभेद होते, जे विक्रमादित्याला फारसे आवडले नाहीत,” के म्हणतो. तेवढ्यात दारावर ठोठावण्याचा आवाज येतो.

बारजवळ, तो अभिनंदन खंडवलपारकरला पाहतो, जो गो-आहच्या किनारी भागांत नाईटक्लब आणि रेस्टॉरंट्स चालवतो. त्याने युगांडाचा माजी हुकूमशहा इदी अमीन यांचा पेहराव केला आहे. अभिनंदन त्याचे नाईटक्लब, रेस्टॉरंट व्यवसायाचे साम्राज्य आणि जवळजवळ अदृश्य लाँडरिंगच्या एकाधिकारशाहीच्या बळावर कॉर्पोरेशनच्या संचालक मंडळाचे दरवाजे ठोठावत असल्याची अफवा पसरली होती. खंडवलपारकर कुटुंबाचा उदय हा पूर्वीच्या गोव्यातील अनेक आघाडीच्या राजकारणी आणि रिअल इस्टेट कंपन्यांसाठी पैसे लाँडरिंगशी जोडलेला होता. राज्याची सुत्रे जेव्हा कॉर्पोरेशनकडे सुपूर्द केली गेली, तेव्हा खंडवलपारकरांनी या प्रदेशातील क्षेत्रावर आपली सावकारी पकड कायम ठेवली. तत्कालीन मुख्यमंत्री मनोहर पर्रीकर यांच्या अनेक राजवटीत खंडवलपारकर कुळाचा प्रभाव २००० सालच्या पहिल्या तिमाहीपासून वाढत गेला. खंडवलपारकर सिनिअर, अभिनंदनचे वडील आणि पर्रीकर, एक सर्वोच्च वकील सदाबहार कर्णिक यांच्या सहवासात बांधले गेले. कर्णिकांचा सल्ला गो-आहमधील चुकीच्या गोष्टींसाठी प्रत्येक श्रीमंत व्यक्तीने घेतला होता. कर्णिक, प्रशिक्षणाने एक निर्दयी वकील आणि प्रवृत्तीने एक तांत्रिक, जणू जॉन मिल्टन यांचा अवतार होता, जो अल पचिनोने "द डेविल्स अ‍ॅडव्होकेट" मध्ये सैतान-स्वरूप वकील म्हणून साकारला होता. ‘हिटलर’ ‘इदी अमीन’ कडे पाहून नापसंतीने हसतो. अभिनंदनने आपला चेहरा काळा रंगवला होता आणि वाळलेले केस व त्यात ओठांवर लालीचा अतिरेक केला होता. पण 'हिटलर' 'इदी अमीन'च्या गेट-अपमधील बारकाव्यांच्या अभावामुळे या पेहरावावर प्रभावित झाला नाही, विशेषतः पांढरा शर्ट आणि पायघोळ, जो युगांडाच्या हुकूमशहाच्या ज्ञात व्यंगचित्र शैलीशी जुळत नव्हता. 'हिटलर' पुन्हा एकदा खोलीवर नजर फिरवतो. टोगा परिधान केलेल्या सफाई कामगारांनी तुटलेल्या काचेच्या तुकड्यांची फरशी पुसल्यानंतर त्याचे पाहुणे चंदेलियर रूममध्ये मोकळेपणाने फिरू लागले. पण एक पाहुणा, ज्याच्याकडे त्याचे डोळे लागले होते, तो अजूनही दिसत नव्हता. तेवढ्यात टोगा घातलेला एक म्हातारा, प्राचीन ग्रीक रीड वाद्य असलेल्या औलामधून मंद सूर वाजवत प्रकाशझोतात येतो. त्याचा आवाज वाढताच, औलांसोबत एका स्त्रीचा धारदार आवाज येतो. औलांस वादकावर स्पॉटलाइटची प्रकाशझोत पडेल अशी मांडणी होती आणि उर्वरित चांडेलियर खोली अंधारात लपेटलेली असते. म्हणून जेव्हा संपूर्ण छताला झाकणारे जड जरीदार पडदे मागे ओढले जातात, तेव्हा कुणीही त्याकडे विशेष लक्ष देत नाही. तोपर्यंत… टोगा परिधान केलेली एक स्त्री इलेक्ट्रिक वीणा धरून, ऑलोस वादकांत सामील होते. तिच्या लांब बोटांनी स्ट्रिंग्स वाजवताना, खोलीतून ‘सायरन्स सॉन्ग’ च्या भावपूर्ण नोट्स उमटत असताना, स्पॉटलाइट मंद होते आणि जमिनीवर एम्बेड केलेले काळे यूव्ही दिवे चमकतात. तेव्हाच चांडेलियर रूममध्ये खरे सादरीकरण सुरू होते. दोन डझन स्त्री-पुरुष ॲक्रोबॅट्स, निळ्या दिव्यांनी सजलेले फिगर-हगिंग सूट घातलेले, छतावरून लटकलेल्या पातळ, स्ट्रेचेबल केबल्सधरून सुंदरपणे खाली उतरतात. ते एक मंत्रमुग्ध करणारे हवाई नृत्य करतात, ज्यात त्यांची शरीरे संगीताशी परिपूर्ण समन्वय साधत वळण घेतात. त्यांच्या पोशाखांवरील निळे दिवे, काळ्या प्रकाशाने ठळकपणे, त्यांच्या प्रतिदीप्ततेमध्ये चमकतात आणि अंधारात एक मनमोहक, इतर जगाचे दृश्य विलक्षण चित्र तयार करतात. पंधरा मिनिटांच्या तीव्र कलाबाजीनंतर जी श्रोत्यांकडून “ओह” आणि “आह्स” ची प्रतिक्रिया उमटवत होती तेव्हा विजेच्या वीणाचा वेग वाढून कलाबाज त्यांच्या अंतिम कृतीला सुरुवात करतात. २४ ॲक्रोबॅट्स चांडेलियर रूमच्या सभोवतालच्या वर्तुळात वेगाने फिरतात, त्यांचे निळे दिवे एक मंत्रमुग्ध करणारा देखावा तयार करतात. त्यांच्या फिरणाऱ्या प्रकाशामुळे खोली बाह्य अवकाशातील दृश्यासारखी दिसू लागते, जणू निळा चक्रिवादळ अंधाऱ्या शून्यातून झेपावत आहे. एकदा त्यांनी त्यांचा वेग सेट केल्यावर, ॲक्रोबॅट्स त्यांच्या तारा ताणून मर्यादेपर्यंत पसरवताना दिसतात, कारण त्यांच्यापैकी काही अतिथींच्या जवळ धोकादायकपणे वाकतात, अगदी परफॉर्मन्ससाठी खोलीच्या कोपऱ्यात ठेवलेले वाइनचे ग्लास देखील उचलतात. इथेच त्याची नजर आयेशावर पडते.

Raindrops crashing on metal masked the sound of footsteps in the prison yard. Inmate 42145 sits alone cross-legged in lotus position, under a reinforced tin sheet. His eyes are closed, but his ears absorb the buzz around him. He can sense a group of hairless inmates a few metres away, bunched below a digital screen broadcasting a live bullfight at the ‘Arena Sardinha’. The bloodsport was a popular draw with rich tourists, especially after the Democratic Corporation of Go-aah, declared bullfights or dhirio as the state’s official sport. The cattle-rearing ban in the state meant that no one could locally raise fighting bulls. So, the Corporation invited owners of prized fighting bulls from Spain, Mexico and Portugal for these hyped high-profile fight bouts. Unlike the bullfights on the Continent and Mexico, where matadors face off against bulls, Go-aah’s version pitted two beasts against each other in a raw, headbanging clash. The bullfight onscreen in the prison yard was a contest between an 800 kg Toro Bravo bull and a much smaller opponent from the Saltillo range in Southern Spain’s Andalusia region. Though bull fighting had a long history in erstwhile Goa as a harvest season festivity, under the Corporation’s regime, the rules of the game had been reshaped to rein in the bloodshed. For example, the bulls’ horns were filed down to dull their sharpness, but live electrodes were attached to their blunt tips. The force of the electric current flowing through these electrodes correspondingly fluctuated with the quantum of power of a bull’s thrust into its adversary. The hairless Subterraneans bickered among themselves as the larger Toro Bravo bull dominated much of the fight, ramming its horns, armed with sparking electrodes, into the flanks, neck and rump of the smaller beast from Saltillo. To a non-subterranean, the hushed, but excitable conversation between inmates would have been unintelligible. But inmate 42145 was intimately familiar with Romagrit, the language of the Subterraneans. After their banishment underground, the Subterraneans had developed their own brand of Konkani, until recently the region’s native language. They called it Romagrit, a bastardised blend of the two major Konkani dialects spoken in North and South regions of Go-aah, with a smattering of Malvani and Tulu words thrown in. For decades in erstwhile Goa, Konkani had withered into a static language, gathering scum, just like a stagnant pond. Its usage had dwindled with changes in local demography and it was crippled by two warring factions, each fiercely advocating a different script. Beyond their constant, high-pitched clashes, neither side was able to produce literature of lasting quality or promise, almost consistently generating mediocre fluff. “Zale zaane motho paddu jiktaya. Tugea charu cigarette hantantu karto gaay naay (Looks like the big one will win. You might as well hand me the four cigarettes now)!" an excited subterranean, who had wagered on the bigger bull winning, tells a fellow inmate alongside. “Thamb. Ravcho puta. Paka chittan pathlen karn sheput saglo ghalant voita baghco (Wait. Wait no. Let’s wait to see who scampers with the tail in the hindlegs first)," the other inmate, a younger lad, responds.

Through the night, as the friends suffered the various prescribed stages of delirium and internal purging, it was Malcolm who had laboured along. The old man cleaned the buckets in which they puked at intervals. Whenever Crespo got up and tried to walk towards the sea in his state of incoherence, it was Malcolm who held his hand and guided him back to his blanket. He tended to the fire, which he ensured burnt through the night, in order to keep them warm. Whenever there were traces of anxiety and fear in their mumbling, Malcolm would gently massage their backs and neck to bring them comfort as they clung on to him for solace. He also toggled the ayahuasca ritual playlist that Conchita had shared with him, its rhythmic flow guiding them within the ritualistic contours of the ceremony and harmonising their internal processes. By the time they start rousing, the sun is beating down on their backs. Crespo finds himself in a hammock that had turned and twisted, trapping him within. He tries to unentangle himself, puffing in the process, after a couple of failed attempts. In those helpless moments, he looks like an oversized fish caught in a tiny net, its gills gasping. Tanaji wakes up with his head staring down the cavity of a bucket that had been washed clean recently by Malcolm. Conchita had passed out with her head on Karvi's lap. The former soldier too had fallen asleep. They get up at irregular intervals and dodge a litter of crumpled tissue papers, glasses of water – some of them toppled over – moist streaks of vomit in the sand and head towards the sea. They wash their hair, eyes and wipe off traces of dried and crusted puke off their faces, before settling down on their mats, even as Malcolm sets the tea kettle on the embers. Karvi feels an extremely bitter aftertaste in her mouth. She tries to spit it out but realises that her mouth is as dry as a bleached bone on a beach in summer. She grabs a dipper and scoops some water from the freshwater spring. After drinking a few gulps, she settles next to Tanaji. “After this is over, you’ve got to help me meet my mother,” she confides in him. “Say nothing more. But I love your confidence. You are already assuming we are going to get away scot-free!” Crespo passes around cups of steaming black tea. “I think I almost died at some point in time. I saw a much thinner version of myself, telling me to cut down on my sugar intake,” he says, as Tanaji picks a steaming cup, pours a drop of concentrated sugar liquid in it from a dispenser and sets it aside for Crespo. Conchita, meanwhile, who has been quiet since she woke up, pitches in. “I think… I think I saw Nathan. His forehead was bloody.” “I wasn’t sure it was him, but I did see a car wreck. The hood was smashed and there was smoke belching from under it!” adds Karvi. Tanaji washes his face with some cold spring water, as he tries to recollect fragments of his hallucinogenic dreams. “I think he was trying to say something. He started to mumble, before the vision faded out.” “All this is too much of a coincidence. But I heard a wounded, halting voice that only asked, ‘When?’ over and over again,” Crespo too pitches in. As the friends exchange notes about the proceedings of the extraordinary night, Malcolm gets up and heads towards the boat and starts preparing it for the return leg. When Karvi walks over to help him haul anchor, she gently asks him. “Everything ok?” “There is no when anymore. There is only now,” Malcolm replies as he finally lifts the anchor trapped in the sand.

“With anybody else, I would have started off with the dos and don’ts during a tiger hunt. But considering you have killed several tigers already, I see there’s no point in spelling them out to you,” she tells Vikramaditya, as a server looms over him. The liveried server has just plucked a ripe mango, fresh from a tree, and is peeling off and slicing through the ample flesh of the almost pitless fruit, before topping a plate with bite-sized portions. With Vikramaditya’s plate full, he turns towards Karvy and serves her another dressed mango. “Did you notice? Almost no pit? It just wastes so much acreage in the fruit,” the real estate mogul points out, trying to overcome the obvious obstacle of a mouth stuffed with the succulent fruit. “What variety is it? I’ve neither seen, nor tasted such amazing mangoes before,” she replies, trying to savour every morsel of the fruit, even the tiny bit clinging stubbornly to her rear molar. “These mangoes have the best bits of everything, really. The grainy sweetness of the mankurad, devoid of fibre like the hilario, the size of a bishop, the aroma of a pairi and the colour of a malgesh,” he says, devouring another forkful. “And… only an almond-sized pit,” adds Karvi, as she picks the fruit’s tiny pit with her fingers, examining it with genuine curiosity. “They were all local varieties that have been modified and blended together by Du-Mon-Genta scientists, combining the finest traits of Go-aahan strains to evolve the perfect mango. They are still working on eliminating the pit entirely. Imagine eating a mango whole, without the seed,” he says. Vikramaditya is still under the impression that Karvy is not a native Go-aahan and hence unaware of the state’s mangifera indica universe. Vikramaditya further goes on to tell her how the grounds of his villa were maintained by Du-Mon-Genta experts, specialising in genetically modified agriculture and forestry. “All the genetically modified vegetation you see around Go-aah, was first tested and tinkered with in my jungle garden,” he says. “Aah… let’s talk about the patch of jungle we are heading for,” Karvy interjects, eager to get Vikramaditya back on track. “So, as I was saying… I have managed to track the movement of the tigress in order to…” “I know where she’s going to be. As we speak, my men are out scattering bait around the northern end of the Mhalshe Wildlife Sanctuary. That’ll draw her in the right direction… towards us,” Vikramaditya cuts her short. Now, Vikramaditya’s disclosure about his men spreading bait to lure the tigress to the sanctuary's northern end posed a wrinkle of sorts in the vigilantes’ blueprint to trap the Director. For weeks, Crespo had been coaxing the tigress eastward, luring her with goats ferried by drones and dropped towards the sanctuary's eastern border. Drawing her eastwards was a calculated move. The location wasn’t randomly chosen. It offered easier escape routes once the final act of their vigilante plot played out. Vikramaditya’s revelation threw a wrench in the friends’ meticulously laid plans. Karvy, a veteran of counter-insurgency combat, knew better than to put her faith in any finely laid plans. You can plan for a baby, but you can never really predict what it would grow up to be. She takes Vikramaditya’s input in her stride, not letting it obviously ruffle her. “And I have asked all my men to withdraw from the forest by tomorrow. So when we head out for the hunt, it’s just going to be you, me and the tigress,” he tells her. “And soon after, it’ll just be the two of us,” he says, sinking his teeth into the last piece of mango, deliberately chewing it slowly with playful intent. Karvy only smiled in return. Their vigilante plan could still work, albeit with some alterations.

Vikramaditya spots a steel medicine tray on a table by Trivikram’s bedside. He tilts it to topple the assorted medicines on it, onto the glossy table top, and pours a measure of cocaine on it. As Trivikram watches his son snort a line, he sighs partly in disgust and partly out of a sense of sadness of the spectacle. Vikramaditya catches the old man staring at him. “What!?!” the son snaps. Trivikram turns his bandaged head away, sighing louder this time. With his back to Vikramaditya, Trivikram begins mumbling something. Even in his cocaine-induced state of heightened awareness, Vikramaditya can’t seem to grasp his father’s muffled words. Irritated, he grabs Trivikram, by his feeble arm and flips him over with a sharp, aggressive yank. Trivikram screams in pain as the sudden movement tugs at the mess of wires and tubes attached to his body, some of them digging deeper into his flesh. One of the tubes slips out of place and the monitor beside the bed starts emitting a steady, ominous beep. “What the fuck are you going on about?” In shock, since his havoc-causing ride at Panaji’s Slot Street, Trivikram had been unable to speak. The doctors too were grim about his condition, considering his age and the wear and tear his body and mind had suffered after being flung about on a horse, which had gone amok. But weak, frail and in the chronic pain that he was in, a feeble, raspy voice finds its way out of his larynx. “I raised you as a son. But you aren’t my blood,” he mutters. In disbelief, Vikramaditya, who is just snorting another line from the medicine tray, accidentally exhales the snowy dust on the stainless top. “What did you just say… what did you just say?” Trivikram braces himself for another violent outburst from his son, as he continues with his startling revelation. “It happened when we were in Uruguay,” Trivikram explains, his voice just about audible. (Check Chapter 1 - Part 9 for reference) “Your mother briefly fell in love with a Charrua dairy farmer near Montevideo. He fathered you. That is why we packed up, left Montevideo and moved back to Goa, as soon as you were one.” Vikramaditya grits his teeth. It had already been a really tough day. He had almost sensed snide overtones during the phone conversation earlier, in the course of which Pramodvardhan had informed him about Trivikram’s tragic incident. The mysterious deaths of his two key henchmen, Rudolf and his aide, too had hit him hard. They were men who had earned his confidence, a comfort he rarely shared with anyone else. But this piece of information seemed to shatter him. During all those years growing up, Vikramaditya had drawn power from being the extension of Trivikram’s privileged bloodline; as the son of the khaas saheb from Sattari and as the sole scion of the Dessai clan. Trivikram’s confession had shattered his belief system in an instant, like the jug of water that lay on the table next to Trivikram’s bed, which he had just smashed to smithereens. Trivikram looks at his son’s bloodshot eyes. He had learnt about his son’s rage the hard way. His banishment to the dungeon below the Dessai mansion was the latest in the batch of brutal penalties imposed on him by his son. After spending a day of swinging between life and death on the hospital bed, Trivikram wondered what his son’s wrath would beget next.

“Damn… damn… I missed a step,” Tanaji pleads, as he continues to climb upwards, unaware of Conchita’s injury. As blood streams down her face, Conchita feels the sharp sting of the wound on her neck. Instinctively, she presses her palm firmly against it, trying to stem the flow, her hand focusing on the area dangerously close to her jugular. Tanaji, still ascending the ladder, suddenly notices the growing distance between them. When he looks down, the horrifying sight of Conchita’s scalp and face drenched in blood, freezes him. Panic takes hold, but he forces himself to stay composed. Moving as fast as he can, but with heightened caution, he begins climbing down the ladder to reach her. “Just climb! Climb!” Conchita screams, her voice tinted with urgency. Reluctantly, but sensing the gravity of her command, Tanaji abandons his descent and scrambles upward again, until both of them reach the safety of the machan above. As Tanaji rummages Conchita’s haversack, he finds a cooling gel spray and a bio-sealant pack in her first aid kit. He picks both and shows them to his friend for her approval. Conchita nods, pain still very evident on her face. Her palm holding her neck is now bathed in blood, which trickles to the machan floor. Without wasting a second, he sprays the gel onto her neck and scalp, which numbs her pain in an instant. Luckily, it’s only a flesh wound, but a bloody one. The icy sting of the cooling gel makes Conchita wince for a second, before the pain eases off. Tanaji quickly follows up with the bio-sealant, applying it to the wound. The artificial sealant is modelled after its natural counterpart, fibrinogen, a protein that helps blood clot and eventually seal the wound, stopping blood flow altogether. After a few minutes, Conchita breathes a sigh of relief as the bleeding stops. Sipping on some water from a flask, Tanaji offers her an electrolyte gel sachet to help her replenish her energy. “That was a close call,” she says, exhaling deeply to release her stress. She asks Tanaji to fire up the small, portable camp stove he has packed in his bag in order to boil water. The stove runs on a rechargeable battery powered by a hydrogen cell, capable of lasting four hours, just enough to cook meals or snacks during an excursion like theirs. She dips the cloth into the boiling water and begins scrubbing the dried blood that has caked her wound, her hand and face. After rinsing the mug, she fills it again with fresh water, then adds a blend of herbs from her first aid kit and places it on the stove. She knows infection would follow the injury. But as a botanist, she also knows her herbs well. The potion she’s brewing is her first line of defence against the inevitable infection. She drinks it down in a single gulp, the bitter taste making her retch for a few seconds. Finally at ease, Conchita and Tanaji share a tired smile. They glance around the machan floor, now stained with her blood, before their eyes drift down to the clearing where they had tied the goat. The rope’s been snapped. And the goat’s gone.

“Who are you? And how dare you…” an angry Trivikram tries to lunge closer to the small-built man, whom the five other muscled men seem protective of. One of the five guards peels out from the cluster of bodies and pushes Trivikram back onto the bed, with little effort and a lot of contempt. “Bos thuim (Just sit there). That’s Ranga Parab…” A flash of instant recognition registers in Trivikram’s mind, which is already addled by the anti-depressants administered to him on Vikramaditya’s instructions. Trivikram had first heard of Ranga Parab when he was in the autumn of his career as the Chief Director of the Democratic Corporation of Go-aah. The Corporation had gotten word that a rebel group of subterraneans, who called themselves the Bhuierantle Munis, were responsible for a recent string of guerilla attacks on infrastructure projects like the upcoming Tyrian Purple metro line, some casinos, nightclubs and large villa enclaves, which were under development. Soon after they were founded, the Bhuierantle Munis had also launched a concerted campaign against popular, but frothy social media influencers, who were engaged – in many instances invited and commissioned from across India and the globe – by the Corporation to do its bidding and promote Go-aah as an exclusive destination for creamy layer tourism and for luxury living. While for the Bhuierantle Munis, the Corporation and its representatives were the ennemi principal, the revolutionary group also painted a bullseye on the backs of the lesser, but more obvious villains, namely real estate brokers and yarn-spinning influencers on the Corporation’s payroll – accusing them of serving as catalysts in the destruction of the Goan landscape, validation of deep class chasms and its people’s way of life. The Bhuierantle Munis’ first clash with a visiting Delhi influencer unfolded on the idyllic and iconic coconut road in Parra, a beloved pilgrimage spot for glib-talking Instagrammers manically positioning the stretch as the “Highway to Heaven” in Go-aah. This picturesque, tree-lined avenue skyrocketed in popularity during the late 2010s after it graced the screen as a breathtaking backdrop in the Shahrukh Khan film ‘Dear Zindagi’. Since then, the road became a hotspot for those seeking the perfect snapshot, drawing photographers and social media enthusiasts by the drove. By the 2070s, while the road continued to be popular with tourists, its ingredients, including the scenic elements in the vicinity, had undergone a transformation. The ‘Highway to Heaven’ was formally christened the ‘Shahrukh Khan Road’ and the native coconut trees were replaced by very real looking holographic replicas. The 17th century St. Anne’s Church in Parra, located at one end of the road, which once served as a Franciscan Rectorate, had been converted into an old fashioned British carvery, specialising in roast meats. Its grounds were transformed by the Corporation as part of its ‘Beautification and Upgradation Drive’ into a lavish food court, exclusively serving European fare to visiting tourists from the continent. The most photographed road in Go-aah was also out of bounds for Subterraneans, with ample signages making the intent amply and menacingly clear. The pint-sized Ranga had launched the first few slaps on the influencer, a day after he broadcast his video narrative, partly sponsored by the promoters of ‘Paradiso Parra’, then a new villa complex with 70 units, located a short distance from the road. The promoters of Paradiso Parra were among the first real estate groups to formally ban expat Goans from purchasing villas in their exclusive luxury complex.

“It’s you we want to talk to,” says Ranga, as he signals one of his bodyguards to offer Trivikram, a glass of water. From an earthen tumbler by the bed, a bulky bodyguard pours a glass and thrusts it with contempt into the old man’s hands, spilling some water over the edge, onto his clothes. Unsure, Trivikram tries to hand the glass back to the beefy man. Ranga stops him. “Drink it,” he tells Trivikram in a stern voice. Ranga lets him sip some mouthfuls, as Trivikram stares blankly at the cluster of bodyguards in the confined space, before his dull eyes finally settle on Ranga. “You have been at the helm of Goa’s affairs for such a long time. You were responsible for driving 95 percent of the state’s population underground. You must have made a lot of enemies in the process and dealt with them. Tell me something, if you were ever confronted with a stalemate, how did you deal with it?” “What do you mean?” “I mean… Consider this. Your son has been gunning for me and the Bhuierantle Munis. We have been trying hard to get our grip on his throat too. But both of us seem to be cancelling each other out! This stalemate that we have going right now…. How can it be broken?” The tension, caused by Ranga’s revelation, has parched Trivikram’s throat now. He asks for another glass of water. Right now, Trivikram is battling the anti-depressant pill-induced stupor which has enveloped his senses. In brief flashes, when his sheer willpower tears through the haze, he tries to make sense of the express situation confronting him. Why were these men, these enemies of the state, here? What did they want from him? Why are they knocking on his door… Hell, he wasn’t even sure how they broke into this dungeon? No no no… that is one question he had an answer to. Ranga appears to appreciate the conundrum Trivikram is in. “You are wondering how we broke in here?” Trivikram manages a weak smile despite the intimidating circumstance he finds himself in. “That is the one thing I know.” The Bhuierantle Munis were also known as The Tunnellers, on account of their bizarre expertise for drilling underground tunnels. The legend doing the rounds was that the Group had drilled a complex network of secret tunnels connecting the various cavernous subterranean habitats across Go-aah. Excessive surveillance, combined with high-tech scanners constantly on the lookout for BioID chips embedded in the bodies of the Subterraneans, had created an oppressive environment for the Subterraneans. Capture-on-sight orders issued to, both the police and Bratva guards, made it nearly impossible for Ranga’s men to move freely on the surface. The ever-watchful eyes and advanced technology made every step overground, an absolute risk. So, Ranga, formerly a geotechnical engineer by profession, came up with an expansive alternative mobility plan. An expert on drilling technology, Ranga devised a range of sonic drills which could pulverise earth and stone with high frequency vibrations with little to no sound that could attract attention. The loose earth and debris generated during the drilling was packed into bricks with soil compactors and used to reinforce the tunnels’ walls in order to prevent them from crumbling.

“Books will never go out of fashion. At least not until religions stop fighting and killing over what’s written in them,” Malcolm tells Crespo, who had been badgering him about the wisdom of lugging the old hardbound volume of Celsa Pinto’s book on the Pinto Revolt to Xendrem beach that evening. Malcolm and the four friends – Karvi, Tanaji, Conchita and Crespo – had travelled together to the beach in South Go-aah for an overnight outing. Malcolm had proposed the outing to serve as one last night of revelry and bonding before embarking on their separate tasks tied to their vigilante mission. Xendrem beach, located a short distance from Loliem village in Canacona, is the only beach in Go-aah with no road access, which meant the beach is also one of the least frequented stretches of sand in the state. The vast expanse of the plateau overlooking Xendrem Beach had become the focal point of an intense and long-drawn legal battle between the Democratic Corporation of Go-aah and the Indian Navy. The naval authorities were adamant in their claim, citing strategic defence imperatives and national security interests as the primary reasons for wanting control of both the plateau and the adjacent beach. On the other hand, the Corporation had slammed the Indian Navy for trying to hog land unnecessarily. It also accused the defence agency of trying to take over Xendrem beach to carve out a private beach enclave for high-ranking naval personnel. Amid this clash of interests and heated legal wrangle, the Corporation had spelt out its own vision for Xendrem, which was both ambitious and extravagant in its scope. The Corporation had earmarked Xendrem beach for an initiative called the ‘Pink Beach’ project. This initiative aimed to visually transform the natural sand by infusing it with a unique, pink synthetic coral dust to create a surreal sight. The spectacle was specially conceived to appeal to tourists and social media enthusiasts, promising to become a viral sensation and an iconic attraction that would catapult the less known Xendrem beach into the ranks of must-visit destinations. To access the beach, Malcolm and his late grandson’s friends hired a motorboat and set off from Anjuna in the afternoon. They beached the boat off Xendrem around sunset. By the time they unloaded their supplies and set up their camp and bedding for the night, the collective strength of stars had already chased the sun away. “I wanted to see you guys together once before life gets serious and thank you for all that you have done for Nathan,” says Malcolm, staring into the bonfire, which Karvi had got going. “Each one of us died a little bit when Nathan was murdered. By going ahead with what we have planned, we are only trying to reclaim that part of our life back,” Conchita tells him, on the others’ behalf. “We’ve planned every detail,” Tanaji says. “Crespo’s tech is set. Conchita has charted the forest route. And Karvi—she’s ready and prepped, as always.” "And what about you, dear Tanaji? Pray what role shall you assay this time?" Malcolm asks the theatre actor with a touch of dramatic flourish. “I am the prompter, fly operator, art director, make-up artist, all rolled in for this one, Malcolm. Karvi is doing a fine enough job leading and directing this act,” Tanaji replies, patting the old man’s back. They collectively stare into the crackling fire, bracing for the reckoning that awaited them.

However, nothing could have prepared Ranga for the sight before him now. It had been two years since Claud had vowed to remain wedded to the termite mound in the cave, protesting the Corporation's decision to keep him confined to the Parra cavern. The Corporation feared that, if allowed to leave, Claud would spread dissent against it. Ranga tried to compose himself before stepping into the cave. A few flaming torches flickered in crevices along the walls, casting a warm, but unstable glow. On the floor, next to Claud’s mound, sat Chainika Sinhalata, the scribe from Delhi who shared the cave with the sage. She had tasked herself with chronicling the subterranean world. Chainika also interpreted the mystic’s counsel, decoding his messages on pebbles, on which she scribbled with laterite shards. The termites from the mound were just beginning to warm up to Claud’s flesh. Their insects’ mud trails had started creeping up to his ankles, carving the foundation for a symbiotic network that would later spread through most of his body. (Pls visit Chapter 2 - Part 8 for context) At the time, he was still unused to the termites feasting on his skin. Claud's toes would twitch occasionally, as the voracious insects slowly, but very surely bored into his limbs with their strong mandibles. The clairvoyant gives Ranga a knowing smile. “Come Ranga, it is still me. They…” says Claud from the mound, pointing to the termites crawling on and under his lower legs. “...are only trying to adjust to their new home, just as my body is, to my guests.” Ranga manages to return a nervous smile. He was nervous because of the strange sight before him. He smiled because he found the warmth in Claud’s voice familiar. “What news do you bring from the surface?” the sage asks Ranga, gesturing for him to sit on a rock near the mound. Ranga settles down. “Not very good, I am afraid, Claud. But then in Go-aah, it’s almost unfair to even expect anything good,” the rebel leader sighs. As a termite, perhaps unaccustomed to the impact of its mandibles on human skin, bites harder than usual, it triggers a mild spasm in Claud’s left toe, making it twitch harder. The sudden movement disintegrates a sliver of fresh mud piled on his skin by the insects. Ranga's eyes widen in shock as the red crumble falls to the floor and reveals Claud’s partially eaten toe and some exposed parts of the bone. Claud smiles again. He carefully picks up the few termites that had fallen off his skin with the mud and places them back into their mud trails near his left ankle. “At least these termites have a home here. Up there, where the Overlords live, there are no homes anymore. There are only villas,” he says calmly. “How is your merry band faring?” “There is trouble, Claud. The forests are being destroyed. As the jungles deplete, so does our cover. We have nowhere to hide. That’s the reason I am here,” a frustrated Ranga confides in the sage. As they speak, a rabbit, in a seeming hurry, rushes out of a burrow, which was almost invisible in the cave’s crude walls. Suddenly confronted with company, it scampers back into the same burrow it had emerged from, leaving behind a short trail of its tiny paw prints.

Vikramaditya looks at the dejected heap of torn flesh, cracked bones and crushed soul lying on a bed before him, bound and kept alive by the drugs coursing through the geriatric’s feeble veins. He cannot bear to watch Trivikram for more than a few seconds at a time. Vikramaditya veers his gaze away from his suffering father, not in the obvious anguish or pain of an offspring, but out of sheer disgust and white-hot hatred. Trivikram’s horse riding fiasco and the scandal it had generated had inadvertently put a spoke in his son’s preparation for the coup to oust Chief Director Pramod Vardhan and take control of Go-aah’s destiny. He had directed the doctors at the hospital where his father had been hospitalised, to transfer him to the Dessai mansion at the first sign of consciousness. The doctors were reluctant, considering the severity of Trivikram’s condition, but did not have the nerve to deny Vikramaditya, a powerful director in the Democratic Corporation of Go-aah, his wish. Trivikram groans and mumbles as he tries to move a catheter, which somehow has coiled around his forearm and begun biting into his wrinkled skin. Vikramaditya, who is examining the mouth of the tunnel dug by Ranga’s men, turns around after he hears his father’s muffled cry for help. He grinds his teeth in rage, before unleashing himself on his father. “What have I not done for you, as a son? I ensured that you rest, so that you could be relieved of the stress of serving as the head of the Corporation at your advanced age. I have taken charge of all our businesses and made sure they flourish. I even got your biography published. And yet… this…,” says Vikramaditya, dramatically pointing towards his father’s limp form. “... this is how you repay me. By trying to destroy my opportunity to fuck Pramodvardhan once and for all.” Trivikram could hear his son’s rant, but he does not have the strength to respond to the absurd accusation being levelled at him. He tries to lift his hand, still coiled by the tube, to reassure Vikramaditya. “I have even planned to dedicate a memorial to you after you depart, but…” A mentally and physically depleted Trivikram can barely come to terms with his son’s merciless diatribe. The elderly man, once the toast of Goa’s powerful elite, can only twitch his toes in discomfort. Trivikram was in no position to counter his son, whose hurry and greed to succeed him as the Chief Director, had forced him to step down. His resignation had created a power vacuum that Pramodvardhan stepped into, before Vikramditya could. He also could not tell Vikramaditya that he would never occupy the throne, because his young prince, though ambitious, never inspired confidence in his peers. And that in his tenure as the Director for Land Revenue, he had made more enemies than even regular acquaintances. He also could not tell Vikramaditya, that the biography that his son had just referred to, was more intended to whitewash his own excesses and mass land sale and conversion drives, rather than cementing his father’s legacy for posterity.

The invitation, embossed on a fragile gold leaf, reached Karvi via a special messenger that evening. It mentioned a scheduled meeting with the Honourable Director for Land Revenue, Vikramaditya Dessai, over brunch at his private residence. When Karvi arrives at the designated address – Vikramaditya’s sprawling new mansion overlooking the sea off Siridao beach – even she, a woman rarely overawed, gulps, realising this is how Go-aah’s real Overlords lived. The natural, almost wild landscaping of the mansion’s grounds is in stark contrast to the neat, manicured, genetically modified greenery that has replaced tropical vegetation in most parts of Go-aah. She has stepped into what feels like a virtual forest, complete with a stream running through the sloping length of the property. Trees bearing purple mangoes hang heavily, their branches creaking under the slightest breeze. Robust banana plants cluster along the stream, each hybrid fruit jutting out like an oversized but smooth, yellowed ivory tusk. Stunted trees are burdened with pomelo-sized jackfruits, clinging like clusters of ticks on a shrivelled street mongrel. Exotic ferns flourish along the stone-lined stream. Yet, as Karvi takes in her surroundings, she notices something unsettling—no birds, no fish, not even the buzz of an insect disturbs the seemingly thriving miniature forest. It exudes a lushness that feels strangely soulless. Karvi feels as though she’s walking through an exotic hothouse, a Garden of Eden groomed on steroids. A butler ushers her along the curated paths through the jungle-like maze, leading to a layered network of three interconnected pools. Vikramaditya is still swimming in one of them. Unaware of her presence, he laps the steaming temperature-controlled natural pool and grabs a half-empty flute of mimosa, placed on the structure’s stone edge. His butler, announces Karvi’s arrival. Vikramaditya waves a hello and directs her towards a table where the source of the mimosa stands on a bed of ice in a frosted green bottle, set firmly in a silver tub. Vikramaditya is naked when he steps out of the pool and grabs a robe to cover himself, as he walks towards Karvi. “As you can see, like you, I too am very much down to nature,” he smiles. Karvi ignores the double entendre. Instead, she stands up, her face sombre. “I want to offer condolences… I heard about your father’s unfortunate demise,” says Karvi, offering a handshake in commiseration. Vikramaditya holds on to her hand, and in slick fashion, uses it to usher her back into her seat before he sits on one on the opposite end, all in one smooth motion. “Let’s not waste any time over the dead,” he brushes aside her condolences with the same practiced ease with which he had almost waltzed her elegantly into her bamboo wicker chair. Vikramaditya pours her a glass of mimosa. “Let’s talk about something more exciting than an old man’s diseased end.” As Karvi sips on her cocktail, she lets its gentle fizz and the citric juice stimulate her tongue. It had just been a few seconds in his company and here she was, already struggling to deal with the mercurial nature of his personality. He was as suave with his gesture, which smoothly deposited her in her chair, as he was uncouth, cold and disdainful of his old father, who had just died.

As Ranga, distracted by the rabbit’s sudden cameo appearance and disappearance, turned towards Claud again, he found the Clairvoyant staring hard at him. At first, the rebel leader thought the man on the mound had slipped into a trance. But Claud’s eyes appeared to follow every movement that Ranga made. The latter felt uncomfortable under the glare of Claud’s unceasing, potent stare. For the first time since he walked into the underground lair, the already awkward Ranga felt warm under the collar. The nape of his neck broke into a fine sweat, as Claud continued to look at him with unblinking eyes. He felt the sage's intense stare drill through his irises and telepathically knock at the back of his cerebellum. The termites too appeared to have altered their behavioural pattern. The insects, which until seconds ago, were ambling about their business on the mound and along the lower reaches of Claud’s legs, appeared to be charged. Energised, they moved swiftly now, generating a dull, electric buzz in the cave. The buzz grew louder when Claud shut his eyes. The termites zipped around frantically, darting along their predictable, patterned paths. They looked like excited passengers strapped to their seats on a wild roller coaster ride, cornering rails and negotiating sharp bends with speed, leaving a trail of misty dust that enveloped the sage’s skin. With his eyes clenched shut, Claud asked Ranga a riddle in an unusually booming voice that bounced off the cave’s walls, layering itself in echoes that lingered on for a bit, before trailing off. “Tell me, Ranga. Why does the rabbit survive, even when the jackal hunts in the jungle?” The riddle left Ranga dumbfounded. He looked around the cavity for answers. But found none. He looked around harder, only to find Chainika staring back at him in amusement. A few seconds passed in silence, before Claud finally broke the spell of quiet. He had opened his eyes and as if in reflex, the buzz in the cave faded. The termites too had slowed down, returning to their business at their usual pace. “When trouble haunts you, Ranga, you dig in… just like the rabbit does.” “I am sorry, I cannot quite follow you,” replied the rebel leader, almost apologetically. Chainika chipped in this time. “The pebbles, please,” she said. Ranga hurriedly handed her the pebbles he had collected from the forest, before he set out to meet Claud. “Tunnels. Dig tunnels, live underground to evade capture,” she said. A bulb lights up in Ranga’s mind. “Satisfied?” Claud asked him. Ranga smiled as he nodded in relief. “We could take you with us to guide our movement,” Ranga pleads with Claud. “Some battles can be fought by just sitting unrelentingly still. Your fight needs a more nimble battleground and younger limbs. Go on, Ranga. Lead the charge!” The purpose of visiting Claud served, a reinvigorated Ranga Parab turned to leave the cave when Chainika flung a pebble with a scribble on it at him. The scribble reads, “The Tunnellers, it is then.” And that is the story of how the Bhuierantle Munis were born.

“You mean she pounced on the goat, dragged the log over that distance, snapped the rope, ran off with her prey and we did not hear a thing!” a bewildered Tanaji asks Conchita, who’s busy trying to isolate any unusual sound from the usual symphony of the tropical forest orchestra. Tanaji is enamoured by the sheer strength of Go-aah’s last tigress, as impressed as he is with her display of stealth. She had gotten away with the live bait, while both of them had been occupied on the machan trying to stabilise Conchita’s wound. Suddenly, a barking deer steps into the clearing below. The small brown deer, seemingly unconcerned by what has just transpired in the clearing just a few minutes ago, continues to nibble on the grass, its stubby tail wagging with a lively rhythm, like wipers sweeping across to and fro on a car windscreen. They watch as the deer stops in its tracks suddenly, its tail now stiff and still, indicating a state of heightened alertness. The deer’s keen ears prick up, grasping and screening the minutest sounds, in stark contrast to Conchita's own limited aural ability. Conchita points towards a large thicket, which the deer appears to be staring at with full concentration. “There… Do you see that?” she asks Tanaji, very, very softly. The deer appears to have frozen in its tracks before she hunches down her back for momentum and scampers off in a flash, leaving the clearing empty as it was moments ago. “What’s with this clearing?” he mutters aloud. Tanaji’s better instinct directs him to stifle a wisecrack he had just come up with, likening the clearing to the Panama Canal, that tiny crack in the American landmass that accounts for 40 percent of the US container shipping traffic. This was not the time and space for a gag, especially not a poor one. Not with a tiger snacking up somewhere below them. He is about to train his Gaze360 glasses on the thicket that Conchita had pointed to minutes earlier when she walks out of the overgrowth at the clearing’s edge. She strides into the clearing with the lazy swagger of a cat, who has just polished off a satisfying meal. Her mouth is lined with streaks of blood, specks of which have spilled onto the upper flanks of her front legs. She had perhaps sensed the presence of the barking deer that stood a few feet from where the tigress stood majestically now. She roars once, perhaps wondering about the meal that the barking deer would have made instead. Tanaji, whose glasses are trained on the beast since she broke out into the open, is transfixed by her majestic poise. Her muscles ripple, as she tries to shake off a few flies who have been badgering her. This was the first time that Tanaji had seen a tiger in her prime and in her patch. Like Conchita, Tanaji and the barking deer, the tigress too tries to scan her surroundings. There’s something amiss, she perhaps feels, as she stretches her neck to raise her nose as high as she can, to sniff out any incongruous element in the vicinity. Through his lenses, Tanaji stares straight into her eyes, as the tigress now looks up at the machan, identifying it as the source of the unusual smell that has invaded her nostrils. She walks towards the base of the matti tree, looking up towards where they are hunkered. Her eyes seem to be measuring something indecipherable, like an earnest but mathematically challenged student trying to decode a complex geometry diagram. Shivers run down Tanaji’s spine, when he realises the source of the tigress’ curiosity; Conchita’s blood that has spilled on the machan’s wooden floor.

Barring the mangled rope and the missing goat, the clearing looks unaltered, just as they left it before climbing the ladder. Conchita and Tanaji scan it from their perch on the machan, their eyes darting over every detail, searching for a clue that could make sense of the goat’s sudden disappearance. They look as if they are trying to sort out a giant jigsaw puzzle that is completed, but with a few pieces frustratingly jammed into incorrect slots. “The log. Look at the log,” Tanaji finally points towards the sal log, which has moved considerably from where it previously was when they tied the goat to it. The log must have easily weighed around a quintal. Merely budging it would have required considerable strength, a lot more than a goat could muster. And the log below appeared to have been flung as far as ten feet from its original position. “It can’t be,” Conchita whispers. As the implication of the discovery sinks into Tanaji, the knuckles of his fingers wrapped tight around the machan’s wooden rail, turn white. Their eyes stay hypnotically locked on the clearing, as the mystery unfolds between them without the need for exchanging a single word. “That’s one quiet cat!” Tanaji explains, as he lets out a whistle. “Shhh… she may still be around,” Conchita cautions him, as she tries to scan the surroundings for other telltale sounds. Karvi’s phone buzzes in her locker ten times that morning. She’s at the gym. Vikramaditya does not know that. But he isn’t used to being ignored and her indifference during their brief but electric acquaintance in Turkey, only seemed to fuel his persistence. Her aloofness presents a challenge that he finds irresistible. He is too used to getting the prize he has set his sights on. This time the prize is Karvi. While his father, the late Trivikram, already embalmed and stitched up, lay stashed in a freezing capsule on a mortuary block, Vikramaditya lay bare on a masseuse’s table, getting his flesh kneaded with warm oil. As a son, Vikramaditya had never really cared for Trivikram throughout his adult life. He had focussed more on milking his father’s legacy as the longstanding Chief Director of the Democratic Corporation of Go-aah for leverage in boardroom politics and expanding his shady business empire. Abusing his father’s clout, he had altered real estate regulations, wiped out and converted forest lands and won outrageously priced tender bids that had vaulted him into the upper echelons of the Corporation. And after Trivikramam’s startling, hoarsely whispered deathbed confession about Vikramaditya not being his biological son, the latter had stopped caring altogether about his ‘stepfather’. All he had set his sights on now was encashing Trivikram’s death by organising a grand funeral to project himself as the dutiful, grieving son. His other plan was one that served dual purposes: slaking his frustration caused by the shock of his father’s tectonic revelation and raking in some more money. In summary, the plan was to hunt down the last tigress of Go-aah and open up the reserved forested landbank in the state’s only remaining wildlife sanctuary for real estate exploitation. Karvi was of course the bonus that he had thrown in for himself. As the masseuse works harder on his shoulder blades in the sauna at the Dessai mansion, he dials Karvi’s phone once again. And like the ten other attempts earlier, this one too does not elicit a response.

The goat has never been airborne before. Harnessed with two advanced polymer straps, its panicked bleating drowns the soft whir of the drone’s rotors, as it lifts the animal into the air. The goat is a Malabari, a hardy, meat-yielding breed that originates in Karnataka. The breed was popular among goat farmers in South India because of its ability to adapt to climatic changes and feed with ease. As the goat rises a couple of hundred feet into the air, the setting sun appears to have painted the sky with molten shades of orange fading into streaks of crimson, pink and a murderous red. A short distance away, running parallel to the goat’s aerial path, is the coastal drone corridor. The corridor facilitated a steady stream of commercial drones of varying sizes, ferrying packages to their respective addresses from Keri in the north to Talpona in the south, coded into the machines. By 2075, such drone corridors were regular features on aviation charts, like shipping channels on maritime maps. After spending nearly 15 minutes airborne, navigating over treetops and steering clear of the drone corridor where dozens of package-bearing worker drones glide along the aerial highway, the goat-ferring machine slowly descends. The animal’s hooves narrowly miss the edge of the tiled roof of Solar Anjuna, which a strong gust of wind had dragged the contraption it was hanging from, towards. The animal’s knees wobble in relief as its limbs finally touch solid ground. Suddenly, there’s a mechanical snap and the polymer straps unbuckle. Freed from the shackles, the goat tries to run off, but totters and falls at the first attempt, as its legs refamiliarise with the earth. As a door opens and Crespo walks out with a digital controller, the goat finally manages to get up on its fours and trot off in the direction of a small shed, where there are two other goats tied to a horizontal pole. The young goat drinks water from a tin bowl, placed adjacent to four other bowls. Then it joins the two other goats, who are nibbling at dry food pellets. Crespo gathers the drone along with the polymer harness and walks inside, where Conchita, Tanaji and Malcolm await him. “I will have to tweak the drone to accommodate the payload for a much longer duration. We need at least two hours of flying duration, which includes time for any contingencies,” he briefs the trio. “We certainly need more propulsion, better load balancing and stronger batteries.” “How about administering the goat a sleeping pill during the flight? If it struggles in the harness mid-air over such a long duration, it could impede the drone’s speed and direction,” Conchita asks. “We could,” Crespo nods. “So, when is she coming?” asks Tanaji, who has joined Malcolm on a sofa at the other end of the room for a cup of tea. “No word from her yet. But she will be here today,” Crespo tells Tanaji, signalling the latter to pour him a cup of the beverage. “Are we in a position to set a date now?” asks Tanaji, as he offers the fat techie a cup. “She’s going to be here soon. Let’s finalise it then.” Malcolm, who has been quiet all this while, speaks up. “What a woman! To do what she has for a friend. Phew.” The three friends nod collectively. That’s when ‘Ayesha’ walks in.

Vikramaditya’s emergence as a hot-shot power broker in the Corporation’s wheelings and dealings happened to coincide with its new focu sed thrust on tourism. In fact, one of the principal reasons behind Trivikram’s doubled-up efforts to bolster the tourism agenda was Vikramaditya, who had charted out his own secret strategy to make the most from Go-aah’s policy shift anchored by his father. Vikramaditya floated a couple of dozen shell companies to facilitate the purchase of hundreds of acres of land parcels across Go-aah in the first few years of the Corporation’s existence. Once large land banks became relatively scarce, he threatened land owners with the fear of their land being acquired at controlled prices by the Corporation in the guise of ‘development’ projects. The threats mostly worked, with disillusioned landowners selling their properties to Vikramaditya’s benami companies at cheaper-than-market rates, rather than letting the Corporation acquire their land for a song. Around the same time, the Corporation also passed a Board resolution enacting two new laws at Vikramaditya’s goading. The first legal vehicle was the Enemy Land and Comprehensive Asset Seizure Act, also referred to as the EL-CASA. The Act empowered the Corporation to seize the properties and assets of anyone labeled as an ‘enemy’ of the corporate entity. The law silenced most public criticism of the Corporation’s functioning, as potential critics feared being branded as enemies and therefore losing their land. Those landowners who crossed the ‘line’ were swiftly ‘de-propertied’ and any existing structures on their lands were demolished with explosives to evoke general awe and fear. Those few, remaining landowners who continued to resist Vikramaditya’s overtures, like Malcolm and Martha’s son Nathan, were summarily bumped-off by Vikramaditya and his goons. And then the Democratic Corporation of Go-aah Escheats, Forfeitures and Bona Vacantia law, came into play. The new law empowered the Corporation to take over and ‘manage’ properties without designated heirs. Once the Corporation formally seized the assets and established its ownership for effective management of the land resource, Vikramaditya swung into action. Through his father, who at the time controlled the Land Revenue Division too, Vikramaditya orchestrated rigged auctions for the seized properties, in which he or his proxies presented the winning bid and invariably acquired the auctioned land at far below market rates. The proxy buyers then sold the properties to another cluster of vaguely named shell companies formed by Vikramaditya, namely Tarapur Holdings, Vedang Real Estate, Marco Loop Land Holdings, Oceanic View Estates, Tarapur Estates, Four Vedas Realty, Real Estate Solutions, Prince Real Estates, La Palms Developers, River View Estates, Orange Blossom View Realtors, among others, in order to create one more layer of obfuscation. These shell companies further sold the land titles on their roster to luxury real estate developers seeking to construct villa enclaves, exclusive estates and designer housing throughout Go-aah for their ultra high networth clients. Despite Nathan’s murder, Solar Anjuna, the last standing traditional house in Anjuna, managed to survive Vikramaditya’s rapacious, land-gobbling onslaught on account of Nathan’s will that bequeathed the house to his son, Neil. But unknown to Malcolm and the late Nathan’s friends, Vikramaditya still hadn’t given up on his plans to grab Solar Anjuna and the high-value property that it stood on. The recent murderous attempt by his goons on Neil’s life had failed, but Vikramaditya was already devising another plan to grab the property. The plan involved burning down the whole house, with Malcolm and Neil in it, virtually extinguishing the Rodrigues family lineage.

Vikramaditya stares long and hard at his father, Trivikram, through the wall-to-wall glass pane that separates the hospital’s intensive care unit from the passage. The elderly patient, wearing a pale blue hospital gown, is covered in a web of pipes, cables and orthopaedic gear like a Philadelphia neck collar and a rigid brace supporting his thoracic and lumbar spine. He looks like an old, crumbling building, propped up by scaffolding that carefully balances its weight, precariously wrapped in faded tarpaulin and held together by fraying ropes. As his son leans closer to the glass pane to study the beeping vital signs monitor, his breath fogs its surface. Vikramaditya makes enquiries with a doctor, who has just stepped out of the isolation unit. “How is he doing?” “The patient has regained consciousness. You can speak to him, but only for a few minutes,” the doctor says, his tone firm yet gentle. “His body and mind have endured tremendous strain—especially at his age. Please, be careful not to upset him.” With that, he turns and walks away. Trivikram’s horse-riding exploits, orchestrated by Ranga, had become an overnight internet sensation. Photographs and videos of the elderly man tied to a frantic horse, captured by amused onlookers and curious tourists, were exactly the kind of spectacle the internet thrived on. The memes, hashtags and endless shares were a PR disaster. What irked Vikramaditya the most wasn’t just the public humiliation—it was the timing. The incident came at a critical juncture when he was meticulously planning a coup to unseat Pramodvardhan Rane, the Chief Director of the Democratic Corporation of Go-aah. The optics of his father being paraded as a laughingstock would undoubtedly throw a wrench into the delicate mechanics and timing of his ambitious scheme. Vikramaditya first learnt about the fiasco mid-flight from Istanbul to Go-aah. Fuming, he immediately called Pramodvardhan, who informed him that preliminary enquiries had revealed that Ranga Parab and his gang had broken into the Dessai mansion, kidnapped Trivikram and unleashed both the old man and his mare, into the heart of Panaji. For Vikramaditya, this wasn’t just a personal embarrassment — it was a calculated move designed to undermine and attack him. “I don’t understand... Devi is usually such a calm soul,” Vikramaditya had wondered. “We caught the mare later,” Pramodvardhan said. “Her nostrils had been smeared with tiger excreta.” Vikramaditya’s expression darkened. “That bastard! First the tiger, then him — I’ll nail them both,” he spat, barely containing his anger. Then, Pramodvardhan tried to be cheeky with him. “By the way, two of your men were found dead near Ladkyacho Vozar. Alongside them was Sandeep — your favourite journalist,” the Chief Director had emphasised on the word ‘favourite’. “Care to explain that?” The words hung in the air, heavy with implication. Vikramaditya felt his jaw tighten. Rudolf’s radio silence suddenly made sense to him now. He had ordered Rudolf and his aide to shadow Sandeep and teach him a lesson. He had not heard from them since. The bodies were a complication he hadn’t anticipated. “Not really,” Vikramaditya had told the Chief Director with an air of indifference.

Boring extensive tunnel networks and seeking refuge in them for prolonged periods was not top of the mind for Ranga Parab when he started the rebel group. Much before the former geotechnical engineer devised his innovative sonic drills and handy earth compactors to excavate the web of underground tunnels, the Bhuierantle Munis had created a chain of secret hideouts and logistics stations in Go-aah’s forests. Soon after coming into being as a state driven by the tenets of corporate democracy, surveillance was not a priority for Go-aah’s rulers. As a result, it was easier for members of the rebel group to move around the countryside to plot and execute their guerilla attacks on the infrastructure being built by the Corporation at a feverish pace. But over time, as the disruptive campaign launched by the Bhuierantle Munis gained momentum and the trail of destruction cut a wider, more noticeable swath, the Corporation’s Board of Directors resolved to smoke them out. At the time, Vikramaditya had already started pulling the strings of power in the Corporation, reducing Trivikram to a mere puppet whose head seemed to nod vigorously with every greedy yank of the string by his son. In those days, Vikramaditya had already begun to fancy himself as the prince lying in wait to be king. Vikramaditya hired a tech-security agency based in Tel Aviv to rig an elaborate grid of artificial intelligence-driven surveillance cameras across Go-aah, creating a network that monitored nearly every corner of the state. These cameras were strategically placed at all major entry and exit points, bustling roads, busy junctions, the Tyrian Purple metro line, popular tourist spots and even remote coastal areas. This high-tech system not only captured real-time footage, but also employed facial recognition and analytics, enabling the Corporation to maintain an unblinking vigil over the entire region. The near comprehensive network of smart cameras purchased from Israel, put an end to the series of raids orchestrated by the Bhuierantle Munis. Its members could no longer casually step out of their hideouts in forest cover and travel to habitation to execute their stealth attacks. Retreating into the forests, after completion of their missions, became a tricky affair too. The second decision taken by the Trivikram-led Corporation – at the goading of Vikramaditya – that put Ranga’s band in a fix, was to gradually deforest Go-aah’s green cover. The Corporation’s blueprint was to replace acres and acres of forest cover with hundreds of top-of-the-line luxury housing projects targeting affluent buyers from across India and the globe. The luxury housing projects envisioned by Vikramaditya promised to redefine opulence. They featured sprawling villas with private infinity pools, lavish gardens and parks with varieties of genetically modified vegetation and breathtaking views of the Arabian Sea. State-of-the-art amenities would include personal butlers, private cinema rooms and wellness spas. Eco-friendly technologies would be seamlessly integrated, while lavish clubhouse facilities offered fine dining, golf courses and yacht berths for river or sea aligned projects, attracting the wealthiest buyers seeking luxury, sophistication and privacy. Vikramaditya stood to benefit immensely through the deforestation, because he was the biggest real estate dealer in Go-aah. He had cornered most of the forest land, which was now being auctioned to the highest bidder in the real estate sector. The biggest such forest land parcel, which Vikramaditya sold after being deforested, was located in Sanquelim along the Valvanti river. The buyer was a Pune-based real estate behemoth called the Prabhat Group.

The mare breaks into a gallop again, speeding out the Slot Street tunnel and emerging under the open sky near the old ferry wharf. The wharf’s ramp leads to a giant underwater aquarium, suspended above the river bed. The aquarium is closed that day. A metal barrier blocking access to the ramp, forces Devi to abruptly turn right mid-gallop. She almost misses her step, her forelegs skidding on the cobblestones as she tries to regain her footing. Trivikram feels a rib pop out of its designated groove in the cage, as the sliding mare jostles him in the saddle like a rag dog, struggling to regain her balance and composure as she skids on the polished cobblestones. Once the mare steadies herself, she races toward Azad Maidan, once Panaji’s historic city square, now controversially known as ‘Monserrate’s Pit’. After the maidan was rebranded and beautified by a leading casino group, Monserrate’s Pit had been promoted as Panaji’s very scaled-down version of Las Vegas’ MGM Grand Garden Arena. It was a bustling hub for bloodsports, open to spectators and high-stakes betting. The Democratic Corporation of Go-aah’s liberalisation of gambling regulations paved the way for legalising animal fights and betting on them. It worked well with rich tourists, who didn’t at all seem to mind watching the blood of lesser species spurt out to the chorus of their cheers. The fight that day was set between two fierce dogs, Jawa, an English Mastiff and Deen, a caravan hound. Both came from bloodlines that had long been regarded as the elite of India’s kennel universe. Jawa had been raised by an elite Kashmiri family, whereas Deen and his ancestors came from a lineage of guard dogs nurtured by a powerful clan of sages from Uttar Pradesh. The fight was yet to begin. The handlers, each holding their dog on a long leash, paraded them along a specially constructed ramp through the betting enclosure. The muscular Jawa sported a specially tailored bandgala jacket, while the lean-bodied Deen was draped with a customised saffron robe, in order to amplify their lineage on the ramp. The walk was meant to acquaint the dogs with the crowd of eager onlookers ready to place their bets. As the fighter dogs walked with swagger amidst the crowd of bloodthirsty patrons, that day it was Devi who eventually stole the thunder at Monseratte’s Pit. The mare’s forelegs crashed into the sleek aluminium barricades, which cordoned the ticketed seating area from public access portions. The chaos ensued by the mare’s sudden rampaging appearance, makes everyone scramble for safety and in the melee, the handlers lose control of the leashed dogs. Suddenly freed of restraint and excited by the commotion, Jawa and Deen unleash themselves on the fleeing crowd, trying to bite and snap at virtually everyone in their sight and proximity. Devi too mowed through the audience, her legs crunching bone, flesh, ripping through clothes, as she romped through the enclosure. By then, Trivikram had already passed out. His limp body only held on to the mare on account of the thick rope, which tied him to the metal rod inserted in the saddle’s cantle. Somewhere in the melee, he had cut his forehead as Devi lurched momentarily, flinging him hard against a hoarding advertising the contest at the pit. When Devi eventually leaped over the Monserrate’s Pit’s compound, Trivikram had but a little sense of awareness, before a low branch of a mango tree hit him full in the chest, knocking him off the saddle and off his senses.

Seconds after the humpback whale retreats into her sanctuary, Tanaji wakes up to a dull buzz in his ears. It's still dark. He taps the person sleeping nearest to him, Karvi. Her eyes open instantly. “Did you hear that?” Tanaji whispers. Karvi lies still. She clenches her eyes shut, as her ears try to pick up any sound, that does not fit into the seaside soundscape. “Nothing. Must have been a large fish going about its business out there,” she says, pointing towards a bunch of luminous waves crashing ashore. “Or maybe it was just a bird flying by.” Tanaji does not respond to Karvi’s explanation. Instead, he continues staring at the starry sky, when he suddenly feels the chill from the cold sand eating into his back, through the sleeping bag. He rouses, slips out of his bedding and scrounges around for twigs and smaller pieces of driftwood, they had collected and piled by the fire the previous evening. He places dry wood on the embers and blows gently until they flicker, sparking a flame. Busy feeding and coaxing the fire, Tanaji does not realise that Karvi too is awake. She carefully folds her sleeping bag and places a kettle blackened by soot on the fire, before pouring a couple of cups of water in the vessel’s belly. In moments, the tea bubbles, spilling some of it over the kettle’s mouth. “How did it go in Istanbul?” Tanaji asks Karvi, as she pours a black tea into an enamel cup, that Tanaji holds under the kettle’s spout. “Got the job done. Didn’t I?” Karvi responds, as she sips the piping hot tea, while avoiding Tanaji’s gaze. “That was amazing. Snaring Vikramaditya in a foreign land. Someone we so viscerally dislike. That’s almost unbelievable.” Tanaji sips his tea quietly as the steam emanating from the cup curls into the night air. “So, how close did you have to get?” Karvi doesn’t answer immediately. She leans forward, adjusting the kettle on the flames. “Close enough to do what needed to be done,” she replies, in a level tone. He nods, his fingers tightening slightly around the cup. “I suppose he didn’t make it easy.” “He didn’t suspect a thing,” she says. “He was... predictable, in the way men like him always are.” Tanaji exhales a short laugh, though it lacks his trademark humour. “And you, of course, handled it perfectly.” Karvi tilts her head, studying him. “Was there ever any doubt?” “Not about your skill,” Tanaji murmurs, glancing at her sideways. “Just about how far you had to go.” She sets her cup down carefully. “You’re not asking me what you want to ask,” she says, but her voice is weary from the indirect line of Tanaji’s questioning. Tanaji’s jaw tightens. “Maybe because I don’t want to hear the answer.” Karvi lets the silence stretch, the firelight dancing in her eyes. “You don’t have to worry, Tanaji,” she says finally. Her voice is steady, but her words are layered. “Vikramaditya will get what he deserves. In a way we all do.” Her words hang in the air, and for a moment, Tanaji feels the weight of everything unsaid. The tea in his cup has long gone cold, but he can’t bring himself to move. Karvi stands, brushing sand off her hands. “Get some rest,” she says over her shoulder. “The real hunt begins soon.”

As they await the rest to make their way out of the dungeon and past the gate, Devi continues to nuzzle the man who fed her the sugar cubes. Her nostrils seek out the box of treats he has wedged under his armpit. “Let her have some more sugar. She has a long run ahead,” says the other man, who had outfitted the mare with the metal rod-upholstered saddle. They hear a noise inside the compound. The mare too turns to look beyond the gate, when they spot the four others walking over the lawn carrying between them a wriggling package wrapped in thick burlap. The fidgety man inside the sacking, Trivikram, does not make it easy for the Bhuierantle Munis to ferry his burden. He constantly twists his body, making transporting him difficult. It’s an hour before dawn now. We’ve waited long enough, Ranga tells himself. They untie the bundle and Trivikram’s head pops out of it. His mouth is gagged, his eyes are blindfolded and the few strands of his fading, straight hair have scattered in random patterns on his sweating pate. As Ranga flashes his torchlight a couple of times towards the east, a truck and a van approach them from a distance. Their lights are switched off. They load the horse in the truck. The van’s rear door opens and Ranga’s getaway mates slide out a coffin from within. They push his head in the sack and tie it up again, dumping the load into the padded coffin. "Did you get it?" Ranga asks one of the newcomers who have arrived with the stolen vehicles. A man hands him an airtight jar wrapped in cloth. As Ranga takes the front seat in the van, all others load up in both vehicles. The man with the sugar cubes stays put with the horse, feeding it the delights regularly to keep the beast calm during the journey. The vehicles take off in the direction of Panaji and arrive at their destination just before sunrise. They park alongside the Manohar Parrikar Smriti Sthal in Miramar, a memorial dedicated to the erstwhile state’s former chief minister. The location is ideal to launch their daring plan. It is desolate. The memorial is in a state of neglect, much like the adjoining one honouring Goa’s first chief minister Dayanand Bandodkar which lies alongside. Lapsed time is like cancer, which slowly gnaws away at past memories. And over time, when the showers of marigolds and rose petals cease, a memorial’s deglazed marble slabs have to learn to make do with dead leaves and twigs for company. After Devi is unloaded off the vehicle, four of Ranga's men manage to hoist Trivikram onto the mare’s saddle. He may have been old and distraught, but in his day, Trivikram was a damn good horse rider, excelling at polo. He stops resisting when he finally feels the familiar, well worn saddle and hears Devi’s grunt. He strokes the mare’s mane. As two men hold Trivikram’s hands firmly by his sides, another throws a rope around them, fastening the former Chief Director’s back firmly to the hollow metal rod embedded in the saddle.

Karvi is welcomed back to the familiar comfort of Solar Anjuna by her friends and Malcolm with a thunderous round of applause. It was Karvi, posing as ‘Ayesha’, the hunting guide, in Istanbul, who had managed to hook Vikramaditya’s interest for the next stage of their vigilantism-inspired plot. “What you have pulled off so far was brave and incredible, Karvi,” Malcolm tells the former soldier, hugging her with a sense of gratitude. “That was nothing, Malcolm. What is scheduled to happen next is more critical,” she says, uncomfortable under the attention and affection being showered on her. “So, what’s the agenda now?” asks Tanaji, after pecking her forehead. “In all likelihood we would be able to nail Vikramaditya sooner than we thought. He is likely to plan to hunt the tigress by the month-end. And I am a part of the hunting party,” she smiles. “Are we prepared?” “Almost. It will take us a few days to give final tweaks to our plan…” Crespo pitches in, before Karvi interrupts him mid-sentence. “Are the goats working out fine?” she asks. “Like clockwork. We have maintained a four-day gap schedule. It’s working. If we only get the exact date of the hunt, we’ll be able to plan it to perfection,” Crespo updates her. “Let her be for some time. She’s just come back after accomplishing the impossible…” Tanaji intervenes, before Karvi’s phone buzzes. She checks it and smiles. “It’s Vikramaditya. And we have a date.” In the dungeon below the Dessai mansion in Sattari, Trivikram wakes up to a strange sound. The dull grating appears to be coming from a corner of the dungeon that lies just beyond the steel bars which imprison Trivikram in his underground living quarters. At first, the old man who once decided the fate of Go-aah, thought he was dreaming. The anti-depressant pills, that Vikramaditya had directed his aides to feed him through the day, had made Trivikram question his judgement. The pills made him drowsy and the dull fog they induced, impeded reasoning. Vikramaditya had recently doubled his father’s dosage, after Trivikram dared to call him out of turn, when the former was in Istanbul. But after the dull rasping sound is soon accompanied by the mild rattling of the metal bars – closer this time – he springs up in his bed. He looks around him. A metal pan hung from a hook above a makeshift kitchen has started clanging against a ladle, hanging alongside. Near the fireplace, which had not been lit up for years, the pile of heaped, wooden logs, crumbling into pieces from disuse, topples with the vibration. Trivikram wonders if it’s a tremor from an earthquake, before a thin tendril of dust jets out of the gap in laterite stones above the fireplace. As Trivikram gets up from his bed to investigate, a large puff of dust belches out of the mouth of the fireplace. And a man walks out of the dust, followed by another and then some more, until the last of the intruders – all six of them – share the small space with a shocked Trivikram. As he dusts himself off, the leader of the pack of intruders, intimidatingly places a finger on his lips as he glares at Trivikram, warning him to not raise alarm. “Looks like your son, Vikramaditya... that spoilt brat... he’s as much a danger to Goa as he is to you.”

The gradual erasure of forests from Go-aah’s landscape posed a crisis for the Bhuierantle Munis. Ranga and his foot-soldiers, who, since the inception of the rebel group, had used the state’s elaborate forest cover to hide, recoup and plot their operations from, now risked exposure and arrest. The Corporation had formed special Forest Department teams to execute and oversee the statewide deforestation exercise. The official nomenclature of these teams was ‘Tree Processing Units’. These units advanced into forested regions, escorted and protected by heavily armed Bratva guards and state police battalions. The units were followed by a motorised transportation cavalcade to ferry the felled and processed timber back to port. The Tree Processing Units harnessed new age machinery, including robotic lumberjacks, explosive-tipped saws designed to splinter tough timber effortlessly and advanced bark skinning gear that stripped tree trunks into logs within minutes. A team of scouts led the deforestation operation. They formed the lead party that ventured first into the forest to map and mark the trees designated for removal. The scouts, accompanied by a team of engineers, also assessed the lay of the land in order to facilitate easy access routes for those following them. After the scouts completed their reconnaissance, a second team followed their trail, starting the actual deforestation process. They used the high-tech equipment that they carried along to fell large trees and smother other dwarf vegetation with precision. The third and final team focused on converting the fallen timber into uniformly sized logs. Tree trunks were cut to standardised sizes, their bark was skinned and the logs were meticulously inspected for quality. Once dressed and stacked, the logs were loaded onto large trucks and trailers, which hauled them back to the mainland en route to the major port in Mormugao for export. The entire operation was designed for maximum efficiency and speed. The efficiency of the Tree Processing Units ensured clearing of nearly 15 square kilometres of forest cover within 24 hours. Most of the wild animals sighted during the deforestation drive were either trapped or shot, depending on whether they were officially deemed to be vermin by the Corporation. Most of the trapped animals, especially the exotic and endangered species, were slated for export. As the robots and machines whirred, hummed, sawed, hacked and blasted through the once-thriving ecosystem, the Tree Processing Units uncovered several hideouts and caches of supplies secured by Ranga’s band of followers. The supplies were burnt on the spot, while the hideouts were destroyed using explosives. The relentless surge of armed men and machinery through Go-aah’s forests left little room for the Bhuierantle Munis to adapt. Its members fled in various directions. Some shaved their heads, along with the rest of the body hair, in order to take refuge in underground caverns masquerading as Subterraneans. Some scampered away to the Mhalshe forest sanctuary, which was relatively the most inaccessible patch of forest cover and also home to the last streak of tigers. With his band in disarray, Ranga was in limbo. He could not rally his troops, who had dispersed to various parts of the state. That’s when Ranga decided to call on Claud the Clairvoyant.

Ranga opens a canvas bag and pulls out a cloth with fluorescent text printed on both sides. He ties one end of the cloth to an extended metal pole, fashioning a makeshift flag. He then inserts the extended pole into the hollow pipe secured to Devi’s saddle. The dawn breeze stirs the cloth, making it flutter gently. Tied, gagged and astride Devi, Trivikram knows that whatever’s going to play out next would not be a pleasant experience, even though he has not read the text on the flag yet. He has no choice, but to stay put on the mare. He looks around in the hope of catching the attention of a passerby. But at that early hour, there is none. Once he tries to escape by prodding Devi in her flanks with his heels, but two of Ranga’s men have held her reins tightly, not allowing the mare any room to bolt. Ranga’s men spot a group of joggers heading in their direction from a distance. They point them out to their leader. “It’s ok. Let them come closer,” Ranga reassures them. “Bring me that jar from the van’s glove compartment.” Ranga walks over to Devi and pats her mane. Sensing the tension in the man astride her and the group of unknown men surrounding and holding on to her, the mare arches her neck upwards in defiance, literally lifting one of Ranga’s men, who was holding her reins, off the ground. Ranga carefully unwraps the airtight jar handed to him. He raises a hand, indicating to the rest of his men, especially the ones holding on to Devi, to stay alert. He opens the jar of tiger scat using a glove and swiftly smears some of its contents onto the mare’s nostrils. It had taken Ranga’s men nearly a month to scour the Mhalshe wildlife sanctuary to secure the droppings of Goa’s last tigress. The moment the scent hits her nostrils, Devi’s eyes widen, flaring in sheer terror as her primal instinct to flee kicks in. Her muscles tighten and she bunches her powerful hind legs, gathering the strength needed for a sudden burst. With a panicked snort, she rears onto her hind legs, her front hooves pawing the air and in one swift motion, she slams down, launching herself forward. Trivikram’s instincts as a trained rider also kick in as he balances himself on the saddle by leaning forward, almost clinging his chest on to Devi’s neck. The mare’s body moves with a fluid, intense rhythm as her fear of a potential predator propels her. Devi’s hooves pound the ground as she sprints away at a furious speed, heedless of any obstacle in her path. As Devi hurtles forward and breaks into a gallop, she charges toward a group of joggers, who quickly step aside to make way. Some pull out their phones to capture the spectacle—a wild mare racing with an old man tied to her saddle. The speed of Devi’s gallop sends the flag billowing behind her, its text in fluorescence ink, now clear in the rushing wind. The text on the flag reads, “Wanted: Dead of Alive. My Son, Vikramaditya, The Killer of the Idea of Goa.”

“I’ve been helping out Crespo for years. He’s taught me enough about tinkering with technology. I can handle it,” says a determined Neil. “And don’t forget, this is personal for me too. Vikramaditya got my parents killed. I’m not sitting this one out.” “Neil’s right,” says Malcolm. “Crespo knows the jungle’s layout by now. Conchita can also guide him remotely. And if Neil can handle the tech, we can make it work.” Tanaji scratches his scalp, still unconvinced, but aware that they are also short on options. “Fine. But make sure you brief Crespo thoroughly about every detail,” he tells Conchita, as a goat bleats from the shed behind Solar Anjuna. “And we leave tomorrow morning.” The jeep drops Vikramaditya and Karvi off at the edge of the Mhalshe Wildlife Sanctuary. The barbed, electrified fence guarding the sanctuary’s edge parted briefly, its gate creaking open to let a small truck rumble through. The truck pulls alongside their jeep. The driver, an old man, spots Vikramaditya and hurriedly steps out of his seat and walks towards them. He bows elaborately before Vikramaditya, in deference to the newly crowned khaas saheb of the Desai clan. “Parts of the sambar have been scattered at locations suggested by you, khaas saheb,” the driver bows again and retreats with his eyes lowered, in deference, taking care not to turn his back towards Vikramaditya. The old driver was a part of Trivikram’s retinue. The latter’s death meant that the khaas saheb title had been passed down to Vikramaditya, along with the land and assets. It also came with age-old traditions of deference, where workers bowed respectfully, addressed him with care and observed the servile rituals expected from them in the presence of the titleholder. While Vikramaditya engaged with his minion, Karvi had quickly flicked the tarp that covered the truck’s carriage to examine its contents. There were half a dozen large blood-lined, but empty plastic bags piled in a shallow heap in one corner. Weighing the bags down was a sizable burden; a set of large antlers of a sambar, that had long ceased to live. “So, what was that grovelling about?” Karvi asks Vikramaditya, while the truck departs along the solitary mud track, leading away from the sanctuary. As both of them heave their backpacks onto their shoulders and run a final check on their respective rifles, Vikramaditya responds, “It’s not grovelling. It’s a mark of respect. My father was referred to as khaas saheb or you can say, ‘the special one’. It’s a hereditary title, which I have inherited with his passing.” Karvi lets Vikramaditya take the lead. “She can’t be too far. The pieces of sambar carcass are scattered in a range of a few kilometres. If we are lucky, we should be able to hunt her down in a few hours and return tonight,” he said. To her, his strides appeared as confident as his claim. Vikramaditya, on the other hand, was eager to lose himself in the vastness of the forest. A strange confidence had taken root in him. His steps were longer, faster, almost like he was consuming the earth beneath him. The guilt that had haunted him, all but briefly after he killed Trivikram, had been washed away by constant reminders to himself that the man he had strangled to death was not his real father. He had inherited Trivikram’s wealth, his assets, his title, but not his blood.

The average width of a sesame seed is around two millimetres. It was just those two measly millimetres that stood between Conchita and certain death from blood loss, the doctor had sternly driven into her twice already, as he rebandaged her neck on the sun-drenched porch of Solar Anjuna. Two days earlier, Tanaji had rushed the pale, blood-soaked Conchita into the doctor’s care. During the long trek out of the Mhalshe wilds and the drive to the hospital, a makeshift compress on Conchita’s neck had managed to stem the worst of the bleeding. But, when the doctor now peeled off the compress to assess the wound – a jagged cut running from her scalp to her neck – it seemed to come alive. Blood surged out of the split skin as if in a hurry to desert its meat and bone asylum. The doctor had quickly stapled the gash and fortified the near-fatal injury with a medicated haemostatic dressing and a neck splint in order to arrest any movement that could potentially worsen the wound. But he chose to not stop at just medical intervention. His instructions to Conchita were unequivocal: “No movement. No exceptions.” Earlier that morning, as he examined the old dressing, he had spotted trouble. The splint was crooked, out of its original position and the gauze was stained with fresh blood. His frown had deepened. “I had said rest. That means staying in one position. No movements, unless absolutely necessary. You understand what rest means, don’t you?” “Some things needed doing,” Conchita muttered, her irritation slipping through her grimace, as the doctor dabbed the wound with a medicated liquid that smelt like astringent, but felt like a burning piece of iron searing the skin. “You are exceptionally lucky. Two millimetres deeper and your jugular would have been pierced. Malcolm would have had to invite me to your funeral instead,” the doctor turns towards Malcolm, who’s standing nearby. “Three days of bed rest isn’t possible. She has a lot on her plate,” Malcolm tells his family doctor, a familiar face in the Rodrigues household. “I thought at least you would have the good sense to back me up. If this is how you want it, then you’d better start writing her obituary,” the doctor shoots back. Malcolm looks at Tanaji, Crespo and Neil, who are standing in a cluster, by Conchita’s couch. It had been wheeled out, so that she could soak in the tender morning sunlight. After the doctor leaves, Tanaji, leaning against the doorway, sighs in obvious frustration. “This is a mess. Conchita’s the only one who knows that forest. No one else can guide us through it.” Neil, seated on a chair, with his crutches leaning on one of the arms of his seat, clears his throat. The young man was recovering rather quickly from the murderous attack on him by Vikramaditya’s now deceased goons. They had tried to burn him alive in the car. But some alert passersby had intervened to save him. But in their collective bid to hurriedly pull Neil out of the burning car, he had torn two knee ligaments, rendering him partially immobile and on crutches. “Crespo can,” Neil pitches in. Tanaji turns towards the fat techie. “Crespo?” “He’s good with drones and even better with tech. He has flown the drone over the forest so many times. I am sure he knows the lay of the forest well by now," Neil backs up his recommendation. As Crespo tentatively nods, Conchita has a question of her own. “But if he stations himself in the jungle, who will handle the drone this time?” “I’ll do it,” says Neil, in an enthusiastic, but assertive tone.

It is so quiet in the Mhalshe wilds in those moments that it seems as if the forest is in mourning. The presence of a predator on the prowl tends to do that; almost reflexively driving all the jungle’s living beings into a hypnotic obeisance to the apex beast. Tanaji and Conchita continue to crouch in fear up on the machan as the tigress below, tries to make sense of their intrusive presence. She has not seen them yet. The looming deathly pall is so oppressive that even the faintest creak of the machan’s wooden floorboards, as Tanaji shifts his weight, sounds like the sharp snap of a dry branch, succumbing to the wind in a storm. Conchita lowers her head slightly to survey the ground below through a gap in the planked floor. The tigress’ ears are still pricked up, filtering unusual notes in the silence. The tip of her tail twitches every few seconds, suggesting the state of alertness she is in. She growls, as if in irritation at being unable to fathom the mystery of the strange entity in her territory, with the same futility of a detective coming up on a dead end during an investigation. Then she does what a frustrated detective would not. She sprays her urine at the base of the matti tree, marking her domain. Conchita watches on mesmerised, as the tigress reinforces her point by rising on her two hind legs; the hooked, extended nails on her front paws, scratching the tree’s already scuffed bark. She then lowers her streamlined bulk and announces her departure with a series of defiant grunts. Hours later, after Conchita and Tanaji tentatively descend the ladder, carefully navigating the now-broken rung and begin their long trek back, she says, “I think she saw me. She paused for a moment as she scratched the bark. I am telling you, she spotted me.” “Come on. We were lucky. Had she seen us, she would have charged, wouldn’t she?” “But I know our eyes met. I could sense it,” Conchita insists as they wade through an unsung stream that crossed their path, flanked by a sacred grove on either side. Sacred groves were ancient forested areas dedicated to local deities; one of the rare, pastoral enviro-cultural apparatuses that was dedicated to the Gods and yet served society well on account of its conservation-orientation foresight! There was an age when even plucking a flower from such a grove, let alone chopping a branch, was considered sacrilege. This philosophy over centuries had allowed such groves to thrive and serve as prime habitats for the forests’ flora and fauna. The Mhalshe Wildlife Sanctuary was home to some of the last few sacred groves in Go-aah, a state where Vikramaditya’s greed for real estate development had now achieved deific proportions. “We must get your wound cleaned up and treated immediately upon return… especially that cut on your neck,” Tanaji says. During the tense hours spent on the machan, after the tigress had melted into the shadows, they had improvised a crude brace to keep the bandage steady, hoping it would stop the jagged wound from worsening. “Let’s hurry. We know she is ready to play her part now,” Tanaji mutters away, as they pass by a large termite mound sporting mushrooms. Conchita nods, as she stops and sips some water from a flask, taking a moment to savour the dense forest around them. As she slakes her eyes on the visual feast around her, she is unaware of a pair of amber eyes trained on her and Tanaji from behind a thick screen of thorny creeper, a short distance away. The eyes follow the pair as they walk towards a large boulder jutting along the path and beyond it. Then she growls softly and walks away in the opposite direction.

Ranga pulls his chair closer to Trivikram, who sits across on the bed. The old man leans back as far as he can, a mixture of disdain, revulsion and fear driving his posture. “Your son sent his gangsters to kill me,” Ranga tells Trivikram. His voice is soft, but firm, just loud enough to be heard over the crackling logs burning inside the long unused fireplace, which the rebel leader’s men have fired up. Ranga tells Trivikram about the discovery of Rudolf and his aide’s body deep within the cave behind Ladkyacho Vozar waterfall. (Pls check 2 - Part 34 for reference) Ranga also recounts to Trivikram how Sandeep had been instructed by Vikramaditya to lure him to the cave, where the gangsters had lain in wait. In retelling the series of events to Trivikram, Ranga erroneously believed he understood the circumstances surrounding the deaths of Rudolf, his aide, and Sandeep at Ladkyacho Vozar. In reality, it was Chief Director Pramodvardhan Rane, who had set a trap, using Sandeep as bait to draw Ranga out of hiding with the intent to kill him. Unaware of Pramodvardhan’s manipulation, Vikramaditya had only instructed Rudolf and his aide to follow Sandeep, leading the gangster pair to the cave behind the waterfall. Vikramaditya’s other directive to the duo was to rough up Sandeep; a task that remained unfulfilled, with all three of them accidentally tumbling to their deaths in the depths of the cave. Mistakenly marinating in the belief that it was Vikramaditya who had ordered the hit on him, Ranga had broken into the Dessai Mahal that night to teach him a lesson. And Trivikram was a part of their plan to rile his son. Devi, the only remaining horse on Dessai mansion’s grounds, was housed in a private stable, a short distance from the dungeon. After disposing of Trivikram’s fleet of Bhimthadi horses and clearing their stables to make way for the construction of the dungeon, Devi was the only horse that survived Vikramaditya’s equestrian purge. The mare’s ancestors were from Bellari in Karnataka and were known to be traditionally ridden by the region’s warriors. Devi kept her place in the Dessai mansion because of the annual ritualistic practice of ashwa puja or horse worship, which is common practice among Rajputs. The Dessai clan had a strain of Rajput blood coursing through their veins on account of a maternal lineage going back four generations. As a pair of hands feeds sugar cubes to Devi to calm her down, another pair throws a saddle hung from a wooden peg in the stable onto her back. The two men from the Bhuierantle Munis wrap her hooves with some sacking they find in the grain storage section in the stable to muffle the clink of her horseshoe against the cobblestoned yard. They carefully walk the dull grey-coloured mare into the misty outdoors. The night is dark and in the little light thrown by the electrical fixtures in the yard, the mare glows like a reluctant moon finding its way through the sky on a cloudy night. They lead the ageing beast out of the mansion’s compound, past the two guards they had already overpowered and bound together, their mouths stuffed with cloth. Once outside, one of the two men fasten an erect, four-foot metal rod to the base of the saddle’s cantle.

Ranga stared deep into the emerald waters of a still pond somewhere in the still-surviving Mhalshe wildlife sanctuary. The pond’s stone walls were lined with a scraggy layer of moss, just like his beard, that Ranga was about to shave off. A dried leaf from a peepal tree fell into the pond, shattering the still surface, much like a gentle tickle rippling the skin of a woman with an ample belly. As Ranga stared deeper into the water, as if interrogating his own reflection for answers, the fading, lazy ripples distorted his face. He reached out to his haversack, looking for an enamel mug. Fishing out a razor from another pocket, he shaved his beard first, before tonsuring his head. After shaving off his eyebrows, he looked at himself in the pond again, only to be stared back at by a sorry-looking potato with folds and dips in unusual places. It was mandatory for Subterraneans to shave body hair for medical reasons and make their surveillance easy. But the Corporation’s insistence on the body hair ban was also aimed at denying them any shred of personality. Being shorn of any body hair impacted the confidence levels of the Subterraneans and made them easier to herd. Once done, Ranga shrugs as he shakes his razor vigorously to dry it, sending small droplets flying into the pond, shattering his reflection once again. Ranga pondered about ways to overcome the current crisis confronting him. Meeting Claud the Clairvoyant was critical to his plans now. It was in order to meet Claud, who lived deep inside the Parra subterranean cavern, that he had camouflaged himself into a subterranean. At the time, when Claud the Clairvoyant was slowly gaining a foothold in the subterranean ethos, the Trivikram-led Corporation had tried to foist another ‘saint’ onto popular imagination. It ran an extensive campaign to promote the life and deeds of a former politician, who, apart from Trivikram, had also run longish reigns in power in the erstwhile state of Goa. The politician, now deceased, was Trivikram’s political rival on paper and on the electoral ballot, during their separate stints in power, both had run the common agenda of Goa’s mining companies, the most powerful business lobby then. As part of the publicity blitz, the Corporation had hired a team of public relations professionals to build a narrative around the now deceased politician, positioning him as a modern-day saint. The campaign’s objective was to counter the growing influence of Claud the Clairvoyant on the subterranean masses. One of the means adopted by the PR team was to compose a string of abhangs, devotional couplets in Marathi, dedicated to ‘Sant Manohara’. मृत्यू होऊनही सरकारी फाईलवर सही आकारी संत मनोहरा, आम्हा तुझं विण कोण तारी (The one who clears government files, even after death comes through Saint Manohara, who will save us all if it isn't you) परशुरामाचा वंशज, पुण्य भूमीवर अवतारी संत मनोहरा, गोव्याचे अजोड, अनंत पुढारी (An avatar of Parshuram's descends on these sacred grounds Saint Manohara, Goa's one and only, immortal leader profound) The Corporation’s campaign to ‘manufacture’ a saint, eventually did not catch on. Saints foisted on a people to suit fleeting political agendas rarely stand the test of time. Sant Manohara did not. On the other hand, manufactured saints who unfortunately tend to dominate public memory are the ones who revel in the dough of religious ferment, rising easily on the yeast of popular ignorance. Much like the one foisted on Goa long before Sant Manohara.

A Rust Red metro rake pulled up at the Parra station that evening. It lumbered slowly to a stop beside the platform, as if weighed down by a burden it was reluctant to bear. Once the doors slid open, dozens of subterranean men and women trooped out of the confines of the bare coaches. Their tired eyes were glazed with a uniform end-of-a-long-day dullness and their shaved heads were lowered to avoid the intimidating glare of the electric prod-wielding Bratva guards. The jaded passengers were being herded and funnelled towards a narrow exit leading out of the metro station, when one Subterranean suddenly fell to the ground, seemingly out of exhaustion, creating commotion. Some subterraneans stopped to watch their fallen fellow out of curiosity and concern, disrupting the harmony of the exit procedure put in place by the Bratva troops. One of the guards flipped a switch on the cattle prod and shouted at the crowd to step aside. A few who didn’t move away in time were jolted in the back by the prod’s non-lethal electric charge. As the Bratva guards turned their attention to the commotion, a smallish figure with a freshly shaved head slipped out of the shadows and joined the crowd of Subterraneans making their way through the now unattended exit gate. Ranga sighed in relief as he took rapid steps away from the metro station and its Bratva guards and headed towards the Parra cavern. Ranga felt the pebbles in his pocket as he stepped out of the large, crude metal elevator, which had taken him to the cavern’s bottom-most level. The long, dark tunnel before him led to the lair of Claud the Clairvoyant. Little did Ranga realise at the time, that the tunnel he was walking through, located in the darkest crevice of the cavern’s womb, held the very answer he had come to seek from the Clairvoyant. This was not the first meeting between Ranga and Claud. They had first crossed paths when Ranga was a young geotechnical engineer who had just returned from an extended stint in Scandinavia. Back in Go-aah as a wealthy man, Ranga could easily have purchased housing and annual surface rights from the Corporation, allowing him to live in luxury on the surface as an Overlord. His time building and maintaining oil rigs in Norway had earned him a small fortune, which would have granted him Overlords’ privileges. However, moved by the plight of the Subterraneans, Ranga chose to live among them underground in solidarity. During that time, he regularly parlayed with Claud, who was applying his expertise as a permaculturist to create vegetation in the underground world. Claud worked on modifying strains of fruit-bearing plants and vegetables, adapting them to grow in the caverns that lacked sunlight and fresh air. After a while, Ranga decided to confront the Corporation head-on and generally raise hell against the subjugation of the Subterraneans. He formed the Bhuierantle Munis with a group of trusted followers and left for the jungles, leaving the subterranean world behind him. However, even in hiding, he kept his ears open to developments underground, particularly regarding Claud. Over time, Claud became known as the Rakhonndar of the caverns after successfully growing fresh fruits and vegetables underground, which helped prevent an epidemic of scurvy among subterranean children. His fame had only begun to catch on.

By late evening, the sea has spat out several mutilated mackerel along the shoreline. They were the spoils of their shoal’s battle last night with the marauding humpback whales. Further away from the shore, the four friends and Malcolm sit under an overhanging rock, by a natural spring on the beach. The spring’s fresh water flowed from the bowels of a vegetation-crusted hill that stood between the rocky plateau above and the beach below. A haze slowly settles on the beach. The sun hasn’t fully set yet, but the last slivers of dusk have already dipped their bejewelled daggers of light through the sea’s surface. Somewhere above, a flock of white-plumaged egrets glides across the length of the beach, their harsh calls breaking the still air, as they return from the day's first forage. Visually, the beach is bathed with a touch of sacredness, as the varied colours of the dusk anoint each visible crevice with character. By the freshwater spring, Conchita, the celebrated herbalist, has taken centrestage, methodically preparing the Ayahuasca brew. She is familiar with the ceremony as well as the herbs that go into making the potion. The ritualistic, earthy concoction mingles with the salty sea air as she pours the light crimson liquid into special cups made from bark. “Now, before we embark ahead on the road untravelled, let us first travel on a journey inwards,” she says softly. “Drink deep and with purpose. When the spirit of the ayahuasca and chacruna seep into our souls, we will see what we deserve to see.” Karvi, the former commando, accepts her cup first. Her strong, calloused hands tremble unusually. Tanaji, the celebrated theatre artist, follows, his expressive eyes reflecting a blend of curiosity and trepidation. Crespo, the drone enthusiast, accepts his cup with an almost invisible nod, his mind already racing with possibilities. Malcolm, the elder, sits quietly, his gaze fixed on the horizon. They drink in unison, the bitter taste of the brew grounding them in the moment. Silence follows as each of them closes their eyes, allowing the Ayahuasca’s spirit to take root. Conchita’s soft chants, a mix of Konkani and ancient herbalist invocations, fill the air, their rhythm syncing with the pulse of the ocean. She feels the bite of the liquid drug cocktail. Conchita is the only one among them, who fully knows what the brew she had just served herself and her friends, is really capable of. Ayahuasca is a sacred brew made from two ancient plants found deep in the Amazon. Used for centuries by indigenous shamans, it’s a key part of spiritual ceremonies meant to connect with the divine. When consumed, the drink induces vivid visions and intense emotional experiences. The journey inward, that it triggers, is known to bring deep personal insights, healing, and a sense of connection to the universe. It is also consumed in order to enable one to confront inner truths and dilemmas. The transformation begins subtly. Karvi feels the weight of her past lift, replaced by visions of her mother, who she had never met in more than two decades. Tanaji’s mind bursts with colours, symbols and dialogues from plays he had enacted over the years, his art and life merging into a singular truth. Crespo’s eyes spot a series of familiar patterns in the starry sky that his mind refuses to even comprehend.

Conchita opens a case containing smelling salts and holds it near the unconscious goat’s nostrils. The animal rouses with a start. Alarmed, the goat starts bleating incessantly, as she tries to make sense of the new surroundings. She slowly gets up on her unsure legs, tottering a couple of times, before finally managing to stand on all fours. Conchita waves out to Crespo via the drone’s camera and gives the controller a thumbs up; a signal to fly the drone back home. As the machine rises vertically in the air, Conchita and Tanaji, track back to the edge of the clearing and stop under a matti tree. Also referred to as asan or the Indian laurel, it was once the official state tree in erstwhile Goa, before it was replaced by the coconut palm. The rare medicinal tree had virtually vanished from present-day Go-aah’s public consciousness. Conchita immediately pulls out a pen knife from her pocket and starts slicing a small portion of its bark for her research. That’s when she spots something unusual. She smiles. “Want to see something strange?” she asks Tanaji, who’s in the middle of testing a rusty ladder, which leads to a long-abandoned and dilapidated machan up in the matti tree’s foliage. “You see these marks?” she says, pointing to deep, but fresh scratches etched into the tree’s bark, nearly ten feet off the ground. “What could have done that? An elephant, maybe?” a clueless Tanaji replies. Elephant herds had long stopped wandering into Go-aah’s shrinking forests. Once, in what was formerly the state of Goa, an unbroken forest canopy seamlessly connected Go-aah’s northern, eastern and southern forests with the vast wildernesses of Maharashtra and Karnataka, all part of the Western Ghats range. Now, the patch of forest they stood in was the last surviving stretch connecting Go-aah’s lone forest to Karnataka’s wilderness. Perhaps the elephant herds that once roamed these jungles across state borders had no interest in navigating an inter-state jungle highway leading to a dead end. Elephants are clever like that. “No! Not elephants,” Conchita shakes her head, as she follows Tanaji up the precarious metal ladder, which creaks under their collective weight. “It’s the tigress. She is a big one. She has managed to plunge her front claws on the tree nearly ten feet off the ground,” she deliberately tells Tanaji, in a serious tone, knowing fully well that this little detail would leave Tanaji both alarmed and unsettled. Unlike Conchita, who had spent years scouring jungles across the world, often trekking alone in wilderness on her botanical expeditions, Tanaji was city-born and raised, unfamiliar with any terrain that was not populated by people. Conchita’s suggestion that the tree they were climbing atop, had been mauled recently by the tigress, unnerved him. Still mulling over Conchita’s response, Tanaji missteps on the ladder, its rungs rusty due to lack of use and care. His trekking boot lands heavily on a rusted rung, snapping one end under his weight. The broken metal juts downward, sharp and jagged, directly in the path of Conchita’s ascent. As she climbs, the torn edge catches her, slicing from her scalp near the temporal region to just above her left jugular.

The odour of the tiger scat has its desired effect on Devi. The mare hasn’t galloped like this in years. Her hooves devour the crunching concrete along Panaji’s Dayanand Bandodkar Road with every lunging stride. White froth lines her mouth, streaking her mane and flanks. A few foamy droplets leap onto Trivikram’s shirt like an acrobat swinging from one trapeze bar to another in a circus act. The old man can’t do much about it. His hands continue to be tied to the metal frame, rigged to the saddle. His mouth is stuffed with cloth. His wide eyes and furrowed brow are the only windows to the fear welling inside him. He tries his best to rein in the mare by shifting his weight backward in the saddle and driving his knees hard into the mare’s flanks. But nothing seems to slow down the flying Devi, who is almost manic in her gallop, as the apex predator’s poop continues to sting her nostrils. The mare thunders past the Campal promenade, which was once lined with old, gnarled and leafy avenue trees. The trees had been deemed expendable and felled by the Forest Department’s Tree Processing Units to further the Corporation’s vision of eliminating native species of vegetation. They had been replaced with ‘eco-friendly’ and unmanned slot centres, powered by solar energy. The entire Campal stretch had been rechristened as the ‘Slot Street’ on account of the hundred-odd slot centres, which were extremely popular with tourists, walking along the promenade or travelling to or from the ropeway that connects the state capital to the suburb of Reis Magos across the Mandovi. The open promenade had been transformed into an expansive, aerated tunnel woven with a mesh of steel wires. This mesh was layered with interconnected solar panels on the exterior, harnessing sunlight to power the entire structure, especially the concealed lighting fixtures, air cooling and filtration units and the brightly lit up slot centres. Inside, genetically modified flowering creepers wove themselves along the tunnel’s wired ceiling, their vibrant blooms shifting in colour and patterns every few hundred metres. Thanks to genetic intervention, the creepers flowered throughout the year, ensuring the tunnel remained an year-round attraction for visitors. Vehicle access within the tunnel was kept minimal, restricted mainly to tourist shuttles and emergency services. A group of Chinese tourists, drawn by the sudden commotion and the rhythmic thud of hooves striking the concrete, quickly reach for their mobile phones to capture the extraordinary sight—a horse barreling through the flower-papered tunnel at full throttle. Most of the group instinctively shifts to one side of the promenade, clearing a path for the beast. But one man stands rooted in the middle of the road, eyes wide with a mix of awe and shock, his camera hypnotically poised as the mare bears down on him. Devi, who is still in panic mode, spots the man in the middle of the road a little too late. She suddenly veers to the right in the midst of a full gallop, running straight into an empty slot centre, crashing into a machine. The impact of Devi’s front right shoulder into the slot machine cracks it open, sending a shower of sparks flying and inspiring screams from shocked tourists. Trivikram barely manages to hold his balance, as Devi turns even more berserk after the collision.

After two hours of trekking, they stop under a large, wild jamun tree. The clearing below the tree is littered with purple flesh-covered pits. Some of the fallen berries have shrivelled dry, while most of them had their flesh, crudely nibbled by wild boars. Boars liked frequenting the area to feast on the seasonal berry shower. The jamun tree is located next to a shallow pond, just deep enough for the pigs to roll about when the sun is at its harshest and lather themselves with its cooling silt. Both of them pull out a sandwich and a fruit each from their respective bags. They let the cool breeze prize out the fatigue from within, as they munch on their sandwiches and then the fruit. Just when they pause to have a sip of water, they sense a movement behind a cluster of shrubs a good 50 feet away. Instinctively, Karvi moves between Vikramaditya and the direction of the mysterious sound. She guides him sideways until they crouch behind a boulder. They hear the sound again, but this time, slightly closer. Karvi is convinced, it’s not the tigress. She relaxes her guard just a bit. “Sounds like a bunch of boars. Let’s move away anyway,” she whispers to Vikramaditya, leading him in the opposite direction of where the boars might be. But Vikramaditya holds her firmly by her arm. “Ayesha… Wait. Let’s have some fun,” he whispers in her ear. She settles down on her haunches, using the rock to screen them from the boars. Suddenly, a large wild boar reveals itself through a small gap in the screen of thorny shrubs. It’s a full-grown adult boar. It sniffs the ground below, its stunted feet weighed down by the sheer bulk of its rippling mass. Despite their bulk, wild boars can be deceptively quick, when they charge with their heads lowered, their curled, sharp tusks slashing away at any obstacle or adversary in their path. This boar is in its prime. The bristling hair on its mane is as stiff and straight as the crest on a Roman helmet. The animal looks around for signs of a predator and then grunts softly as a tiny boarlet breaks out into the open. The boar lowers its head, playfully knocking over the young one over with its snout. Karvi watches the boar and the solitary boarlet run around in circles, taking turns at chasing the other, when suddenly she hears Vikramaditya’s gun boom just behind her. “Fuck…” she curses aloud as she turns sharply toward Vikramaditya. He’s still looking through the rifle’s eyeglass. There’s a grin plastered on his face. It’s a chilling smile that mirrors the casual, almost unnecessary nature of the kill. Even in their brief acquaintance, it’s in moments like these that she can fully grasp the depths of the evil that resides in him. His smile cuts through like the beam of a flashlight piercing a dark, bottomless abyss. She is convinced that evil does really reside within him, irrespective of the many layers of civility that try to shroud it. Like the sun behind monsoon clouds, the evil in him too is constant and hidden in plain sight.

Vikramaditya strides purposefully on the lawns of the Dessai mansion in Sattari. His attention is wholly absorbed in barking orders on his phone, which is smeared with blood from his forehead that has spilled onto the device. “It should be the biggest, grandest funeral Go-aah has ever witnessed,” he tells a well-known event manager specialising in choreographing lavish funerals. “When? In a few days. I have some unfinished business to get through. Embalm him first.” Next, he calls his boss and his nemesis, Pramodvardhan. “Hello, how is your father holding out?” Vikramaditya tries to fight off his coke-induced haze and appear sombre to match the occasion. “I am afraid he could not take the pain anymore.” Minutes earlier, Trivikram had dropped the paternity bombshell on him. The revelation had sent Vikramaditya into a meltdown. He was accustomed to calling the shots and bulldozing through obstacles with ease. But this shocking twist lodged in his mind like a rock in the middle of a flowing stream, unyielding and disruptive. The ailing man before him, whom he had believed to be his father all these years, now appeared a stranger. Trivikram had summoned his strength to raise his weakened arm, extending his palm towards his son in a bid to assuage his familiar rage. But Vikramaditya had turned away, refusing to acknowledge the gesture. “Baba… look at me… Please look at me this once,” Trivikram had made a laboured request, his frail voice making nearly every second syllable tremble. In response, Vikramaditya had smashed a bottle of ointment on the floor. Some shattered glass bits had landed on the bed on which Trivikram rested. “After your mother died, I tried to raise you the best I could. None of this is your fault. And no one else knows about this… I still love you, son,” Trivikram had pleaded. Vikramaditya still refused to look into his father’s eyes. Instead he had slapped away his hand, walked over to the wall and banged his forehead onto it repeatedly. Unable to bear to look at his grown son in the middle of a rage-induced meltdown, Trivikram had tried to get up, but the tubes and wires that had coiled around his arm and his inherent weakness, had put paid to his effort. The old man had cried in pain. As Vikramaditya finally turned to look at his father, his face had turned crimson, as if competing with the shade of blood that dripped from the split skin on his forehead. “You have no right to cry. You have made me lead a life of illusion and rendered me a bastard…” he had screamed, as he walked towards the bed. He had grabbed a few tubes and wires, which had enmeshed themselves around his father’s upper torso. “You are in pain, no? Time to get rid of it,” he had told Trivikram, whose eyes had reflected the horror playing out in his mind. Vikramaditya then snagged the wires around his father's neck and tightened his grip. Trivikram had gasped, struggling for breath as his son coiled them tighter. The veins in his neck had bulged and his eyes widened with panic, while his trembling hand tried to loosen the makeshift noose. But Vikramaditya’s grip stayed firm. “I’d be a bastard as long as you live. And I can’t have that,” Vikramaditya had said, as he gave the coil of wires and tubes the final twist. Trivikram had succumbed to his son’s fatal assault. Deed done, Vikramaditya sat alongside his dead father for a couple of minutes before a faint odour of excreta – life’s last anal exhalation – wafted around the room. Unable to tolerate it, he had stomped out with his phone, to task the event manager with Trivikram’s funeral.

The Bhuierantle Munis’ attack on the influencer from Delhi went under the Corporation’s radar, as did the thousands of pamphlets that the Group’s members distributed liberally in the subterranean caverns. The provocative pamphlets goaded the caverns’ inhabitants to carry out stealth attacks – whenever feasible – on unscrupulous and unethical influencers, who only peddled the Corporation’s luxury-driven vision of Go-aah and did not factor in their reels, the pitiable ground realities and the absolute subjugation and banishment of the hundreds and thousands of subterranean folk. It wasn’t until a team of top coders from Ranga’s underground group developed a Grand Theft Auto-style game called ‘F… Dear Zindagi - Road to Hell’ that the Corporation finally took notice of the rising influence of the Bhuierantle Munis and their potential menace. The game went viral, drawing widespread attention and signalling the group’s growing influence among the subterraneans. The rebel group’s version of the GTA, featured a hairless subterranean named Bostiao, with a smoking cigar in his mouth and wearing a floral tropical shirt, recklessly steering a fortified SUV with local number plates. The objective? To terrorise the shit out of onscreen tourists ambling along the coconut tree-lined Parra road. The game allowed the player to mercilessly run over tourists who stretch out on the tarred stretch dangerously, block traffic for selfies or perform ridiculous jumps and routines for Instagram likes. On screen, a gamer could power the SUV along the coconut tree-lined road, running over distraught, screaming tourists, leaving behind a trail of blood and shattered bones, evoking chaos and bloody mayhem. This virtual carnage game struck an immediate chord with the frustrated subterranean community, becoming an overnight sensation. The Parra subterranean cavern erupted in joy first, before the game’s popularity spread like wildfire in the rest of the subterranean habitats. The visceral thrill of knocking down these oblivious ‘Instagram Invaders’—who, in real life, treat the scenic road as their personal stage—offered a dark, yet oddly satisfying escape for the subterraneans, who had been driven from their homes forever into the dark underground by the Corporation. Even if only on a gaming screen, it allowed them to symbolically rage against their forced banishment. The brutally satirical game, paired with its unapologetically violent depiction, painted the famous Parra road as a battle zone where the tourists were the prey, primed to be mowed under the SUV’s wheels. The more tourists a gamer mowed down, the higher the score. Despite his antidepressant-induced haze, Trivikram looks carefully at Ranga. “He’s not like anything I had imagined,” Trivikram mutters to himself. Even in his steel-toed boots, Ranga Parab was just five feet and eight inches in height. He weighed around 70 kgs. His unshaven chin lent him a hint of maturity. But even in the dimly lit interiors of the dungeon, the old man could literally feel the heat from his smouldering eyes.

Sometime during the night, the driftwood fire they had lit, loses the battle of survival to the onslaught of humidity and the cool gusts of wind skimming off the inbound waves. A plume of blue-grey sluggish smoke replaces the flickering flames. As the friends and Malcolm sleep in their respective sleeping bags made from meshed bamboo fibre and sheep wool, much further away into the sea, a chase is about to begin. A nautical mile off Xendrem Beach, a shoal of mackerel has gone into a frenzy on detecting a large phytoplankton bloom dissolved in the water at a distance. The fish’s finely tuned lateral line mechanism, located on their flanks, pulses wildly at the discovery, eagerly prodding them towards the abundant and free-for-all underwater buffet. The bloom glows under the moonlight occasionally as a wave rolls over the bloom-soaked water, disturbing its inky quiet. As the shoal moves as one toward the bloom, the collective mass of their bodies cuts a shimmering swathe through the sea. The mackerel brotherhood occasionally darts left and right, guided by cues from the fish leading the pack. The mackerels scatter almost in delirious delight as they finally find themselves swimming amongst the littered bloom. It’s each mackerel to itself as the shoal devours the nitrogen and phosphorus-rich particles, when a silent shadow creeps up from the depths of the sea. As it rises upwards, the humpback whale resembles a very, very large and dark scimitar, snaking up for a strike. Its quiet ascent catches the mackerel shoal, which is completely focused on feeding on the plentiful bloom, completely off guard. After the whale swims to the edge of the bloom, its blowhole releases a steady stream of bubbles into the mackerel shoal. The bubbles, initially subtle, soon expand into a widening circle, rising toward the bloom and enclosing the feasting fish within their glistening, turbulent mesh. Startled and confused, the mackerel darts left and right, searching for an escape, but the humpback whale's bubble net is relentless. It spirals upward, tightening around them. With its prey trapped, the fifteen-metre-long whale lunges at the mackerel opening its massive mouth to gulp down dozens of feeding fish, while flushing out the water accumulated in its mouth through its baleen plates. It powers through the phytoplankton bloom, then swims ahead, ready to turn for another bellyful. As it slowly turns its large body, another humpback whale has already followed its routine, gulping a bushel of fish. The whales return again and again, scything through the now-disrupted shoal until they have their fill. Once satisfied, the whales perform a quick series of rolls. As the first whale, a male and the lead architect of the mackerel hunt, senses the female drifting apart, he sings her a song. But the female drifts further toward the shore. The male follows. On that quiet night, as the three men and two women sleep on the beach, the female humpback whale swims as close to shore as she can. She raises her head and releases a blast of water from her blowhole, her one eye lazily scanning the beach and the tendril of smoke rising into the nothingness of the night. Just then, her mate, a few lengths behind, calls to her again. She pauses for a moment before answering with her own song. Her eye lingers on the beach for a second longer, before she turns and swims back into the depths of the sea from which she had surfaced.

The pounding force of water at the Mainapi Fall kneads out all the fatigue accumulated along their long trek. The waterfall, one of the few natural waterfalls left in Go-aah, is located in the Mhalshe wildlife sanctuary, the last surviving wildlife reserve in the state. The sanctuary is also home to Go-aah’s last surviving Royal Bengal Tiger specimen. Tanaji emerges from the pool, after letting the waterfall’s cooling jets squeeze the ache from his shoulder blades. Conchita continues to float lazily in the stone pool at the waterfall’s base, her eyes mesmerised by the thousand tiny rainbows, born from sunlight splintering the spray. Before wading out of the pool, she scrapes a few strands of green moss accumulated on a nearby rock, pours it in a tiny bottle and seals it shut. It is the botanist in her at work. “It would be a lot easier if we just let that damned drone do our reconnaissance for us too,” Tanaji whines to Conchita, as he stretches his tired limbs. She lies with her back on a large rock warmed by the sun, letting the radiating heat soothe her muscles. Conchita initially decides to ignore Tanaji’s whining. As an actor, he is too accustomed to the comforts of a stage, she mutters to herself while drying off with a towel retrieved from her haversack. “A drone…” Tanaji begins, ready to add another layer of reasoning to his complaints. Conchita, vigorously drying her hair, decides to cut him off. But before she can, a familiar, dull, whirring sound catches her attention. “It’s here,” she tells Tanaji. He reaches for his Gaze360 glasses, a pair of deceptively ordinary-looking lenses, formerly developed as military tech. The lenses had been a gift from Karvi a couple of years ago. Their utility never failed to amaze him. The glasses were sleek and unassuming, easily mistaken for regular spectacles. Lightweight and almost indestructible, thanks to their silicone frame, the flexible lenses too were resistant to scratches and impact. They automatically adapted to the wearer’s line of sight and vision once worn. With just a few gestures, they could seamlessly switch between functioning as a microscope and a set of high-powered binoculars. He jerks his head upwards to switch on the binocular mode. At a distance, he can see a drone descending. The goat hanging from its harness had passed out, perhaps on account of the dizzying heights the device had ascended to in the course of its aerial journey from Solar Anjuna to the Mhalshe wildlife sanctuary. Conchita quickly puts on her top, as both rush in the direction of the drone’s flight path. “It should not have been here this early,” Tanaji gripes again. “Shh… just keep running,” Conchita snaps. For a few minutes, the drone flies over the dense jungle in the direction of the interstate border that Goa shares with Karnataka, before it stops and hovers, emitting puffs of red smoke. “That’s the signal. Come on, hurry,” Conchita urges, leading the way. They reach a small clearing in the jungle, from where she pinpoints her location on a GPS device to alert Crespo, who has been navigating the drone from Solar Anjuna. Crespo lowers the drone and together they unhitch the goat from its harness. The goat is still unconscious. “I hate this part,” Tanaji mumbles, as they haul it to one end of the clearing, securing it with a rope to a fallen and weathered sal tree trunk.

As an alert Conchita crouches on the machan floor, well out of the tigress’ line of sight, Tanaji’s testes tingle tenuously. He begins to absentmindedly pace off his nervousness on the machan’s squeaking, roughly hewn wooden floor planks. She snaps at him, just about three steps into his walk. “Tanaji, damn it, just sit down,” Conchita barks, as quietly as she can afford to. Grasping the mix of anger, irritation and fear in her eyes, Tanaji complies immediately and sinks to the floor. By then, the heavily indented soles of his trekking boots, already caked in Conchita’s blood, have left three well-defined imprints on the machan’s floor. Down below them, on the forest floor, the tigress is still puzzled by the exotic buffet of unfamiliar smells and sounds emanating from above the tree that she stood under. The last tigress of Go-aah and the other hounded and slain members of her ilk before her, had been one of the state’s best-kept secrets under the Corporation’s regime. For a state that thrived almost exclusively on the tourism dollar, it was ironic that Go-aah’s tigers had been unofficially declared personae non gratae for decades. They were consistently missing from the state’s tourism sales pitch and marketing paraphernalia. Even before tourism became the state’s economy driver, when the writ of the erstwhile Goa’s iron and manganese mining sector was imprinted on its fiscal policies, successive governments of the day – including those led by Trivikram – had downplayed the existence of tigers in its forests. You see, the Goa government’s unscientific “there are no resident tigers in Goa” drivel worked well for the mining industry magnates like the Cinkros and Tembloskars. Most of Goa’s mining leases were located on the slowly-being-devoured fringes of its numerous wildlife sanctuaries. The sanctuaries ran contiguous with forests in Maharashtra and Karnataka, providing extensive green corridors for the region’s tiger population to thrive. In some forested areas, where all three state borders sort of converged, a tiger could literally wake up in Goa’s Mhadei Wildlife Sanctuary, amble through the Sahyadri-Konkan corridor to lunch on a chital in the Radhanagari Wildlife Sanctuary in Maharashtra and then stroll over to Karnataka’s Bhimgad Wildlife Sanctuary for some bison-spotting, all in a matter of a fortnight. Such a ‘tour’ package wasn’t entirely unthinkable in the Western Ghats’ tiger universe. But the Cinkros, Tembloskars & Co., working in tandem with the Goa government, would not have it that way. With the government’s grubby fingers firmly holding onto the mining barons’ coattails, it chose to officially deny and downplay the existence of tigers in Goa, stubbornly refusing to upgrade its sanctuaries to Tiger Reserves. The forest blanket around the Mhadei river in particular, which could have been declared a Tiger Reserve to offer greater protection to the apex predator, was left particularly vulnerable. This well-worked-out strategy was aimed at enabling mining operations to illegally encroach on the forests and surreptitiously expand their reach. By 2050, when the central government passed the Corporate Sovereign Democracy Enactment Act, which made Go-aah, the first state in the country to be solely governed through corporate tenets by bypassing elected governments, the sun had already set on the once-booming mining sector. But a new scourge was rising on the horizon. Trivikram, riding on the immense clout and wealth he had garnered as a longstanding and outgoing chief minister, continued to helm the newly ‘nomenclatured’ state of Go-aah as the Chief Director of the Democratic Corporation of Go-aah. And in the early years of the Corporation’s existence, his bastard son, Vikramaditya, was already learning to make the most of his father’s clout in the new corporate governance arrangement, which had eliminated the role of a political opposition.

For Vikramaditya, killing the adult boar did not even warrant the batting of his left eyelid. He might as well have yawned in boredom as he pulled the trigger that downed the wild boar with a bullet to the brain; the shot placed just behind the animal’s ear. For someone who had just strangled a man, who, in all practical respects, had raised him as a parent, killing a wild boar was a much scaled-down, less emotional affair. A disappointed Karvi watches on as the stunned boarlet nuzzles its dead pater, its protracted snout smeared with blood, as it tries to lick the fatal wound. “Why did you have to…” Vikramaditya splashes the remains of the water in his bottle on his head and neck to beat the mid-morning heat. “Still carrying some water, Ayesha?” Karvi ignores his query. She just shakes her head sideways, showing her disapproval of Vikramaditya’s lethal adventure. “I’ll just help myself then,” he says as he picks out the half-filled bottle of water from her backpack. He drinks some of it and washes his face again with the remainder of the water. “That is refreshing.” Karvi repeats her question, as the abandoned boarlet now begins squealing in fear and panic, with its guardian not responding to its nudging and high-pitched squeals for attention. Still unaware of their presence, the boarlet edges towards them as it runs in chaotic circles. “We did not come here to hunt wild boar. Why did you have to kill it? You may have scared the tigress away!” “She has nowhere to go. This is Go-aah’s last natural forest. And she will be its last predator. After we get her, all her prey will be culled next before we clear this damn thing,” he says, swatting at a fly that’s hovering around his ear. The boarlet wanders further towards them. With the death of its elder, it is unsure how to head back to its burrow. As the baby boar stumbles on a fallen branch, Vikramaditya feels a familiar itch. He digs into his own backpack for his limited edition Dark Shot camera. Its single, multi-function lens automatically transitioned its utility from a wide-angle view to telescopic vision, using artificial intelligence to accurately gauge distance and counter distortion. They said the advanced camera could easily capture the contours of the lunar mountain range when focused on the moon on a clear night. He focuses on the boarlet this time, snapping away at the helpless, orphaned offspring as it tries to make sense of the surroundings, for the first time, on its own. It stops, starts, nudges the dead boar sometimes, its wits lost. “Orphans never have it easy,” he mutters to himself. His brand of sympathy is particularly convoluted and bizarre, considering he had just shot its sire. Or perhaps something even more complex, considering Vikramaditya himself was now an orphan, having killed his foster father days earlier. After a few minutes of uncertainty, the boarlet slips back into the same brush it had emerged from minutes earlier under the watchful eye of the father boar. They resume trekking in a few minutes, heading in the direction of the sambar carcass bait-trail laid out by Vikramaditya’s men.

The Arena Sardinha was built in the restored remains of an abandoned iron ore mining pit in Quepem, adjacent to the village of Curtorim in South Go-aah. An exhausted open-cast mining pit more or less resembles an amphitheatre, with its walls sloping inward and converging at the clearing below, similar to the insides of a hollowed-out dormant volcano. The walls, comprising loose, crumbling earth, were compressed and reinforced with steel ribs to lend them solidity and facilitate the construction of spectator stands along the slopes. The arena was named after a legendary bull, Sardinha, who had retired more than a decade ago, after more than 50 undefeated fights. Tall, lean and hungry, Sardinha, in the course of his career, had maimed six bulls and gored two to death in some of the most brutal, bloody bullfights that ever played out in Go-aah. It was the rampaging, fawn-coloured Sardinha, who had inspired the Corporation’s Sports Department to impose new regulations, which included the mandatory blunting of fighting bulls’ horns and replacing their sharp tips with sparking electrodes. Beyond his fierce battles with other bulls, Sardinha’s other obsession, mounting cows, was unmatched. Even in retirement, his prized semen was still highly sought after. The fight that was broadcast from the arena on to the digital screen in the prison that day, has only just begun. The Toro Bravo bull trots around in confidence, with almost a catlike poise, around the mud-packed arena, its tail raised in excitement. The Saltillo, although still not bloody from the bigger bull’s repeated battering, stands stationary. Only his neck moves, allowing his sharp, almost hypnotic eyes to track every move of his opponent. Meanwhile, the latter, energised by the crowd’s chants of his name – Jafru – prances around the pit, basking in the overwhelming attention. As the audience goads him on, Jafru circles the smaller bull, Diablo, scanning carefully for an opening, a weakness, to launch his final charge. His composure unaffected by the larger bull’s confident strut, Diablo digs his horns into the soft, packed earth and arches his neck, showering his back with mud and dust. He then shakes his body vigorously, like a rocket quivering before launch. And launch he does. Off his mark in a blur, Diablo’s sudden charge catches Jafru, who is still jaunting around the pit, by surprise. Diablo’s sheer speed brings him within horns’ reach of Jafru’s wide, exposed flank. Even before the latter can react, the Saltillo bull lowers his neck and uses his low centre of gravity to good effect, ramming his horns into Jafru’s underbelly. Still stunned by the counterattack, the sting of powerful electric current coursing through his muscles and tissue, jolts a bellow out of the large bull. Then Diablo lifts him off the ground for a full two seconds, straining his powerful neck muscles, before Jafru crashes down on the scuffed earth. He stays down as the stunned audience lets out a collective gasp. The silence breaks after the entire arena cries out the victor’s name in a thunderous collective chant. Below the screen, inmates who have won the wager on the fight, whoop in delight, heckling those who had bet on the larger bull. Still sitting cross-legged an earshot away, Inmate 42145 smiles. He had anticipated Diablo’s win. He makes a quick mental note to begin the fourth chapter of his novel with the bullfight, where the underdog has just won.

दिल्लीच्या इन्फ्लुएंसरवर भूयारांतले मनीस संघटनेच्या सदस्यांनी चढवलेला हल्ला आणि गटाच्या सदस्यांनी भूमीगत वस्तीतील लोकांत मोठ्या प्रमाणात वितरित केलेली हजारो पत्रके कॉर्पोरेशनच्या नजरेत गेली होती आणि ही संघटना कॉर्पोरेशनच्या रडारवर आली होती. भूमीगत गुहेतील रहिवाशांना बंडाचे आवाहन करणाऱ्या त्या पत्रकांनी कॉर्पोरेशनची तळी उचलून खोटा आणि आभासी प्रचार करणाऱ्या त्या इन्फ्लुएंसर्सवर छुपे हल्ले करण्यास प्रेरीत केले. या इन्फ्लूएंसर्सच्या व्हिडिओंमध्ये, गो-आहच्या जमिनीवरील भयंकर वास्तव आणि लाखो भूमीगत वसाहतीतील मुळ लोकांना भूमीगत वसाहतीत पाठवून त्यांचे सुरू असलेले शोषण याबाबतीत काहीच दाखवले जात नव्हते. रंगाच्या भूयांरातले मनीस गटातील आघाडीच्या कोडर्सनी ‘च्या… डिअर जिंदगी - रोड टू हेल' नावाचा, ग्रँड थेफ्ट ऑटो शैलीतील एक क्रूर गेम तयार केला, तेव्हा कुठे कॉर्पोरेशनला भूयांरातले मनीस संघटनेचा वाढता प्रभाव आणि त्यांचा संभाव्य धोका लक्षात आला. हा गेम वेगाने व्हायरल झाला. या गेमनं लोकांचे प्रचंड लक्ष वेधून घेतले आणि भूगर्भ वस्तीतील लोकांमध्ये या गटाचा वाढता प्रभाव पडत असल्याचे स्पषष्ट संकेत दिसून आले. संघटनेने तयार केलेल्या ग्रँड थेफ्ट ऑटो (जीटीए) गेममध्ये एक टक्कल असलेला भूगर्भातील बॉस्तेव नामक पात्र होते. तोंडात सिगार धरून, फुलांच्या ट्रॉपिकल शर्टमध्ये सज्ज आणि स्थानिक नंबरप्लेट्ससह तो एका दणकट एसयूव्ही बेफामपणे चालवत होता. त्याचे ध्येय काय? दुतर्फा माडांच्या मधोमध असलेल्या पर्रा येथील लोकप्रिय रस्त्यावर चालत असलेल्या स्क्रीनवर दिसणाऱ्या पर्यटकांमध्ये दहशत माजवणे. या गेममधून खेळाडूला तिथे चालणाऱ्या स्क्रीनवरील पर्यटकांवर निर्दयपणे गाडी चढवण्याची मुभा होती. जे पर्यटक या डांबरी रस्त्यावर धोकादायक पद्धतीने वावरत होते आणि वाहतुकीस अडथळा निर्माण करत होते, किंवा इंस्टाग्रामवरील फोटो किंवा व्हिडिओंसाठी हास्यास्पद उड्या आणि स्टंट करत होते, त्यांना हे गेममधील पात्र लक्ष्य बनवत होते. स्क्रीनवर, ते पात्र एसयूव्ही वाहन माडांच्या मधोमध असलेल्या रस्त्यावर वेगात चालवून, गोंधळलेल्या, किंचाळणाऱ्या पर्यटकांच्या अंगावरून त्यांचे रक्त आणि तुटलेल्या हाडांना मागे सोडून पुढे धावताना दिसत होते. या आभासी विध्वंसाच्या गेमने हताश आणि निराशेच्या गर्तेत सापडलेल्या भूंयारी समुदायाच्या भावना उत्तेजीत केल्या आणि हा गेम रातोरात हिट ठरला. पर्राच्या भूयारी वस्तीमध्ये सुरूवातीला या गेममुळे आनंद पसरला आणि हळूहळू या गेमची लोकप्रियता वणव्यासारखी इतर भूंयारी वसाहतींमध्ये पसरली. पर्राचा हा सुंदर रस्ता वास्तवात आपली खाजगी मालमत्ता असल्यागत वापरणाऱ्या या 'इंस्टाग्राम आक्रमक' पर्यटकांना या गेमच्या सहाय्याने तुडविण्याचा क्रुर आणि आसूरी आनंद कॉर्पोरेशनने कायमस्वरूपी भूगर्भातील वस्त्यांमध्ये हाकलून लावलेल्या या लोकांना दिलासादायक वाटू लागला होता. केवळ गेममधील स्क्रीनवर का होईना पण लोकांना कॉर्पोरेशन विरोधात प्रतिशोध घेण्याची आत्मिक संधी यानिमित्ताने प्राप्त झाली होती. या क्रुर आणि विडंबनात्मक गेममधील निर्दयी आणि हिंसात्मक चित्रणात पर्राचा प्रसिद्ध रस्ता रणांगणाच्या रूपात दाखवण्यात आला होता. जिथे पर्यटकांना एसयूव्हीच्या चाकांखाली शिकारी बनवले जात होते. जितके पर्यटक खेळाडूने चिरडले, तितके गुण त्याच्या खात्यात जमा होत होते. त्यांच्या मनावर नैराश्य प्रतिकार औषधांच्या प्रभावाची झिंग असूनही त्रिविक्रम रंगाकडे लक्षपूर्वक पाहतात. “मी जो काही विचार केला होता तसा तो अजिबात नाही,” त्रिविक्रम स्वतःशी पुटपुटतात. स्टीलचे बूट घातले असले तरी रंगा परबची उंडी मात्र पाच फूट आठ इंचच होती. त्याचे वजन अंदाजे ७० किलो होते. त्याची दाढी त्याला एक प्रकारचे प्रौढत्व देत होती. पण काळकोठडीच्या अंधारात देखील त्याच्या धगधगणाऱ्या डोळ्यांतून जणू उष्णतेचे उत्सर्जन होत असल्याचा अनुभव त्या वृद्ध त्रिविक्रमांना जाणवत होता. रंगा एक स्टूल हिसकावतो आणि त्रिविक्रम यांच्या पलंगाजवळ ते ठेवतो. त्या स्टूलवर बसून तो त्रिविक्रम यांच्या डोळ्यांत नजर एकवटून बघतो. “आता तुला कळले असेलच मी कोण आहे ते,” रंगा त्रिविक्रम यांना विचारतो. त्याची नजर इतकी तीक्ष्ण आहे की जणू त्रिविक्रम यांच्या डोळ्यांना भेदून ती बाहेर पडू शकेल. “तू इथे कशाला आलास? विक्रमादित्य देशात नाही,” त्रिविक्रम या बंडखोर नेत्याच्या प्रश्नाचा तर्क लावण्याचा प्रयत्न करतात.

अरेना सार्दिना हे दक्षिण गो-आहच्या कुडतरी गावाशेजारील, केपे या भागामध्ये एका रिकाम्या लोहखनिज खाण खंदकात उभारलेले होते. खनिज उत्खनन करून झालेल्या मोकळ्या खुल्या खाण खंदकाचा भूभाग बहुतेक वेळा एक एम्फीथिएटरसारखा दिसत होता. त्याच्या भिंती आतल्या बाजूला उतरत जातात आणि खालच्या रिकाम्या जागेत एकत्र येतात, ज्याचं स्वरूप ज्वालामुखी होऊन रिकामी झालेल्या जागेसारखे दिसत होते. मऊ, ढासळणाऱ्या खंदकांच्या भिंतींना स्टीलच्या रिब्सची मजबूती दिली गेली होती, ज्यामुळे त्या भिंती मजबूत आणि टिकाऊ बनलेल्या होत्या, जेणेकरून तिथे प्रेक्षकांच्या आसन व्यवस्थेची उभारणी करणे सोपे होईल. या अरेनाचे नाव एका लोकप्रिय बैलाच्या आठवणीत ठेवलेले होते. उंच, सडसडीत आणि विजयाची तहान लागलेला सार्दिना ५० झुंझी जिंकला होता. आपल्या भारदस्त करिअरमध्ये त्याने सहा बैलांना धुळ चारून अपंग केले होते आणि दोघा बैलांना चक्क यमसदनी पाठवले होते. बेफाम, फिकट पिवळसर रंगाचा सार्दिना कोर्पोरेशनच्या क्रीडा विभागाला बैलांच्या झुंजीसाठीची नियमावली बदलण्यासाठी भाग पाडला होता. यामध्ये लढाऊ बैलांची शिंगे कमी करून त्यांच्या धारदार टोकांवर लकलकते इलेक्ट्रोड्स बसवण्याचा निर्णय घेतला गेला होता. केवळ आपल्या जबरदस्त झुंजीमुळेच नव्हे, तर गायींशी समागम करण्याची सार्दिनाची असाधारण इच्छेला तर तोडच नसते. निवृत्तीनंतरही त्याच्या दर्जेदार वीर्याला मोठी मागणी होती. त्या दिवशी तुरुंगातील डिजिटल स्क्रीनवर प्रसारित करण्यात आलेली झुंज नुकतीच सुरू होते. टोरो ब्रावो बैल अत्यंत आत्मविश्वासाने मांजरासारख्या पाय खुरडत मातीने भरलेल्या मैदानात धावतो, त्याची शेपटी उत्साहाने ताठ वर फडकते. मोठा बैल वारंवार हल्ले करूनही लहान साल्टिलो बैल अजूनही रक्तबंबाळ झाला नाही, तरी तो स्थिर आहे. त्याची फक्त मान हलते आणि त्याच्या तेजस्वी, संमोहक डोळ्यांनी तो प्रतिस्पर्धी बैलाच्या प्रत्येक हालचालींवर नजर ठेवतो. दरम्यान, जमावात "जाफ्रू" नावाच्या आरोळ्यांनी मोठा बैल उत्तेजीत होऊन जमावाचे लक्ष आपल्याकडे वेधून घेतो. उपस्थित प्रेक्षक त्याला हल्ल्यासाठी पुढे ढकलत असताना, जाफ्रू, छोट्या बैल, डियाब्लोच्या भोवती त्याच्या कमकुवतपणाचा शोध घेत आपल्या अंतिम निर्णायक हल्ल्याची तयारी करत त्याला प्रदक्षिणा देतो. पण डियाब्लो शांत आहे, त्याने आपली शिंगे मऊ जमिनीत खुपसली आणि आपल्या मानेवर धुळ आणि माती उडवली. मग त्याने आपल्या शरीराला जोराने हलवत हल्ल्यासाठी स्वतःला सज्ज केले, जणू एखादे रॉकेट उड्डाण घेण्यापूर्वी थरथरत आहे. आणि मग त्याने चढाई केली. त्याच्या अचानकच्या वेगवान आणि अनपेक्षीत हल्ल्यामुळे जाफ्रू अचंबित होतो, जो अजूनही मैदानात प्रदक्षिणा देत आहे. डियाब्लोचा जबरदस्त वेग त्याला जाफ्रूच्या उघड्या बाजूच्या जवळ आणतो. जाफ्रू प्रतिकार करण्याच्या आधीच, साल्टिलो बैल आपली मान खाली करतो आणि त्याच्या कमी गुरुत्वाकर्षण केंद्राचा योग्य वापर करून जाफ्रूच्या पोटात आपली शिंगं रोवतो. हा हल्ला अचानक झाल्यामुळे आणि विजेचा तीव्र प्रवाह जाफ्रूच्या शरीरातून जात असल्यामुळे त्याच्या तोंडून एक मोठा आवाज बाहेर पडतो. मग डियाब्लो त्याला जमिनीवरून उचलतो, त्याच्या मजबूत मानेच्या स्नायूंचा जोर लावत दोन सेकंदांनीच जाफ्रूला जमिनीवर आपटतो. तो खालीच पडून राहतो. हे नेमके काय चालले आहे या आश्चर्याने प्रेक्षक स्तब्ध होऊन पाहत राहतात. काही क्षणांनी संपूर्ण अरेनात प्रेक्षकांकडून विजेत्याच्या नावाची गगनभेदी घोषणा होते. स्क्रीनच्या खाली, ज्यांनी झुंजीवरील पैज जिंकली आहे, ते कैदी आनंदाने जल्लोष करतात. मोठ्या बैलावर पैज लावलेल्यांचा पराभव झाल्याने त्यांना खिजवतात. थोडं दूर कानावर ऐकू येईल अशा अंतरावर असलेला, कैदी क्रमांक ४२१४५ स्मितहास्य करतो. त्याने डियाब्लोच्या विजयाची आधीच कल्पना केली होती. तो पटकन आपल्या मनात कादंबरीच्या चौथ्या अध्यायाचा प्रारंभ बैलाच्या झुंजीपासून करण्याची नोंद करतो, ज्यात एका कमजोर खेळाडूने श्रेष्ठ प्रतिस्पर्ध्यावर विजय मिळवला आहे.

“तू कोण आहेस? आणि इथे येण्यास कसा धजावलास…” त्रिविक्रम रागाने त्या बुडका बांध्याच्या माणसाकडे झेपावण्याचा प्रयत्न करतात, ज्याच्या संरक्षणासाठी पाच मजबूत अंगरक्षक उभी आहेत. त्यातील एक अंगरक्षक त्रिविक्रम यांना सहज आणि तिरस्कारपूर्ण नजरेने पुन्हा पलंगावर ढकलतो. “बोस थंय (तिथेच बस). हा रंगा परब आहे…” लगेच त्रिविक्रम यांच्या मनांत गतस्मृती जाग्या होऊन त्याची ओळख नोंदवली जाते, विक्रमादित्यच्या आदेशांनुसार दिलेल्या अँटी-डिप्रेसंट्स औषधांमुळे ते थोडे गोंधळलेले दिसतात. त्रिविक्रम यांनी रंगा परब याचे नाव प्रथम तेव्हा ऐकले होते जेव्हा ते गो-आहच्या डेमोक्रॅटिक कॉर्पोरेशनचे मुख्य संचालकपदाच्या कारकिर्दीच्या शेवटच्या टप्प्यात होते. कॉर्पोरेशनच्या लक्षात आले होते की एक भूमिगत बंडखोर संघटना, जी स्वतःची ओळख 'भूयांरातले मनीस' असे सांगत होती, त्यांनी टिरियन पर्पल मेट्रो लाईन, काही कॅसिनो, नाइटक्लब्स आणि मोठ्या व्हिला वसाहतींसारख्या विकास प्रकल्पांवर अलिकडे गुरिल्ला हल्ल्यांची जबाबदारी घेतली होती. संघटना स्थापन केल्यानंतर लगेचच भूयांरातले मनीस यांनी कॉर्पोरेशनद्वारे नियुक्त आणि भारतासह जगभरातून आमंत्रित केलेल्या लोकप्रिय, पण आभासी सोशल मीडिया इन्फ्लुएन्सर्सच्या विरोधात एक मोहीम देखील सुरू केली, जे गो-आहला उच्चवर्गीय पर्यटन आणि आलिशान जगण्यासाठीचे ठिकाण म्हणून प्रोमोट करण्यासाठी लोकांना आकर्षित करण्यासाठी कॉर्पोरेशनसाठी वावरत होते. भूयांरातले मनीस संघटनेसाठी कॉर्पोरेशन आणि त्यांचे प्रतिनिधी हे प्रमुख शत्रू होते, परंतु या क्रांतिकारी संघटनेने कमी प्रमाणात का होईना, पण रिअल इस्टेट दलाल आणि कॉर्पोरेशनच्या पेरोलवरील इन्फ्लुएन्सर्सनाही खलनायक ठरवून त्यांचाही मागोवा घेतला होता. या सर्वांनी गोव्यातील भूभागाचा नाश करण्याचे, सामाजिक दरी रूंदावण्याचे आणि लोकांच्या जीवनशैलीला सक्तीने बदलण्याचे जोरदार प्रयत्न चालवल्याचा आरोप संघटनेने त्यांच्यावर ठेवला होता. भूयांरातले मनीस संघटनेचा पहिला संघर्ष दिल्लीहून आलेल्या एका इन्फ्लुएन्सरासोबत पर्रा येथील सुंदर प्रसिद्ध दुतर्फा माड असलेल्या रस्त्यावर झाला. हा रस्ता, गो-आहमधील यात्रेकरूंसाठी "हायवे टू हेवन" म्हणून ओळखला जात होता, आणि पोकळ भाषणे देणाऱ्या इस्टाग्रामर्सना फोटोग्राफीसाठी प्रसिद्ध होता. या निसर्गरम्य, झाडांनी भरलेल्या रस्त्याची लोकप्रियता २०१० च्या दशकाच्या उत्तरार्धात बरीच उंचावली होती, जेव्हा शाहरुख खानच्या ‘डिअर जिंदगी’ चित्रपटात हा रस्ता पार्श्वभूमी म्हणून प्रदर्शीत करण्यात आला होता. तेव्हापासून, हा रस्ता परिपूर्ण छायाचित्रणासाठी एक हॉटस्पॉटच बनला होता, ज्यामुळे फोटोग्राफर्स आणि सोशल मीडिया प्रेमी याठिकाणी गर्दी करू लागले होते. तोपर्यंत २०७० च्या दशकातही, हा रस्ता पर्यटकांसाठीचे आकर्षण राहीले होतेच, पण या रस्त्याचे सौदर्य आणि अवतीभोवतीच्या परिसराचा वेगळ्याच पद्धतीने कालापालट करण्यात आला होता. हायवे टू हेवनचं अधिकृत नामकरण ‘शाहरुख खान रोड’ असे करण्यात आले होते आणि दुतर्फा माडांच्या जागी अगदी हुबेहुब खऱ्या दिसणाऱ्या होलोग्राफिक प्रतिकृती लावण्यात आल्या होत्या. पार्रा येथील १७ व्या शतकातील सेंट अॅनी चर्च, जी एके काळी फ्रान्सिस्कन चर्च म्हणून ओळखली जात होती, ती जुन्या ब्रिटिश शैलीच्या मांसाहारी रेस्टॉरंटमध्ये रुपांतरित करण्यात आली होती. जेथे युरोपीय पर्यटकांसाठी विशेष युरोपियन भोजन दिले जात होते. गो-आहमधील सर्वाधिक छायाचित्रण होणारा हा रस्ता भूमिगत लोकांसाठी जणू बंदच करण्यात आला होता. रस्त्यावरील फलक यामागचा हेतू स्पष्ट करणारे आणि स्पष्ट संकेत देणारे ठरले होते. छोट्या बांध्याच्या रंगाने त्या इन्फ्लुएन्सरला त्याच्या स्पॉन्सर केलेल्या पोस्टच्या प्रसारणाच्या दुसऱ्याच दिवशी थप्पड लगावून या संघर्षाला सुरुवात केली होती. त्या पोस्टमध्ये ‘पॅराडिसो पर्रा’ नावाच्या ७० युनिट्स असलेल्या नवीन व्हिला कॉम्प्लेक्सचं प्रमोशन करण्यात आले होते, जे या रस्त्याच्या जवळच होते. पॅराडिसो पर्राचे प्रमोटर्स हे पहिले रिअल इस्टेट उद्योजक होते ज्यांनी त्यांच्या अलिशान कॉम्प्लेक्समध्ये परदेशी गोंयकारांना व्हिला खरेदी करण्यावर बंदी घातली होती.

यापूर्वी ती बकरी कधीच आकाशात उडालेली नव्हती. दोन आधुनिक पॉलिमर पट्ट्यांनी बांधलेली ती बकरी घाबरलेल्या आवाजात भेळत आहे. त्यामुळे ड्रोनच्या रोटर्सचा मऊ आवाज दाबून जात आहे. ही बकरी मालाबारी जातीची आहे. ही कणखर आणि मांसाळ जात, कर्नाटकमध्ये सापडते. ही बकरीची जात दक्षिण भारतातील शेळीपालकांमध्ये लोकप्रिय आहे, कारण ती हवामानातील बदलांशी सहज जुळवून घेत आहे आणि सहजतेने खाद्य मिळवू शकते. काही फुट उंचीवर बकरीला उचलल्यानंतर, अस्ताला जाणाऱ्या सूर्याने आकाशात तप्त केशरी रंग भरतो, जे लाल, गुलाबी आणि रक्ताच्या लाल छटा ओढून घेत असतात. थोड्या अंतरावर, बकरीच्या हवेतल्या मार्गाच्या समांतर, तटीय ड्रोन मार्ग आहे. हा मार्ग विविध आकारांच्या व्यावसायिक ड्रोनसाठी सतत कार्यरत होता, जे उत्तरेतील केरीतून दक्षिणेच्या तळपण येथे त्यांच्या संबंधित पत्त्यांवर पॅकेजेस घेऊन जात होते. २०७५ पर्यंत, हे ड्रोन मार्ग एव्हिएशन चार्टवर नियमित वैशिष्ट्य बनले होते, जसे समुद्रीमार्गाच्या नकाशांवर शिपिंग चॅनेल्स दिसतात. सुमारे १५ मिनिटे हवेत घालवल्यानंतर, झाडांच्या शेंड्यांवरून वाट काढत आणि पॅकेज वाहून नेणाऱ्या ड्रोनच्या मार्गापासून दूर राहत, बकरी वाहून नेणारा ड्रोन हळूहळू खाली उतरू लागतो. एका जोरदार वाऱ्यामुळे ड्रोनला जवळजवळ सोलार अंजुनाच्या टाइलच्या छतावर नेले होते, पण बकरीचे खूर या छताला लागण्यापासून बचावले. बकरीच्या पायांना अखेर जमिनीचा स्पर्श होतो. अचानक, एक यांत्रिक आवाज होऊन पॉलिमर पट्टे मोकळे झाले. या बंधनातून सुटल्यानंतर बकरी अचानक जमीनीवर पळण्याचा प्रयत्न करते, पण पहिल्याच प्रयत्नात ती पडते, कारण तिचे पाय पुन्हा जमिनीवर चालण्यासाठी परिचित होऊ लागतात. दरवाजा उघडतो आणि क्रेस्पो डिजिटल कंट्रोलर घेऊन बाहेर येतो, तेव्हा बकरी कशीबशी उठते आणि एका छोट्या शेडच्या दिशेने चालायला लागते, जिथे दोन इतर बकऱ्या एका आडव्या खांबाला बांधलेल्या असतात. ती बकरी एका टिनच्या वाडग्यातून पाणी पिते, जो इतर चार वाडग्यांच्या शेजारी ठेवलेला असतो. मग ती दोन इतर बकऱ्यांमध्ये सामील होते, ज्या सुके खाद्य खात असतात. क्रेस्पो ड्रोन आणि पॉलिमर पट्टे गोळा करून आत जातो, जिथे कॉन्चिता, तानाजी आणि मॅल्कम त्याची वाट पाहत असतात. "मला ड्रोनला जास्त वेळ उड्डाणासाठी सज्ज करावे लागेल. आपल्याला किमान दोन तासांच्या उड्डाणाची वेळ हवी आहे, ज्यात कोणत्याही आपत्तीसाठीच्या वेळेचा समावेश असेल," तो तिघांना सांगतो. "आपल्याला निश्चितच अधिक प्रोपल्शन, चांगले भार संतुलन आणि अधिक मजबूत बॅटरी हव्यात." "उड्डाणादरम्यान बकरीला झोपेचं औषध दिल्यास काय होईल? जर ती पट्ट्यात धडपडू लागली, तर ते ड्रोनच्या वेग आणि दिशेला अडथळा आणू शकतं," कॉन्चिता विचारते. " हो, आपण तसे करू शकतो," क्रेस्पो मान हलवतो. "तर, ती कधी येतेय?" तानाजी विचारतो. तो आता मॅल्कमसोबत खोलीच्या दुसऱ्या टोकाला एका सोफ्यावर चहा घेत बसला आहे. "अजून तिच्याकडून काहीच संदेश नाही. पण ती आज येईल," क्रेस्पो तानाजीला सांगतो व त्याला चहाचा कप भरण्यासाठी इशारा करतो. "आपण आता तारीख ठरवू शकतो का?" कपात चहा ओतत तानाजी त्याला विचारतो. "ती लवकरच येणार आहे. तेव्हा आपण अंतिम निर्णय घेऊ." आत्तापर्यंत संपूर्ण वेळ शांत बसलेला मॅल्कम बोलतो: "काय बाई आहे ती! जे तिने आपल्या मित्रासाठी केले आहे, त्यासाठी तिला सलाम!" तिघे मित्र एकत्र मान हलवत होकार देतात. तेवढ्यात 'आयेशा' आत प्रवेश करते.

सोलर अंजुनाच्या परिचित आणि सुरक्षीत वातावरणात कारवीचे सर्व मित्र आणि माल्कमने टाळ्यांच्या प्रचंड गजरात स्वागत केले. कारवी, हीच 'आयेशा' च्या पेहरावात शिकारी मार्गदर्शकाच्या भूमीकेत इस्तंबूलमध्ये वावरत होती. तिने आपल्या गुप्त कटाच्या योजनेच्या पुढील नियोजनासाठी विक्रमादित्यला यशस्वीरित्या आपल्या जाळ्यात अडकवण्यात यश मिळवले होते. “तू आत्तापर्यंत जे काही साध्य केलेस ते खरोखरच धाडसी आणि विलक्षण होतं, कारवी,” माल्कम तिला मिठी मारत कृतज्ञतेनं म्हणतो. “ते काहीच नव्हतं, माल्कम. आता जे पुढे होणार आहे ते खूप महत्वाचे आहे,” तिच्यावर झालेला कौतुकाचा वर्षाव आणि सर्वांच्या प्रेमाने भारावून गेल्यामुळे थोडी अस्वस्थ झालेली कारवी म्हणते. “मग आता काय योजना आहे?” तिच्या कपाळाचे हलकेसे चुंबन घेत तानाजी विचारतो. “बहुधा विक्रमादित्यला आपण अपेक्षेपेक्षा लवकर पकडू शकतो. तो महिन्याच्या शेवटी वाघिणीची शिकार करण्याची योजना आखत आहे आणि मी त्याच्या शिकारी गटाची एक भाग आहे,” ती हसत सांगते. “आपण तयार आहोत का?” “जवळजवळ, आमच्या कटाच्या शेवटच्या योजनेची पूर्तता करण्यासाठी फक्त काही दिवस लागतील…” क्रेस्पो उत्तरतो, तेव्हा करवी त्याला वाक्याच्या मध्येच थांबवते. “बकऱ्यांचं ठीक चाललंय का?” ती विचारते. “घड्याळासारखं. परफेक्ट. आम्ही चार दिवसांच्या अंतराचं वेळापत्रक ठेवलंय. ते काम करतंय. फक्त शिकारीची नेमकी तारीख मिळाली की आपण अचूक योजना करू शकतो,” क्रेस्पो तिला माहिती देतो. “तिला थोडा वेळ आराम करू द्या. ती आत्ताआत्ताच अशक्यप्राय गोष्ट साध्य करून परतली आहे,” तानाजी म्हणतो, तेवढ्यात कारवीचा फोन वाजतो. ती फोन बघते आणि हसते. “विक्रमादित्य आहे आणि हो आपल्याला तारीख मिळाली आहे.” सत्तरीतल्या देसाई वाड्यातल्या काळकोठडीत, त्रिविक्रम एका विचित्र आवाजाने जागे होतात. स्टीलच्या काठांच्या पलीकडे असलेल्या काळकोठडीच्या एका कोपऱ्यातून धातूचा घासण्याचा मंद आवाज येत असतो, जिथे त्रिविक्रम त्यांच्या भूमिगत निवासस्थानात कैद आहे. सुरुवातीला, ज्याने एकेकाळी गो-आहचं भविष्य ठरवलं होता तो म्हातारा, त्याला स्वप्न पडतंय असंच वाटलं. दिवसभर विक्रमादित्याने त्याच्या सहकाऱ्यांना देण्यास सांगितलेल्या अँटी-डिप्रेसंट गोळ्यांनी त्रिविक्रमच्या निर्णयक्षमतेवरच प्रश्नचिन्ह निर्माण केलं होतं. त्या गोळ्यांमुळे त्याला सतत झोप येत होती आणि त्यांनी तयार केलेल्या मंद धुक्यामुळे विचारांची स्पष्टता हरवली होती. त्रिविक्रम यांनी इस्तंबूलमध्येच विक्रमादित्यला त्याच्या वेळेच्या आधीच बोलवण्याचे प्रयत्न केल्यानंतर त्याने त्यांच्या वडिलांच्या औषधांच्या मात्रेचं प्रमाण दुप्पट केले होते. परंतु लवकरच मंद खरखर आवाजासह धातूच्या कड्यांचा सौम्य आवाज ऐकू येतो – यावेळी अधिक जवळून – तेव्हा तो चटकन आपल्या अंथरुणातून उभा राहतो. एका धातूच्या हुकवर टांगलेला पातेला एका चमच्याला घासत असतो. ज्या अंगठवणीत वर्षानुवर्षे आग लावलेली नव्हती, त्याच्याजवळच्या धुळखात पडलेल्या लाकडाच्या ओंडक्यांचा ढीग, न वापरल्यामुळे तुकडे तुकडे होऊन, हालचालीच्या कंपनाने कोसळतो. त्रिविक्रम क्षणात विचार करतात की हा भूकंपाचा धक्का तर नव्हे, पण तेवढ्यात आगकुंडाच्या वरच्या दगडांच्या मधल्या फटीतून मातीचा लहानसा धुर बाहेर पडतो. त्रिविक्रम हे नेमके काय आहे ते जाणून घेण्यासाठी म्हणून पलंगावरून उठतात तोच मोठा धुळीचा गोळाच आगकुंडाच्या तोंडातून बाहेर येतो. आणि बघता बघता त्या धुळीतून एक माणूस बाहेर येतो, मग अजून एक, आणि अजून काही, तोपर्यंत अखेरच्या घुसखोरासह एकूण सहा जण – आश्चर्यचकितरित्या त्रिविक्रमांच्या समोर येऊन उभे राहतात. स्वतःच्या अंगावरील धुळ झटकून ती साफ करत घुसखोरांच्या टोळ्याचा नेता त्रिविक्रमांकडे धमकावणीच्या नजरेत बघतो आणि आपले बोट तोंडावर ठेवत अजिबात आवाज न करण्याची सूचना करतो. “तुझा विक्रमादित्य... तो उध्दट मुलगा... तो गोव्यासाठी जितका धोकादायक आहे तितकाच तुझ्यासाठी सुद्धा.”

छपरावरील पत्र्यांवर पडणाऱ्या पावसाच्या थेंबांनी तुरुंगाच्या आवारातील पावलांचे आवाज लुप्त झाले होते. कैदी क्रमांक ४२१४५ एकटा बसला आहे, पद्मासनात, मजबूत टिनच्या शेडखाली. त्याचे डोळे मिटलेले आहेत, पण त्याचे कान सभोवतालच्या गोंगाटाची चाहूल घेत आहेत. त्याला काही मीटर अंतरावर, टकल्या कैद्यांचा एक गट डिजिटल स्क्रीनखाली जमलेला जाणवला, जो 'अरेना सार्दिना' मध्ये चालू असलेल्या धिरयांचे थेट प्रक्षेपण पाहण्यात दंग आहे. हा रक्ताचा खेळ श्रीमंत पर्यटकांचा अत्यंत आवडीचा खेळ बनला होता, विशेषतः जेव्हा गो-आहच्या डेमोक्रॅटिक कॉर्पोरेशनने धिरयांत राज्याचा अधिकृत खेळ म्हणून घोषित केले होते. राज्यात गोपालनावर बंदी असल्यामुळे स्थानिकांना लढाऊ बैल पाळणे शक्य होत नव्हते. त्यामुळे कॉर्पोरेशनने स्पेन, मेक्सिको आणि पोर्तुगाल येथून प्रतिष्ठित लढाऊ बैलांच्या मालकांना या मोठ्या, हायप्रोफाइल लढतींसाठी आमंत्रित केले होते. युरोप आणि मेक्सिकोतील धिरयांमध्ये, जिथे माटाडोर बैलांशी सामना करतात, तिथे गो-आहच्या धिरयांत दोन प्रचंड बैलांच्या जोरदार, टोकाच्या झुंजीत भिडताना दिसतात. तुरुंगाच्या आवारात स्क्रीनवर थेट प्रक्षेपण सुरू असलेल्या धिरीत ८०० किलो वजनाचा टोरो ब्रावो बैल आणि खूपच छोटा प्रतिस्पर्धी, दक्षिण स्पेनच्या अंडालुसिया प्रदेशातील साल्टिलो बैल एकमेकांच्या विरोधात लढत होते. पूर्वीच्या गोव्यात भात कापणीच्या मोसमात धिरयांची प्रथा होती, परंतु कॉर्पोरेशनच्या नियमांनुसार खेळाचे नियम रक्तपात कमी करण्यासाठी बदलले गेले होते. उदाहरणार्थ, बैलांचे शिंगाचे टोक तासून गोल करण्यात आले होते, पण त्यांच्या भोथऱ्या टोकांवर विद्युत प्रवाहाचे इलेक्ट्रोड जोडण्यात आले. या इलेक्ट्रोडद्वारे वाहणाऱ्या इलेक्ट्रिक करंटाची ताकद त्याच्या प्रतिस्पर्ध्यावर धडका देण्याच्या क्षमतेनुसार बदलत होती. टकले कैदी एकमेकांशी भांडत होते. कारण मोठ्या टोरो ब्रावोने प्रचंड प्रमाणात लढाईवर वर्चस्व मिळवले होते. त्याच्या विद्युत प्रवाहाने भरलेल्या शिंगांनी साल्टिलोच्या बैलाची पाठ, मान आणि शरिरावर जोरदार प्रहार केले होते. भूगर्भविरहीत कैद्यांना हे भांडण आणि एकमेकांतील संवाद अनभिज्ञ वाटू शकत होते, पण कैदी ४२१४५ रोमाग्रित भाषेशी अत्यंत परिचित होता. ही भाषा टकल्या कैद्यांची, म्हणजेच भूगर्भवासियांची गुपित भाषा होती. या लोकांना तुरुंगात पाठविल्यानंतर, टकल्या लोकांनी आपला स्वतःचा कोकणी ब्रँड विकसित केला होता. त्यांनी तिला रोमाग्रित नाव दिले होते. जी उत्तर आणि दक्षिण गो-आहच्या दोन प्रमुख कोकणी भाषांची मिश्रण होती, ज्यात मालवणी आणि तुळू शब्दांचा थोडा समावेश होता. गोव्यात पूर्वकाळापासून कोकणी भाषा स्थिर झाली होती. ही स्थिरता एका तरल पाण्याच्या तळ्यासारखीच. लोकसंख्येतील बदलांमुळे तिचा वापर कमी होत गेला आणि दोन परस्पर विरोधी गटांच्या वादांमुळे ती अधिकच अडचणीत आली होती. दर्जेदार आणि वाचनीय साहित्य तयार करण्याऐवजी, दोन्ही गट एकमेकांच्या झगड्यात सतत मध्यम दर्जाचे साहित्यच निर्माण करू शकले होते. "जाले जाणे मोठो पाडू जिकताय. तुजे चारू सिगारेट हांतांतु कारतो काय नाय!" एक उत्साहित कैदी, ज्याने मोठ्या बैलावर पैज लावली होती, दुसऱ्या कैद्याला रोमाग्रीत भाषेत सांगतो. "थांब. रावचो पुता. पाका चितान फाटल्यान कर्न शेपूट सगलो घालतांत वयता बगचो," दुसरा, तरुण कैदी उत्तर देतो.